| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ទីឃនិកាយ (ដីកា) • Dīghanikāya (ṭīkā) |
១២. លោហិច្ចសុត្តវណ្ណនា
12. Lohiccasuttavaṇṇanā
លោហិច្ចព្រាហ្មណវត្ថុវណ្ណនា
Lohiccabrāhmaṇavatthuvaṇṇanā
៥០១. សាលវតិកាតិ ឥត្ថិលិង្គវសេន តស្ស គាមស្ស នាមំ។ គាមណិកាភាវេនាតិ កេចិ។ លោហិតោ នាម តស្ស កុលេ បុព្ពបុរិសោ, តស្ស វសេន លោហិច្ចោតិ តស្ស ព្រាហ្មណស្ស គោត្តតោ អាគតំ នាមំ។
501.Sālavatikāti itthiliṅgavasena tassa gāmassa nāmaṃ. Gāmaṇikābhāvenāti keci. Lohito nāma tassa kule pubbapuriso, tassa vasena lohiccoti tassa brāhmaṇassa gottato āgataṃ nāmaṃ.
៥០២. ‘‘ទិដ្ឋិគត’’ន្តិ លទ្ធិមត្តំ អធិប្បេតន្តិ អាហ ‘‘ន បន ឧច្ឆេទសស្សតានំ អញ្ញតរ’’ន្តិ។ ន ហិ ឧច្ឆេទសស្សតគាហវិនិមុត្តោ កោចិ ទិដ្ឋិគាហោ អត្ថិ។ ‘‘ភាសតិ យេវា’’តិ តស្សា លទ្ធិយា លោកេ បាកដភាវំ ទស្សេតិ។ អត្តតោ អញ្ញោ បរោតិ យថា អនុសាសកតោ អនុសាសិតព្ពោ បរោ, ឯវំ អនុសាសិតព្ពតោបិ អនុសាសកោ បរោតិ វុត្តំ ‘‘បរោ បរស្សាតិ បរោ យោ’’តិអាទិ។ កិំ-សទ្ទាបេក្ខាយ ចេត្ថ ‘‘ករិស្សតី’’តិ អនាគតកាលវចនំ, អនាគតេបិ វា តេន តស្ស កាតព្ពំ នត្ថីតិ ទស្សនត្ថំ។ កុសលំ ធម្មន្តិ អនវជ្ជធម្មំ និក្កិលេសធម្មំ វិមោក្ខធម្មន្តិ អត្ថោ។ ‘‘បរេសំ ធម្មំ កថេស្សាមី’’តិ តេហិ អត្តានំ បរិវារាបេត្វា វិចរណំ កិំ អត្ថិយំ អាសយពុទ្ធស្សាបិ អនុរោធេន វិនា តំ ន ហោតីតិ តស្មា អត្តនា បដិលទ្ធំ…បេ.… វិហាតព្ពន្តិ វទតិ។ តេនាហ ‘‘ឯវំ សម្បទមិទំ បាបកំ លោភធម្មំ វទាមី’’តិ។
502. ‘‘Diṭṭhigata’’nti laddhimattaṃ adhippetanti āha ‘‘na pana ucchedasassatānaṃ aññatara’’nti. Na hi ucchedasassatagāhavinimutto koci diṭṭhigāho atthi. ‘‘Bhāsati yevā’’ti tassā laddhiyā loke pākaṭabhāvaṃ dasseti. Attato añño paroti yathā anusāsakato anusāsitabbo paro, evaṃ anusāsitabbatopi anusāsako paroti vuttaṃ ‘‘paro parassāti paro yo’’tiādi. Kiṃ-saddāpekkhāya cettha ‘‘karissatī’’ti anāgatakālavacanaṃ, anāgatepi vā tena tassa kātabbaṃ natthīti dassanatthaṃ. Kusalaṃ dhammanti anavajjadhammaṃ nikkilesadhammaṃ vimokkhadhammanti attho. ‘‘Paresaṃ dhammaṃ kathessāmī’’ti tehi attānaṃ parivārāpetvā vicaraṇaṃ kiṃ atthiyaṃ āsayabuddhassāpi anurodhena vinā taṃ na hotīti tasmā attanā paṭiladdhaṃ…pe… vihātabbanti vadati. Tenāha ‘‘evaṃ sampadamidaṃ pāpakaṃ lobhadhammaṃ vadāmī’’ti.
