Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഇതിവുത്തക-അട്ഠകഥാ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
൧. ഏകകനിപാതോ
1. Ekakanipāto
൧. പഠമവഗ്ഗോ
1. Paṭhamavaggo
൧. ലോഭസുത്തവണ്ണനാ
1. Lobhasuttavaṇṇanā
൧. ഇദാനി ഏകധമ്മം, ഭിക്ഖവേ, പജഹഥാതിആദിനാ നയേന ഭഗവതാ നിക്ഖിത്തസ്സ സുത്തസ്സ വണ്ണനായ ഓകാസോ അനുപ്പത്തോ. സാ പനേസാ അത്ഥവണ്ണനാ യസ്മാ സുത്തനിക്ഖേപം വിചാരേത്വാ വുച്ചമാനാ പാകടാ ഹോതി, തസ്മാ സുത്തനിക്ഖേപം താവ വിചാരേസ്സാമ. ചത്താരോ ഹി സുത്തനിക്ഖേപാ – അത്തജ്ഝാസയോ, പരജ്ഝാസയോ, പുച്ഛാവസികോ, അട്ഠുപ്പത്തികോതി. യഥാ ഹി അനേകസതഅനേകസഹസ്സഭേദാനിപി സുത്തന്താനി സംകിലേസഭാഗിയാദിപട്ഠാനനയേന സോളസവിധതം നാതിവത്തന്തി, ഏവം അത്തജ്ഝാസയാദിസുത്തനിക്ഖേപവസേന ചതുബ്ബിധതം നാതിവത്തന്തീതി. തത്ഥ യഥാ അത്തജ്ഝാസയസ്സ അട്ഠുപ്പത്തിയാ ച പരജ്ഝാസയപുച്ഛാവസികേഹി സദ്ധിം സംസഗ്ഗഭേദോ സമ്ഭവതി അത്തജ്ഝാസയോ ച പരജ്ഝാസയോ ച, അത്തജ്ഝാസയോ ച പുച്ഛാവസികോ ച, അട്ഠുപ്പത്തികോ ച പരജ്ഝാസയോ ച, അട്ഠുപ്പത്തികോ ച പുച്ഛാവസികോ ചാതി അജ്ഝാസയപുച്ഛാനുസന്ധിസമ്ഭവതോ; ഏവം യദിപി അട്ഠുപ്പത്തിയാ അത്തജ്ഝാസയേനപി സംസഗ്ഗഭേദോ സമ്ഭവതി, അത്തജ്ഝാസയാദീഹി പന പുരതോ ഠിതേഹി അട്ഠുപ്പത്തിയാ സംസഗ്ഗോ നത്ഥീതി നിരവസേസോ പട്ഠാനനയോ ന സമ്ഭവതി. തദന്തോഗധത്താ വാ സമ്ഭവന്താനം സേസനിക്ഖേപാനം മൂലനിക്ഖേപവസേന ചത്താരോ സുത്തനിക്ഖേപാ വുത്താതി വേദിതബ്ബം.
1. Idāni ekadhammaṃ, bhikkhave, pajahathātiādinā nayena bhagavatā nikkhittassa suttassa vaṇṇanāya okāso anuppatto. Sā panesā atthavaṇṇanā yasmā suttanikkhepaṃ vicāretvā vuccamānā pākaṭā hoti, tasmā suttanikkhepaṃ tāva vicāressāma. Cattāro hi suttanikkhepā – attajjhāsayo, parajjhāsayo, pucchāvasiko, aṭṭhuppattikoti. Yathā hi anekasataanekasahassabhedānipi suttantāni saṃkilesabhāgiyādipaṭṭhānanayena soḷasavidhataṃ nātivattanti, evaṃ attajjhāsayādisuttanikkhepavasena catubbidhataṃ nātivattantīti. Tattha yathā attajjhāsayassa aṭṭhuppattiyā ca parajjhāsayapucchāvasikehi saddhiṃ saṃsaggabhedo sambhavati attajjhāsayo ca parajjhāsayo ca, attajjhāsayo ca pucchāvasiko ca, aṭṭhuppattiko ca parajjhāsayo ca, aṭṭhuppattiko ca pucchāvasiko cāti ajjhāsayapucchānusandhisambhavato; evaṃ yadipi aṭṭhuppattiyā attajjhāsayenapi saṃsaggabhedo sambhavati, attajjhāsayādīhi pana purato ṭhitehi aṭṭhuppattiyā saṃsaggo natthīti niravaseso paṭṭhānanayo na sambhavati. Tadantogadhattā vā sambhavantānaṃ sesanikkhepānaṃ mūlanikkhepavasena cattāro suttanikkhepā vuttāti veditabbaṃ.
തത്രായം വചനത്ഥോ – നിക്ഖിപീയതീതി നിക്ഖേപോ, സുത്തം ഏവ നിക്ഖേപോ സുത്തനിക്ഖേപോ. അഥ വാ നിക്ഖിപനം നിക്ഖേപോ, സുത്തസ്സ നിക്ഖേപോ സുത്തനിക്ഖേപോ, സുത്തദേസനാതി അത്ഥോ. അത്തനോ അജ്ഝാസയോ അത്തജ്ഝാസയോ, സോ അസ്സ അത്ഥി കാരണഭൂതോതി അത്തജ്ഝാസയോ, അത്തനോ അജ്ഝാസയോ ഏതസ്സാതി വാ അത്തജ്ഝാസയോ. പരജ്ഝാസയേപി ഏസേവ നയോ. പുച്ഛായ വസോതി പുച്ഛാവസോ. സോ ഏതസ്സ അത്ഥീതി പുച്ഛാവസികോ. സുത്തദേസനായ വത്ഥുഭൂതസ്സ അത്ഥസ്സ ഉപ്പത്തി അത്ഥുപ്പത്തി , അത്ഥുപ്പത്തി ഏവ അട്ഠുപ്പത്തി ഥ-കാരസ്സ ഠ-കാരം കത്വാ, സാ ഏതസ്സ അത്ഥീതി അട്ഠുപ്പത്തികോ . അഥ വാ നിക്ഖിപീയതി സുത്തം ഏതേനാതി നിക്ഖേപോ, അത്തജ്ഝാസയാദി ഏവ. ഏതസ്മിം പന അത്ഥവികപ്പേ അത്തനോ അജ്ഝാസയോ അത്തജ്ഝാസയോ. പരേസം അജ്ഝാസയോ പരജ്ഝാസയോ. പുച്ഛീയതീതി പുച്ഛാ, പുച്ഛിതബ്ബോ അത്ഥോ, പുച്ഛാവസേന പവത്തം ധമ്മപ്പടിഗ്ഗാഹകാനം വചനം പുച്ഛാവസം, തദേവ നിക്ഖേപസദ്ദാപേക്ഖായ പുച്ഛാവസികോതി പുല്ലിങ്ഗവസേന വുത്തം. തഥാ അട്ഠുപ്പത്തി ഏവ അട്ഠുപ്പത്തികോതി ഏവമേത്ഥ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.
Tatrāyaṃ vacanattho – nikkhipīyatīti nikkhepo, suttaṃ eva nikkhepo suttanikkhepo. Atha vā nikkhipanaṃ nikkhepo, suttassa nikkhepo suttanikkhepo, suttadesanāti attho. Attano ajjhāsayo attajjhāsayo, so assa atthi kāraṇabhūtoti attajjhāsayo, attano ajjhāsayo etassāti vā attajjhāsayo. Parajjhāsayepi eseva nayo. Pucchāya vasoti pucchāvaso. So etassa atthīti pucchāvasiko. Suttadesanāya vatthubhūtassa atthassa uppatti atthuppatti , atthuppatti eva aṭṭhuppatti tha-kārassa ṭha-kāraṃ katvā, sā etassa atthīti aṭṭhuppattiko. Atha vā nikkhipīyati suttaṃ etenāti nikkhepo, attajjhāsayādi eva. Etasmiṃ pana atthavikappe attano ajjhāsayo attajjhāsayo. Paresaṃ ajjhāsayo parajjhāsayo. Pucchīyatīti pucchā, pucchitabbo attho, pucchāvasena pavattaṃ dhammappaṭiggāhakānaṃ vacanaṃ pucchāvasaṃ, tadeva nikkhepasaddāpekkhāya pucchāvasikoti pulliṅgavasena vuttaṃ. Tathā aṭṭhuppatti eva aṭṭhuppattikoti evamettha attho veditabbo.
അപിച പരേസം ഇന്ദ്രിയപരിപാകാദികാരണനിരപേക്ഖത്താ അത്തജ്ഝാസയസ്സ വിസും സുത്തനിക്ഖേപഭാവോ യുത്തോ, കേവലം അത്തനോ അജ്ഝാസയേനേവ ധമ്മതന്തിഠപനത്ഥം പവത്തിതദേസനത്താ. പരജ്ഝാസയപുച്ഛാവസികാനം പന പരേസം അജ്ഝാസയപുച്ഛാനം ദേസനാപവത്തിഹേതുഭൂതാനം ഉപ്പത്തിയം പവത്തിതാനം കഥം അട്ഠുപ്പത്തിയം അനവരോധോ, പുച്ഛാവസികട്ഠുപ്പത്തികാനം വാ പരജ്ഝാസയാനുരോധേന പവത്തിതാനം കഥം പരജ്ഝാസയേ അനവരോധോതി? ന ചോദേതബ്ബമേതം. പരേസഞ്ഹി അഭിനീഹാരപരിപുച്ഛാദിവിനിമുത്തസ്സേവ സുത്തദേസനാകാരണുപ്പാദസ്സ അട്ഠുപ്പത്തിഭാവേന ഗഹിതത്താ പരജ്ഝാസയപുച്ഛാവസികാനം വിസും ഗഹണം. തഥാ ഹി ബ്രഹ്മജാലധമ്മദായാദസുത്താദീനം (ദീ॰ ന॰ ൧.൧ ആദയോ) വണ്ണാവണ്ണആമിസുപ്പാദാദിദേസനാനിമിത്തം അട്ഠുപ്പത്തി വുച്ചതി. പരേസം പുച്ഛം വിനാ അജ്ഝാസയമേവ നിമിത്തം കത്വാ ദേസിതോ പരജ്ഝാസയോ, പുച്ഛാവസേന ദേസിതോ പുച്ഛാവസികോതി പാകടോയമത്ഥോതി.
