Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[३१४] ४. लोहकुम्भिजातकवण्णना
[314] 4. Lohakumbhijātakavaṇṇanā
दुज्जीवितमजीविम्हाति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो कोसलराजानं आरब्भ कथेसि। तदा किर कोसलराजा रत्तिभागे चतुन्नं नेरयिकसत्तानं सद्दं सुणि। एको दु-कारमेव भणि, एको स-कारं, एको न-कारं, एको सो-कारमेवाति। ते किर अतीतभवे सावत्थियंयेव पारदारिका राजपुत्ता अहेसुं। ते परेसं रक्खितगोपितमातुगामेसु अपरज्झित्वा चित्तकेळिं कीळन्ता बहुं पापकम्मं कत्वा मरणचक्केन छिन्ना सावत्थिसामन्ते चतूसु लोहकुम्भीसु निब्बत्ता सट्ठि वस्ससहस्सानि तत्थ पच्चित्वा उग्गता लोहकुम्भिमुखवट्टिं दिस्वा ‘‘कदा नु खो इमम्हा दुक्खा मुच्चिस्सामा’’ति चत्तारोपि महन्तेन सद्देन अनुपटिपाटिया विरविंसु। राजा तेसं सद्दं सुत्वा मरणभयतज्जितो निसिन्नकोव अरुणं उट्ठापेसि।
Dujjīvitamajīvimhāti idaṃ satthā jetavane viharanto kosalarājānaṃ ārabbha kathesi. Tadā kira kosalarājā rattibhāge catunnaṃ nerayikasattānaṃ saddaṃ suṇi. Eko du-kārameva bhaṇi, eko sa-kāraṃ, eko na-kāraṃ, eko so-kāramevāti. Te kira atītabhave sāvatthiyaṃyeva pāradārikā rājaputtā ahesuṃ. Te paresaṃ rakkhitagopitamātugāmesu aparajjhitvā cittakeḷiṃ kīḷantā bahuṃ pāpakammaṃ katvā maraṇacakkena chinnā sāvatthisāmante catūsu lohakumbhīsu nibbattā saṭṭhi vassasahassāni tattha paccitvā uggatā lohakumbhimukhavaṭṭiṃ disvā ‘‘kadā nu kho imamhā dukkhā muccissāmā’’ti cattāropi mahantena saddena anupaṭipāṭiyā viraviṃsu. Rājā tesaṃ saddaṃ sutvā maraṇabhayatajjito nisinnakova aruṇaṃ uṭṭhāpesi.
अरुणुग्गमनवेलाय ब्राह्मणा आगन्त्वा राजानं सुखसयितं पुच्छिंसु। राजा ‘‘कुतो मे आचरिया सुखसयितं, अज्जाहं एवरूपे चत्तारो भिंसनकसद्दे सुणि’’न्ति। ब्राह्मणा हत्थे विधुनिंसु। ‘‘किं आचरिया’’ति? ‘‘साहसिकसद्दा, महाराजा’’ति। ‘‘सपटिकम्मा अप्पटिकम्मा’’ति? ‘‘कामं अप्पटिकम्मा, मयं पन सुसिक्खिता, महाराजा’’ति। ‘‘किं कत्वा पटिबाहिस्सथा’’ति? ‘‘महाराज, पटिकम्मं महन्तं न सक्का कातुं, मयं पन सब्बचतुक्कं यञ्ञं यजित्वा हारेस्सामा’’ति। ‘‘तेन हि खिप्पं चत्तारो हत्थी चत्तारो अस्से चत्तारो उसभे चत्तारो मनुस्सेति लटुकिकसकुणिका आदिं कत्वा चत्तारो चत्तारो पाणे गहेत्वा सब्बचतुक्कयञ्ञं यजित्वा मम सोत्थिभावं करोथा’’ति। ‘‘साधु, महाराजा’’ति सम्पटिच्छित्वा येनत्थो, तं गहेत्वा यञ्ञावाटं पच्चुपट्ठपेसुं, बहुपाणे थूणूपनीते कत्वा ठपेसुं। ‘‘बहुं मच्छमंसं खादिस्साम, बहुं धनं लभिस्सामा’’ति उस्साहप्पत्ता हुत्वा ‘‘इदं लद्धुं वट्टति, इदं लद्धुं वट्टति, देवा’’ति अपरापरं चरन्ति।