៥០៤. សោតិ លោហិច្ចោ ព្រាហ្មណោ។
504.Soti lohicco brāhmaṇo.
៥០៨. កថាផាសុកត្ថន្តិ កថាសុខត្ថំ, សុខេន កថំ កថេតុញ្ចេវ សោតុញ្ចាតិ អត្ថោ។ អប្បេវ នាម សិយាតិ ឯត្ថ បីតិវសេន អាមេឌិតំ ទដ្ឋព្ពំ។ តថា ហិ តំ ‘‘ពុទ្ធគជ្ជិត’’ន្តិ វុច្ចតិ ។ ភគវា ហិ ឦទិសេសុ ឋានេសុ វិសេសតោ បីតិសោមនស្សជាតោ ហោតិ។ តេនាហ ‘‘អយំ កិរេត្ថ អធិប្បាយោ’’តិអាទិ។
508.Kathāphāsukatthanti kathāsukhatthaṃ, sukhena kathaṃ kathetuñceva sotuñcāti attho. Appeva nāma siyāti ettha pītivasena āmeḍitaṃ daṭṭhabbaṃ. Tathā hi taṃ ‘‘buddhagajjita’’nti vuccati . Bhagavā hi īdisesu ṭhānesu visesato pītisomanassajāto hoti. Tenāha ‘‘ayaṃ kirettha adhippāyo’’tiādi.
លោហិច្ចព្រាហ្មណានុយោគវណ្ណនា
Lohiccabrāhmaṇānuyogavaṇṇanā
៥០៩. សមុទយសញ្ជាតីតិ អាយុប្បាទោ។ អនុបុព្ពោ កម្បី-សទ្ទោ អាកង្ខនត្ថោ ហោតីតិ ‘‘ឥច្ឆតីតិ អត្ថោ’’តិ វុត្តំ។ សាតិសយេន វា ហិតេន អនុកម្បកោ អនុគ្គណ្ហនកោ ហិតានុកម្បី។ សម្បជ្ជតីតិ អាសេវនលាភេន និប្បជ្ជតិ ពលវតី ហោតិ, អវគ្គហាតិ អត្ថោ, តេនាហ ‘‘និយតា ហោតី’’តិ។ និរយេ និព្ពត្តតិ មិច្ឆាទិដ្ឋិកោ។
509.Samudayasañjātīti āyuppādo. Anupubbo kampī-saddo ākaṅkhanattho hotīti ‘‘icchatīti attho’’ti vuttaṃ. Sātisayena vā hitena anukampako anuggaṇhanako hitānukampī. Sampajjatīti āsevanalābhena nippajjati balavatī hoti, avaggahāti attho, tenāha ‘‘niyatā hotī’’ti. Niraye nibbattati micchādiṭṭhiko.
៥១០-១១. ទុតិយំ ឧបបត្តិន្តិ ‘‘ននុ រាជា បសេនទី កោសលោ’’តិអាទិនា ទុតិយំ ឧបបត្តិំ សាធនយុត្តិំ។ ការណញ្ហិ ភគវា ឧបមាមុខេន ទស្សេតិ។ យេ ចិមេតិ យេ ច ឥមេ កុលបុត្តា ទិព្ពា គព្ភា បរិបាចេន្តីតិ យោជនា។ អសក្កុណន្តា ឧបនិស្សយសម្បត្តិយា, ញាណបរិបាកស្ស វា អភាវេន។ យេ បន ‘‘បរិបច្ចន្តី’’តិ បឋន្តិ, តេសំ ‘‘ទិព្ពេ គព្ភេ’’តិ វចនវិបល្លាសេន បយោជនំ នត្ថិ។ អត្ថោ ច ទុតិយវិកប្បេ វុត្តនយេន វេទិតព្ពោ។ អហិតានុកម្បិតា ច តំសមង្គិសត្តវសេន។ ទិវិ ភវាតិ ទិព្ពា។ គព្ភេន្តិ បរិបច្ចនវសេន សន្តានំ បពន្ធេន្តីតិ គព្ភា។ ‘‘ឆន្នំ ទេវលោកាន’’ន្តិ និទស្សនវចនមេតំ។ ព្រហ្មលោកស្សាបិ ហិ ទិព្ពគព្ភភាវោ លព្ភតេវ ទិព្ពវិហារហេតុកត្តា។ ឯវញ្ច កត្វា ‘‘ភាវនំ ភាវយមានា’’តិ ឥទម្បិ វចនំ សមត្ថិតំ ហោតិ។ ភវន្តិ ឯត្ថ យថារុចិ សុខសមប្បិតាតិ ភវា, វិមានានិ។ ទេវភាវាវហត្តា ទិព្ពា។ វុត្តនយេនេវ គព្ភា។ ទានាទយោ ទេវលោកសំវត្តនិយបុញ្ញវិសេសា។ ទិព្ពា ភវាតិ ទេវលោកបរិយាបន្នា ឧបបត្តិភវា។ តទាវហោ ហិ កម្មភវោ បុព្ពេ គហិតោ។
