| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
๙. โลหิจฺจสุตฺตวณฺณนา
9. Lohiccasuttavaṇṇanā
๑๓๒. นวเม มกฺกรกเตติ เอวํนามเก นคเร อรญฺญกุฎิกายนฺติ อรเญฺญ กตาย ปาฎิเยกฺกาย กุฎิยํ, น วิหารปจฺจนฺตกุฎิยํฯ มาณวกาติ เยปิ ตตฺถ มหลฺลกา, เต มหลฺลกกาเลปิ อเนฺตวาสิกตาย มาณวกาเตฺวว วุตฺตาฯ เตนุปสงฺกมิํสูติ ปาโต สิปฺปํ อุคฺคณฺหิตฺวา สายํ ‘‘อาจริยสฺส กฎฺฐานิ อาหริสฺสามา’’ติ อรญฺญํ ปวิสิตฺวา วิจรนฺตา เยน สา กุฎิกา, เตนุปสงฺกมิํสุฯ ปริโต ปริโต กุฎิกายาติ ตสฺสา กุฎิกาย สมนฺตโต สมนฺตโตฯ เสเลยฺยกานีติ อญฺญมญฺญสฺส ปิฎฺฐิํ คเหตฺวา ลงฺฆิตฺวา อิโต จิโต จงฺกมนกีฬนานิฯ
132. Navame makkarakateti evaṃnāmake nagare araññakuṭikāyanti araññe katāya pāṭiyekkāya kuṭiyaṃ, na vihārapaccantakuṭiyaṃ. Māṇavakāti yepi tattha mahallakā, te mahallakakālepi antevāsikatāya māṇavakātveva vuttā. Tenupasaṅkamiṃsūti pāto sippaṃ uggaṇhitvā sāyaṃ ‘‘ācariyassa kaṭṭhāni āharissāmā’’ti araññaṃ pavisitvā vicarantā yena sā kuṭikā, tenupasaṅkamiṃsu. Parito parito kuṭikāyāti tassā kuṭikāya samantato samantato. Seleyyakānīti aññamaññassa piṭṭhiṃ gahetvā laṅghitvā ito cito caṅkamanakīḷanāni.
มุณฺฑกาติอาทีสุ มุเณฺฑ มุณฺฑาติ, สมเณ จ สมณาติ วตฺตุํ วเฎฺฎยฺย, อิเม ปน หีเฬนฺตา ‘‘มุณฺฑกา สมณกา’’ติ อาหํสุฯ อิพฺภาติ คหปติกาฯ กณฺหาติ กณฺหา, กาฬกาติ อโตฺถฯ พนฺธุปาทาปจฺจาติ เอตฺถ พนฺธูติ พฺรหฺมา อธิเปฺปโตฯ ตญฺหิ พฺราหฺมณา ปิตามโหติ โวหรนฺติฯ ปาทานํ อปจฺจา ปาทาปจฺจา, พฺรหฺมุโน ปิฎฺฐิปาทโต ชาตาติ อธิปฺปาโยฯ เตสํ กิร อยํ ลทฺธิ ‘‘พฺราหฺมณา พฺรหฺมุโน มุขโต นิกฺขนฺตา, ขตฺติยา อุรโต, เวสฺสา นาภิโต, สุทฺทา ชาณุโต, สมณา ปิฎฺฐิปาทโต’’ติฯ ภรตกานนฺติ กุฎิมฺพิกานํฯ กุฎิมฺพิกา หิ ยสฺมา รฎฺฐํ ภรนฺติ, ตสฺมา ภรตาติ วุจฺจนฺติฯ อิเม ปน ปริภวํ กตฺวา วทมานา ‘‘ภรตกาน’’นฺติ อาหํสุฯ
Muṇḍakātiādīsu muṇḍe muṇḍāti, samaṇe ca samaṇāti vattuṃ vaṭṭeyya, ime pana hīḷentā ‘‘muṇḍakā samaṇakā’’ti āhaṃsu. Ibbhāti gahapatikā. Kaṇhāti kaṇhā, kāḷakāti attho. Bandhupādāpaccāti ettha bandhūti brahmā adhippeto. Tañhi brāhmaṇā pitāmahoti voharanti. Pādānaṃ apaccā pādāpaccā, brahmuno piṭṭhipādato jātāti adhippāyo. Tesaṃ kira ayaṃ laddhi ‘‘brāhmaṇā brahmuno mukhato nikkhantā, khattiyā urato, vessā nābhito, suddā jāṇuto, samaṇā piṭṭhipādato’’ti. Bharatakānanti kuṭimbikānaṃ. Kuṭimbikā hi yasmā raṭṭhaṃ bharanti, tasmā bharatāti vuccanti. Ime pana paribhavaṃ katvā vadamānā ‘‘bharatakāna’’nti āhaṃsu.