Apica paresaṃ indriyaparipākādikāraṇanirapekkhattā attajjhāsayassa visuṃ suttanikkhepabhāvo yutto, kevalaṃ attano ajjhāsayeneva dhammatantiṭhapanatthaṃ pavattitadesanattā. Parajjhāsayapucchāvasikānaṃ pana paresaṃ ajjhāsayapucchānaṃ desanāpavattihetubhūtānaṃ uppattiyaṃ pavattitānaṃ kathaṃ aṭṭhuppattiyaṃ anavarodho, pucchāvasikaṭṭhuppattikānaṃ vā parajjhāsayānurodhena pavattitānaṃ kathaṃ parajjhāsaye anavarodhoti? Na codetabbametaṃ. Paresañhi abhinīhāraparipucchādivinimuttasseva suttadesanākāraṇuppādassa aṭṭhuppattibhāvena gahitattā parajjhāsayapucchāvasikānaṃ visuṃ gahaṇaṃ. Tathā hi brahmajāladhammadāyādasuttādīnaṃ (dī. na. 1.1 ādayo) vaṇṇāvaṇṇaāmisuppādādidesanānimittaṃ aṭṭhuppatti vuccati. Paresaṃ pucchaṃ vinā ajjhāsayameva nimittaṃ katvā desito parajjhāsayo, pucchāvasena desito pucchāvasikoti pākaṭoyamatthoti.
യാനി ഭഗവാ പരേഹി അനജ്ഝിട്ഠോ കേവലം അത്തനോ അജ്ഝാസയേനേവ കഥേതി, സേയ്യഥിദം – ആകങ്ഖേയ്യസുത്തം, തുവട്ടകസുത്തന്തിഏവമാദീനി (സു॰ നി॰ ൯൨൧ ആദയോ; മ॰ നി॰ ൧.൬൪ ആദയോ), തേസം അത്തജ്ഝാസയോ നിക്ഖേപോ.
Yāni bhagavā parehi anajjhiṭṭho kevalaṃ attano ajjhāsayeneva katheti, seyyathidaṃ – ākaṅkheyyasuttaṃ, tuvaṭṭakasuttantievamādīni (su. ni. 921 ādayo; ma. ni. 1.64 ādayo), tesaṃ attajjhāsayo nikkhepo.
യാനി പന ‘‘പരിപക്കാ ഖോ രാഹുലസ്സ വിമുത്തിപരിപാചനീയാ ധമ്മാ, യംനൂനാഹം രാഹുലം ഉത്തരിം ആസവാനം ഖയേ വിനേയ്യ’’ന്തി ഏവം പരേസം അജ്ഝാസയം ഖന്തിം അഭിനീഹാരം ബുജ്ഝനഭാവഞ്ച ഓലോകേത്വാ പരജ്ഝാസയവസേന കഥിതാനി, സേയ്യഥിദം – രാഹുലോവാദസുത്തം, ധമ്മചക്കപ്പവത്തനസുത്തന്തിഏവമാദീനി (മ॰ നി॰ ൨.൧൦൭ ആദയോ; ൩.൪൧൬ ആദയോ; സം॰ നി॰ ൩.൫൯; മഹാവ॰ ൧൯-൨൦), തേസം പരജ്ഝാസയോ നിക്ഖേപോ.
Yāni pana ‘‘paripakkā kho rāhulassa vimuttiparipācanīyā dhammā, yaṃnūnāhaṃ rāhulaṃ uttariṃ āsavānaṃ khaye vineyya’’nti evaṃ paresaṃ ajjhāsayaṃ khantiṃ abhinīhāraṃ bujjhanabhāvañca oloketvā parajjhāsayavasena kathitāni, seyyathidaṃ – rāhulovādasuttaṃ, dhammacakkappavattanasuttantievamādīni (ma. ni. 2.107 ādayo; 3.416 ādayo; saṃ. ni. 3.59; mahāva. 19-20), tesaṃ parajjhāsayo nikkhepo.
ഭഗവന്തം പന ഉപസങ്കമിത്വാ ദേവാ മനുസ്സാ ചതസ്സോ പരിസാ ചത്താരോ വണ്ണാ ച തഥാ തഥാ പഞ്ഹം പുച്ഛന്തി ‘‘ബോജ്ഝങ്ഗാ ബോജ്ഝങ്ഗാതി, ഭന്തേ, വുച്ചന്തി, നീവരണാ നീവരണാതി വുച്ചന്തീ’’തിആദിനാ , ഏവം പുട്ഠേന ഭഗവതാ യാനി കഥിതാനി ബോജ്ഝങ്ഗസംയുത്താദീനി (സം॰ നി॰ ൫.൧൮൬) തേസം പുച്ഛാവസികോ നിക്ഖേപോ.
Bhagavantaṃ pana upasaṅkamitvā devā manussā catasso parisā cattāro vaṇṇā ca tathā tathā pañhaṃ pucchanti ‘‘bojjhaṅgā bojjhaṅgāti, bhante, vuccanti, nīvaraṇā nīvaraṇāti vuccantī’’tiādinā , evaṃ puṭṭhena bhagavatā yāni kathitāni bojjhaṅgasaṃyuttādīni (saṃ. ni. 5.186) tesaṃ pucchāvasiko nikkhepo.
യാനി പന താനി ഉപ്പന്നം കാരണം പടിച്ച കഥിതാനി, സേയ്യഥിദം – ധമ്മദായാദം, പുത്തമംസൂപമം, ദാരുക്ഖന്ധൂപമന്തിഏവമാദീനി (മ॰ നി॰ ൧.൨൯; സം॰ നി॰ ൨.൬൩), തേസം അട്ഠുപ്പത്തികോ നിക്ഖേപോ.
Yāni pana tāni uppannaṃ kāraṇaṃ paṭicca kathitāni, seyyathidaṃ – dhammadāyādaṃ, puttamaṃsūpamaṃ, dārukkhandhūpamantievamādīni (ma. ni. 1.29; saṃ. ni. 2.63), tesaṃ aṭṭhuppattiko nikkhepo.
ഏവമിമേസു ചതൂസു സുത്തനിക്ഖേപേസു ഇമസ്സ സുത്തസ്സ പരജ്ഝാസയോ നിക്ഖേപോ. പരജ്ഝാസയവസേന ഹേതം നിക്ഖിത്തം. കേസം അജ്ഝാസയേന? ലോഭേ ആദീനവദസ്സീനം പുഗ്ഗലാനം. കേചി പന ‘‘അത്തജ്ഝാസയോ’’തി വദന്തി.
Evamimesu catūsu suttanikkhepesu imassa suttassa parajjhāsayo nikkhepo. Parajjhāsayavasena hetaṃ nikkhittaṃ. Kesaṃ ajjhāsayena? Lobhe ādīnavadassīnaṃ puggalānaṃ. Keci pana ‘‘attajjhāsayo’’ti vadanti.
തത്ഥ ഏകധമ്മം, ഭിക്ഖവേതിആദീസു ഏകസദ്ദോ അത്ഥേവ അഞ്ഞത്ഥേ ‘‘സസ്സതോ അത്താ ച ലോകോ ച, ഇദമേവ സച്ചം മോഘമഞ്ഞന്തി ഇത്ഥേകേ അഭിവദന്തീ’’തിആദീസു (മ॰ നി॰ ൩.൨൭). അത്ഥി സേട്ഠേ ‘‘ചേതസോ ഏകോദിഭാവ’’ന്തിആദീസു (ദീ॰ നി॰ ൧.൨൨൮; പാരാ॰ ൧൧). അത്ഥി അസഹായേ ‘‘ഏകോ വൂപകട്ഠോ’’തിആദീസു (ദീ॰ നി॰ ൧.൪൦൫). അത്ഥി സങ്ഖായം ‘‘ഏകോവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഖണോ ച സമയോ ച ബ്രഹ്മചരിയവാസായാ’’തിആദീസു (അ॰ നി॰ ൮.൨൯). ഇധാപി സങ്ഖായമേവ ദട്ഠബ്ബോ.
Tattha ekadhammaṃ, bhikkhavetiādīsu ekasaddo attheva aññatthe ‘‘sassato attā ca loko ca, idameva saccaṃ moghamaññanti ittheke abhivadantī’’tiādīsu (ma. ni. 3.27). Atthi seṭṭhe ‘‘cetaso ekodibhāva’’ntiādīsu (dī. ni. 1.228; pārā. 11). Atthi asahāye ‘‘eko vūpakaṭṭho’’tiādīsu (dī. ni. 1.405). Atthi saṅkhāyaṃ ‘‘ekova kho, bhikkhave, khaṇo ca samayo ca brahmacariyavāsāyā’’tiādīsu (a. ni. 8.29). Idhāpi saṅkhāyameva daṭṭhabbo.
