| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
៣. លោកន្តគមនសុត្តវណ្ណនា
3. Lokantagamanasuttavaṇṇanā
១១៦. លោកិយន្តិ ឯត្ថ សត្តកាយភូតគាមាទីតិ លោកោ, ចក្កវាឡោ។ សង្ខារោ បន លុជ្ជនបលុជ្ជនដ្ឋេន លោកោ។ អន្តន្តិ ឱសានំ។ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណេន សំសន្ទិត្វាតិ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណគតិយា សមានេត្វា អវិរោធេត្វា។ ថោមេស្សាមីតិ បសំសិស្សាមិ។
116. Lokiyanti ettha sattakāyabhūtagāmādīti loko, cakkavāḷo. Saṅkhāro pana lujjanapalujjanaṭṭhena loko. Antanti osānaṃ. Sabbaññutaññāṇena saṃsanditvāti sabbaññutaññāṇagatiyā samānetvā avirodhetvā. Thomessāmīti pasaṃsissāmi.
ឯវំសម្បត្តិកន្តិ ឯវំសម្បជ្ជនកំ ឯវំបស្សិតព្ពំ ឥទំ មម អជ្ឈេសនំ។ តេនាហ ‘‘ឦទិសន្តិ អត្ថោ’’តិ។ ជានំ ជានាតីតិ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណេន ជានិតព្ពំ ជានាតិ ឯវ។ ន ហិ បទេសញ្ញាណេ ឋិតោ ជានិតព្ពំ សព្ពំ ជានាតិ។ ឧក្កដ្ឋនិទ្ទេសេន ហិ អវិសេសគ្គហណេន ច ‘‘ជាន’’ន្តិ ឥមិនា និរវសេសំ ញេយ្យជាតំ បរិគ្គយ្ហតីតិ តព្ពិសយាយ ជាននកិរិយាយ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណមេវ ករណំ ភវិតុំ យុត្តំ។ បករណវសេន ‘‘ភគវា’’តិ បទសន្និធានេន ច អយមត្ថោ វិភាវេតព្ពោ។ បស្សិតព្ពមេវ បស្សតីតិ ទិព្ពចក្ខុ-បញ្ញាចក្ខុ-ធម្មចក្ខុ-ពុទ្ធចក្ខុ-សមន្តចក្ខុ-សង្ខាតេហិ ញាណចក្ខូហិ បស្សិតព្ពំ បស្សតិ ឯវ។ អថ វា ជានំ ជានាតីតិ យថា អញ្ញេ សវិបល្លាសា កាមរូបបរិញ្ញាវាទិនោ ជានន្តាបិ វិបល្លាសវសេន ជានន្តិ, ន ឯវំ ភគវា។ ភគវា បន បហីនវិបល្លាសត្តា ជានន្តោ ជានាតិ ឯវ, ទិដ្ឋិទស្សនស្ស អភាវា បស្សន្តោ បស្សតិ ឯវាតិ អត្ថោ។
Evaṃsampattikanti evaṃsampajjanakaṃ evaṃpassitabbaṃ idaṃ mama ajjhesanaṃ. Tenāha ‘‘īdisanti attho’’ti. Jānaṃ jānātīti sabbaññutaññāṇena jānitabbaṃ jānāti eva. Na hi padesaññāṇe ṭhito jānitabbaṃ sabbaṃ jānāti. Ukkaṭṭhaniddesena hi avisesaggahaṇena ca ‘‘jāna’’nti iminā niravasesaṃ ñeyyajātaṃ pariggayhatīti tabbisayāya jānanakiriyāya sabbaññutaññāṇameva karaṇaṃ bhavituṃ yuttaṃ. Pakaraṇavasena ‘‘bhagavā’’ti padasannidhānena ca ayamattho vibhāvetabbo. Passitabbameva passatīti dibbacakkhu-paññācakkhu-dhammacakkhu-buddhacakkhu-samantacakkhu-saṅkhātehi ñāṇacakkhūhi passitabbaṃ passati eva. Atha vā jānaṃ jānātīti yathā aññe savipallāsā kāmarūpapariññāvādino jānantāpi vipallāsavasena jānanti, na evaṃ bhagavā. Bhagavā pana pahīnavipallāsattā jānanto jānāti eva, diṭṭhidassanassa abhāvā passanto passati evāti attho.