Aruṇuggamanavelāya brāhmaṇā āgantvā rājānaṃ sukhasayitaṃ pucchiṃsu. Rājā ‘‘kuto me ācariyā sukhasayitaṃ, ajjāhaṃ evarūpe cattāro bhiṃsanakasadde suṇi’’nti. Brāhmaṇā hatthe vidhuniṃsu. ‘‘Kiṃ ācariyā’’ti? ‘‘Sāhasikasaddā, mahārājā’’ti. ‘‘Sapaṭikammā appaṭikammā’’ti? ‘‘Kāmaṃ appaṭikammā, mayaṃ pana susikkhitā, mahārājā’’ti. ‘‘Kiṃ katvā paṭibāhissathā’’ti? ‘‘Mahārāja, paṭikammaṃ mahantaṃ na sakkā kātuṃ, mayaṃ pana sabbacatukkaṃ yaññaṃ yajitvā hāressāmā’’ti. ‘‘Tena hi khippaṃ cattāro hatthī cattāro asse cattāro usabhe cattāro manusseti laṭukikasakuṇikā ādiṃ katvā cattāro cattāro pāṇe gahetvā sabbacatukkayaññaṃ yajitvā mama sotthibhāvaṃ karothā’’ti. ‘‘Sādhu, mahārājā’’ti sampaṭicchitvā yenattho, taṃ gahetvā yaññāvāṭaṃ paccupaṭṭhapesuṃ, bahupāṇe thūṇūpanīte katvā ṭhapesuṃ. ‘‘Bahuṃ macchamaṃsaṃ khādissāma, bahuṃ dhanaṃ labhissāmā’’ti ussāhappattā hutvā ‘‘idaṃ laddhuṃ vaṭṭati, idaṃ laddhuṃ vaṭṭati, devā’’ti aparāparaṃ caranti.
मल्लिका देवी राजानं उपसङ्कमित्वा ‘‘किं नु खो, महाराज, ब्राह्मणा अतिविय उस्साहयन्ता विचरन्ती’’ति पुच्छि। ‘‘देवि किं तुय्हिमिना, त्वं अत्तनो यसेनेव मत्ता पमत्ता, दुक्खं पन अम्हाकमेव न जानासी’’ति? ‘‘किं , महाराजा’’ति। ‘‘देवि, अहं एवरूपं नाम असोतब्बं सुणिं, ततो इमेसं सद्दानं सुतत्ता ‘‘किं भविस्सती’’ति ब्राह्मणे पुच्छिं, ब्राह्मणा ‘‘तुम्हाकं महाराज रज्जस्स वा भोगानं वा जीवितस्स वा अन्तरायो पञ्ञायति, सब्बचतुक्केन यञ्ञं यजित्वा सोत्थिभावं करिस्सामा’’ति वदिंसु, ते मय्हं वचनं गहेत्वा यञ्ञावाटं कत्वा येन येनत्थो, तस्स तस्स कारणा आगच्छन्ती’’ति। ‘‘किं पन देव, इमेसं सद्दानं निप्फत्तिं सदेवके लोके अग्गब्राह्मणं पुच्छित्था’’ति? ‘‘को एस देवि, सदेवके लोके अग्गब्राह्मणो नामा’’ति? ‘‘महागोतमो सम्मासम्बुद्धो’’ति। ‘‘देवि, सम्मासम्बुद्धो मे न पुच्छितो’’ति? ‘‘तेन हि गन्त्वा पुच्छथा’’ति।
Mallikā devī rājānaṃ upasaṅkamitvā ‘‘kiṃ nu kho, mahārāja, brāhmaṇā ativiya ussāhayantā vicarantī’’ti pucchi. ‘‘Devi kiṃ tuyhiminā, tvaṃ attano yaseneva mattā pamattā, dukkhaṃ pana amhākameva na jānāsī’’ti? ‘‘Kiṃ , mahārājā’’ti. ‘‘Devi, ahaṃ evarūpaṃ nāma asotabbaṃ suṇiṃ, tato imesaṃ saddānaṃ sutattā ‘‘kiṃ bhavissatī’’ti brāhmaṇe pucchiṃ, brāhmaṇā ‘‘tumhākaṃ mahārāja rajjassa vā bhogānaṃ vā jīvitassa vā antarāyo paññāyati, sabbacatukkena yaññaṃ yajitvā sotthibhāvaṃ karissāmā’’ti vadiṃsu, te mayhaṃ vacanaṃ gahetvā yaññāvāṭaṃ katvā yena yenattho, tassa tassa kāraṇā āgacchantī’’ti. ‘‘Kiṃ pana deva, imesaṃ saddānaṃ nipphattiṃ sadevake loke aggabrāhmaṇaṃ pucchitthā’’ti? ‘‘Ko esa devi, sadevake loke aggabrāhmaṇo nāmā’’ti? ‘‘Mahāgotamo sammāsambuddho’’ti. ‘‘Devi, sammāsambuddho me na pucchito’’ti? ‘‘Tena hi gantvā pucchathā’’ti.
