| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / දීඝ නිකාය (අට්‌ඨකථා) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
12. ලොහිච්‌චසුත්‌තවණ්‌ණනා
12. Lohiccasuttavaṇṇanā
ලොහිච්‌චබ්‍රාහ්‌මණවත්‌ථුවණ්‌ණනා
Lohiccabrāhmaṇavatthuvaṇṇanā
501. එවං මෙ සුතං…පෙ.… කොසලෙසූති ලොහිච්‌චසුත්‌තං. තත්‍රායං අනුත්‌තානපදවණ්‌ණනා. සාලවතිකාති තස්‌ස ගාමස්‌ස නාමං, සො කිර වතියා විය සමන්‌තතො සාලපන්‌තියා පරික්‌ඛිත්‌තො. තස්‌මා සාලවතිකාති වුච්‌චති. ලොහිච්‌චොති තස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස නාමං.
501.Evaṃme sutaṃ…pe… kosalesūti lohiccasuttaṃ. Tatrāyaṃ anuttānapadavaṇṇanā. Sālavatikāti tassa gāmassa nāmaṃ, so kira vatiyā viya samantato sālapantiyā parikkhitto. Tasmā sālavatikāti vuccati. Lohiccoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ.
502-503. පාපකන්‌ති පරානුකම්‌පා විරහිතත්‌තා ලාමකං, න පන උච්‌ඡෙදසස්‌සතානං අඤ්‌ඤතරං. උප්‌පන්‌නං හොතීති ජාතං හොති, න කෙවලඤ්‌ච චිත්‌තෙ ජාතමත්‌තමෙව. සො කිර තස්‌ස වසෙන පරිසමජ්‌ඣෙපි එවං භාසතියෙව. කිඤ්‌හි පරො පරස්‌සාති පරො යො අනුසාසීයති, සො තස්‌ස අනුසාසකස්‌ස කිං කරිස්‌සති. අත්‌තනා පටිලද්‌ධං කුසලං ධම්‌මං අත්‌තනාව සක්‌කත්‌වා ගරුං කත්‌වා විහාතබ්‌බන්‌ති වදති.
502-503.Pāpakanti parānukampā virahitattā lāmakaṃ, na pana ucchedasassatānaṃ aññataraṃ. Uppannaṃ hotīti jātaṃ hoti, na kevalañca citte jātamattameva. So kira tassa vasena parisamajjhepi evaṃ bhāsatiyeva. Kiñhi paro parassāti paro yo anusāsīyati, so tassa anusāsakassa kiṃ karissati. Attanā paṭiladdhaṃ kusalaṃ dhammaṃ attanāva sakkatvā garuṃ katvā vihātabbanti vadati.
504-407. රොසිකං න්‌හාපිතං ආමන්‌තෙසීති රොසිකාති එවං ඉත්‌ථිලිඞ්‌ගවසෙන ලද්‌ධනාමං න්‌හාපිතං ආමන්‌තෙසි. සො කිර භගවතො ආගමනං සුත්‌වා චින්‌තෙසි – ‘‘විහාරං ගන්‌ත්‌වා දිට්‌ඨං නාමං භාරො, ගෙහං පන ආණාපෙත්‌වා පස්‌සිස්‌සාමි චෙව යථාසත්‌ති ච ආගන්‌තුකභික්‌ඛං දස්‌සාමී’’ති, තස්‌මා එවං න්‌හාපිතං ආමන්‌තෙසි.
504-407.Rosikaṃ nhāpitaṃ āmantesīti rosikāti evaṃ itthiliṅgavasena laddhanāmaṃ nhāpitaṃ āmantesi. So kira bhagavato āgamanaṃ sutvā cintesi – ‘‘vihāraṃ gantvā diṭṭhaṃ nāmaṃ bhāro, gehaṃ pana āṇāpetvā passissāmi ceva yathāsatti ca āgantukabhikkhaṃ dassāmī’’ti, tasmā evaṃ nhāpitaṃ āmantesi.
