| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ឥតិវុត្តក-អដ្ឋកថា • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
១៣. លោកសុត្តវណ្ណនា
13. Lokasuttavaṇṇanā
១១២. តេរសមេ លោកោតិ លុជ្ជនបលុជ្ជនដ្ឋេន លោកោ, អត្ថតោ បុរិមំ អរិយសច្ចទ្វយំ ឥធ បន ទុក្ខំ អរិយសច្ចំ វេទិតព្ពំ។ ស្វាយំ សត្តលោកោ, សង្ខារលោកោ, ឱកាសលោកោតិ វិភាគតោ សរូបតោ ច ហេដ្ឋា វុត្តោយេវ។ អបិច ខន្ធលោកាទិវសេន ច អនេកវិធោ លោកោ។ យថាហ –
112. Terasame lokoti lujjanapalujjanaṭṭhena loko, atthato purimaṃ ariyasaccadvayaṃ idha pana dukkhaṃ ariyasaccaṃ veditabbaṃ. Svāyaṃ sattaloko, saṅkhāraloko, okāsalokoti vibhāgato sarūpato ca heṭṭhā vuttoyeva. Apica khandhalokādivasena ca anekavidho loko. Yathāha –
‘‘លោកោតិ ខន្ធលោកោ, ធាតុលោកោ, អាយតនលោកោ, វិបត្តិភវលោកោ, វិបត្តិសម្ភវលោកោ, សម្បត្តិភវលោកោ, សម្បត្តិសម្ភវលោកោ, ឯកោ លោកោ សព្ពេ សត្តា អហារដ្ឋិតិកា, ទ្វេ លោកា នាមញ្ច រូបញ្ច, តយោ លោកា តិស្សោ វេទនា, ចត្តារោ លោកា ចត្តារោ អាហារា, បញ្ច លោកា បញ្ចុបាទានក្ខន្ធា, ឆ លោកា ឆ អជ្ឈត្តិកានិ អាយតនានិ, សត្ត លោកា សត្ត វិញ្ញាណដ្ឋិតិយោ, អដ្ឋ លោកា អដ្ឋ លោកធម្មា, នវ លោកា នវ សត្តាវាសា, ទស លោកា ទសាយតនានិ, ទ្វាទស លោកា ទ្វាទសាយតនានិ, អដ្ឋារស លោកា អដ្ឋារស ធាតុយោ’’តិ (មហានិ. ៣; ចូឡនិ. អជិតមាណវបុច្ឆានិទ្ទេស ២)។
‘‘Lokoti khandhaloko, dhātuloko, āyatanaloko, vipattibhavaloko, vipattisambhavaloko, sampattibhavaloko, sampattisambhavaloko, eko loko sabbe sattā ahāraṭṭhitikā, dve lokā nāmañca rūpañca, tayo lokā tisso vedanā, cattāro lokā cattāro āhārā, pañca lokā pañcupādānakkhandhā, cha lokā cha ajjhattikāni āyatanāni, satta lokā satta viññāṇaṭṭhitiyo, aṭṭha lokā aṭṭha lokadhammā, nava lokā nava sattāvāsā, dasa lokā dasāyatanāni, dvādasa lokā dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa lokā aṭṭhārasa dhātuyo’’ti (mahāni. 3; cūḷani. ajitamāṇavapucchāniddesa 2).
ឯវមនេកធា វិភត្តោបិ លោកោ បញ្ចសុ ឧបាទានក្ខន្ធេសុ ឯវ សង្គហំ សមោសរណំ គច្ឆតិ, ឧបាទានក្ខន្ធា ច ទុក្ខំ អរិយសច្ចំ ជាតិបិ ទុក្ខា …បេ.… សំខិត្តេន បញ្ចុបាទានក្ខន្ធាបិ ទុក្ខាតិ។ តេន វុត្តំ ‘‘អត្ថតោ បុរិមំ អរិយសច្ចទ្វយំ, ឥធ បន ទុក្ខំ អរិយសច្ចំ វេទិតព្ព’’ន្តិ។ ននុ ច លុជ្ជនបលុជ្ជនដ្ឋោ អវិសេសេន បញ្ចសុ ខន្ធេសុ សម្ភវតីតិ? សច្ចំ សម្ភវតិ។ យំ បន ន លុជ្ជតីតិ គហិតំ, តំ តថា ន ហោតិ, ឯកំសេនេវ លុជ្ជតិ បលុជ្ជតីតិ សោ លោកោតិ ឧបាទានក្ខន្ធេស្វេវ លោកសទ្ទោ និរូឡ្ហោតិ វេទិតព្ពោ។ តស្មា លោកោតិ ទុក្ខំ អរិយសច្ចំ ឯវ។
Evamanekadhā vibhattopi loko pañcasu upādānakkhandhesu eva saṅgahaṃ samosaraṇaṃ gacchati, upādānakkhandhā ca dukkhaṃ ariyasaccaṃ jātipi dukkhā …pe… saṃkhittena pañcupādānakkhandhāpi dukkhāti. Tena vuttaṃ ‘‘atthato purimaṃ ariyasaccadvayaṃ, idha pana dukkhaṃ ariyasaccaṃ veditabba’’nti. Nanu ca lujjanapalujjanaṭṭho avisesena pañcasu khandhesu sambhavatīti? Saccaṃ sambhavati. Yaṃ pana na lujjatīti gahitaṃ, taṃ tathā na hoti, ekaṃseneva lujjati palujjatīti so lokoti upādānakkhandhesveva lokasaddo nirūḷhoti veditabbo. Tasmā lokoti dukkhaṃ ariyasaccaṃ eva.