राजा तस्सा वचनं गहेत्वा भुत्तपातरासो रथवरमारुय्ह जेतवनं गन्त्वा सत्थारं वन्दित्वा पुच्छि ‘‘अहं, भन्ते, रत्तिभागे चत्तारो सद्दे सुत्वा ब्राह्मणे पुच्छिं, ते ‘सब्बचतुक्कयञ्ञं यजित्वा सोत्थिं करिस्सामा’ति वत्वा यञ्ञावाटे कम्मं करोन्ति, तेसं सद्दानं सुतत्ता मय्हं किं भविस्सती’’ति। ‘‘न किञ्चि, महाराज, नेरयिकसत्ता दुक्खमनुभवन्ता एवं विरविंसु, न इमे सद्दा इदानि तया एव सुता, पोराणकराजूहिपि सुतायेव, तेपि ब्राह्मणे पुच्छित्वा पसुघातयञ्ञं कत्तुकामा हुत्वा पण्डितानं कथं सुत्वा न करिंसु, पण्डिता तेसं सद्दानं अन्तरं कथेत्वा महाजनं विस्सज्जापेत्वा सोत्थिमकंसू’’ति वत्वा तेन याचितो अतीतं आहरि।
Rājā tassā vacanaṃ gahetvā bhuttapātarāso rathavaramāruyha jetavanaṃ gantvā satthāraṃ vanditvā pucchi ‘‘ahaṃ, bhante, rattibhāge cattāro sadde sutvā brāhmaṇe pucchiṃ, te ‘sabbacatukkayaññaṃ yajitvā sotthiṃ karissāmā’ti vatvā yaññāvāṭe kammaṃ karonti, tesaṃ saddānaṃ sutattā mayhaṃ kiṃ bhavissatī’’ti. ‘‘Na kiñci, mahārāja, nerayikasattā dukkhamanubhavantā evaṃ viraviṃsu, na ime saddā idāni tayā eva sutā, porāṇakarājūhipi sutāyeva, tepi brāhmaṇe pucchitvā pasughātayaññaṃ kattukāmā hutvā paṇḍitānaṃ kathaṃ sutvā na kariṃsu, paṇḍitā tesaṃ saddānaṃ antaraṃ kathetvā mahājanaṃ vissajjāpetvā sotthimakaṃsū’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो अञ्ञतरस्मिं कासिगामे ब्राह्मणकुले निब्बत्तित्वा वयप्पत्तो कामेसु आदीनवं दिस्वा कामे पहाय इसिपब्बज्जं पब्बजित्वा अभिञ्ञा च समापत्तियो च उप्पादेत्वा झानकीळं कीळन्तो हिमवन्ते रमणीये वनसण्डे वसति। तदा बाराणसिराजा चतुन्नं नेरयिकानं इमेव चत्तारो सद्दे सुत्वा भीततसितो इमिनाव नियामेन ब्राह्मणेहि ‘‘तिण्णं अन्तरायानं अञ्ञतरो भविस्सति, सब्बचतुक्कयञ्ञेन तं वूपसमेस्सामा’’ति वुत्ते सम्पटिच्छि। पुरोहितो ब्राह्मणेहि सद्धिं यञ्ञावाटं पच्चुपट्ठापेसि, महाजनो थूणूपनीतो अहोसि। तदा बोधिसत्तो मेत्ताभावनं पुरेचारिकं कत्वा दिब्बचक्खुना लोकं ओलोकेन्तो इमं कारणं दिस्वा ‘‘अज्ज, मया गन्तुं वट्टति, महाजनस्स सोत्थि भविस्सती’’ति इद्धिबलेन वेहासं उप्पतित्वा बाराणसिरञ्ञो उय्याने ओतरित्वा मङ्गलसिलापट्टे कञ्चनरूपकं विय निसीदि। तदा पुरोहितस्स जेट्ठन्तेवासिको आचरियं उपसङ्कमित्वा ‘‘ननु, आचरिय, अम्हाकं वेदेसु परं मारेत्वा सोत्थिकरणं नाम नत्थी’’ति आह। पुरोहितो ‘‘त्वं राजधनं रक्खसि, बहुं मच्छमंसं खादिस्साम, धनं लभिस्साम, तुण्ही होही’’ति तं पटिबाहि।