510-11.Dutiyaṃ upapattinti ‘‘nanu rājā pasenadī kosalo’’tiādinā dutiyaṃ upapattiṃ sādhanayuttiṃ. Kāraṇañhi bhagavā upamāmukhena dasseti. Ye cimeti ye ca ime kulaputtā dibbā gabbhā paripācentīti yojanā. Asakkuṇantā upanissayasampattiyā, ñāṇaparipākassa vā abhāvena. Ye pana ‘‘paripaccantī’’ti paṭhanti, tesaṃ ‘‘dibbe gabbhe’’ti vacanavipallāsena payojanaṃ natthi. Attho ca dutiyavikappe vuttanayena veditabbo. Ahitānukampitā ca taṃsamaṅgisattavasena. Divi bhavāti dibbā. Gabbhenti paripaccanavasena santānaṃ pabandhentīti gabbhā. ‘‘Channaṃ devalokāna’’nti nidassanavacanametaṃ. Brahmalokassāpi hi dibbagabbhabhāvo labbhateva dibbavihārahetukattā. Evañca katvā ‘‘bhāvanaṃ bhāvayamānā’’ti idampi vacanaṃ samatthitaṃ hoti. Bhavanti ettha yathāruci sukhasamappitāti bhavā, vimānāni. Devabhāvāvahattā dibbā. Vuttanayeneva gabbhā. Dānādayo devalokasaṃvattaniyapuññavisesā.Dibbā bhavāti devalokapariyāpannā upapattibhavā. Tadāvaho hi kammabhavo pubbe gahito.
តយោចោទនារហវណ្ណនា
Tayocodanārahavaṇṇanā
៥១៣. អនិយមិតេនេវាតិ អនិយមេនេវ ‘‘ត្វំ ឯវំទិដ្ឋិកោ ឯវំ សត្តានំ អនត្ថស្ស ការកោ’’តិ ឯវំ អនុទ្ទេសិកេនេវ ។ មានន្តិ ‘‘អហមេតំ ជានាមិ, អហមេតំ បស្សាមី’’តិ ឯវំ បណ្ឌិតមានំ។ ភិន្ទិត្វាតិ វិធមេត្វា, ជហាបេត្វាតិ អត្ថោ។ តយោ សត្ថារេតិ អសម្បាទិតអត្តហិតោ អនោវាទករសាវកោ, អសម្បាទិតអត្តហិតោ ឱវាទករសាវកោ, សម្បាទិតអត្តហិតោ អនោវាទករសាវកោតិ ឥមេ តយោ សត្ថារេ។ ចតុត្ថោ បន សម្មាសម្ពុទ្ធោ ន ចោទនារហោ ហោតីតិ ‘‘តេន បុច្ឆិតេ ឯវ កថេស្សាមី’’តិ ចោទនារហេ តយោ សត្ថារេ បឋមំ ទស្សេសិ , បច្ឆា ចតុត្ថំសត្ថារំ។ កាមញ្ចេត្ថ ចតុត្ថោ សត្ថា ឯកោ អទុតិយោ អនញ្ញសាធារណោ, តថាបិ សោ យេសំ ឧត្តរិមនុស្សធម្មានំ វសេន ‘‘ធម្មមយោ កាយោ’’តិ វុច្ចតិ, តេសំ សមុទាយភូតោបិ តេ គុណាវយវេ សត្ថុដ្ឋានិយេ កត្វា ទស្សេន្តោ ភគវា ‘‘អយម្បិ ខោ, លោហិច្ច, សត្ថា’’តិ អភាសិ។
513.Aniyamitenevāti aniyameneva ‘‘tvaṃ evaṃdiṭṭhiko evaṃ sattānaṃ anatthassa kārako’’ti evaṃ anuddesikeneva . Mānanti ‘‘ahametaṃ jānāmi, ahametaṃ passāmī’’ti evaṃ paṇḍitamānaṃ. Bhinditvāti vidhametvā, jahāpetvāti attho. Tayo satthāreti asampāditaattahito anovādakarasāvako, asampāditaattahito ovādakarasāvako, sampāditaattahito anovādakarasāvakoti ime tayo satthāre. Catuttho pana sammāsambuddho na codanāraho hotīti ‘‘tena pucchite eva kathessāmī’’ti codanārahe tayo satthāre paṭhamaṃ dassesi , pacchā catutthaṃsatthāraṃ. Kāmañcettha catuttho satthā eko adutiyo anaññasādhāraṇo, tathāpi so yesaṃ uttarimanussadhammānaṃ vasena ‘‘dhammamayo kāyo’’ti vuccati, tesaṃ samudāyabhūtopi te guṇāvayave satthuṭṭhāniye katvā dassento bhagavā ‘‘ayampi kho, lohicca, satthā’’ti abhāsi.
