| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
੩. ਲੋਕਨ੍ਤਗਮਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
3. Lokantagamanasuttavaṇṇanā
੧੧੬. ਲੋਕਿਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਕਾਯਭੂਤਗਾਮਾਦੀਤਿ ਲੋਕੋ, ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੋ। ਸਙ੍ਖਾਰੋ ਪਨ ਲੁਜ੍ਜਨਪਲੁਜ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨ ਲੋਕੋ। ਅਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਓਸਾਨਂ। ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣੇਨ ਸਂਸਨ੍ਦਿਤ੍વਾਤਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਗਤਿਯਾ ਸਮਾਨੇਤ੍વਾ ਅવਿਰੋਧੇਤ੍વਾ। ਥੋਮੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਪਸਂਸਿਸ੍ਸਾਮਿ।
116. Lokiyanti ettha sattakāyabhūtagāmādīti loko, cakkavāḷo. Saṅkhāro pana lujjanapalujjanaṭṭhena loko. Antanti osānaṃ. Sabbaññutaññāṇena saṃsanditvāti sabbaññutaññāṇagatiyā samānetvā avirodhetvā. Thomessāmīti pasaṃsissāmi.
ਏવਂਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਕਨ੍ਤਿ ਏવਂਸਮ੍ਪਜ੍ਜਨਕਂ ਏવਂਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ ਇਦਂ ਮਮ ਅਜ੍ਝੇਸਨਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਈਦਿਸਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਜਾਨਂ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣੇਨ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਂ ਜਾਨਾਤਿ ਏવ। ਨ ਹਿ ਪਦੇਸਞ੍ਞਾਣੇ ਠਿਤੋ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਂ ਸਬ੍ਬਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ ਹਿ ਅવਿਸੇਸਗ੍ਗਹਣੇਨ ਚ ‘‘ਜਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨਿਰવਸੇਸਂ ਞੇਯ੍ਯਜਾਤਂ ਪਰਿਗ੍ਗਯ੍ਹਤੀਤਿ ਤਬ੍ਬਿਸਯਾਯ ਜਾਨਨਕਿਰਿਯਾਯ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਮੇવ ਕਰਣਂ ਭવਿਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਂ। ਪਕਰਣવਸੇਨ ‘‘ਭਗવਾ’’ਤਿ ਪਦਸਨ੍ਨਿਧਾਨੇਨ ਚ ਅਯਮਤ੍ਥੋ વਿਭਾવੇਤਬ੍ਬੋ। ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਮੇવ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁ-ਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁ-ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਖੁ-ਬੁਦ੍ਧਚਕ੍ਖੁ-ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੁ-ਸਙ੍ਖਾਤੇਹਿ ਞਾਣਚਕ੍ਖੂਹਿ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ ਪਸ੍ਸਤਿ ਏવ। ਅਥ વਾ ਜਾਨਂ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਯਥਾ ਅਞ੍ਞੇ ਸવਿਪਲ੍ਲਾਸਾ ਕਾਮਰੂਪਪਰਿਞ੍ਞਾવਾਦਿਨੋ ਜਾਨਨ੍ਤਾਪਿ વਿਪਲ੍ਲਾਸવਸੇਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਨ ਏવਂ ਭਗવਾ। ਭਗવਾ ਪਨ ਪਹੀਨવਿਪਲ੍ਲਾਸਤ੍ਤਾ ਜਾਨਨ੍ਤੋ ਜਾਨਾਤਿ ਏવ, ਦਿਟ੍ਠਿਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਅਭਾવਾ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਪਸ੍ਸਤਿ ਏવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Evaṃsampattikanti evaṃsampajjanakaṃ evaṃpassitabbaṃ idaṃ mama ajjhesanaṃ. Tenāha ‘‘īdisanti attho’’ti. Jānaṃ jānātīti sabbaññutaññāṇena jānitabbaṃ jānāti eva. Na hi padesaññāṇe ṭhito jānitabbaṃ sabbaṃ jānāti. Ukkaṭṭhaniddesena hi avisesaggahaṇena ca ‘‘jāna’’nti iminā niravasesaṃ ñeyyajātaṃ pariggayhatīti tabbisayāya jānanakiriyāya sabbaññutaññāṇameva karaṇaṃ bhavituṃ yuttaṃ. Pakaraṇavasena ‘‘bhagavā’’ti padasannidhānena ca ayamattho vibhāvetabbo. Passitabbameva passatīti dibbacakkhu-paññācakkhu-dhammacakkhu-buddhacakkhu-samantacakkhu-saṅkhātehi ñāṇacakkhūhi passitabbaṃ passati eva. Atha vā jānaṃ jānātīti yathā aññe savipallāsā kāmarūpapariññāvādino jānantāpi vipallāsavasena jānanti, na evaṃ bhagavā. Bhagavā pana pahīnavipallāsattā jānanto jānāti eva, diṭṭhidassanassa abhāvā passanto passati evāti attho.