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto aññatarasmiṃ kāsigāme brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto kāmesu ādīnavaṃ disvā kāme pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā abhiññā ca samāpattiyo ca uppādetvā jhānakīḷaṃ kīḷanto himavante ramaṇīye vanasaṇḍe vasati. Tadā bārāṇasirājā catunnaṃ nerayikānaṃ imeva cattāro sadde sutvā bhītatasito imināva niyāmena brāhmaṇehi ‘‘tiṇṇaṃ antarāyānaṃ aññataro bhavissati, sabbacatukkayaññena taṃ vūpasamessāmā’’ti vutte sampaṭicchi. Purohito brāhmaṇehi saddhiṃ yaññāvāṭaṃ paccupaṭṭhāpesi, mahājano thūṇūpanīto ahosi. Tadā bodhisatto mettābhāvanaṃ purecārikaṃ katvā dibbacakkhunā lokaṃ olokento imaṃ kāraṇaṃ disvā ‘‘ajja, mayā gantuṃ vaṭṭati, mahājanassa sotthi bhavissatī’’ti iddhibalena vehāsaṃ uppatitvā bārāṇasirañño uyyāne otaritvā maṅgalasilāpaṭṭe kañcanarūpakaṃ viya nisīdi. Tadā purohitassa jeṭṭhantevāsiko ācariyaṃ upasaṅkamitvā ‘‘nanu, ācariya, amhākaṃ vedesu paraṃ māretvā sotthikaraṇaṃ nāma natthī’’ti āha. Purohito ‘‘tvaṃ rājadhanaṃ rakkhasi, bahuṃ macchamaṃsaṃ khādissāma, dhanaṃ labhissāma, tuṇhī hohī’’ti taṃ paṭibāhi.
सो ‘‘नाहं एत्थ सहायो भविस्सामी’’ति निक्खमित्वा राजुय्यानं गन्त्वा बोधिसत्तं दिस्वा वन्दित्वा कतपटिसन्थारो एकमन्तं निसीदि। बोधिसत्तो ‘‘किं, माणव, राजा धम्मेन रज्जं कारेती’’ति पुच्छि। ‘‘भन्ते, राजा धम्मेन रज्जं कारेति, रत्तिभागे पन चत्तारो सद्दे सुत्वा ब्राह्मणे पुच्छि। ब्राह्मणा ‘सब्बचतुक्कयञ्ञं यजित्वा सोत्थिं करिस्सामा’’’ति वदिंसु। राजा पसुघातकम्मं कत्वा अत्तनो सोत्थिं कातुकामो महाजनो थूणूपनीतो, ‘‘किं नु खो, भन्ते, तुम्हादिसानं सीलवन्तानं तेसं सद्दानं निप्फत्तिं वत्वा महाजनं मरणमुखा मोचेतुं वट्टती’’ति। ‘‘माणव, राजा अम्हे न जानाति, मयम्पि तं न जानाम, इमेसं पन सद्दानं निप्फत्तिं जानाम, सचे राजा अम्हे उपसङ्कमित्वा पुच्छेय्य, राजानं निक्कङ्खं कत्वा कथेस्सामा’’ति। ‘‘तेन हि, भन्ते, मुहुत्तं इधेव होथ, अहं राजानं आनेस्सामी’’ति। ‘‘साधु, माणवा’’ति। सो गन्त्वा रञ्ञो तमत्थं आरोचेत्वा राजानं आनेसि।