អញ្ញាតិ យ-ការលោបេន និទ្ទេសោ ‘‘សយំ អភិញ្ញា’’តិ អាទីសុ (ទី. និ. ១.២៨, ៣៧, ៥២; ម. និ. ១.២៨៤; ២.៣៤១; អ. និ. ២.៥; ១០.១១; មហាវ. ១១; ធ. ប. ៣៥៣; កថា. ៤០៥) វិយ។ អញ្ញាយាតិ ច តទត្ថិយេ សម្បទានវចនន្តិ អាហ ‘‘អាជាននត្ថាយា’’តិ។ សាវកត្តំ បដិជានិត្វា ឋិតត្តា ឯកទេសេនស្ស សាសនំ ករោន្តីតិ អាហ ‘‘និរន្តរំ តស្ស សាសនំ អកត្វា’’តិ។ ឧក្កមិត្វា វត្តន្តីតិ យថិច្ឆិតំ ករោន្តីតិ អត្ថោ។ បដិក្កមន្តិយាតិ អនភិរតិយា អគារវេន អបគច្ឆន្តិយា, តេនាហ ‘‘អនិច្ឆន្តិយា’’តិអាទិ។ ឯកាយាតិ ឯកាយ ឥត្ថិយា។ ឯកោ ឥច្ឆេយ្យាតិ ឯកោ បុរិសោ តាយ អនិច្ឆន្តិយា សម្បយោគំ កាមេយ្យ។ ឱសក្កនាទិមុខេន ឥត្ថិបុរិសសម្ពន្ធនិទស្សនំ គេហសិតអបេក្ខាវសេន តស្ស សត្ថុនោ សាវកេសុ បដិបត្តីតិ ទស្សេតិ។ អតិវិយ វិរត្តភាវតោ ទដ្ឋុម្បិ អនិច្ឆមានំ។ លោភេនាតិ បរិវារវសេន ឧប្បជ្ជនកលាភសក្ការលោភេន។ តត្ថ សម្បាទេហីតិ តស្មិំ បដិបត្តិធម្មេ បតិដ្ឋិតំ កត្វា សម្បាទេហិ។ ឧជុំ ករោហិ កាយវង្កាទិវិគមេន។
Aññāti ya-kāralopena niddeso ‘‘sayaṃ abhiññā’’ti ādīsu (dī. ni. 1.28, 37, 52; ma. ni. 1.284; 2.341; a. ni. 2.5; 10.11; mahāva. 11; dha. pa. 353; kathā. 405) viya. Aññāyāti ca tadatthiye sampadānavacananti āha ‘‘ājānanatthāyā’’ti. Sāvakattaṃ paṭijānitvā ṭhitattā ekadesenassa sāsanaṃ karontīti āha ‘‘nirantaraṃ tassa sāsanaṃ akatvā’’ti. Ukkamitvā vattantīti yathicchitaṃ karontīti attho. Paṭikkamantiyāti anabhiratiyā agāravena apagacchantiyā, tenāha ‘‘anicchantiyā’’tiādi. Ekāyāti ekāya itthiyā. Eko iccheyyāti eko puriso tāya anicchantiyā sampayogaṃ kāmeyya. Osakkanādimukhena itthipurisasambandhanidassanaṃ gehasitaapekkhāvasena tassa satthuno sāvakesu paṭipattīti dasseti. Ativiya virattabhāvato daṭṭhumpi anicchamānaṃ. Lobhenāti parivāravasena uppajjanakalābhasakkāralobhena. Tattha sampādehīti tasmiṃ paṭipattidhamme patiṭṭhitaṃ katvā sampādehi. Ujuṃ karohi kāyavaṅkādivigamena.