យទិបិ តថាគត-សទ្ទស្ស ហេដ្ឋា តថាគតសុត្តេ នានានយេហិ វិត្ថារតោ អត្ថោ វិភត្តោ, តថាបិ បាឡិយា អត្ថសំវណ្ណនាមុខេន អយមត្ថវិភាវនា – អភិសម្ពុទ្ធោតិ ‘‘អភិញ្ញេយ្យតោ បរិញ្ញេយ្យតោ’’តិ បុព្ពេ វុត្តវិភាគេន វា អវិសេសតោ តាវ អាសយានុសយចរិយាធិមុត្តិអាទិភេទតោ កុសលាកុសលាទិវិភាគតោ វដ្ដប្បមាណសណ្ឋានាទិភេទតោ, វិសេសតោ វា បន ‘‘អយំ សស្សតាសយោ, អយំ ឧច្ឆេទាសយោ’’តិអាទិនា ‘‘កក្ខឡលក្ខណា បថវីធាតុ, បគ្ឃរណលក្ខណា អាបោធាតូ’’តិអាទិនា ច អភិវិសិដ្ឋេន សយម្ភុញាណេន សម្មា អវិបរីតំ យោ យោ អត្ថោ យថា យថា ពុជ្ឈិតព្ពោ, តថា តថា ពុទ្ធោ ញាតោ អត្តបច្ចក្ខោ កតោតិ អភិសម្ពុទ្ធោ។
Yadipi tathāgata-saddassa heṭṭhā tathāgatasutte nānānayehi vitthārato attho vibhatto, tathāpi pāḷiyā atthasaṃvaṇṇanāmukhena ayamatthavibhāvanā – abhisambuddhoti ‘‘abhiññeyyato pariññeyyato’’ti pubbe vuttavibhāgena vā avisesato tāva āsayānusayacariyādhimuttiādibhedato kusalākusalādivibhāgato vaṭṭappamāṇasaṇṭhānādibhedato, visesato vā pana ‘‘ayaṃ sassatāsayo, ayaṃ ucchedāsayo’’tiādinā ‘‘kakkhaḷalakkhaṇā pathavīdhātu, paggharaṇalakkhaṇā āpodhātū’’tiādinā ca abhivisiṭṭhena sayambhuñāṇena sammā aviparītaṃ yo yo attho yathā yathā bujjhitabbo, tathā tathā buddho ñāto attapaccakkho katoti abhisambuddho.