So ‘‘nāhaṃ ettha sahāyo bhavissāmī’’ti nikkhamitvā rājuyyānaṃ gantvā bodhisattaṃ disvā vanditvā katapaṭisanthāro ekamantaṃ nisīdi. Bodhisatto ‘‘kiṃ, māṇava, rājā dhammena rajjaṃ kāretī’’ti pucchi. ‘‘Bhante, rājā dhammena rajjaṃ kāreti, rattibhāge pana cattāro sadde sutvā brāhmaṇe pucchi. Brāhmaṇā ‘sabbacatukkayaññaṃ yajitvā sotthiṃ karissāmā’’’ti vadiṃsu. Rājā pasughātakammaṃ katvā attano sotthiṃ kātukāmo mahājano thūṇūpanīto, ‘‘kiṃ nu kho, bhante, tumhādisānaṃ sīlavantānaṃ tesaṃ saddānaṃ nipphattiṃ vatvā mahājanaṃ maraṇamukhā mocetuṃ vaṭṭatī’’ti. ‘‘Māṇava, rājā amhe na jānāti, mayampi taṃ na jānāma, imesaṃ pana saddānaṃ nipphattiṃ jānāma, sace rājā amhe upasaṅkamitvā puccheyya, rājānaṃ nikkaṅkhaṃ katvā kathessāmā’’ti. ‘‘Tena hi, bhante, muhuttaṃ idheva hotha, ahaṃ rājānaṃ ānessāmī’’ti. ‘‘Sādhu, māṇavā’’ti. So gantvā rañño tamatthaṃ ārocetvā rājānaṃ ānesi.
अथ राजा बोधिसत्तं वन्दित्वा एकमन्तं निसिन्नो पुच्छि ‘‘सच्चं किर तुम्हे मया सुतसद्दानं निप्फत्तिं जानाथा’’ति? ‘‘आम, महाराजा’’ति। ‘‘कथेथ, भन्ते’’ति। ‘‘महाराज, एते पुरिमभवे परेसं रक्खितगोपितेसु दारेसु चारित्तं आपज्जित्वा बाराणसिसामन्ते चतूसु लोहकुम्भीसु निब्बत्ता पक्कुथिते खारलोहोदके फेणुद्देहकं पच्चमाना तिंस वस्ससहस्सानि अधो गन्त्वा कुम्भितलं आहच्च उद्धं आरोहन्ता तिंसवस्ससहस्सेनेव कालेन कुम्भिमुखं दिस्वा बहि ओलोकेत्वा चत्तारो जना चतस्सो गाथा परिपुण्णं कत्वा वत्तुकामापि तथा कातुं असक्कोन्ता एकेकमेव अक्खरं वत्वा पुन लोहकुम्भीसुयेव निमुग्गा। तेसु दु-कारं वत्वा निमुग्गसत्तो एवं वत्तुकामो अहोसि –
Atha rājā bodhisattaṃ vanditvā ekamantaṃ nisinno pucchi ‘‘saccaṃ kira tumhe mayā sutasaddānaṃ nipphattiṃ jānāthā’’ti? ‘‘Āma, mahārājā’’ti. ‘‘Kathetha, bhante’’ti. ‘‘Mahārāja, ete purimabhave paresaṃ rakkhitagopitesu dāresu cārittaṃ āpajjitvā bārāṇasisāmante catūsu lohakumbhīsu nibbattā pakkuthite khāralohodake pheṇuddehakaṃ paccamānā tiṃsa vassasahassāni adho gantvā kumbhitalaṃ āhacca uddhaṃ ārohantā tiṃsavassasahasseneva kālena kumbhimukhaṃ disvā bahi oloketvā cattāro janā catasso gāthā paripuṇṇaṃ katvā vattukāmāpi tathā kātuṃ asakkontā ekekameva akkharaṃ vatvā puna lohakumbhīsuyeva nimuggā. Tesu du-kāraṃ vatvā nimuggasatto evaṃ vattukāmo ahosi –
५३.