ទស្សនបរិណាយកដ្ឋេនាតិ យថា ចក្ខុ សត្តានំ ទស្សនត្ថំ បរិណេតិ សាធេតិ, ឯវំ លោកស្ស យាថាវទស្សនសាធនតោបិ ទស្សនកិច្ចបរិណាយកដ្ឋេន ចក្ខុភូតោ, បញ្ញាចក្ខុមយត្តា វា សយម្ភូញាណេន បញ្ញាចក្ខុំ ភូតោ បត្តោតិ វា ចក្ខុភូតោ។ ញាណភូតោតិ ឯតស្ស ច ឯវមេវ អត្ថោ ទដ្ឋព្ពោ។ ធម្មា វា ពោធិបក្ខិយា, តេហិ ឧប្បន្នត្តា លោកស្ស ច តទុប្បាទនតោ អនញ្ញសាធារណំ វា ធម្មំ បត្តោ អធិគតោតិ ធម្មភូតោ។ ‘‘ព្រហ្មា’’វុច្ចតិ សេដ្ឋដ្ឋេន មគ្គញាណំ, តេន ឧប្បន្នត្តា លោកស្ស ច តទុប្បាទនតោ តញ្ច សយម្ភូញាណេន បត្តោតិ ព្រហ្មភូតោ។ ចតុសច្ចធម្មំ វទតីតិ វត្តា។ ចិរំ សច្ចបដិវេធំ បវត្តេន្តោ វទតីតិ បវត្តា។ អត្ថំ នីហរិត្វាតិ ទុក្ខាទិអត្ថំ ឧទ្ធរិត្វា។ បរមត្ថំ វា និព្ពានំ បាបយិតា។ អមតសច្ឆិកិរិយំ សត្តេសុ ឧប្បាទេន្តោ អមតំ ទទាតីតិ អមតស្ស ទាតា។ ពោធិបក្ខិយធម្មានំ តទាយត្តភាវតោ ធម្មស្សាមី។ បុនប្បុនំ យាចាបេន្តោ ភារិយំ ករោន្តោ គរុំ ករោតិ នាម, តថា ទុវិញ្ញេយ្យំ កត្វា កថេន្តោបិ។
Dassanapariṇāyakaṭṭhenāti yathā cakkhu sattānaṃ dassanatthaṃ pariṇeti sādheti, evaṃ lokassa yāthāvadassanasādhanatopi dassanakiccapariṇāyakaṭṭhena cakkhubhūto, paññācakkhumayattā vā sayambhūñāṇena paññācakkhuṃ bhūto pattoti vā cakkhubhūto. Ñāṇabhūtoti etassa ca evameva attho daṭṭhabbo. Dhammā vā bodhipakkhiyā, tehi uppannattā lokassa ca taduppādanato anaññasādhāraṇaṃ vā dhammaṃ patto adhigatoti dhammabhūto. ‘‘Brahmā’’vuccati seṭṭhaṭṭhena maggañāṇaṃ, tena uppannattā lokassa ca taduppādanato tañca sayambhūñāṇena pattoti brahmabhūto. Catusaccadhammaṃ vadatīti vattā. Ciraṃ saccapaṭivedhaṃ pavattento vadatīti pavattā. Atthaṃ nīharitvāti dukkhādiatthaṃ uddharitvā. Paramatthaṃ vā nibbānaṃ pāpayitā. Amatasacchikiriyaṃ sattesu uppādento amataṃ dadātīti amatassa dātā. Bodhipakkhiyadhammānaṃ tadāyattabhāvato dhammassāmī. Punappunaṃ yācāpento bhāriyaṃ karonto garuṃ karoti nāma, tathā duviññeyyaṃ katvā kathentopi.