៥១៥. ឯវំ ចោទនំ អរហតីតិ ឯវំ វុត្តនយេន សាវកេសុ អប្បោស្សុក្កភាវាបាទនេ និយោជនវសេន ចោទនំ អរហតិ, ន បឋមោ វិយ ‘‘ឯវរូបោ តវ លោភធម្មោ’’តិអាទិនា, ន ច ទុតិយោ វិយ ‘‘អត្តានមេវ តាវ តត្ថ សម្បាទេហី’’តិអាទិនា។ កស្មា? សម្បាទិតអត្តហិតតាយ តតិយស្ស។
515.Evaṃ codanaṃ arahatīti evaṃ vuttanayena sāvakesu appossukkabhāvāpādane niyojanavasena codanaṃ arahati, na paṭhamo viya ‘‘evarūpo tava lobhadhammo’’tiādinā, na ca dutiyo viya ‘‘attānameva tāva tattha sampādehī’’tiādinā. Kasmā? Sampāditaattahitatāya tatiyassa.
នចោទនារហសត្ថុវណ្ណនា
Nacodanārahasatthuvaṇṇanā
៥១៦. ‘‘ន ចោទនារហោ’’តិ ឯត្ថ យស្មា ចោទនារហតា នាម សត្ថុវិប្បដិបត្តិយា វា សាវកវិប្បដិបត្តិយា វា ឧភយវិប្បដិបត្តិយា វា, តយិទំ សព្ពម្បិ ឥមស្មិំ សត្ថរិ នត្ថិ, តស្មា ន ចោទនារហោតិ ឥមមត្ថំ ទស្សេតុំ ‘‘អយញ្ហី’’តិអាទិ វុត្តំ។
516. ‘‘Na codanāraho’’ti ettha yasmā codanārahatā nāma satthuvippaṭipattiyā vā sāvakavippaṭipattiyā vā ubhayavippaṭipattiyā vā, tayidaṃ sabbampi imasmiṃ satthari natthi, tasmā na codanārahoti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘ayañhī’’tiādi vuttaṃ.
៥១៧. មយា គហិតាយ ទិដ្ឋិយាតិ សព្ពសោ អនវជ្ជេ សម្មាបដិបន្នេ បរេសំ សម្មទេវ សម្មាបដិបត្តិំ ទេស្សេន្តេ សត្ថរិ អភូតទោសារោបនវសេន មិច្ឆាគហិតាយ និរយគាមិនិយា បាបទិដ្ឋិយា ។ នរកបបាតន្តិ នរកសង្ខាតំ មហាបបាតំ។ បបតន្តិ តត្ថាតិ ហិ បបាតោ។ សគ្គមគ្គថលេតិ សគ្គគាមិមគ្គភូតេ បុញ្ញធម្មថលេ។ សេសំ សុវិញ្ញេយ្យមេវ។
517.Mayāgahitāya diṭṭhiyāti sabbaso anavajje sammāpaṭipanne paresaṃ sammadeva sammāpaṭipattiṃ dessente satthari abhūtadosāropanavasena micchāgahitāya nirayagāminiyā pāpadiṭṭhiyā . Narakapapātanti narakasaṅkhātaṃ mahāpapātaṃ. Papatanti tatthāti hi papāto. Saggamaggathaleti saggagāmimaggabhūte puññadhammathale. Sesaṃ suviññeyyameva.
លោហិច្ចសុត្តវណ្ណនាយ លីនត្ថប្បកាសនា។
Lohiccasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ទីឃនិកាយ • Dīghanikāya / ១២. លោហិច្ចសុត្តំ • 12. Lohiccasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ទីឃ និកាយ (អដ្ឋកថា) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ១២. លោហិច្ចសុត្តវណ្ណនា • 12. Lohiccasuttavaṇṇanā