53.
‘दुज्जीवितमजीविम्ह , ये सन्ते न ददम्हसे।
‘Dujjīvitamajīvimha , ye sante na dadamhase;
विज्जमानेसु भोगेसु, दीपं नाकम्ह अत्तनो’ति॥ –
Vijjamānesu bhogesu, dīpaṃ nākamha attano’ti. –
तं गाथं परिपुण्णं कातुं नासक्खी’’ति वत्वा बोधिसत्तो अत्तनो ञाणेन तं गाथं परिपुण्णं कत्वा कथेसि। सेसासुपि एसेव नयो।
Taṃ gāthaṃ paripuṇṇaṃ kātuṃ nāsakkhī’’ti vatvā bodhisatto attano ñāṇena taṃ gāthaṃ paripuṇṇaṃ katvā kathesi. Sesāsupi eseva nayo.
तेसु स-कारं वत्वा वत्तुकामस्स अयं गाथा –
Tesu sa-kāraṃ vatvā vattukāmassa ayaṃ gāthā –
५४.
54.
‘‘सट्ठि वस्ससहस्सानि, परिपुण्णानि सब्बसो।
‘‘Saṭṭhi vassasahassāni, paripuṇṇāni sabbaso;
निरये पच्चमानानं, कदा अन्तो भविस्सती’’ति॥
Niraye paccamānānaṃ, kadā anto bhavissatī’’ti.
न-कारं वत्वा वत्तुकामस्स अयं गाथा –
Na-kāraṃ vatvā vattukāmassa ayaṃ gāthā –
५५.
55.
‘‘नत्थि अन्तो कुतो अन्तो, न अन्तो पटिदिस्सति।
‘‘Natthi anto kuto anto, na anto paṭidissati;
तदा हि पकतं पापं, मम तुय्हञ्च मारिसा’’ति॥
Tadā hi pakataṃ pāpaṃ, mama tuyhañca mārisā’’ti.
सो-कारं वत्वा वत्तुकामस्स अयं गाथा –
So-kāraṃ vatvā vattukāmassa ayaṃ gāthā –
५६.
56.
‘‘सोहं नून इतो गन्त्वा, योनिं लद्धान मानुसिं।
‘‘Sohaṃ nūna ito gantvā, yoniṃ laddhāna mānusiṃ;
वदञ्ञू सीलसम्पन्नो, काहामि कुसलं बहु’’न्ति॥
Vadaññū sīlasampanno, kāhāmi kusalaṃ bahu’’nti.
तत्थ दुज्जीवितन्ति तीणि दुच्चरितानि चरन्तो दुज्जीवितं लामकजीवितं जीवति नाम, सोपि तदेव सन्धायाह ‘‘दुज्जीवितमजीविम्हा’’ति। ये सन्ते न ददम्हसेति ये मयं देय्यधम्मे च पटिग्गाहके च संविज्जमानेयेव न दानं ददिम्ह। दीपं नाकम्ह अत्तनोति अत्तनो पतिट्ठं न करिम्ह। परिपुण्णानीति अनूनानि अनधिकानि। सब्बसोति सब्बाकारेन। पच्चमानानन्ति अम्हाकं इमस्मिं निरये पच्चमानानं।
Tattha dujjīvitanti tīṇi duccaritāni caranto dujjīvitaṃ lāmakajīvitaṃ jīvati nāma, sopi tadeva sandhāyāha ‘‘dujjīvitamajīvimhā’’ti. Ye sante na dadamhaseti ye mayaṃ deyyadhamme ca paṭiggāhake ca saṃvijjamāneyeva na dānaṃ dadimha. Dīpaṃ nākamha attanoti attano patiṭṭhaṃ na karimha. Paripuṇṇānīti anūnāni anadhikāni. Sabbasoti sabbākārena. Paccamānānanti amhākaṃ imasmiṃ niraye paccamānānaṃ.