លោកស្មាតិ យថាវុត្តលោកតោ។ វិសំយុត្តោតិ វិសំសដ្ឋោ, តប្បដិពទ្ធានំ សព្ពេសំ សំយោជនានំ សម្មទេវ សមុច្ឆិន្នត្តា តតោ វិប្បមុត្តោតិ អត្ថោ។ លោកសមុទយោតិ សុត្តន្តនយេន តណ្ហា, អភិធម្មនយេន បន អភិសង្ខារេហិ សទ្ធិំ ទិយឌ្ឍកិលេសសហស្សំ។ បហីនោតិ ពោធិមណ្ឌេ អរហត្តមគ្គញាណេន សមុច្ឆេទប្បហានវសេន សវាសនំ បហីនោ។ លោកនិរោធោតិ និព្ពានំ។ សច្ឆិកតោតិ អត្តបច្ចក្ខោ កតោ។ លោកនិរោធគាមិនី បដិបទាតិ សីលាទិក្ខន្ធត្តយសង្គហោ អរិយោ អដ្ឋង្គិកោ មគ្គោ។ សោ ហិ លោកនិរោធំ និព្ពានំ គច្ឆតិ អធិគច្ឆតិ, តទត្ថំ អរិយេហិ បដិបជ្ជីយតិ ចាតិ លោកនិរោធគាមិនី បដិបទាតិ វុច្ចតិ។
Lokasmāti yathāvuttalokato. Visaṃyuttoti visaṃsaṭṭho, tappaṭibaddhānaṃ sabbesaṃ saṃyojanānaṃ sammadeva samucchinnattā tato vippamuttoti attho. Lokasamudayoti suttantanayena taṇhā, abhidhammanayena pana abhisaṅkhārehi saddhiṃ diyaḍḍhakilesasahassaṃ. Pahīnoti bodhimaṇḍe arahattamaggañāṇena samucchedappahānavasena savāsanaṃ pahīno. Lokanirodhoti nibbānaṃ. Sacchikatoti attapaccakkho kato. Lokanirodhagāminī paṭipadāti sīlādikkhandhattayasaṅgaho ariyo aṭṭhaṅgiko maggo. So hi lokanirodhaṃ nibbānaṃ gacchati adhigacchati, tadatthaṃ ariyehi paṭipajjīyati cāti lokanirodhagāminī paṭipadāti vuccati.
ឯត្តាវតា តថានិ អភិសម្ពុទ្ធោ យាថាវតោ គតោតិ តថាគតោតិ អយមត្ថោ ទស្សិតោ ហោតិ។ ចត្តារិ ហិ អរិយសច្ចានិ តថានិ នាម។ យថាហ –
Ettāvatā tathāni abhisambuddho yāthāvato gatoti tathāgatoti ayamattho dassito hoti. Cattāri hi ariyasaccāni tathāni nāma. Yathāha –
‘‘ចត្តារិមានិ , ភិក្ខវេ, តថានិ អវិតថានិ អនញ្ញថានិ។ កតមានិ ចត្តារិ? ឥទំ ទុក្ខន្តិ, ភិក្ខវេ, តថមេតំ អវិតថមេតំ, អនញ្ញថមេត’’ន្តិ (សំ. និ. ៥.១០៩០) វិត្ថារោ។
‘‘Cattārimāni , bhikkhave, tathāni avitathāni anaññathāni. Katamāni cattāri? Idaṃ dukkhanti, bhikkhave, tathametaṃ avitathametaṃ, anaññathameta’’nti (saṃ. ni. 5.1090) vitthāro.
អបិច តថាយ គតោតិ តថាគតោ, តថំ គតោតិ តថាគតោ , គតោតិ ច អវគតោ អតីតោ បត្តោ បដិបន្នោតិ អត្ថោ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – យស្មា ភគវា សកលលោកំ តីរណបរិញ្ញាយ តថាយ អវិបរីតាយ គតោ អវគតោ, តស្មា លោកោ តថាគតេន អភិសម្ពុទ្ធោតិ តថាគតោ។ លោកសមុទយំ បហានបរិញ្ញាយ តថាយ គតោ អតីតោតិ តថាគតោ។ លោកនិរោធំ សច្ឆិកិរិយាយ តថាយ គតោ បត្តោតិ តថាគតោ។ លោកនិរោធគាមិនិំ បដិបទំ តថំ អវិបរីតំ គតោ បដិបន្នោតិ តថាគតោតិ។ ឯវំ ឥមិស្សា បាឡិយា ភគវតោ តថាគតភាវទីបនវសេន អត្ថោ វេទិតព្ពោ។
Apica tathāya gatoti tathāgato, tathaṃ gatoti tathāgato , gatoti ca avagato atīto patto paṭipannoti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā bhagavā sakalalokaṃ tīraṇapariññāya tathāya aviparītāya gato avagato, tasmā loko tathāgatena abhisambuddhoti tathāgato. Lokasamudayaṃ pahānapariññāya tathāya gato atītoti tathāgato. Lokanirodhaṃ sacchikiriyāya tathāya gato pattoti tathāgato. Lokanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ tathaṃ aviparītaṃ gato paṭipannoti tathāgatoti. Evaṃ imissā pāḷiyā bhagavato tathāgatabhāvadīpanavasena attho veditabbo.