508. පිට්‌ඨිතො පිට්‌ඨිතොති කථාඵාසුකත්‌ථං පච්‌ඡතො පච්‌ඡතො අනුබන්‌ධො හොති. විවෙචෙතූති විමොචෙතු, තං දිට්‌ඨිගතං විනොදෙතූති වදති. අයං කිර උපාසකො ලොහිච්‌චස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස පියසහායකො. තස්‌මා තස්‌ස අත්‌ථකාමතාය එවමාහ. අප්‌පෙව නාම සියාති එත්‌ථ පඨමවචනෙන භගවා ගජ්‌ජති, දුතියවචනෙන අනුගජ්‌ජති. අයං කිරෙත්‌ථ අධිප්‌පායො – රොසිකෙ එතදත්‌ථමෙව මයා චත්‌තාරි අසඞ්‌ඛ්‍යෙය්‍යානි. කප්‌පසතසහස්‌සඤ්‌ච විවිධානි දුක්‌කරානි කරොන්‌තෙන පාරමියො පූරිතා , එතදත්‌ථමෙව සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණං පටිවිද්‌ධං, න මෙ ලොහිච්‌චස්‌ස දිට්‌ඨිගතං භින්‌දිතුං භාරොති, ඉමමත්‌ථං දස්‌සෙන්‌තො පඨමවචනෙන භගවා ගජ්‌ජති. කෙවලං රොසිකෙ ලොහිච්‌චස්‌ස මම සන්‌තිකෙ ආගමනං වා නිසජ්‌ජා වා අල්‌ලාපසල්‌ලාපො වා හොතු, සචෙපි ලොහිච්‌චසදිසානං සතසහස්‌සස්‌ස කඞ්‌ඛා හොති, පටිබලො අහං විනොදෙතුං ලොහිච්‌චස්‌ස පන එකස්‌ස දිට්‌ඨිවිනොදනෙ මය්‌හං කො භාරොති ඉමමත්‌ථං දස්‌සෙන්‌තො දුතියවචනෙන භගවා අනුගජ්‌ජතීති වෙදිතබ්‌බො.
508.Piṭṭhito piṭṭhitoti kathāphāsukatthaṃ pacchato pacchato anubandho hoti. Vivecetūti vimocetu, taṃ diṭṭhigataṃ vinodetūti vadati. Ayaṃ kira upāsako lohiccassa brāhmaṇassa piyasahāyako. Tasmā tassa atthakāmatāya evamāha. Appeva nāma siyāti ettha paṭhamavacanena bhagavā gajjati, dutiyavacanena anugajjati. Ayaṃ kirettha adhippāyo – rosike etadatthameva mayā cattāri asaṅkhyeyyāni. Kappasatasahassañca vividhāni dukkarāni karontena pāramiyo pūritā , etadatthameva sabbaññutaññāṇaṃ paṭividdhaṃ, na me lohiccassa diṭṭhigataṃ bhindituṃ bhāroti, imamatthaṃ dassento paṭhamavacanena bhagavā gajjati. Kevalaṃ rosike lohiccassa mama santike āgamanaṃ vā nisajjā vā allāpasallāpo vā hotu, sacepi lohiccasadisānaṃ satasahassassa kaṅkhā hoti, paṭibalo ahaṃ vinodetuṃ lohiccassa pana ekassa diṭṭhivinodane mayhaṃ ko bhāroti imamatthaṃ dassento dutiyavacanena bhagavā anugajjatīti veditabbo.
ලොහිච්‌චබ්‍රාහ්‌මණානුයොගවණ්‌ණනා
Lohiccabrāhmaṇānuyogavaṇṇanā
509. සමුදයසඤ්‌ජාතීති සමුදයස්‌ස සඤ්‌ජාති භොගුප්‌පාදො, තතො උට්‌ඨිතං ධනධඤ්‌ඤන්‌ති අත්‌ථො. යෙ තං උපජීවන්‌තීති යෙ ඤාතිපරිජනදාසකම්‌මකරාදයො ජනා තං නිස්‌සාය ජීවන්‌ති. අන්‌තරායකරොති ලාභන්‌තරායකරො. හිතානුකම්‌පීති එත්‌ථ හිතන්‌ති වුඩ්‌ඪි. අනුකම්‌පතීති අනුකම්‌පී, ඉච්‌ඡතීති අත්‌ථො, වුඩ්‌ඪිං ඉච්‌ඡති වා නො වාති වුත්‌තං හොති. නිරයං වා තිරච්‌ඡානයොනිං වාති සචෙ සා මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි සම්‌පජ්‌ජති, නියතා හොති, එකංසෙන නිරයෙ නිබ්‌බත්‌තති, නො චෙ, තිරච්‌ඡානයොනියං නිබ්‌බත්‌තතීති අත්‌ථො.