ਦਸ੍ਸਨਪਰਿਣਾਯਕਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਯਥਾ ਚਕ੍ਖੁ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਪਰਿਣੇਤਿ ਸਾਧੇਤਿ, ਏવਂ ਲੋਕਸ੍ਸ ਯਾਥਾવਦਸ੍ਸਨਸਾਧਨਤੋਪਿ ਦਸ੍ਸਨਕਿਚ੍ਚਪਰਿਣਾਯਕਟ੍ਠੇਨ ਚਕ੍ਖੁਭੂਤੋ, ਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁਮਯਤ੍ਤਾ વਾ ਸਯਮ੍ਭੂਞਾਣੇਨ ਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁਂ ਭੂਤੋ ਪਤ੍ਤੋਤਿ વਾ ਚਕ੍ਖੁਭੂਤੋ। ਞਾਣਭੂਤੋਤਿ ਏਤਸ੍ਸ ਚ ਏવਮੇવ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਧਮ੍ਮਾ વਾ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਾ, ਤੇਹਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਲੋਕਸ੍ਸ ਚ ਤਦੁਪ੍ਪਾਦਨਤੋ ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣਂ વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਪਤ੍ਤੋ ਅਧਿਗਤੋਤਿ ਧਮ੍ਮਭੂਤੋ। ‘‘ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ’’વੁਚ੍ਚਤਿ ਸੇਟ੍ਠਟ੍ਠੇਨ ਮਗ੍ਗਞਾਣਂ, ਤੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਲੋਕਸ੍ਸ ਚ ਤਦੁਪ੍ਪਾਦਨਤੋ ਤਞ੍ਚ ਸਯਮ੍ਭੂਞਾਣੇਨ ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਭੂਤੋ। ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਂ વਦਤੀਤਿ વਤ੍ਤਾ। ਚਿਰਂ ਸਚ੍ਚਪਟਿવੇਧਂ ਪવਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ વਦਤੀਤਿ ਪવਤ੍ਤਾ। ਅਤ੍ਥਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾਤਿ ਦੁਕ੍ਖਾਦਿਅਤ੍ਥਂ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ। ਪਰਮਤ੍ਥਂ વਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਾਪਯਿਤਾ। ਅਮਤਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਂ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ ਅਮਤਂ ਦਦਾਤੀਤਿ ਅਮਤਸ੍ਸ ਦਾਤਾ। ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮਾਨਂ ਤਦਾਯਤ੍ਤਭਾવਤੋ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾਮੀ। ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਯਾਚਾਪੇਨ੍ਤੋ ਭਾਰਿਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਗਰੁਂ ਕਰੋਤਿ ਨਾਮ, ਤਥਾ ਦੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਕਤ੍વਾ ਕਥੇਨ੍ਤੋਪਿ।
Dassanapariṇāyakaṭṭhenāti yathā cakkhu sattānaṃ dassanatthaṃ pariṇeti sādheti, evaṃ lokassa yāthāvadassanasādhanatopi dassanakiccapariṇāyakaṭṭhena cakkhubhūto, paññācakkhumayattā vā sayambhūñāṇena paññācakkhuṃ bhūto pattoti vā cakkhubhūto. Ñāṇabhūtoti etassa ca evameva attho daṭṭhabbo. Dhammā vā bodhipakkhiyā, tehi uppannattā lokassa ca taduppādanato anaññasādhāraṇaṃ vā dhammaṃ patto adhigatoti dhammabhūto. ‘‘Brahmā’’vuccati seṭṭhaṭṭhena maggañāṇaṃ, tena uppannattā lokassa ca taduppādanato tañca sayambhūñāṇena pattoti brahmabhūto. Catusaccadhammaṃ vadatīti vattā. Ciraṃ saccapaṭivedhaṃ pavattento vadatīti pavattā. Atthaṃ nīharitvāti dukkhādiatthaṃ uddharitvā. Paramatthaṃ vā nibbānaṃ pāpayitā. Amatasacchikiriyaṃ sattesu uppādento amataṃ dadātīti amatassa dātā. Bodhipakkhiyadhammānaṃ tadāyattabhāvato dhammassāmī. Punappunaṃ yācāpento bhāriyaṃ karonto garuṃ karoti nāma, tathā duviññeyyaṃ katvā kathentopi.
ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਨ ਲੋਕਸਞ੍ਞੀ ਹੋਤਿ, ਨ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਸਤਿ। ਨ ਹਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾਯਤਨવਿਰਹੇਨ ਲੋਕਸਮਞ੍ਞਾ ਅਤ੍ਥਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਚਕ੍ਖੁਞ੍ਹਿ ਲੋਕੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਪ੍ਪਹੀਨਦਿਟ੍ਠੀਤਿ ਅਸਮੂਹਤਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਘਨવਿਨਿਬ੍ਭੋਗਂ ਕਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਸਮੁਦਾਯਂ વਿਯ ਅવਯવਂ ‘‘ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਸਞ੍ਜਾਨਾਤਿ ਚੇવ ਮਞ੍ਞਤਿ ਚ। ਤਥਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ‘‘ਲੋਕੋਤਿ ਸਞ੍ਜਾਨਾਤਿ ਚੇવ ਮਞ੍ਞਤਿ ਚਾ’’ਤਿ ਪਦਤ੍ਤਯਂ ਆਕਡ੍ਢਤਿ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ, ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਲੋਕਸ੍ਸ વਾ। ਚਕ੍ਖਾਦਿਮੇવ ਹਿ ਸਹੋਕਾਸੇਨ ‘‘ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੋ’’ਤਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਸਞ੍ਜਾਨਾਤਿ। ਗਮਨੇਨਾਤਿ ਪਦਸਾ ਗਮਨੇਨ। ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਤੇਸਂ ਅਨਨ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਲੁਜ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਲੋਕવਸੇਨ ਲੋਕਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਤਂ ਪਤ੍ਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ। ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਲੋਕਸ੍ਸ ਪਨ ਅਨ੍ਤੋ ਨਾਮ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਸ੍ਸ ਗਮਨੇਨ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ।
Cakkhunā vijjamānena lokasaññī hoti, na tasmiṃ asati. Na hi ajjhattikāyatanavirahena lokasamaññā atthi. Tenāha ‘‘cakkhuñhi loko’’tiādi. Appahīnadiṭṭhīti asamūhatasakkāyadiṭṭhiko ghanavinibbhogaṃ kātuṃ asakkonto samudāyaṃ viya avayavaṃ ‘‘loko’’ti sañjānāti ceva maññati ca. Tathāti iminā ‘‘lokoti sañjānāti ceva maññati cā’’ti padattayaṃ ākaḍḍhati. Tassāti puthujjanassa, cakkavāḷalokassa vā. Cakkhādimeva hi sahokāsena ‘‘cakkavāḷo’’ti puthujjano sañjānāti. Gamanenāti padasā gamanena. Na sakkā tesaṃ anantattā. Lujjanaṭṭhenāti abhisaṅkhāralokavasena lokassa antaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Tassa anto nāma nibbānaṃ. Taṃ pattuṃ sakkā sammāpaṭipattiyā pattabbattā. Cakkavāḷalokassa pana anto nāma, natthi tassa gamanena appattabbattā.
ਇਮੇਹਿ ਪਦੇਹੀਤਿ ਇਮੇਹਿ વਾਕ੍ਯવਿਭਾਗੇਹਿ ਪਦੇਹਿ। ਤਾਨਿ ਪਨ ਅਕ੍ਖਰਸਮੁਦਾਯਲਕ੍ਖਣਾਨੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਕ੍ਖਰਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਨੇਹੀ’’ਤਿ। ਪਾਟਿਯੇਕ੍ਕਅਕ੍ਖਰੇਹੀਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇ ਪਟਿਨਿਯਤਸਨ੍ਨਿવੇਸੇਹਿ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਗਯ੍ਹਮਾਨੇਹਿ ਅਕ੍ਖਰੇਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Imehi padehīti imehi vākyavibhāgehi padehi. Tāni pana akkharasamudāyalakkhaṇānīti āha ‘‘akkharasampiṇḍanehī’’ti. Pāṭiyekkaakkharehīti tasmiṃ tasmiṃ pade paṭiniyatasannivesehi visuṃ visuṃ cittena gayhamānehi akkharehīti attho.
ਗਮਨਟ੍ਠੇਨ ‘‘ਪਣ੍ਡਾ’’ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਞ੍ਞਾ, ਤਾਯ ਇਤੋ ਗਤੋ ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤੋ, ਪਞ੍ਞવਾ। ਮਹਾਪਞ੍ਞਤਾ ਨਾਮ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਮਹਨ੍ਤੇ ਅਤ੍ਥੇ’’ਤਿਆਦਿ। ਯਥਾ ਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਨ੍ਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ ਪਠਮવਿਕਪ੍ਪੇ, ਦੁਤਿਯવਿਕਪ੍ਪੇ ਪਨ ਪਚ੍ਚਾਮਸਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਤਂ ਬ੍ਯਾਕਤ’’ਨ੍ਤਿ।
Gamanaṭṭhena ‘‘paṇḍā’’ vuccati paññā, tāya ito gato pattoti paṇḍito, paññavā. Mahāpaññatā nāma paṭisambhidāvasena veditabbāti āha ‘‘mahante atthe’’tiādi. Yathā tanti ettha tanti nipātamattaṃ paṭhamavikappe, dutiyavikappe pana paccāmasananti āha ‘‘taṃ byākata’’nti.
ਲੋਕਨ੍ਤਗਮਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Lokantagamanasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੩. ਲੋਕਨ੍ਤਗਮਨਸੁਤ੍ਤਂ • 3. Lokantagamanasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੩. ਲੋਕਨ੍ਤਗਮਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 3. Lokantagamanasuttavaṇṇanā