ឥតិ ភគវា ចតុសច្ចាភិសម្ពោធនវសេន អត្តនោ តថាគតភាវំ បកាសេត្វា ឥទានិ តត្ថ ទិដ្ឋាទិអភិសម្ពោធិវសេនបិ តំ ទស្សេតុំ ‘‘យំ, ភិក្ខវេ’’តិអាទិមាហ។ អង្គុត្តរដ្ឋកថាយំ (អ. និ. អដ្ឋ. ២.៤.២៣) បន ‘‘ចតូហិ សច្ចេហិ អត្តនោ ពុទ្ធភាវំ កថេត្វា’’តិអាទិ វុត្តំ។ តំ តថាគតសទ្ទ-ពុទ្ធសទ្ទានំ អត្ថតោ និន្នានាករណតំ ទស្សេតុំ វុត្តំ។ តថា ចេវ ហិ បាឡិ បវត្តាតិ។ តត្ថ ទិដ្ឋន្តិ រូបាយតនំ។ សុតន្តិ សទ្ទាយតនំ។ មុតន្តិ បត្វា គហេតព្ពតោ គន្ធាយតនំ, រសាយតនំ, ផោដ្ឋព្ពាយតនញ្ច។ វិញ្ញាតន្តិ សុខទុក្ខាទិធម្មារម្មណំ។ បត្តន្តិ បរិយេសិត្វា វា អបរិយេសិត្វា វា បត្តំ។ បរិយេសិតន្តិ បត្តំ វា អប្បត្តំ វា បរិយេសិតំ។ អនុវិចរិតំ មនសាតិ ចិត្តេន អនុសញ្ចរិតំ។ កស្ស បន អនុវិចរិតំ មនសាតិ? សទេវកស្ស…បេ.… សទេវមនុស្សាយាតិ សម្ពន្ធនីយំ។ តត្ថ សហ ទេវេហីតិ សទេវកោ, តស្ស សទេវកស្ស។ សេសបទេសុបិ ឯសេវ នយោ។
Iti bhagavā catusaccābhisambodhanavasena attano tathāgatabhāvaṃ pakāsetvā idāni tattha diṭṭhādiabhisambodhivasenapi taṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ, bhikkhave’’tiādimāha. Aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 2.4.23) pana ‘‘catūhi saccehi attano buddhabhāvaṃ kathetvā’’tiādi vuttaṃ. Taṃ tathāgatasadda-buddhasaddānaṃ atthato ninnānākaraṇataṃ dassetuṃ vuttaṃ. Tathā ceva hi pāḷi pavattāti. Tattha diṭṭhanti rūpāyatanaṃ. Sutanti saddāyatanaṃ. Mutanti patvā gahetabbato gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanañca. Viññātanti sukhadukkhādidhammārammaṇaṃ. Pattanti pariyesitvā vā apariyesitvā vā pattaṃ. Pariyesitanti pattaṃ vā appattaṃ vā pariyesitaṃ. Anuvicaritaṃ manasāti cittena anusañcaritaṃ. Kassa pana anuvicaritaṃ manasāti? Sadevakassa…pe… sadevamanussāyāti sambandhanīyaṃ. Tattha saha devehīti sadevako, tassa sadevakassa. Sesapadesupi eseva nayo.
សទេវកវចនេន ចេត្ថ បញ្ចកាមាវចរទេវគ្គហណំ វេទិតព្ពំ, សមារកវចនេន ឆដ្ឋកាមាវចរទេវគ្គហណំ, សព្រហ្មកវចនេន ព្រហ្មកាយិកាទិព្រហ្មគ្គហណំ, សស្សមណព្រាហ្មណិវចនេន សាសនស្ស បច្ចត្ថិកសមណព្រាហ្មណគ្គហណញ្ចេវ សមិតបាបពាហិតបាបសមណព្រាហ្មណគ្គហណញ្ច, បជាវចនេន សត្តលោកគ្គហណំ , សទេវមនុស្សវចនេន សម្មុតិទេវអវសេសមនុស្សគ្គហណំ។ ឯវមេត្ថ តីហិ បទេហិ ទេវមារព្រហ្មេហិ សទ្ធិំ សត្តលោកោ, ទ្វីហិ បជាវសេន សត្តលោកោ គហិតោតិ វេទិតព្ពោ។
Sadevakavacanena cettha pañcakāmāvacaradevaggahaṇaṃ veditabbaṃ, samārakavacanena chaṭṭhakāmāvacaradevaggahaṇaṃ, sabrahmakavacanena brahmakāyikādibrahmaggahaṇaṃ, sassamaṇabrāhmaṇivacanena sāsanassa paccatthikasamaṇabrāhmaṇaggahaṇañceva samitapāpabāhitapāpasamaṇabrāhmaṇaggahaṇañca, pajāvacanena sattalokaggahaṇaṃ , sadevamanussavacanena sammutidevaavasesamanussaggahaṇaṃ. Evamettha tīhi padehi devamārabrahmehi saddhiṃ sattaloko, dvīhi pajāvasena sattaloko gahitoti veditabbo.