509.Samudayasañjātīti samudayassa sañjāti bhoguppādo, tato uṭṭhitaṃ dhanadhaññanti attho. Ye taṃ upajīvantīti ye ñātiparijanadāsakammakarādayo janā taṃ nissāya jīvanti. Antarāyakaroti lābhantarāyakaro. Hitānukampīti ettha hitanti vuḍḍhi. Anukampatīti anukampī, icchatīti attho, vuḍḍhiṃ icchati vā no vāti vuttaṃ hoti. Nirayaṃ vā tiracchānayoniṃ vāti sace sā micchādiṭṭhi sampajjati, niyatā hoti, ekaṃsena niraye nibbattati, no ce, tiracchānayoniyaṃ nibbattatīti attho.
510-512. ඉදානි යස්‌මා යථා අත්‌තනො ලාභන්‌තරායෙන සත්‌තා සංවිජ්‌ජන්‌ති න තථා පරෙසං, තස්‌මා සුට්‌ඨුතරං බ්‍රාහ්‌මණං පවෙචෙතුකාමො ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසී’’ති දුතියං උපපත්‌තිමාහ. යෙ චිමෙති යෙ ච ඉමෙ තථාගතස්‌ස ධම්‌මදෙසනං සුත්‌වා අරියභූමිං ඔක්‌කමිතුං අසක්‌කොන්‌තා කුලපුත්‌තා දිබ්‌බා ගබ්‌භාති උපයොගත්‌ථෙ පච්‌චත්‌තවචනං, දිබ්‌බෙ ගබ්‌භෙති අත්‌ථො. දිබ්‌බා, ගබ්‌භාති ච ඡන්‌නං දෙවලොකානමෙතං අධිවචනං. පරිපාචෙන්‌තීති දෙවලොකගාමිනිං පටිපදං පූරයමානා දානං, දදමානා, සීලං රක්‌ඛමානා, ගන්‌ධමාලාදීහි, පූජං කුරුමානා භාවනං භාවයමානා පාචෙන්‌ති විපාචෙන්‌ති පරිපාචෙන්‌ති පරිණාමං ගමෙන්‌ති. දිබ්‌බානං භවානං අභිනිබ්‌බත්‌තියාති දිබ්‌බභවා නාම දෙවානං විමානානි , තෙසං නිබ්‌බත්‌තනත්‌ථායාති අත්‌ථො. අථ වා දිබ්‌බා ගබ්‌භාති දානාදයො පුඤ්‌ඤවිසෙසා. දිබ්‌බා භවාති දෙවලොකෙ විපාකක්‌ඛන්‌ධා, තෙසං නිබ්‌බත්‌තනත්‌ථාය තානි පුඤ්‌ඤානි කරොන්‌තීති අත්‌ථො. තෙසං අන්‌තරායකරොති තෙසං මග්‌ගසම්‌පත්‌තිඵලසම්‌පත්‌තිදිබ්‌බභවවිසෙසානං අන්‌තරායකරො. ඉති භගවා එත්‌තාවතා අනියමිතෙනෙව ඔපම්‌මවිධිනා යාව භවග්‌ගා උග්‌ගතං බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස මානං භින්‌දිත්‌වා ඉදානි චොදනාරහෙ තයො සත්‌ථාරෙ දස්‌සෙතුං ‘‘තයො ඛො මෙ, ලොහිච්‌චා’’තිආදිමාහ.