नत्थि अन्तोति ‘‘अम्हाकं असुककाले नाम मोक्खो भविस्सती’’ति एवं कालपरिच्छेदो नत्थि। कुतो अन्तोति केन कारणेन अन्तो पञ्ञायिस्सति। न अन्तोति अन्तं दट्ठुकामानम्पि नो दुक्खस्स अन्तो न पटिदिस्सति। तदा हि पकतन्ति तस्मिं काले मारिसा मम च तुय्हञ्च पकतं पापं पकट्ठं कतं अतिबहुमेव कतं। ‘‘तथा हि पकत’’न्तिपि पाठो, तेन कारणेन कतं, येनस्स अन्तो दट्ठुं न सक्काति अत्थो। मारिसाति मया सदिसा, पियालपनमेतं एतेसं। नूनाति एकंसत्थे निपातो, सो अहं इतो गन्त्वा योनिं मानुसिं लद्धान वदञ्ञू सीलसम्पन्नो हुत्वा एकंसेनेव बहुं कुसलं करिस्सामीति अयमेत्थ अत्थो।
Natthiantoti ‘‘amhākaṃ asukakāle nāma mokkho bhavissatī’’ti evaṃ kālaparicchedo natthi. Kuto antoti kena kāraṇena anto paññāyissati. Na antoti antaṃ daṭṭhukāmānampi no dukkhassa anto na paṭidissati. Tadā hi pakatanti tasmiṃ kāle mārisā mama ca tuyhañca pakataṃ pāpaṃ pakaṭṭhaṃ kataṃ atibahumeva kataṃ. ‘‘Tathā hi pakata’’ntipi pāṭho, tena kāraṇena kataṃ, yenassa anto daṭṭhuṃ na sakkāti attho. Mārisāti mayā sadisā, piyālapanametaṃ etesaṃ. Nūnāti ekaṃsatthe nipāto, so ahaṃ ito gantvā yoniṃ mānusiṃ laddhāna vadaññū sīlasampanno hutvā ekaṃseneva bahuṃ kusalaṃ karissāmīti ayamettha attho.
इति बोधिसत्तो एकमेकं गाथं वत्वा ‘‘महाराज, सो नेरयिकसत्तो इमं गाथं परिपुण्णं कत्वा वत्तुकामो अत्तनो पापस्स महन्तताय तथा कथेतुं नासक्खि, इति सो अत्तनो कम्मविपाकं अनुभवन्तो विरवि। तुम्हाकं एतस्स सद्दस्स सवनपच्चया अन्तरायो नाम नत्थि, तुम्हे मा भायित्था’’ति राजानं सञ्ञापेसि। राजा महाजनं विस्सज्जापेत्वा सुवण्णभेरिं चरापेत्वा यञ्ञावाटं विद्धंसापेसि। बोधिसत्तो महाजनस्स सोत्थिं कत्वा कतिपाहं वसित्वा तत्थेव गन्त्वा अपरिहीनज्झानो ब्रह्मलोके उप्पज्जि।
Iti bodhisatto ekamekaṃ gāthaṃ vatvā ‘‘mahārāja, so nerayikasatto imaṃ gāthaṃ paripuṇṇaṃ katvā vattukāmo attano pāpassa mahantatāya tathā kathetuṃ nāsakkhi, iti so attano kammavipākaṃ anubhavanto viravi. Tumhākaṃ etassa saddassa savanapaccayā antarāyo nāma natthi, tumhe mā bhāyitthā’’ti rājānaṃ saññāpesi. Rājā mahājanaṃ vissajjāpetvā suvaṇṇabheriṃ carāpetvā yaññāvāṭaṃ viddhaṃsāpesi. Bodhisatto mahājanassa sotthiṃ katvā katipāhaṃ vasitvā tattheva gantvā aparihīnajjhāno brahmaloke uppajji.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा सच्चानि पकासेत्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा पुरोहितस्स जेट्ठन्तेवासिकमाणवो सारिपुत्तो अहोसि, तापसो पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā purohitassa jeṭṭhantevāsikamāṇavo sāriputto ahosi, tāpaso pana ahameva ahosi’’nti.
लोहकुम्भिजातकवण्णना चतुत्था।
Lohakumbhijātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ३१४. लोहकुम्भिजातकं • 314. Lohakumbhijātakaṃ