วิหารา นิกฺขมิตฺวาติ ‘‘รตฺติฎฺฐกาปริจฺฉเนฺน รชตปฎฺฎสนฺนิภสมวิปฺปกิณฺณวาลิเก รมณีเย ปริเวเณ กฎฺฐกลาเป พนฺธิตฺวา ขิปมานา วาลิกํ อาลุเฬตฺวา, หเตฺถน หตฺถํ อาทาย ปณฺณกุฎิํ ปริยายนฺตา ‘อิเม อิเมสํ ภรตกานํ สกฺกตา, อิเม อิเมสํ ภรตกานํ สกฺกตา’ติ ปุนปฺปุนํ วิรวนฺตา อติวิย อิเม มาณวกา กีฬํ กโรนฺติ, วิหาเร ภิกฺขูนํ อตฺถิภาวมฺปิ น ชานนฺติ, ทเสฺสสฺสามิ เนสํ ภิกฺขูนํ อตฺถิภาว’’นฺติ จิเนฺตตฺวา ปณฺณกุฎิโต นิกฺขมิฯ
Vihārā nikkhamitvāti ‘‘rattiṭṭhakāparicchanne rajatapaṭṭasannibhasamavippakiṇṇavālike ramaṇīye pariveṇe kaṭṭhakalāpe bandhitvā khipamānā vālikaṃ āluḷetvā, hatthena hatthaṃ ādāya paṇṇakuṭiṃ pariyāyantā ‘ime imesaṃ bharatakānaṃ sakkatā, ime imesaṃ bharatakānaṃ sakkatā’ti punappunaṃ viravantā ativiya ime māṇavakā kīḷaṃ karonti, vihāre bhikkhūnaṃ atthibhāvampi na jānanti, dassessāmi nesaṃ bhikkhūnaṃ atthibhāva’’nti cintetvā paṇṇakuṭito nikkhami.
สีลุตฺตมา ปุพฺพตรา อเหสุนฺติ คุณวนฺตานํ คุเณ กถิเต นิคฺคุณานํ คุณาภาโว ปากโฎว ภวิสฺสตีติ โปราณกพฺราหฺมณานํ คุเณ กเถโนฺต เอวมาหฯ ตตฺถ สีลุตฺตมาติ สีลเชฎฺฐกาฯ สีลญฺหิ เตสํ อุตฺตมํ, น ชาติโคตฺตํฯ เย ปุราณํ สรนฺตีติ เย โปราณกํ พฺราหฺมณธมฺมํ สรนฺติฯ อภิภุยฺย โกธนฺติ โกธํ อภิภวิตฺวา เตสํ ทฺวารานิ สุคุตฺตานิ สุรกฺขิตานิ อเหสุํฯ ธเมฺม จ ฌาเน จ รตาติ ทสวิเธ กุสลกมฺมปถธเมฺม อฎฺฐสมาปตฺติฌาเนสุ จ รตาฯ
Sīluttamā pubbatarā ahesunti guṇavantānaṃ guṇe kathite nigguṇānaṃ guṇābhāvo pākaṭova bhavissatīti porāṇakabrāhmaṇānaṃ guṇe kathento evamāha. Tattha sīluttamāti sīlajeṭṭhakā. Sīlañhi tesaṃ uttamaṃ, na jātigottaṃ. Ye purāṇaṃ sarantīti ye porāṇakaṃ brāhmaṇadhammaṃ saranti. Abhibhuyya kodhanti kodhaṃ abhibhavitvā tesaṃ dvārāni suguttāni surakkhitāni ahesuṃ. Dhamme ca jhāne ca ratāti dasavidhe kusalakammapathadhamme aṭṭhasamāpattijhānesu ca ratā.