អបរោ នយោ – សទេវកគ្គហណេន អរូបាវចរទេវលោកោ គហិតោ, សមារកវចនេន ឆកាមាវចរទេវលោកោ, សព្រហ្មកវចនេន រូបីព្រហ្មលោកោ, សស្សមណព្រាហ្មណាទិវចនេន សម្មុតិទេវេហិ សហ អវសេសសត្តលោកោ គហិតោ។ អបិចេត្ថ សទេវកវចនេន ឧក្កដ្ឋបរិច្ឆេទតោ សព្ពលោកវិសយស្ស ភគវតោ អភិសម្ពុទ្ធភាវេ បកាសិតេ យេសមេវំ សិយា ‘‘មារោ នាម មហានុភាវោ ឆកាមាវចរិស្សរោ វសវត្តី, ព្រហ្មា បន តតោបិ មហានុភាវតរោ ទសហិ អង្គុលីហិ ទសសុ ចក្កវាឡសហស្សេសុ អាលោកំ ផរតិ, ឧត្តមជ្ឈានសមាបត្តិសុខំ បដិសំវេទេតិ។ បុថូ ច សមណព្រាហ្មណា ឥទ្ធិមន្តោ ទិព្ពចក្ខុកា បរចិត្តវិទុនោ មហានុភាវា សំវិជ្ជន្តិ។ អយញ្ច សត្តកាយោ អនន្តោ អបរិមាណោ, កិមេតេសំ សព្ពេសំយេវ វិសយោ អនវសេសតោ ភគវតា អភិសម្ពុទ្ធោ’’តិ? តេសំ វិមតិំ វិធមេន្តោ ភគវា ‘‘សទេវកស្ស លោកស្សា’’តិអាទិមាហ។
Aparo nayo – sadevakaggahaṇena arūpāvacaradevaloko gahito, samārakavacanena chakāmāvacaradevaloko, sabrahmakavacanena rūpībrahmaloko, sassamaṇabrāhmaṇādivacanena sammutidevehi saha avasesasattaloko gahito. Apicettha sadevakavacanena ukkaṭṭhaparicchedato sabbalokavisayassa bhagavato abhisambuddhabhāve pakāsite yesamevaṃ siyā ‘‘māro nāma mahānubhāvo chakāmāvacarissaro vasavattī, brahmā pana tatopi mahānubhāvataro dasahi aṅgulīhi dasasu cakkavāḷasahassesu ālokaṃ pharati, uttamajjhānasamāpattisukhaṃ paṭisaṃvedeti. Puthū ca samaṇabrāhmaṇā iddhimanto dibbacakkhukā paracittaviduno mahānubhāvā saṃvijjanti. Ayañca sattakāyo ananto aparimāṇo, kimetesaṃ sabbesaṃyeva visayo anavasesato bhagavatā abhisambuddho’’ti? Tesaṃ vimatiṃ vidhamento bhagavā ‘‘sadevakassa lokassā’’tiādimāha.
បោរាណា បនាហុ – ‘‘សទេវកស្សា’’តិ ទេវតាហិ សទ្ធិំ អវសេសលោកំ បរិយាទិយតិ, ‘‘សមារកស្សា’’តិ មារេន សទ្ធិំ អវសេសលោកំ, ‘‘សព្រហ្មកស្សា’’តិ ព្រហ្មេហិ សទ្ធិំ អវសេសលោកំ។ ឯវំ សព្ពេបិ តិភវូបគេ សត្តេ តីសុ បទេសុ បក្ខិបិត្វា បុន ទ្វីហិ បទេហិ បរិយាទិយន្តោ ‘‘សស្សមណព្រាហ្មណិយា បជាយ សទេវមនុស្សាយា’’តិ អាហ។ ឯវំ បញ្ចហិបិ បទេហិ ខន្ធត្តយបរិច្ឆិន្នេ សព្ពសត្តេ បរិយាទិយតិ។
Porāṇā panāhu – ‘‘sadevakassā’’ti devatāhi saddhiṃ avasesalokaṃ pariyādiyati, ‘‘samārakassā’’ti mārena saddhiṃ avasesalokaṃ, ‘‘sabrahmakassā’’ti brahmehi saddhiṃ avasesalokaṃ. Evaṃ sabbepi tibhavūpage satte tīsu padesu pakkhipitvā puna dvīhi padehi pariyādiyanto ‘‘sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāyā’’ti āha. Evaṃ pañcahipi padehi khandhattayaparicchinne sabbasatte pariyādiyati.