510-512. Idāni yasmā yathā attano lābhantarāyena sattā saṃvijjanti na tathā paresaṃ, tasmā suṭṭhutaraṃ brāhmaṇaṃ pavecetukāmo ‘‘taṃ kiṃ maññasī’’ti dutiyaṃ upapattimāha. Ye cimeti ye ca ime tathāgatassa dhammadesanaṃ sutvā ariyabhūmiṃ okkamituṃ asakkontā kulaputtā dibbā gabbhāti upayogatthe paccattavacanaṃ, dibbe gabbheti attho. Dibbā, gabbhāti ca channaṃ devalokānametaṃ adhivacanaṃ. Paripācentīti devalokagāminiṃ paṭipadaṃ pūrayamānā dānaṃ, dadamānā, sīlaṃ rakkhamānā, gandhamālādīhi, pūjaṃ kurumānā bhāvanaṃ bhāvayamānā pācenti vipācenti paripācenti pariṇāmaṃ gamenti. Dibbānaṃ bhavānaṃ abhinibbattiyāti dibbabhavā nāma devānaṃ vimānāni , tesaṃ nibbattanatthāyāti attho. Atha vā dibbā gabbhāti dānādayo puññavisesā. Dibbā bhavāti devaloke vipākakkhandhā, tesaṃ nibbattanatthāya tāni puññāni karontīti attho. Tesaṃ antarāyakaroti tesaṃ maggasampattiphalasampattidibbabhavavisesānaṃ antarāyakaro. Iti bhagavā ettāvatā aniyamiteneva opammavidhinā yāva bhavaggā uggataṃ brāhmaṇassa mānaṃ bhinditvā idāni codanārahe tayo satthāre dassetuṃ ‘‘tayo kho me, lohiccā’’tiādimāha.
තයො චොදනාරහවණ්‌ණනා
Tayo codanārahavaṇṇanā
513. තත්‌ථ සා චොදනාති තයො සත්‌ථාරෙ චොදෙන්‌තස්‌ස චොදනා. න අඤ්‌ඤා චිත්‌තං උපට්‌ඨපෙන්‌තීති අඤ්‌ඤාය ආජානනත්‌ථාය චිත්‌තං න උපට්‌ඨපෙන්‌ති. වොක්‌කම්‌මාති නිරන්‌තරං තස්‌ස සාසනං අකත්‌වා තතො උක්‌කමිත්‌වා වත්‌තන්‌තීති අත්‌ථො. ඔසක්‌කන්‌තියා වා උස්‌සක්‌කෙය්‍යාති පටික්‌කමන්‌තියා උපගච්‌ඡෙය්‍ය, අනිච්‌ඡන්‌තියා ඉච්‌ඡෙය්‍ය, එකාය සම්‌පයොගං අනිච්‌ඡන්‌තියා එකො ඉච්‌ඡෙය්‍යාති වුත්‌තං හොති. පරම්‌මුඛිං වා ආලිඞ්‌ගෙය්‍යාති දට්‌ඨුම්‌පි අනිච්‌ඡමානං පරම්‌මුඛිං ඨිතං පච්‌ඡතො ගන්‌ත්‌වා ආලිඞ්‌ගෙය්‍ය. එවංසම්‌පදමිදන්‌ති ඉමස්‌සාපි සත්‌ථුනො ‘‘මම ඉමෙ සාවකා’’ති සාසනා වොක්‌කම්‌ම වත්‌තමානෙපි තෙ ලොභෙන අනුසාසතො ඉමං ලොභධම්‌මං එවංසම්‌පදමෙව ඊදිසමෙව වදාමි. ඉති සො එවරූපො තව ලොභධම්‌මො යෙන ත්‌වං ඔසක්‌කන්‌තියා උස්‌සක්‌කන්‌තො විය පරම්‌මුඛිං ආලිඞ්‌ගන්‌තො විය අහොසීතිපි තං චොදනං අරහති. කිඤ්‌හි පරො පරස්‌ස කරිස්‌සතීති යෙන ධම්‌මෙන පරෙ අනුසාසි, අත්‌තානමෙව තාව තත්‌ථ සම්‌පාදෙහි, උජුං කරොහි. කිඤ්‌හි පරො පරස්‌ස කරිස්‌සතීති චොදනං අරහති.
513. Tattha sā codanāti tayo satthāre codentassa codanā. Na aññā cittaṃ upaṭṭhapentīti aññāya ājānanatthāya cittaṃ na upaṭṭhapenti. Vokkammāti nirantaraṃ tassa sāsanaṃ akatvā tato ukkamitvā vattantīti attho. Osakkantiyā vā ussakkeyyāti paṭikkamantiyā upagaccheyya, anicchantiyā iccheyya, ekāya sampayogaṃ anicchantiyā eko iccheyyāti vuttaṃ hoti. Parammukhiṃ vā āliṅgeyyāti daṭṭhumpi anicchamānaṃ parammukhiṃ ṭhitaṃ pacchato gantvā āliṅgeyya. Evaṃsampadamidanti imassāpi satthuno ‘‘mama ime sāvakā’’ti sāsanā vokkamma vattamānepi te lobhena anusāsato imaṃ lobhadhammaṃ evaṃsampadameva īdisameva vadāmi. Iti so evarūpo tava lobhadhammo yena tvaṃ osakkantiyā ussakkanto viya parammukhiṃ āliṅganto viya ahosītipi taṃ codanaṃ arahati. Kiñhi paro parassa karissatīti yena dhammena pare anusāsi, attānameva tāva tattha sampādehi, ujuṃ karohi. Kiñhi paro parassa karissatīti codanaṃ arahati.