ധമ്മ-സദ്ദോ പരിയത്തിസച്ചസമാധിപഞ്ഞാപകതിപുഞ്ഞാപത്തിസുഞ്ഞതാഞേയ്യസഭാവാദീസു ദിസ്സതി. തഥാ ഹിസ്സ ‘‘ഇധ ഭിക്ഖു ധമ്മം പരിയാപുണാതീ’’തിആദീസു (അ॰ നി॰ ൫.൭൩) പരിയത്തി അത്ഥോ. ‘‘ദിട്ഠധമ്മോ’’തിആദീസു (ദീ॰ നി॰ ൧.൨൯൯) സച്ചാനി. ‘‘ഏവംധമ്മാ തേ ഭഗവന്തോ അഹേസു’’ന്തിആദീസു (ദീ॰ നി॰ ൨.൧൩; ൩.൧൪൨) സമാധി. ‘‘സച്ചം ധമ്മോ ധിതി ചാഗോ, സവേ പേച്ച ന സോചതീ’’തിആദീസു (ജാ॰ ൧.൧.൫൭) പഞ്ഞാ. ‘‘ജാതിധമ്മാനം, ഭിക്ഖവേ, സത്താനം ഏവം ഇച്ഛാ ഉപ്പജ്ജതീ’’തിആദീസു (ദീ॰ നി॰ ൨.൩൯൮) പകതി. ‘‘ധമ്മോ ഹവേ രക്ഖതി ധമ്മചാരി’’ന്തിആദീസു (ജാ॰ ൧.൧൦.൧൦൨) പുഞ്ഞം. ‘‘തിണ്ണം ധമ്മാനം അഞ്ഞതരേന വദേയ്യ പാരാജികേന വാ സങ്ഘാദിസേസേന വാ പാചിത്തിയേന വാ’’തിആദീസു (പാരാ॰ ൪൪൪) ആപത്തി. ‘‘തസ്മിം ഖോ പന സമയേ ധമ്മാ ഹോന്തീ’’തിആദീസു (ധ॰ സ॰ ൧൨൧) സുഞ്ഞതാ. ‘‘സബ്ബേ ധമ്മാ സബ്ബാകാരേന ബുദ്ധസ്സ ഭഗവതോ ഞാണമുഖേ ആപാഥം ആഗച്ഛന്തീ’’തിആദീസു (മഹാനി॰ ൧൫൬; ചൂളനി॰ മോഘരാജമാണവപുച്ഛാനിദ്ദേസ ൮൫) ഞേയ്യോ. ‘‘കുസലാ ധമ്മാ അകുസലാ ധമ്മാ’’തിആദീസു (ധ॰ സ॰ തികമാതികാ ൧) സഭാവോ അത്ഥോ . ഇധാപി സഭാവോ. തസ്മാ ഏകധമ്മന്തി ഏകം സംകിലേസസഭാവന്തി അധിപ്പായോ. ഏകോ ച സോ ധമ്മോ ചാതി ഏകധമ്മോ, തം ഏകധമ്മം.
Dhamma-saddo pariyattisaccasamādhipaññāpakatipuññāpattisuññatāñeyyasabhāvādīsu dissati. Tathā hissa ‘‘idha bhikkhu dhammaṃ pariyāpuṇātī’’tiādīsu (a. ni. 5.73) pariyatti attho. ‘‘Diṭṭhadhammo’’tiādīsu (dī. ni. 1.299) saccāni. ‘‘Evaṃdhammā te bhagavanto ahesu’’ntiādīsu (dī. ni. 2.13; 3.142) samādhi. ‘‘Saccaṃ dhammo dhiti cāgo, save pecca na socatī’’tiādīsu (jā. 1.1.57) paññā. ‘‘Jātidhammānaṃ, bhikkhave, sattānaṃ evaṃ icchā uppajjatī’’tiādīsu (dī. ni. 2.398) pakati. ‘‘Dhammo have rakkhati dhammacāri’’ntiādīsu (jā. 1.10.102) puññaṃ. ‘‘Tiṇṇaṃ dhammānaṃ aññatarena vadeyya pārājikena vā saṅghādisesena vā pācittiyena vā’’tiādīsu (pārā. 444) āpatti. ‘‘Tasmiṃ kho pana samaye dhammā hontī’’tiādīsu (dha. sa. 121) suññatā. ‘‘Sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthaṃ āgacchantī’’tiādīsu (mahāni. 156; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85) ñeyyo. ‘‘Kusalā dhammā akusalā dhammā’’tiādīsu (dha. sa. tikamātikā 1) sabhāvo attho . Idhāpi sabhāvo. Tasmā ekadhammanti ekaṃ saṃkilesasabhāvanti adhippāyo. Eko ca so dhammo cāti ekadhammo, taṃ ekadhammaṃ.
ഭിക്ഖവേതി ഭിക്ഖൂ ആലപതി. കിമത്ഥം പന ഭഗവാ ധമ്മം ദേസേന്തോ ഭിക്ഖൂ ആലപതി, ന ധമ്മമേവ ദേസേതീതി? സതിജനനത്ഥം. ഭിക്ഖൂ ഹി അഞ്ഞം ചിന്തേന്താപി ധമ്മം പച്ചവേക്ഖന്താപി കമ്മട്ഠാനം മനസി കരോന്താപി നിസിന്നാ ഹോന്തി. തേ പഠമം അനാലപിത്വാ ധമ്മേ ദേസിയമാനേ ‘‘അയം ദേസനാ കിംനിദാനാ, കിംപച്ചയാ’’തി സല്ലക്ഖേതും ന സക്കോന്തി. ആലപിതേ പന സതിം ഉപട്ഠപേത്വാ സല്ലക്ഖേതും സക്കോന്തി, തസ്മാ സതിജനനത്ഥം ‘‘ഭിക്ഖവേ’’തി ആലപതി. തേന ച തേസം ഭിക്ഖനസീലതാദിഗുണയോഗസിദ്ധേന വചനേന ഹീനാധികജനസേവിതം വുത്തിം പകാസേന്തോ ഉദ്ധതദീനഭാവനിഗ്ഗഹം കരോതി. ‘‘ഭിക്ഖവേ’’തി ഇമിനാ കരുണാവിപ്ഫാരസോമ്മഹദയനയനനിപാതപുബ്ബങ്ഗമേന വചനേന തേ അത്തനോ മുഖാഭിമുഖേ കരോന്തോ തേന ച കഥേതുകമ്യതാദീപകേന വചനേന നേസം സോതുകമ്യതം ജനേതി. തേനേവ ച സമ്ബോധനത്ഥേന സാധുകം സവനമനസികാരേപി നിയോജേതി. സാധുകം സവനമനസികാരായത്താ ഹി സാസനസമ്പത്തി.
Bhikkhaveti bhikkhū ālapati. Kimatthaṃ pana bhagavā dhammaṃ desento bhikkhū ālapati, na dhammameva desetīti? Satijananatthaṃ. Bhikkhū hi aññaṃ cintentāpi dhammaṃ paccavekkhantāpi kammaṭṭhānaṃ manasi karontāpi nisinnā honti. Te paṭhamaṃ anālapitvā dhamme desiyamāne ‘‘ayaṃ desanā kiṃnidānā, kiṃpaccayā’’ti sallakkhetuṃ na sakkonti. Ālapite pana satiṃ upaṭṭhapetvā sallakkhetuṃ sakkonti, tasmā satijananatthaṃ ‘‘bhikkhave’’ti ālapati. Tena ca tesaṃ bhikkhanasīlatādiguṇayogasiddhena vacanena hīnādhikajanasevitaṃ vuttiṃ pakāsento uddhatadīnabhāvaniggahaṃ karoti. ‘‘Bhikkhave’’ti iminā karuṇāvipphārasommahadayanayananipātapubbaṅgamena vacanena te attano mukhābhimukhe karonto tena ca kathetukamyatādīpakena vacanena nesaṃ sotukamyataṃ janeti. Teneva ca sambodhanatthena sādhukaṃ savanamanasikārepi niyojeti. Sādhukaṃ savanamanasikārāyattā hi sāsanasampatti.
അഞ്ഞേസുപി ദേവമനുസ്സേസു പരിസപരിയാപന്നേസു വിജ്ജമാനേസു കസ്മാ ഭിക്ഖൂ ഏവ ആമന്തേസീതി? ജേട്ഠസേട്ഠാസന്നസദാസന്നിഹിതഭാവതോ. സബ്ബപരിസസാധാരണാ ഹി ഭഗവതോ ധമ്മദേസനാ, പരിസായ ച ജേട്ഠാ ഭിക്ഖൂ പഠമുപ്പന്നത്താ, സേട്ഠാ അനഗാരിയഭാവം ആദിം കത്വാ സത്ഥു ചരിയാനുവിധായകത്താ സകലസാസനപടിഗ്ഗാഹകത്താ ച, ആസന്നാ തത്ഥ നിസിന്നേസു സമീപവുത്തിയാ, സദാസന്നിഹിതാ സത്ഥുസന്തികാവചരത്താ. അപിച തേ ധമ്മദേസനായ ഭാജനം യഥാനുസിട്ഠം പടിപത്തിസബ്ഭാവതോ, വിസേസതോ ച ഏകച്ചേ ഭിക്ഖൂ സന്ധായ അയം ദേസനാതി തേ ഏവ ആലപി.
Aññesupi devamanussesu parisapariyāpannesu vijjamānesu kasmā bhikkhū eva āmantesīti? Jeṭṭhaseṭṭhāsannasadāsannihitabhāvato. Sabbaparisasādhāraṇā hi bhagavato dhammadesanā, parisāya ca jeṭṭhā bhikkhū paṭhamuppannattā, seṭṭhā anagāriyabhāvaṃ ādiṃ katvā satthu cariyānuvidhāyakattā sakalasāsanapaṭiggāhakattā ca, āsannā tattha nisinnesu samīpavuttiyā, sadāsannihitā satthusantikāvacarattā. Apica te dhammadesanāya bhājanaṃ yathānusiṭṭhaṃ paṭipattisabbhāvato, visesato ca ekacce bhikkhū sandhāya ayaṃ desanāti te eva ālapi.