ចក្ខុនា វិជ្ជមានេន លោកសញ្ញី ហោតិ, ន តស្មិំ អសតិ។ ន ហិ អជ្ឈត្តិកាយតនវិរហេន លោកសមញ្ញា អត្ថិ។ តេនាហ ‘‘ចក្ខុញ្ហិ លោកោ’’តិអាទិ។ អប្បហីនទិដ្ឋីតិ អសមូហតសក្កាយទិដ្ឋិកោ ឃនវិនិព្ភោគំ កាតុំ អសក្កោន្តោ សមុទាយំ វិយ អវយវំ ‘‘លោកោ’’តិ សញ្ជានាតិ ចេវ មញ្ញតិ ច។ តថាតិ ឥមិនា ‘‘លោកោតិ សញ្ជានាតិ ចេវ មញ្ញតិ ចា’’តិ បទត្តយំ អាកឌ្ឍតិ។ តស្សាតិ បុថុជ្ជនស្ស, ចក្កវាឡលោកស្ស វា។ ចក្ខាទិមេវ ហិ សហោកាសេន ‘‘ចក្កវាឡោ’’តិ បុថុជ្ជនោ សញ្ជានាតិ។ គមនេនាតិ បទសា គមនេន។ ន សក្កា តេសំ អនន្តត្តា។ លុជ្ជនដ្ឋេនាតិ អភិសង្ខារលោកវសេន លោកស្ស អន្តំ ទស្សេតុំ វុត្តំ។ តស្ស អន្តោ នាម និព្ពានំ។ តំ បត្តុំ សក្កា សម្មាបដិបត្តិយា បត្តព្ពត្តា។ ចក្កវាឡលោកស្ស បន អន្តោ នាម, នត្ថិ តស្ស គមនេន អប្បត្តព្ពត្តា។
Cakkhunā vijjamānena lokasaññī hoti, na tasmiṃ asati. Na hi ajjhattikāyatanavirahena lokasamaññā atthi. Tenāha ‘‘cakkhuñhi loko’’tiādi. Appahīnadiṭṭhīti asamūhatasakkāyadiṭṭhiko ghanavinibbhogaṃ kātuṃ asakkonto samudāyaṃ viya avayavaṃ ‘‘loko’’ti sañjānāti ceva maññati ca. Tathāti iminā ‘‘lokoti sañjānāti ceva maññati cā’’ti padattayaṃ ākaḍḍhati. Tassāti puthujjanassa, cakkavāḷalokassa vā. Cakkhādimeva hi sahokāsena ‘‘cakkavāḷo’’ti puthujjano sañjānāti. Gamanenāti padasā gamanena. Na sakkā tesaṃ anantattā. Lujjanaṭṭhenāti abhisaṅkhāralokavasena lokassa antaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Tassa anto nāma nibbānaṃ. Taṃ pattuṃ sakkā sammāpaṭipattiyā pattabbattā. Cakkavāḷalokassa pana anto nāma, natthi tassa gamanena appattabbattā.
ឥមេហិ បទេហីតិ ឥមេហិ វាក្យវិភាគេហិ បទេហិ។ តានិ បន អក្ខរសមុទាយលក្ខណានីតិ អាហ ‘‘អក្ខរសម្បិណ្ឌនេហី’’តិ។ បាដិយេក្កអក្ខរេហីតិ តស្មិំ តស្មិំ បទេ បដិនិយតសន្និវេសេហិ វិសុំ វិសុំ ចិត្តេន គយ្ហមានេហិ អក្ខរេហីតិ អត្ថោ។
Imehi padehīti imehi vākyavibhāgehi padehi. Tāni pana akkharasamudāyalakkhaṇānīti āha ‘‘akkharasampiṇḍanehī’’ti. Pāṭiyekkaakkharehīti tasmiṃ tasmiṃ pade paṭiniyatasannivesehi visuṃ visuṃ cittena gayhamānehi akkharehīti attho.
គមនដ្ឋេន ‘‘បណ្ឌា’’ វុច្ចតិ បញ្ញា, តាយ ឥតោ គតោ បត្តោតិ បណ្ឌិតោ, បញ្ញវា។ មហាបញ្ញតា នាម បដិសម្ភិទាវសេន វេទិតព្ពាតិ អាហ ‘‘មហន្តេ អត្ថេ’’តិអាទិ។ យថា តន្តិ ឯត្ថ តន្តិ និបាតមត្តំ បឋមវិកប្បេ, ទុតិយវិកប្បេ បន បច្ចាមសនន្តិ អាហ ‘‘តំ ព្យាកត’’ន្តិ។
Gamanaṭṭhena ‘‘paṇḍā’’ vuccati paññā, tāya ito gato pattoti paṇḍito, paññavā. Mahāpaññatā nāma paṭisambhidāvasena veditabbāti āha ‘‘mahante atthe’’tiādi. Yathā tanti ettha tanti nipātamattaṃ paṭhamavikappe, dutiyavikappe pana paccāmasananti āha ‘‘taṃ byākata’’nti.
លោកន្តគមនសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Lokantagamanasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៣. លោកន្តគមនសុត្តំ • 3. Lokantagamanasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ៣. លោកន្តគមនសុត្តវណ្ណនា • 3. Lokantagamanasuttavaṇṇanā