เอวํ โปราณานํ คุณํ กเถตฺวา อเถตรหิ พฺราหฺมณานํ มานํ นิมฺมเทฺทโนฺต อิเม จ โวกฺกมฺม ชปามเสติอาทิมาหฯ ตตฺถ โวกฺกมฺมาติ เอเตหิ คุเณหิ อปกฺกมิตฺวาฯ ชปามเสติ มยํ ชปาม สชฺฌายามาติ เอตฺตเกเนว พฺราหฺมณมฺหาติ มญฺญมานา พฺราหฺมณา มยนฺติ อิมินา โคเตฺตน มตฺตา หุตฺวา วิสมํ จรนฺติ, วิสมานิ กายกมฺมาทีนิ กโรนฺตีติ อโตฺถฯ ปุถุอตฺตทณฺฑาติ ปุถุ อตฺตา ทณฺฑา เอเตหีติ ปุถุอตฺตทณฺฑา, คหิตนานาวิธทณฺฑาติ อโตฺถฯ สตณฺหาตเณฺหสูติ สตณฺหนิตฺตเณฺหสุฯ อคุตฺตทฺวารสฺส ภวนฺติ โมฆาติ อสํวุตทฺวารสฺส สเพฺพปิ วตสมาทานา โมฆา ภวนฺตีติ ทีเปติฯ ยถา กินฺติ? สุปิเนว ลทฺธํ ปุริสสฺส วิตฺตนฺติ ยถา สุปิเน ปุริสสฺส ลทฺธํ มณิมุตฺตาทินานาวิธํ วิตฺตํ โมฆํ โหติ, ปพุชฺฌิตฺวา กิญฺจิ น ปสฺสติ, เอวํ โมฆา ภวนฺตีติ อโตฺถฯ
Evaṃ porāṇānaṃ guṇaṃ kathetvā athetarahi brāhmaṇānaṃ mānaṃ nimmaddento ime ca vokkamma japāmasetiādimāha. Tattha vokkammāti etehi guṇehi apakkamitvā. Japāmaseti mayaṃ japāma sajjhāyāmāti ettakeneva brāhmaṇamhāti maññamānā brāhmaṇā mayanti iminā gottena mattā hutvā visamaṃ caranti, visamāni kāyakammādīni karontīti attho. Puthuattadaṇḍāti puthu attā daṇḍā etehīti puthuattadaṇḍā, gahitanānāvidhadaṇḍāti attho. Sataṇhātaṇhesūti sataṇhanittaṇhesu. Aguttadvārassa bhavanti moghāti asaṃvutadvārassa sabbepi vatasamādānā moghā bhavantīti dīpeti. Yathā kinti? Supineva laddhaṃ purisassa vittanti yathā supine purisassa laddhaṃ maṇimuttādinānāvidhaṃ vittaṃ moghaṃ hoti, pabujjhitvā kiñci na passati, evaṃ moghā bhavantīti attho.
อนาสกาติ เอกาหทฺวีหาทิวเสน อนาหารกาฯ ถณฺฑิลสายิกา จาติ หริตกุสสนฺถเต ภูมิภาเค สยนํ, ปาโต สินานญฺจ ตโย จ เวทาติ ปาโตว อุทกํ ปวิสิตฺวา นฺหานเญฺจว ตโย จ เวทาฯ ขราชินํ ชฎา ปโงฺกติ ขรสมฺผสฺสํ อชินจมฺมเญฺจว ชฎากลาโป จ ปโงฺก จ, ปโงฺก นาม ทนฺตมลํฯ มนฺตา สีลพฺพตํ ตโปติ มนฺตา จ อชสีลโคสีลสงฺขาตํ สีลํ อชวตโควตสงฺขาตํ วตญฺจฯ อยํ อิทานิ พฺราหฺมณานํ ตโปติ วทติฯ กุหนา วงฺกทณฺฑา จาติ ปฎิจฺฉนฺนกูโป วิย ปฎิจฺฉนฺนโทสํ โกหญฺญเญฺจว วงฺกทโณฺฑ, จ อุทุมฺพรปลาสเพฬุวรุกฺขานํ อญฺญตรโต คหิตํ วงฺกทณฺฑญฺจาติ อโตฺถฯ อุทกาจมนานิ จาติ อุทเกน มุขปริมชฺชนานิฯ วณฺณา เอเต พฺราหฺมณานนฺติ เอเต พฺราหฺมณานํ ปริกฺขารภณฺฑกวณฺณาติ ทเสฺสติฯ กต กิญฺจิกฺขภาวนาติ กตา กิญฺจิกฺขภาวนาฯ อยเมว วา ปาโฐ, อามิสกิญฺจิกฺขสฺส วฑฺฒนตฺถาย กตนฺติ อโตฺถฯ