പജഹഥാതി ഏത്ഥ പഹാനം നാമ തദങ്ഗപ്പഹാനം, വിക്ഖമ്ഭനപ്പഹാനം, സമുച്ഛേദപ്പഹാനം, പടിപ്പസ്സദ്ധിപ്പഹാനം, നിസ്സരണപ്പഹാനന്തി പഞ്ചവിധം. തത്ഥ യം ദീപാലോകേനേവ തമസ്സ പടിപക്ഖഭാവതോ അലോഭാദീഹി ലോഭാദികസ്സ, നാമരൂപപരിച്ഛേദാദിവിപസ്സനാഞാണേഹി തസ്സ തസ്സ അനത്ഥസ്സ പഹാനം. സേയ്യഥിദം – പരിച്ചാഗേന ലോഭാദിമലസ്സ, സീലേന പാണാതിപാതാദിദുസ്സീല്യസ്സ, സദ്ധാദീഹി അസ്സദ്ധിയാദികസ്സ, നാമരൂപവവത്ഥാനേന സക്കായദിട്ഠിയാ, പച്ചയപരിഗ്ഗഹേന അഹേതുവിസമഹേതുദിട്ഠീനം, തസ്സേവ അപരഭാഗേന കങ്ഖാവിതരണേന കഥംകഥീഭാവസ്സ, കലാപസമ്മസനേന ‘‘അഹം മമാ’’തി ഗാഹസ്സ, മഗ്ഗാമഗ്ഗവവത്ഥാനേന അമഗ്ഗേ മഗ്ഗസഞ്ഞായ, ഉദയദസ്സനേന ഉച്ഛേദദിട്ഠിയാ, വയദസ്സനേന സസ്സതദിട്ഠിയാ, ഭയദസ്സനേന സഭയേസു അഭയസഞ്ഞായ, ആദീനവദസ്സനേന അസ്സാദസഞ്ഞായ, നിബ്ബിദാനുപസ്സനേന അഭിരതിസഞ്ഞായ, മുച്ചിതുകമ്യതാഞാണേന അമുച്ചിതുകമ്യതായ ഉപേക്ഖാഞാണേന അനുപേക്ഖായ, അനുലോമേന ധമ്മട്ഠിതിയാ, നിബ്ബാനേന പടിലോമഭാവസ്സ, ഗോത്രഭുനാ സങ്ഖാരനിമിത്തഗ്ഗാഹസ്സ പഹാനം, ഏതം തദങ്ഗപ്പഹാനം നാമ.
Pajahathāti ettha pahānaṃ nāma tadaṅgappahānaṃ, vikkhambhanappahānaṃ, samucchedappahānaṃ, paṭippassaddhippahānaṃ, nissaraṇappahānanti pañcavidhaṃ. Tattha yaṃ dīpālokeneva tamassa paṭipakkhabhāvato alobhādīhi lobhādikassa, nāmarūpaparicchedādivipassanāñāṇehi tassa tassa anatthassa pahānaṃ. Seyyathidaṃ – pariccāgena lobhādimalassa, sīlena pāṇātipātādidussīlyassa, saddhādīhi assaddhiyādikassa, nāmarūpavavatthānena sakkāyadiṭṭhiyā, paccayapariggahena ahetuvisamahetudiṭṭhīnaṃ, tasseva aparabhāgena kaṅkhāvitaraṇena kathaṃkathībhāvassa, kalāpasammasanena ‘‘ahaṃ mamā’’ti gāhassa, maggāmaggavavatthānena amagge maggasaññāya, udayadassanena ucchedadiṭṭhiyā, vayadassanena sassatadiṭṭhiyā, bhayadassanena sabhayesu abhayasaññāya, ādīnavadassanena assādasaññāya, nibbidānupassanena abhiratisaññāya, muccitukamyatāñāṇena amuccitukamyatāya upekkhāñāṇena anupekkhāya, anulomena dhammaṭṭhitiyā, nibbānena paṭilomabhāvassa, gotrabhunā saṅkhāranimittaggāhassa pahānaṃ, etaṃ tadaṅgappahānaṃ nāma.
യം പന ഉപചാരപ്പനാഭേദേന സമാധിനാ പവത്തിഭാവനിവാരണതോ ഘടപ്പഹാരേനേവ ഉദകപിട്ഠേ സേവാലസ്സ തേസം തേസം നീവരണാദിധമ്മാനം പഹാനം, ഏതം വിക്ഖമ്ഭനപ്പഹാനം നാമ. യം ചതുന്നം അരിയമഗ്ഗാനം ഭാവിതത്താ തംതംമഗ്ഗവതോ അത്തനോ സന്താനേ ‘‘ദിട്ഠിഗതാനം പഹാനായാ’’തിആദിനാ (ധ॰ സ॰ ൨൭൭; വിഭ॰ ൬൨൮) നയേന വുത്തസ്സ സമുദയപക്ഖിയസ്സ കിലേസഗണസ്സ അച്ചന്തം അപ്പവത്തിഭാവേന സമുച്ഛിന്ദനം, ഇദം സമുച്ഛേദപ്പഹാനം നാമ. യം പന ഫലക്ഖണേ പടിപ്പസ്സദ്ധത്തം കിലേസാനം, ഏതം പടിപ്പസ്സദ്ധിപ്പഹാനം നാമ. യം പന സബ്ബസങ്ഖതനിസ്സടത്താ പഹീനസബ്ബസങ്ഖതം നിബ്ബാനം, ഏതം നിസ്സരണപ്പഹാനം നാമ. ഏവം പഞ്ചവിധേ പഹാനേ അനാഗാമികഭാവകരസ്സ പഹാനസ്സ അധിപ്പേതത്താ ഇധ സമുച്ഛേദപ്പഹാനന്തി വേദിതബ്ബം. തസ്മാ പജഹഥാതി പരിച്ചജഥ, സമുച്ഛിന്ദഥാതി അത്ഥോ.
Yaṃ pana upacārappanābhedena samādhinā pavattibhāvanivāraṇato ghaṭappahāreneva udakapiṭṭhe sevālassa tesaṃ tesaṃ nīvaraṇādidhammānaṃ pahānaṃ, etaṃ vikkhambhanappahānaṃ nāma. Yaṃ catunnaṃ ariyamaggānaṃ bhāvitattā taṃtaṃmaggavato attano santāne ‘‘diṭṭhigatānaṃ pahānāyā’’tiādinā (dha. sa. 277; vibha. 628) nayena vuttassa samudayapakkhiyassa kilesagaṇassa accantaṃ appavattibhāvena samucchindanaṃ, idaṃ samucchedappahānaṃ nāma. Yaṃ pana phalakkhaṇe paṭippassaddhattaṃ kilesānaṃ, etaṃ paṭippassaddhippahānaṃ nāma. Yaṃ pana sabbasaṅkhatanissaṭattā pahīnasabbasaṅkhataṃ nibbānaṃ, etaṃ nissaraṇappahānaṃ nāma. Evaṃ pañcavidhe pahāne anāgāmikabhāvakarassa pahānassa adhippetattā idha samucchedappahānanti veditabbaṃ. Tasmā pajahathāti pariccajatha, samucchindathāti attho.
അഹന്തി ഭഗവാ അത്താനം നിദ്ദിസതി. വോതി അയം വോസദ്ദോ പച്ചത്തഉപയോഗകരണസാമിവചനപദപൂരണസമ്പദാനേസു ദിസ്സതി. തഥാ ഹി ‘‘കച്ചി, പന വോ അനുരുദ്ധാ, സമഗ്ഗാ സമ്മോദമാനാ’’തിആദീസു (മ॰ നി॰ ൧.൩൨൬) പച്ചത്തേ ആഗതോ. ‘‘ഗച്ഛഥ, ഭിക്ഖവേ, പണാമേമി വോ’’തിആദീസു (മ॰ നി॰ ൨.൧൫൭) ഉപയോഗേ. ‘‘ന വോ മമ സന്തികേ വത്ഥബ്ബ’’ന്തിആദീസു (മ॰ നി॰ ൨.൧൫൭) കരണേ. ‘‘സബ്ബേസം വോ, സാരിപുത്ത, സുഭാസിത’’ന്തിആദീസു (മ॰ നി॰ ൧.൩൪൫) സാമിവചനേ. ‘‘യേ ഹി വോ അരിയാ പരിസുദ്ധകായകമ്മന്താ’’തിആദീസു (മ॰ നി॰ ൧.൩൫) പദപൂരണേ. ‘‘വനപത്ഥപരിയായം വോ, ഭിക്ഖവേ, ദേസേസ്സാമീ’’തിആദീസു (മ॰ നി॰ ൧.൧൯൦) സമ്പദാനേ. ഇധാപി സമ്പദാനേ ഏവ ദട്ഠബ്ബോ.
Ahanti bhagavā attānaṃ niddisati. Voti ayaṃ vosaddo paccattaupayogakaraṇasāmivacanapadapūraṇasampadānesu dissati. Tathā hi ‘‘kacci, pana vo anuruddhā, samaggā sammodamānā’’tiādīsu (ma. ni. 1.326) paccatte āgato. ‘‘Gacchatha, bhikkhave, paṇāmemi vo’’tiādīsu (ma. ni. 2.157) upayoge. ‘‘Na vo mama santike vatthabba’’ntiādīsu (ma. ni. 2.157) karaṇe. ‘‘Sabbesaṃ vo, sāriputta, subhāsita’’ntiādīsu (ma. ni. 1.345) sāmivacane. ‘‘Ye hi vo ariyā parisuddhakāyakammantā’’tiādīsu (ma. ni. 1.35) padapūraṇe. ‘‘Vanapatthapariyāyaṃ vo, bhikkhave, desessāmī’’tiādīsu (ma. ni. 1.190) sampadāne. Idhāpi sampadāne eva daṭṭhabbo.
പാടിഭോഗോതി പടിഭൂ. സോ ഹി ധാരണകം പടിച്ച ധനികസ്സ, ധനികം പടിച്ച ധാരണകസ്സ പടിനിധിഭൂതോ ധനികസന്തകസ്സ തതോ ഹരണാദിസങ്ഖാതേന ഭുഞ്ജനേന ഭോഗോതി പടിഭോഗോ, പടിഭോഗോ ഏവ പാടിഭോഗോ. അനാഗാമിതായാതി അനാഗാമിഭാവത്ഥായ. പടിസന്ധിഗ്ഗഹണവസേന ഹി കാമഭവസ്സ അനാഗമനതോ അനാഗാമീ. യോ യസ്സ ധമ്മസ്സ അധിഗമേന അനാഗാമീതി വുച്ചതി, സഫലോ സോ തതിയമഗ്ഗോ അനാഗാമിതാ നാമ. ഇതി ഭഗവാ വേനേയ്യദമനകുസലോ വേനേയ്യജ്ഝാസയാനുകൂലം തതിയമഗ്ഗാധിഗമം ലഹുനാ ഉപായേന ഏകധമ്മപൂരണതാമത്തേന ഥിരം കത്വാ ദസ്സേസി യഥാ തം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ. ഭിന്നഭൂമികാപി ഹി പടിഘസംയോജനാദയോ തതിയമഗ്ഗവജ്ഝാ കിലേസാ കാമരാഗപ്പഹാനം നാതിവത്തന്തീതി.