514. නිද්‌දායිතබ්‌බන්‌ති සස්‌සරූපකානි තිණානි උප්‌පාටෙත්‌වා පරිසුද්‌ධං කාතබ්‌බං.
514.Niddāyitabbanti sassarūpakāni tiṇāni uppāṭetvā parisuddhaṃ kātabbaṃ.
515. තතියචොදනාය කිඤ්‌හි පරො පරස්‌සාති අනුසාසනං අසම්‌පටිච්‌ඡනකාලතො පට්‌ඨාය පරො අනුසාසිතබ්‌බො, පරස්‌ස අනුසාසකස්‌ස කිං කරිස්‌සතීති නනු තත්‌ථ අප්‌පොස්‌සුක්‌කතං ආපජ්‌ජිත්‌වා අත්‌තනා පටිවිද්‌ධධම්‌මං අත්‌තනාව මානෙත්‌වා පූජෙත්‌වා විහාතබ්‌බන්‌ති එවං චොදනං අරහතීති අත්‌ථො.
515. Tatiyacodanāya kiñhi paro parassāti anusāsanaṃ asampaṭicchanakālato paṭṭhāya paro anusāsitabbo, parassa anusāsakassa kiṃ karissatīti nanu tattha appossukkataṃ āpajjitvā attanā paṭividdhadhammaṃ attanāva mānetvā pūjetvā vihātabbanti evaṃ codanaṃ arahatīti attho.
න චොදනාරහසත්‌ථුවණ්‌ණනා
Na codanārahasatthuvaṇṇanā
516. න චොදනාරහොති අයඤ්‌හි යස්‌මා පඨමමෙව අත්‌තානං පතිරූපෙ පතිට්‌ඨාපෙත්‌වා සාවකානං ධම්‌මං දෙසෙති. සාවකා චස්‌ස අස්‌සවා හුත්‌වා යථානුසිට්‌ඨං පටිපජ්‌ජන්‌ති, තාය ච පටිපත්‌තියා මහන්‌තං විසෙසමධිගච්‌ඡන්‌ති. තස්‌මා න චොදනාරහොති.
516.Nacodanārahoti ayañhi yasmā paṭhamameva attānaṃ patirūpe patiṭṭhāpetvā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti. Sāvakā cassa assavā hutvā yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjanti, tāya ca paṭipattiyā mahantaṃ visesamadhigacchanti. Tasmā na codanārahoti.
517. නරකපපාතං පපතන්‌තොති මයා ගහිතාය දිට්‌ඨියා අහං නරකපපාතං පපතන්‌තො. උද්‌ධරිත්‌වා ථලෙ පතිට්‌ඨාපිතොති තං දිට්‌ඨිං භින්‌දිත්‌වා ධම්‌මදෙසනාහත්‌ථෙන අපායපතනතො උද්‌ධරිත්‌වා සග්‌ගමග්‌ගථලෙ ඨපිතොම්‌හීති වදති. සෙසමෙත්‌ථ උත්‌තානමෙවාති.
517.Narakapapātaṃ papatantoti mayā gahitāya diṭṭhiyā ahaṃ narakapapātaṃ papatanto. Uddharitvāthale patiṭṭhāpitoti taṃ diṭṭhiṃ bhinditvā dhammadesanāhatthena apāyapatanato uddharitvā saggamaggathale ṭhapitomhīti vadati. Sesamettha uttānamevāti.
ඉති සුමඞ්‌ගලවිලාසිනියා දීඝනිකායට්‌ඨකථායං
Iti sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ
ලොහිච්‌චසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Lohiccasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / දීඝනිකාය • Dīghanikāya / 12. ලොහිච්‌චසුත්‌තං • 12. Lohiccasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / දීඝනිකාය (ටීකා) • Dīghanikāya (ṭīkā) / 12. ලොහිච්‌චසුත්‌තවණ්‌ණනා • 12. Lohiccasuttavaṇṇanā