Anāsakāti ekāhadvīhādivasena anāhārakā. Thaṇḍilasāyikā cāti haritakusasanthate bhūmibhāge sayanaṃ, pāto sinānañcatayo ca vedāti pātova udakaṃ pavisitvā nhānañceva tayo ca vedā. Kharājinaṃ jaṭā paṅkoti kharasamphassaṃ ajinacammañceva jaṭākalāpo ca paṅko ca, paṅko nāma dantamalaṃ. Mantā sīlabbataṃ tapoti mantā ca ajasīlagosīlasaṅkhātaṃ sīlaṃ ajavatagovatasaṅkhātaṃ vatañca. Ayaṃ idāni brāhmaṇānaṃ tapoti vadati. Kuhanā vaṅkadaṇḍā cāti paṭicchannakūpo viya paṭicchannadosaṃ kohaññañceva vaṅkadaṇḍo, ca udumbarapalāsabeḷuvarukkhānaṃ aññatarato gahitaṃ vaṅkadaṇḍañcāti attho. Udakācamanāni cāti udakena mukhaparimajjanāni. Vaṇṇā ete brāhmaṇānanti ete brāhmaṇānaṃ parikkhārabhaṇḍakavaṇṇāti dasseti. Kata kiñcikkhabhāvanāti katā kiñcikkhabhāvanā. Ayameva vā pāṭho, āmisakiñcikkhassa vaḍḍhanatthāya katanti attho.
เอวํ เอตรหิ พฺราหฺมณานํ มานํ นิมฺมทฺทิตฺวา ปุน โปราณกพฺราหฺมณานํ วณฺณํ กเถโนฺต จิตฺตญฺจ สุสมาหิตนฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ สุสมาหิตนฺติ เตสํ พฺราหฺมณานํ จิตฺตํ อุปจารปฺปนาสมาธีหิ สุสมาหิตํ อโหสีติ ทเสฺสติฯ อขิลนฺติ มุทุ อถทฺธํฯ โส มโคฺค พฺรหฺมปตฺติยาติ โส เสฎฺฐปตฺติยา มโคฺค, ตุเมฺห ปน กิํ พฺราหฺมณา นามาติ ทีเปโนฺต เอวมาหฯ
Evaṃ etarahi brāhmaṇānaṃ mānaṃ nimmadditvā puna porāṇakabrāhmaṇānaṃ vaṇṇaṃ kathento cittañca susamāhitantiādimāha. Tattha susamāhitanti tesaṃ brāhmaṇānaṃ cittaṃ upacārappanāsamādhīhi susamāhitaṃ ahosīti dasseti. Akhilanti mudu athaddhaṃ. So maggo brahmapattiyāti so seṭṭhapattiyā maggo, tumhe pana kiṃ brāhmaṇā nāmāti dīpento evamāha.
อาคมํสุ นุ ขฺวิธาติ อาคมํสุ นุ โข อิธฯ อธิมุจฺจตีติ กิเลสวเสน อธิมุโตฺต คิโทฺธ โหติฯ พฺยาปชฺชตีติ พฺยาปาทวเสน ปูติจิตฺตํ โหติฯ ปริตฺตเจตโสติ อนุปฎฺฐิตสติตาย สํกิเลสจิเตฺตน ปริตฺตจิโตฺตฯ เจโตวิมุตฺตินฺติ ผลสมาธิํฯ ปญฺญาวิมุตฺตินฺติ ผลปญฺญํฯ อปฺปมาณเจตโสติ อุปฎฺฐิตสติตาย นิกฺกิเลสจิเตฺตน อปฺปมาณจิโตฺตฯ
Āgamaṃsu nu khvidhāti āgamaṃsu nu kho idha. Adhimuccatīti kilesavasena adhimutto giddho hoti. Byāpajjatīti byāpādavasena pūticittaṃ hoti. Parittacetasoti anupaṭṭhitasatitāya saṃkilesacittena parittacitto. Cetovimuttinti phalasamādhiṃ. Paññāvimuttinti phalapaññaṃ. Appamāṇacetasoti upaṭṭhitasatitāya nikkilesacittena appamāṇacitto.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๙. โลหิจฺจสุตฺตํ • 9. Lohiccasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ๙. โลหิจฺจสุตฺตวณฺณนา • 9. Lohiccasuttavaṇṇanā