Pāṭibhogoti paṭibhū. So hi dhāraṇakaṃ paṭicca dhanikassa, dhanikaṃ paṭicca dhāraṇakassa paṭinidhibhūto dhanikasantakassa tato haraṇādisaṅkhātena bhuñjanena bhogoti paṭibhogo, paṭibhogo eva pāṭibhogo. Anāgāmitāyāti anāgāmibhāvatthāya. Paṭisandhiggahaṇavasena hi kāmabhavassa anāgamanato anāgāmī. Yo yassa dhammassa adhigamena anāgāmīti vuccati, saphalo so tatiyamaggo anāgāmitā nāma. Iti bhagavā veneyyadamanakusalo veneyyajjhāsayānukūlaṃ tatiyamaggādhigamaṃ lahunā upāyena ekadhammapūraṇatāmattena thiraṃ katvā dassesi yathā taṃ sammāsambuddho. Bhinnabhūmikāpi hi paṭighasaṃyojanādayo tatiyamaggavajjhā kilesā kāmarāgappahānaṃ nātivattantīti.
കസ്മാ പനേത്ഥ ഭഗവാ അത്താനം പാടിഭോഗഭാവേ ഠപേസി? തേസം ഭിക്ഖൂനം അനാഗാമിമഗ്ഗാധിഗമായ ഉസ്സാഹജനനത്ഥം. പസ്സതി ഹി ഭഗവാ ‘‘മയാ ‘ഏകധമ്മം, ഭിക്ഖവേ, പജഹഥ, അഹം വോ പാടിഭോഗോ അനാഗാമിതായാ’തി വുത്തേ ഇമേ ഭിക്ഖൂ അദ്ധാ തം ഏകധമ്മം പഹായ സക്കാ തതിയഭൂമിം സമധിഗന്തും, യതോ ധമ്മസ്സാമി പഠമമാഹ ‘അഹം പാടിഭോഗോ’തി ഉസ്സാഹജാതാ തദത്ഥായ പടിപജ്ജിതബ്ബം മഞ്ഞിസ്സന്തീ’’തി. തസ്മാ ഉസ്സാഹജനനത്ഥം അനാഗാമിതായ തേസം ഭിക്ഖൂനം അത്താനം പാടിഭോഗഭാവേ ഠപേസി.
Kasmā panettha bhagavā attānaṃ pāṭibhogabhāve ṭhapesi? Tesaṃ bhikkhūnaṃ anāgāmimaggādhigamāya ussāhajananatthaṃ. Passati hi bhagavā ‘‘mayā ‘ekadhammaṃ, bhikkhave, pajahatha, ahaṃ vo pāṭibhogo anāgāmitāyā’ti vutte ime bhikkhū addhā taṃ ekadhammaṃ pahāya sakkā tatiyabhūmiṃ samadhigantuṃ, yato dhammassāmi paṭhamamāha ‘ahaṃ pāṭibhogo’ti ussāhajātā tadatthāya paṭipajjitabbaṃ maññissantī’’ti. Tasmā ussāhajananatthaṃ anāgāmitāya tesaṃ bhikkhūnaṃ attānaṃ pāṭibhogabhāve ṭhapesi.
കതമം ഏകധമ്മന്തി ഏത്ഥ കതമന്തി പുച്ഛാവചനം. പുച്ഛാ ച നാമേസാ പഞ്ചവിധാ – അദിട്ഠജോതനാപുച്ഛാ, ദിട്ഠസംസന്ദനാപുച്ഛാ, വിമതിച്ഛേദനാപുച്ഛാ, അനുമതിപുച്ഛാ , കഥേതുകമ്യതാപുച്ഛാതി. തത്ഥ പകതിയാ ലക്ഖണം അഞ്ഞാതം ഹോതി അദിട്ഠം അതുലിതം അതീരിതം അവിഭൂതം അവിഭാവിതം, തസ്സ ഞാണായ ദസ്സനായ തുലനായ തീരണായ വിഭൂതത്ഥായ വിഭാവനത്ഥായ പഞ്ഹം പുച്ഛതി, അയം അദിട്ഠജോതനാപുച്ഛാ. പകതിയാ ലക്ഖണം ഞാതം ഹോതി ദിട്ഠം തുലിതം തീരിതം വിഭൂതം വിഭാവിതം. സോ അഞ്ഞേഹി പണ്ഡിതേഹി സദ്ധിം സംസന്ദനത്ഥായ പഞ്ഹം പുച്ഛതി, അയം ദിട്ഠസംസന്ദനാപുച്ഛാ. പകതിയാ സംസയപക്ഖന്ദോ ഹോതി വിമതിപക്ഖന്ദോ ദ്വേള്ഹകജാതോ – ‘‘ഏവം നു ഖോ, ന നു ഖോ, കിം നു ഖോ, കഥം നു ഖോ’’തി, സോ വിമതിച്ഛേദനത്ഥായ പഞ്ഹം പുച്ഛതി, അയം വിമതിച്ഛേദനാപുച്ഛാ. ഭഗവാ ഹി അനുമതിഗ്ഗഹണത്ഥം പഞ്ഹം പുച്ഛതി – ‘‘തം കിം മഞ്ഞഥ, ഭിക്ഖവേ, രൂപം നിച്ചം വാ അനിച്ചം വാ’’തിആദിനാ (സം॰ നി॰ ൩.൫൯; മഹാവ॰ ൨൧), അയം അനുമതിപുച്ഛാ. ഭഗവാ ഭിക്ഖൂനം കഥേതുകമ്യതായ പഞ്ഹം പുച്ഛതി – ‘‘ചത്താരോമേ, ഭിക്ഖവേ, ആഹാരാ ഭൂതാനം വാ സത്താനം ഠിതിയാ സമ്ഭവേസീനം വാ അനുഗ്ഗഹായ. കതമേ ചത്താരോ’’തി (സം॰ നി॰ ൨.൧൧) അയം കഥേതുകമ്യതാപുച്ഛാ.
Katamaṃ ekadhammanti ettha katamanti pucchāvacanaṃ. Pucchā ca nāmesā pañcavidhā – adiṭṭhajotanāpucchā, diṭṭhasaṃsandanāpucchā, vimaticchedanāpucchā, anumatipucchā , kathetukamyatāpucchāti. Tattha pakatiyā lakkhaṇaṃ aññātaṃ hoti adiṭṭhaṃ atulitaṃ atīritaṃ avibhūtaṃ avibhāvitaṃ, tassa ñāṇāya dassanāya tulanāya tīraṇāya vibhūtatthāya vibhāvanatthāya pañhaṃ pucchati, ayaṃ adiṭṭhajotanāpucchā. Pakatiyā lakkhaṇaṃ ñātaṃ hoti diṭṭhaṃ tulitaṃ tīritaṃ vibhūtaṃ vibhāvitaṃ. So aññehi paṇḍitehi saddhiṃ saṃsandanatthāya pañhaṃ pucchati, ayaṃ diṭṭhasaṃsandanāpucchā. Pakatiyā saṃsayapakkhando hoti vimatipakkhando dveḷhakajāto – ‘‘evaṃ nu kho, na nu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ti, so vimaticchedanatthāya pañhaṃ pucchati, ayaṃ vimaticchedanāpucchā. Bhagavā hi anumatiggahaṇatthaṃ pañhaṃ pucchati – ‘‘taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’tiādinā (saṃ. ni. 3.59; mahāva. 21), ayaṃ anumatipucchā. Bhagavā bhikkhūnaṃ kathetukamyatāya pañhaṃ pucchati – ‘‘cattārome, bhikkhave, āhārā bhūtānaṃ vā sattānaṃ ṭhitiyā sambhavesīnaṃ vā anuggahāya. Katame cattāro’’ti (saṃ. ni. 2.11) ayaṃ kathetukamyatāpucchā.
തത്ഥ പുരിമാ തിസ്സോ പുച്ഛാ ബുദ്ധാനം നത്ഥി. കസ്മാ? തീസു ഹി അദ്ധാസു കിഞ്ചി സങ്ഖതം അദ്ധാവിമുത്തം വാ അസങ്ഖതം സമ്മാസമ്ബുദ്ധാനം അദിട്ഠം അതുലിതം അതീരിതം അവിഭൂതം അവിഭാവിതം നാമ നത്ഥി. തേന നേസം അദിട്ഠജോതനാപുച്ഛാ നത്ഥി. യം പന തേഹി അത്തനോ ഞാണേന പടിവിദ്ധം, തസ്സ അഞ്ഞേന സമണേന വാ ബ്രാഹ്മണേന വാ ദേവേന വാ മാരേന വാ ബ്രഹ്മുനാ വാ സദ്ധിം സംസന്ദനകിച്ചം നത്ഥി, തേന നേസം ദിട്ഠസംസന്ദനാപുച്ഛാപി നത്ഥി. യസ്മാ പന ബുദ്ധാ ഭഗവന്തോ അകഥംകഥീ തിണ്ണവിചികിച്ഛാ സബ്ബധമ്മേസു വിഗതസംസയാ, തേന നേസം വിമതിച്ഛേദനാപുച്ഛാപി നത്ഥി. ഇതരാ പന ദ്വേ പുച്ഛാ അത്ഥി, താസു അയം കഥേതുകമ്യതാപുച്ഛാതി വേദിതബ്ബാ.