យស្មា តំ តថាគតេន អភិសម្ពុទ្ធន្តិ ឥមិនា ឥទំ ទស្សេតិ – យំ អបរិមាណាសុ លោកធាតូសុ ឥមស្ស សទេវកស្ស លោកស្ស ‘‘នីលំ បីតក’’ន្តិអាទិ រូបារម្មណំ ចក្ខុទ្វារេ អាបាថំ អាគច្ឆតិ, តំ សព្ពំ ‘‘អយំ សត្តោ ឥមស្មិំ ខណេ ឥមំ នាម រូបារម្មណំ ទិស្វា សុមនោ វា ទុម្មនោ វា មជ្ឈត្តោ វា ជាតោ’’តិ តថាគតស្ស ឯវំ អភិសម្ពុទ្ធំ។ តថា យំ អបរិមាណាសុ លោកធាតូសុ ឥមស្ស សទេវកស្ស លោកស្ស ‘‘ភេរិសទ្ទោ មុទិង្គសទ្ទោ’’តិអាទិ សទ្ទារម្មណំ សោតទ្វារេ អាបាថំ អាគច្ឆតិ, ‘‘មូលគន្ធោ តចគន្ធោ’’តិអាទិ គន្ធារម្មណំ ឃានទ្វារេ អាបាថមាគច្ឆតិ, ‘‘មូលរសោ ខន្ធរសោ’’តិអាទិ រសារម្មណំ ជិវ្ហាទ្វារេ អាបាថមាគច្ឆតិ , ‘‘កក្ខឡំ មុទុក’’ន្តិអាទិ បថវីធាតុតេជោធាតុវាយោធាតុភេទំ ផោដ្ឋព្ពារម្មណំ កាយទ្វារេ អាបាថមាគច្ឆតិ , ‘‘អយំ សត្តោ ឥមស្មិំ ខណេ ឥមំ នាម ផោដ្ឋព្ពំ ផុសិត្វា សុមនោ វា ទុម្មនោ វា មជ្ឈត្តោ វា ជាតោ’’តិ សព្ពំ តំ តថាគតស្ស ឯវំ អភិសម្ពុទ្ធំ។
Yasmā taṃ tathāgatena abhisambuddhanti iminā idaṃ dasseti – yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa ‘‘nīlaṃ pītaka’’ntiādi rūpārammaṇaṃ cakkhudvāre āpāthaṃ āgacchati, taṃ sabbaṃ ‘‘ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma rūpārammaṇaṃ disvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jāto’’ti tathāgatassa evaṃ abhisambuddhaṃ. Tathā yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa ‘‘bherisaddo mudiṅgasaddo’’tiādi saddārammaṇaṃ sotadvāre āpāthaṃ āgacchati, ‘‘mūlagandho tacagandho’’tiādi gandhārammaṇaṃ ghānadvāre āpāthamāgacchati, ‘‘mūlaraso khandharaso’’tiādi rasārammaṇaṃ jivhādvāre āpāthamāgacchati , ‘‘kakkhaḷaṃ muduka’’ntiādi pathavīdhātutejodhātuvāyodhātubhedaṃ phoṭṭhabbārammaṇaṃ kāyadvāre āpāthamāgacchati , ‘‘ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma phoṭṭhabbaṃ phusitvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jāto’’ti sabbaṃ taṃ tathāgatassa evaṃ abhisambuddhaṃ.