Tattha purimā tisso pucchā buddhānaṃ natthi. Kasmā? Tīsu hi addhāsu kiñci saṅkhataṃ addhāvimuttaṃ vā asaṅkhataṃ sammāsambuddhānaṃ adiṭṭhaṃ atulitaṃ atīritaṃ avibhūtaṃ avibhāvitaṃ nāma natthi. Tena nesaṃ adiṭṭhajotanāpucchā natthi. Yaṃ pana tehi attano ñāṇena paṭividdhaṃ, tassa aññena samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā saddhiṃ saṃsandanakiccaṃ natthi, tena nesaṃ diṭṭhasaṃsandanāpucchāpi natthi. Yasmā pana buddhā bhagavanto akathaṃkathī tiṇṇavicikicchā sabbadhammesu vigatasaṃsayā, tena nesaṃ vimaticchedanāpucchāpi natthi. Itarā pana dve pucchā atthi, tāsu ayaṃ kathetukamyatāpucchāti veditabbā.
ഇദാനി തായ പുച്ഛായ പുട്ഠമത്ഥം സരൂപതോ ദസ്സേന്തോ ‘‘ലോഭം, ഭിക്ഖവേ, ഏകധമ്മ’’ന്തിആദിമാഹ. തത്ഥ ലുബ്ഭന്തി തേന, സയം വാ ലുബ്ഭതി, ലുബ്ഭനമത്തമേവ വാ തന്തി ലോഭോ. സ്വായം ആരമ്മണഗ്ഗഹണലക്ഖണോ മക്കടാലേപോ വിയ, അഭിസങ്ഗരസോ തത്തകപാലേ പക്ഖിത്തമംസപേസി വിയ, അപരിച്ചാഗപച്ചുപട്ഠാനോ തേലഞ്ജനരാഗോ വിയ, സംയോജനിയേസു ധമ്മേസു അസ്സാദദസ്സനപദട്ഠാനോ, തണ്ഹാനദിഭാവേന വഡ്ഢമാനോ യത്ഥ സമുപ്പന്നോ, സീഘസോതാ നദീ വിയ മഹാസമുദ്ദം അപായമേവ തം സത്തം ഗഹേത്വാ ഗച്ഛതീതി ദട്ഠബ്ബോ. കിഞ്ചാപി അയം ലോഭസദ്ദോ സബ്ബലോഭസാമഞ്ഞവചനോ, ഇധ പന കാമരാഗവചനോതി വേദിതബ്ബോ. സോ ഹി അനാഗാമിമഗ്ഗവജ്ഝോ.
Idāni tāya pucchāya puṭṭhamatthaṃ sarūpato dassento ‘‘lobhaṃ, bhikkhave, ekadhamma’’ntiādimāha. Tattha lubbhanti tena, sayaṃ vā lubbhati, lubbhanamattameva vā tanti lobho. Svāyaṃ ārammaṇaggahaṇalakkhaṇo makkaṭālepo viya, abhisaṅgaraso tattakapāle pakkhittamaṃsapesi viya, apariccāgapaccupaṭṭhāno telañjanarāgo viya, saṃyojaniyesu dhammesu assādadassanapadaṭṭhāno, taṇhānadibhāvena vaḍḍhamāno yattha samuppanno, sīghasotā nadī viya mahāsamuddaṃ apāyameva taṃ sattaṃ gahetvā gacchatīti daṭṭhabbo. Kiñcāpi ayaṃ lobhasaddo sabbalobhasāmaññavacano, idha pana kāmarāgavacanoti veditabbo. So hi anāgāmimaggavajjho.
പുന ഭിക്ഖവേതി ആലപനം ധമ്മസ്സ പടിഗ്ഗാഹകഭാവേന അഭിമുഖീഭൂതാനം തത്ഥ ആദരജനനത്ഥം. പജഹഥാതി ഇമിനാ പഹാനാഭിസമയോ വിഹിതോ, സോ ച പരിഞ്ഞാസച്ഛികിരിയാഭാവനാഭിസമയേഹി സദ്ധിം ഏവ പവത്തതി, ന വിസുന്തി ചതുസച്ചാധിട്ഠാനാനി ചത്താരിപി സമ്മാദിട്ഠിയാ കിച്ചാനി വിഹിതാനേവ ഹോന്തി. യഥാ ച ‘‘ലോഭം പജഹഥാ’’തി വുത്തേ പഹാനേകട്ഠഭാവതോ ദോസാദീനമ്പി പഹാനം അത്ഥതോ വുത്തമേവ ഹോതി, ഏവം സമുദയസച്ചവിസയേ സമ്മാദിട്ഠികിച്ചേ പഹാനാഭിസമയേ വുത്തേ തസ്സാ സഹകാരീകാരണഭൂതാനം സമ്മാസങ്കപ്പാദീനം സേസമഗ്ഗങ്ഗാനമ്പി സമുദയസച്ചവിസയകിച്ചം അത്ഥതോ വുത്തമേവ ഹോതീതി പരിപുണ്ണോ അരിയമഗ്ഗബ്യാപാരോ ഇധ കഥിതോതി ദട്ഠബ്ബോ. ഇമിനാ നയേന സതിപട്ഠാനാദീനമ്പി ബോധിപക്ഖിയധമ്മാനം ബ്യാപാരസ്സ ഇധ വുത്തഭാവോ യഥാരഹം വിത്ഥാരേതബ്ബോ.
Puna bhikkhaveti ālapanaṃ dhammassa paṭiggāhakabhāvena abhimukhībhūtānaṃ tattha ādarajananatthaṃ. Pajahathāti iminā pahānābhisamayo vihito, so ca pariññāsacchikiriyābhāvanābhisamayehi saddhiṃ eva pavattati, na visunti catusaccādhiṭṭhānāni cattāripi sammādiṭṭhiyā kiccāni vihitāneva honti. Yathā ca ‘‘lobhaṃ pajahathā’’ti vutte pahānekaṭṭhabhāvato dosādīnampi pahānaṃ atthato vuttameva hoti, evaṃ samudayasaccavisaye sammādiṭṭhikicce pahānābhisamaye vutte tassā sahakārīkāraṇabhūtānaṃ sammāsaṅkappādīnaṃ sesamaggaṅgānampi samudayasaccavisayakiccaṃ atthato vuttameva hotīti paripuṇṇo ariyamaggabyāpāro idha kathitoti daṭṭhabbo. Iminā nayena satipaṭṭhānādīnampi bodhipakkhiyadhammānaṃ byāpārassa idha vuttabhāvo yathārahaṃ vitthāretabbo.
അപിചേത്ഥ ലോഭം പജഹഥാതി ഏതേന പഹാനപരിഞ്ഞാ വുത്താ. സാ ച തീരണപരിഞ്ഞാധിട്ഠാനാ, തീരണപരിഞ്ഞാ ച ഞാതപരിഞ്ഞാധിട്ഠാനാതി അവിനാഭാവേന തിസ്സോപി പരിഞ്ഞാ ബോധിതാ ഹോന്തി. ഏവമേത്ഥ സഹ ഫലേന ചതുസച്ചകമ്മട്ഠാനം പരിപുണ്ണം കത്വാ പകാസിതന്തി ദട്ഠബ്ബം. അഥ വാ ലോഭം പജഹഥാതി സഹ ഫലേന ഞാണദസ്സനവിസുദ്ധി ദേസിതാ. സാ ച പടിപദാഞാണദസ്സനവിസുദ്ധിസന്നിസ്സയാ…പേ॰… ചിത്തവിസുദ്ധിസീലവിസുദ്ധിസന്നിസ്സയാ ചാതി നാനന്തരികഭാവേന സഹ ഫലേന സബ്ബാപി സത്ത വിസുദ്ധിയോ വിഭാവിതാതി വേദിതബ്ബം.
Apicettha lobhaṃ pajahathāti etena pahānapariññā vuttā. Sā ca tīraṇapariññādhiṭṭhānā, tīraṇapariññā ca ñātapariññādhiṭṭhānāti avinābhāvena tissopi pariññā bodhitā honti. Evamettha saha phalena catusaccakammaṭṭhānaṃ paripuṇṇaṃ katvā pakāsitanti daṭṭhabbaṃ. Atha vā lobhaṃ pajahathāti saha phalena ñāṇadassanavisuddhi desitā. Sā ca paṭipadāñāṇadassanavisuddhisannissayā…pe… cittavisuddhisīlavisuddhisannissayā cāti nānantarikabhāvena saha phalena sabbāpi satta visuddhiyo vibhāvitāti veditabbaṃ.
ഏവമേതായ വിസുദ്ധിക്കമഭാവനായ പരിഞ്ഞാത്തയസമ്പാദനേന ലോഭം പജഹിതുകാമേന –
Evametāya visuddhikkamabhāvanāya pariññāttayasampādanena lobhaṃ pajahitukāmena –
‘‘അനത്ഥജനനോ ലോഭോ, ലോഭോ ചിത്തപ്പകോപനോ;
‘‘Anatthajanano lobho, lobho cittappakopano;
ഭയമന്തരതോ ജാതം, തം ജനോ നാവബുജ്ഝതി.
Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhati.
‘‘ലുദ്ധോ അത്ഥം ന ജാനാതി, ലുദ്ധോ ധമ്മം ന പസ്സതി;
‘‘Luddho atthaṃ na jānāti, luddho dhammaṃ na passati;
അന്ധതമം തദാ ഹോതി, യം ലോഭോ സഹതേ നരം’’. (ഇതിവു॰ ൮൮);
Andhatamaṃ tadā hoti, yaṃ lobho sahate naraṃ’’. (itivu. 88);
രത്തോ ഖോ, ആവുസോ, രാഗേന അഭിഭൂതോ പരിയാദിന്നചിത്തോ പാണമ്പി ഹനതി, അദിന്നമ്പി ആദിയതി, സന്ധിമ്പി ഛിന്ദതി, നില്ലോപമ്പി ഹരതി, ഏകാഗാരികമ്പി കരോതി, പരിപന്ഥേപി തിട്ഠതി, പരദാരമ്പി ഗച്ഛതി, മുസാപി ഭണതി. തദപി തേസം ഭവതം സമണബ്രാഹ്മണാനം അജാനതം അപസ്സതം അവേദയതം തണ്ഹാനുഗതാനം പരിതസ്സിതം വിപ്ഫന്ദിതമേവ (അ॰ നി॰ ൩.൫൪).
Ratto kho, āvuso, rāgena abhibhūto pariyādinnacitto pāṇampi hanati, adinnampi ādiyati, sandhimpi chindati, nillopampi harati, ekāgārikampi karoti, paripanthepi tiṭṭhati, paradārampi gacchati, musāpi bhaṇati. Tadapi tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ ajānataṃ apassataṃ avedayataṃ taṇhānugatānaṃ paritassitaṃ vipphanditameva (a. ni. 3.54).
‘‘തണ്ഹാദുതിയോ പുരിസോ, ദീഘമദ്ധാന സംസരം;
‘‘Taṇhādutiyo puriso, dīghamaddhāna saṃsaraṃ;
ഇത്ഥഭാവഞ്ഞഥാഭാവം, സംസാരം നാതിവത്തതി’’. (ഇതിവു॰ ൧൫, ൧൦൫);
Itthabhāvaññathābhāvaṃ, saṃsāraṃ nātivattati’’. (itivu. 15, 105);
‘‘നത്ഥി രാഗസമോ അഗ്ഗി, നത്ഥി ദോസസമോ കലി’’. (ധ॰ പ॰ ൨൦൨, ൨൫൧);
‘‘Natthi rāgasamo aggi, natthi dosasamo kali’’. (dha. pa. 202, 251);
‘‘കാമരാഗേന ഡയ്ഹാമി, ചിത്തം മേ പരിഡയ്ഹതി’’. (സം॰ നി॰ ൧.൨൧൨);
‘‘Kāmarāgena ḍayhāmi, cittaṃ me pariḍayhati’’. (saṃ. ni. 1.212);
‘‘യേ രാഗരത്താനുപതന്തി സോതം, സയംകതം മക്കടകോവ ജാല’’ന്തി. (ധ॰ പ॰ ൩൪൭) ച –
‘‘Ye rāgarattānupatanti sotaṃ, sayaṃkataṃ makkaṭakova jāla’’nti. (dha. pa. 347) ca –
ഏവമാദിസുത്തപദാനുസാരേന നാനാനയേഹി ലോഭസ്സ ആദീനവം പച്ചവേക്ഖിത്വാ തസ്സ പഹാനായ പടിപജ്ജിതബ്ബം.
Evamādisuttapadānusārena nānānayehi lobhassa ādīnavaṃ paccavekkhitvā tassa pahānāya paṭipajjitabbaṃ.
അപിച ഛ ധമ്മാ കാമരാഗസ്സ പഹാനായ സംവത്തന്തി, അസുഭനിമിത്തസ്സ ഉഗ്ഗഹോ, അസുഭഭാവനാനുയോഗോ, ഇന്ദ്രിയേസു ഗുത്തദ്വാരതാ, ഭോജനേ മത്തഞ്ഞുതാ, കല്യാണമിത്തതാ, സപ്പായകഥാതി. ദസവിധഞ്ഹി അസുഭനിമിത്തം ഉഗ്ഗണ്ഹന്തസ്സാപി കാമരാഗോ പഹീയതി, കായഗതാസതിഭാവനാവസേന സവിഞ്ഞാണകേ ഉദ്ധുമാതകാദിവസേന അവിഞ്ഞാണകേ അസുഭേ അസുഭഭാവനാനുയോഗമനുയുത്തസ്സാപി, മനച്ഛട്ഠേസു ഇന്ദ്രിയേസു സംവരണവസേന സതികവാടേന പിഹിതദ്വാരസ്സാപി , ചതുന്നം പഞ്ചന്നം വാ ആലോപാനം ഓകാസേ സതി ഉദകം പിവിത്വാ യാപനസീലതായ ഭോജനേ മത്തഞ്ഞുനോപി. തേനേവാഹ –
Apica cha dhammā kāmarāgassa pahānāya saṃvattanti, asubhanimittassa uggaho, asubhabhāvanānuyogo, indriyesu guttadvāratā, bhojane mattaññutā, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti. Dasavidhañhi asubhanimittaṃ uggaṇhantassāpi kāmarāgo pahīyati, kāyagatāsatibhāvanāvasena saviññāṇake uddhumātakādivasena aviññāṇake asubhe asubhabhāvanānuyogamanuyuttassāpi, manacchaṭṭhesu indriyesu saṃvaraṇavasena satikavāṭena pihitadvārassāpi , catunnaṃ pañcannaṃ vā ālopānaṃ okāse sati udakaṃ pivitvā yāpanasīlatāya bhojane mattaññunopi. Tenevāha –
‘‘ചത്താരോ പഞ്ച ആലോപേ, അഭുത്വാ ഉദകം പിവേ;
‘‘Cattāro pañca ālope, abhutvā udakaṃ pive;
അലം ഫാസുവിഹാരായ, പഹിതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ’’തി. (ഥേരഗാ॰ ൯൮൩);
Alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno’’ti. (theragā. 983);
അസുഭകമ്മട്ഠാനഭാവനാരതേ കല്യാണമിത്തേ സേവന്തസ്സാപി, ഠാനനിസജ്ജാദീസു ദസഅസുഭനിസ്സിതസപ്പായകഥായപി പഹീയതി. തേനേവാഹ –
Asubhakammaṭṭhānabhāvanārate kalyāṇamitte sevantassāpi, ṭhānanisajjādīsu dasaasubhanissitasappāyakathāyapi pahīyati. Tenevāha –
‘‘അത്ഥി, ഭിക്ഖവേ, അസുഭനിമിത്തം, തത്ഥ യോനിസോമനസികാരബഹുലീകാരോ, അയമാഹാരോ അനുപ്പന്നസ്സ വാ കാമച്ഛന്ദസ്സ അനുപ്പാദായ ഉപ്പന്നസ്സ വാ കാമച്ഛന്ദസ്സ പഹാനായാ’’തി.
‘‘Atthi, bhikkhave, asubhanimittaṃ, tattha yonisomanasikārabahulīkāro, ayamāhāro anuppannassa vā kāmacchandassa anuppādāya uppannassa vā kāmacchandassa pahānāyā’’ti.
ഏവം പുബ്ബഭാഗേ കാമരാഗസങ്ഖാതസ്സ ലോഭസ്സ പഹാനായ പടിപന്നോ വിപസ്സനം ഉസ്സുക്കാപേത്വാ തതിയമഗ്ഗേന തം അനവസേസതോ സമുച്ഛിന്ദതി. തേന വുത്തം ‘‘ലോഭം, ഭിക്ഖവേ, ഏകധമ്മം പജഹഥ, അഹം വോ പാടിഭോഗോ അനാഗാമിതായാ’’തി.
Evaṃ pubbabhāge kāmarāgasaṅkhātassa lobhassa pahānāya paṭipanno vipassanaṃ ussukkāpetvā tatiyamaggena taṃ anavasesato samucchindati. Tena vuttaṃ ‘‘lobhaṃ, bhikkhave, ekadhammaṃ pajahatha, ahaṃ vo pāṭibhogo anāgāmitāyā’’ti.
ഏത്ഥാഹ ‘‘കോ പനേത്ഥ ലോഭോ പഹീയതി, കിം അതീതോ, അഥ അനാഗതോ, ഉദാഹു പച്ചുപ്പന്നോ’’തി? കിഞ്ചേത്ഥ – ന താവ അതീതോ ലോഭോ പഹീയേയ്യ, ന അനാഗതോ വാ തേസം അഭാവതോ. ന ഹി നിരുദ്ധം അനുപ്പന്നം വാ അത്ഥീതി വുച്ചതി, വായാമോ ച അഫലോ ആപജ്ജതി. അഥ പച്ചുപ്പന്നോ, ഏവമ്പി അഫലോ വായാമോ തസ്സ സരസഭങ്ഗത്താ, സംകിലിട്ഠാ ച മഗ്ഗഭാവനാ ആപജ്ജതി, ചിത്തവിപ്പയുത്തോ വാ ലോഭോ സിയാ, ന ചായം നയോ ഇച്ഛിതോതി. വുച്ചതേ – ന വുത്തനയേന അതീതാനാഗതപച്ചുപ്പന്നോ ലോഭോ പഹീയതി. സേയ്യഥാപി ഇധ തരുണരുക്ഖോ അസഞ്ജാതഫലോ, തം പുരിസോ കുഠാരിയാ മൂലേ ഛിന്ദേയ്യ, തസ്സ രുക്ഖസ്സ ഛേദേ അസതി യാനി ഫലാനി നിബ്ബത്തേയ്യും, താനി രുക്ഖസ്സ ഛിന്നത്താ അജാതാനി ഏവ ന ജായേയ്യും, ഏവമേവ അരിയമഗ്ഗാധിഗമേ അസതി ഉപ്പജ്ജനാരഹോ ലോഭോ അരിയമഗ്ഗാധിഗമേന പച്ചയഘാതസ്സ കതത്താ ന ഉപ്പജ്ജതി. അയഞ്ഹി അട്ഠകഥാസു ‘‘ഭൂമിലദ്ധുപ്പന്നോ’’തി വുച്ചതി. വിപസ്സനായ ഹി ആരമ്മണഭൂതാ പഞ്ചക്ഖന്ധാ തസ്സ ഉപ്പജ്ജനട്ഠാനതായ ഭൂമി നാമ. സാ ഭൂമി തേന ലദ്ധാതി കത്വാ ഭൂമിലദ്ധുപ്പന്നോ. ആരമ്മണാധിഗ്ഗഹിതുപ്പന്നോ അവിക്ഖമ്ഭിതുപ്പന്നോ അസമൂഹതുപ്പന്നോതി ച അയമേവ വുച്ചതി.