តថា យំ អបរិមាណាសុ លោកធាតូសុ ឥមស្ស សទេវកស្ស លោកស្ស សុខាទិភេទំ ធម្មារម្មណំ មនោទ្វារេ អាបាថមាគច្ឆតិ, ‘‘អយំ សត្តោ ឥមស្មិំ ខណេ ឥមំ នាម ធម្មារម្មណំ ជានិត្វា សុមនោ វា ទុម្មនោ វា មជ្ឈត្តោ វា ជាតោ’’តិ សព្ពំ តំ តថាគតស្ស ឯវំ អភិសម្ពុទ្ធំ។ ឯវំ យំ ឥមស្ស សទេវកស្ស លោកស្ស ទិដ្ឋំ សុតំ មុតំ វិញ្ញាតំ, តំ តថាគតេន អទិដ្ឋំ វា អសុតំ វា អមុតំ វា អវិញ្ញាតំ វា នត្ថិ។ ឥមស្ស បន មហាជនស្ស បរិយេសិត្វា អប្បត្តម្បិ អត្ថិ, អបរិយេសិត្វា អប្បត្តម្បិ អត្ថិ, បរិយេសិត្វា បត្តម្បិ អត្ថិ, អបរិយេសិត្វា បត្តម្បិ អត្ថិ។ សព្ពម្បិ តថាគតស្ស អប្បត្តំ នាម នត្ថិ ញាណេន អសច្ឆិកតំ។ តតោ ឯវ យំ អបរិមាណាសុ លោកធាតូសុ អបរិមាណានំ សត្តានំ ចក្ខុទ្វារេ អាបាថមាគច្ឆន្តំ រូបារម្មណំ នាម អត្ថិ, តំ ភគវា សព្ពំ សព្ពាការេន ជានាតិ បស្សតិ។ ឯវំ ជានតា បស្សតា ចានេន តំ ឥដ្ឋានិដ្ឋាទិវសេន វា ទិដ្ឋសុតមុតវិញ្ញាតេសុ លព្ភមានបទវសេន វា ‘‘កតមំ តំ រូបំ រូបាយតនំ? យំ រូបំ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ វណ្ណនិភា សនិទស្សនំ សប្បដិឃំ នីលំ បីតក’’ន្តិអាទិនា (ធ. ស. ៦១៧) នយេន អនេកេហិ នាមេហិ តេរសហិ វារេហិ ទ្វេបញ្ញាសាយ នយេហិ វិភជ្ជមានំ តថេវ ហោតិ, វិតថំ នត្ថិ។ ឯស នយោ សោតទ្វារាទីសុបិ អាបាថមាគច្ឆន្តេសុ សទ្ទាទីសុ។
Tathā yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa sukhādibhedaṃ dhammārammaṇaṃ manodvāre āpāthamāgacchati, ‘‘ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma dhammārammaṇaṃ jānitvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jāto’’ti sabbaṃ taṃ tathāgatassa evaṃ abhisambuddhaṃ. Evaṃ yaṃ imassa sadevakassa lokassa diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ, taṃ tathāgatena adiṭṭhaṃ vā asutaṃ vā amutaṃ vā aviññātaṃ vā natthi. Imassa pana mahājanassa pariyesitvā appattampi atthi, apariyesitvā appattampi atthi, pariyesitvā pattampi atthi, apariyesitvā pattampi atthi. Sabbampi tathāgatassa appattaṃ nāma natthi ñāṇena asacchikataṃ. Tato eva yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu aparimāṇānaṃ sattānaṃ cakkhudvāre āpāthamāgacchantaṃ rūpārammaṇaṃ nāma atthi, taṃ bhagavā sabbaṃ sabbākārena jānāti passati. Evaṃ jānatā passatā cānena taṃ iṭṭhāniṭṭhādivasena vā diṭṭhasutamutaviññātesu labbhamānapadavasena vā ‘‘katamaṃ taṃ rūpaṃ rūpāyatanaṃ? Yaṃ rūpaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya vaṇṇanibhā sanidassanaṃ sappaṭighaṃ nīlaṃ pītaka’’ntiādinā (dha. sa. 617) nayena anekehi nāmehi terasahi vārehi dvepaññāsāya nayehi vibhajjamānaṃ tatheva hoti, vitathaṃ natthi. Esa nayo sotadvārādīsupi āpāthamāgacchantesu saddādīsu.