Etthāha ‘‘ko panettha lobho pahīyati, kiṃ atīto, atha anāgato, udāhu paccuppanno’’ti? Kiñcettha – na tāva atīto lobho pahīyeyya, na anāgato vā tesaṃ abhāvato. Na hi niruddhaṃ anuppannaṃ vā atthīti vuccati, vāyāmo ca aphalo āpajjati. Atha paccuppanno, evampi aphalo vāyāmo tassa sarasabhaṅgattā, saṃkiliṭṭhā ca maggabhāvanā āpajjati, cittavippayutto vā lobho siyā, na cāyaṃ nayo icchitoti. Vuccate – na vuttanayena atītānāgatapaccuppanno lobho pahīyati. Seyyathāpi idha taruṇarukkho asañjātaphalo, taṃ puriso kuṭhāriyā mūle chindeyya, tassa rukkhassa chede asati yāni phalāni nibbatteyyuṃ, tāni rukkhassa chinnattā ajātāni eva na jāyeyyuṃ, evameva ariyamaggādhigame asati uppajjanāraho lobho ariyamaggādhigamena paccayaghātassa katattā na uppajjati. Ayañhi aṭṭhakathāsu ‘‘bhūmiladdhuppanno’’ti vuccati. Vipassanāya hi ārammaṇabhūtā pañcakkhandhā tassa uppajjanaṭṭhānatāya bhūmi nāma. Sā bhūmi tena laddhāti katvā bhūmiladdhuppanno. Ārammaṇādhiggahituppanno avikkhambhituppanno asamūhatuppannoti ca ayameva vuccati.
തത്ഥാതി തസ്മിം സുത്തേ. ഏതന്തി ഏതം അത്ഥജാതം. ഇദാനി ഗാഥാബന്ധവസേന വുച്ചമാനം. ഇതി വുച്ചതീതി കേന പന വുച്ചതി? ഭഗവതാ വ. അഞ്ഞേസു ഹി താദിസേസു ഠാനേസു സങ്ഗീതികാരേഹി ഉപനിബന്ധഗാഥാ ഹോന്തി, ഇധ പന ഭഗവതാ വ ഗാഥാരുചികാനം പുഗ്ഗലാനം അജ്ഝാസയവസേന വുത്തമേവത്ഥം സങ്ഗഹേത്വാ ഗാഥാ ഭാസിതാ.
Tatthāti tasmiṃ sutte. Etanti etaṃ atthajātaṃ. Idāni gāthābandhavasena vuccamānaṃ. Iti vuccatīti kena pana vuccati? Bhagavatā va. Aññesu hi tādisesu ṭhānesu saṅgītikārehi upanibandhagāthā honti, idha pana bhagavatā va gāthārucikānaṃ puggalānaṃ ajjhāsayavasena vuttamevatthaṃ saṅgahetvā gāthā bhāsitā.
തത്ഥ യേന ലോഭേന ലുദ്ധാസേ, സത്താ ഗച്ഛന്തി ദുഗ്ഗതിന്തി യേന ആരമ്മണഗ്ഗഹണലക്ഖണേന തതോ ഏവ അഭിസങ്ഗരസേന ലോഭേന ലുദ്ധാ അജ്ഝത്തികബാഹിരേസു ആയതനേസു ഗിദ്ധാ ഗധിതാ. സേതി ഹി നിപാതമത്തം. അക്ഖരചിന്തകാ പന ഈദിസേസു ഠാനേസു സേ-കാരാഗമം ഇച്ഛന്തി. തഥാ ലുദ്ധത്താ ഏവ കായസുചരിതാദീസു കിഞ്ചി സുചരിതം അകത്വാ കായദുച്ചരിതാദീനി ച ഉപചിനിത്വാ രൂപാദീസു സത്തവിസത്തതായ സത്താതി ലദ്ധനാമാ പാണിനോ ദുക്ഖസ്സ നിബ്ബത്തിട്ഠാനതായ ദുഗ്ഗതീതി സങ്ഖം ഗതം നിരയം തിരച്ഛാനയോനിം പേത്തിവിസയഞ്ച പടിസന്ധിഗ്ഗഹണവസേന ഗച്ഛന്തി ഉപപജ്ജന്തി.
Tattha yena lobhena luddhāse, sattā gacchanti duggatinti yena ārammaṇaggahaṇalakkhaṇena tato eva abhisaṅgarasena lobhena luddhā ajjhattikabāhiresu āyatanesu giddhā gadhitā. Seti hi nipātamattaṃ. Akkharacintakā pana īdisesu ṭhānesu se-kārāgamaṃ icchanti. Tathā luddhattā eva kāyasucaritādīsu kiñci sucaritaṃ akatvā kāyaduccaritādīni ca upacinitvā rūpādīsu sattavisattatāya sattāti laddhanāmā pāṇino dukkhassa nibbattiṭṭhānatāya duggatīti saṅkhaṃ gataṃ nirayaṃ tiracchānayoniṃ pettivisayañca paṭisandhiggahaṇavasena gacchanti upapajjanti.
തം ലോഭം സമ്മദഞ്ഞായ, പജഹന്തി വിപസ്സിനോതി തം യഥാവുത്തം ലോഭം സഭാവതോ സമുദയതോ അത്ഥങ്ഗമതോ അസ്സാദതോ ആദീനവതോ നിസ്സരണതോതി ഇമേഹി ആകാരേഹി സമ്മാ അവിപരീതം ഹേതുനാ ഞായേന അഞ്ഞായ ഞാതതീരണപരിഞ്ഞാസങ്ഖാതായ പഞ്ഞായ ജാനിത്വാ രൂപാദികേ പഞ്ചുപാദാനക്ഖന്ധേ അനിച്ചാദീഹി വിവിധേഹി ആകാരേഹി പസ്സനതോ വിപസ്സിനോ അവസിട്ഠകിലേസേ വിപസ്സനാപഞ്ഞാപുബ്ബങ്ഗമായ മഗ്ഗപഞ്ഞായ സമുച്ഛേദപ്പഹാനവസേന പജഹന്തി, ന പുന അത്തനോ സന്താനേ ഉപ്പജ്ജിതും ദേന്തി. പഹായ ന പുനായന്തി, ഇമം ലോകം കുദാചനന്തി ഏവം സഹജേകട്ഠപഹാനേകട്ഠേഹി അവസിട്ഠകിലേസേഹി സദ്ധിം തം ലോഭം അനാഗാമിമഗ്ഗേന പജഹിത്വാ പുന പച്ഛാ ഇമം കാമധാതുസങ്ഖാതം ലോകം പടിസന്ധിഗ്ഗഹണവസേന കദാചിപി ന ആഗച്ഛന്തി ഓരമ്ഭാഗിയാനം സംയോജനാനം സുപ്പഹീനത്താ. ഇതി ഭഗവാ അനാഗാമിഫലേന ദേസനം നിട്ഠാപേസി.
Taṃ lobhaṃ sammadaññāya, pajahanti vipassinoti taṃ yathāvuttaṃ lobhaṃ sabhāvato samudayato atthaṅgamato assādato ādīnavato nissaraṇatoti imehi ākārehi sammā aviparītaṃ hetunā ñāyena aññāya ñātatīraṇapariññāsaṅkhātāya paññāya jānitvā rūpādike pañcupādānakkhandhe aniccādīhi vividhehi ākārehi passanato vipassino avasiṭṭhakilese vipassanāpaññāpubbaṅgamāya maggapaññāya samucchedappahānavasena pajahanti, na puna attano santāne uppajjituṃ denti. Pahāyana punāyanti, imaṃ lokaṃ kudācananti evaṃ sahajekaṭṭhapahānekaṭṭhehi avasiṭṭhakilesehi saddhiṃ taṃ lobhaṃ anāgāmimaggena pajahitvā puna pacchā imaṃ kāmadhātusaṅkhātaṃ lokaṃ paṭisandhiggahaṇavasena kadācipi na āgacchanti orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ suppahīnattā. Iti bhagavā anāgāmiphalena desanaṃ niṭṭhāpesi.
അയമ്പി അത്ഥോതി നിദാനാവസാനതോ പഭുതി യാവ ഗാഥാപരിയോസാനാ ഇമിനാ സുത്തേന പകാസിതോ അത്ഥോ. അപി-സദ്ദോ ഇദാനി വക്ഖമാനസുത്തത്ഥസമ്പിണ്ഡനോ. സേസം വുത്തനയമേവ. ഇമസ്മിം സുത്തേ സമുദയസച്ചം സരൂപേനേവ ആഗതം, പഹാനാപദേസേന മഗ്ഗസച്ചം. ഇതരം സച്ചദ്വയഞ്ച തദുഭയഹേതുതായ നിദ്ധാരേതബ്ബം. ഗാഥായ പന ദുക്ഖസമുദയമഗ്ഗസച്ചാനി യഥാരുതവസേനേവ ഞായന്തി, ഇതരം നിദ്ധാരേതബ്ബം. ഏസേവ നയോ ഇതോ പരേസുപി സുത്തേസു.
Ayampi atthoti nidānāvasānato pabhuti yāva gāthāpariyosānā iminā suttena pakāsito attho. Api-saddo idāni vakkhamānasuttatthasampiṇḍano. Sesaṃ vuttanayameva. Imasmiṃ sutte samudayasaccaṃ sarūpeneva āgataṃ, pahānāpadesena maggasaccaṃ. Itaraṃ saccadvayañca tadubhayahetutāya niddhāretabbaṃ. Gāthāya pana dukkhasamudayamaggasaccāni yathārutavaseneva ñāyanti, itaraṃ niddhāretabbaṃ. Eseva nayo ito paresupi suttesu.
പരമത്ഥദീപനിയാ ഖുദ്ദകനികായ-അട്ഠകഥായ
Paramatthadīpaniyā khuddakanikāya-aṭṭhakathāya
ഇതിവുത്തകവണ്ണനായ പഠമസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Itivuttakavaṇṇanāya paṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഇതിവുത്തകപാളി • Itivuttakapāḷi / ൧. ലോഭസുത്തം • 1. Lobhasuttaṃ