តស្មា តថាគតោតិ វុច្ចតីតិ យំ យថា លោកេន គតំ, តស្ស តថេវ គតត្តា តថាគតោតិ វុច្ចតិ។ បាឡិយំ បន ‘‘អភិសម្ពុទ្ធ’’ន្តិ វុត្តំ, តំ តថាគតសទ្ទេន សមានត្ថំ។ ឥមិនា តថាទស្សិភាវតោ តថាគតោតិ អយមត្ថោ ទស្សិតោ ហោតិ។ វុត្តញ្ហេតំ ធម្មសេនាបតិនា –
Tasmā tathāgatoti vuccatīti yaṃ yathā lokena gataṃ, tassa tatheva gatattā tathāgatoti vuccati. Pāḷiyaṃ pana ‘‘abhisambuddha’’nti vuttaṃ, taṃ tathāgatasaddena samānatthaṃ. Iminā tathādassibhāvato tathāgatoti ayamattho dassito hoti. Vuttañhetaṃ dhammasenāpatinā –
‘‘ន តស្ស អទ្ទិដ្ឋមិធត្ថិ កិញ្ចិ,
‘‘Na tassa addiṭṭhamidhatthi kiñci,
អថោ អវិញ្ញាតមជានិតព្ពំ;
Atho aviññātamajānitabbaṃ;
សព្ពំ អភិញ្ញាសិ យទត្ថិ នេយ្យំ,
Sabbaṃ abhiññāsi yadatthi neyyaṃ,
តថាគតោ តេន សមន្តចក្ខូ’’តិ។ (មហានិ. ១៥៦; ចូឡនិ. មោឃរាជមាណវបុច្ឆានិទ្ទេស ៨៥; បដិ. ម. ១.១២១);
Tathāgato tena samantacakkhū’’ti. (mahāni. 156; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85; paṭi. ma. 1.121);
សុត្តន្តេបិ វុត្តំ ភគវតា –
Suttantepi vuttaṃ bhagavatā –
‘‘យំ , ភិក្ខវេ, សទេវកស្ស លោកស្ស…បេ.… សទេវមនុស្សាយ បជាយ ទិដ្ឋំ សុតំ មុតំ វិញ្ញាតំ បត្តំ បរិយេសិតំ អនុវិចរិតំ មនសា, តមហំ ជានាមិ, តមហំ អព្ភញ្ញាសិំ, តំ តថាគតស្ស វិទិតំ, តំ តថាគតោ ន ឧបដ្ឋាសី’’តិ (អ. និ. ៤.២៤)។
‘‘Yaṃ , bhikkhave, sadevakassa lokassa…pe… sadevamanussāya pajāya diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, tamahaṃ jānāmi, tamahaṃ abbhaññāsiṃ, taṃ tathāgatassa viditaṃ, taṃ tathāgato na upaṭṭhāsī’’ti (a. ni. 4.24).
យញ្ច, ភិក្ខវេ, រត្តិំ តថាគតោ អនុត្តរំ សម្មាសម្ពោធិំ អភិសម្ពុជ្ឈតីតិ យស្សញ្ច វិសាខបុណ្ណមរត្តិយំ តថា អាគតាទិអត្ថេន តថាគតោ ភគវា ពោធិមណ្ឌេ អបរាជិតបល្លង្កេ និសិន្នោ តិណ្ណំ មារានំ មត្ថកំ មទ្ទិត្វា ឧត្តរិតរាភាវតោ អនុត្តរំ សម្មាសម្ពោធិំ អាសវក្ខយញាណេន សទ្ធិំ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណំ អធិគច្ឆតិ។ យញ្ច រត្តិំ អនុបាទិសេសាយ និព្ពានធាតុយា បរិនិព្ពាយតីតិ យស្សញ្ច វិសាខបុណ្ណមរត្តិយំយេវ កុសិនារាយំ ឧបវត្តនេ មល្លានំ សាលវនេ យមកសាលានមន្តរេ អនុបាទិសេសាយ និព្ពានធាតុយា បរិនិព្ពាយតិ។ យំ ឯតស្មិំ អន្តរេតិ ឥមាសំ ទ្វិន្នំ សឧបាទិសេសអនុបាទិសេសនិព្ពានធាតូនំ វេមជ្ឈេ បញ្ចចត្តាលីសវស្សបរិមាណេ កាលេ បឋមពោធិយម្បិ, មជ្ឈិមពោធិយម្បិ, បច្ឆិមពោធិយម្បិ យំ សុត្តគេយ្យាទិប្បភេទំ ធម្មំ ភាសតិ និទ្ទិសនវសេន, លបតិ ឧទ្ធិសនវសេន, និទ្ទិសតិ បដិនិទ្ទិសនវសេន។ សព្ពំ តំ តថេវ ហោតីតិ តំ ឯត្ថន្តរេ ទេសិតំ សព្ពំ សុត្តគេយ្យាទិនវង្គំ ពុទ្ធវចនំ អត្ថតោ ព្យញ្ជនតោ ច អនុបវជ្ជំ អនូនំ អនធិកំ សព្ពាការបរិបុណ្ណំ រាគមទនិម្មទនំ…បេ.… មោហមទនិម្មទនំ, នត្ថិ តត្ថ វាលគ្គមត្តម្បិ អវក្ខលិតំ, ឯកមុទ្ទិកាយ លញ្ឆិតំ វិយ ឯកនាឡិយា មិតំ វិយ ឯកតុលាយ តុលិតំ វិយ ច តំ តថេវ ហោតិ យស្សត្ថាយ ភាសិតំ, ឯកន្តេនេវ តស្ស សាធនតោ, នោ អញ្ញថា។ តស្មា តថំ, អវិតថំ, អនញ្ញថំ។ ឯតេន តថាវាទិតាយ តថាគតោតិ ទស្សេតិ។ គទអត្ថោ អយំ គតសទ្ទោ ទការស្ស តការំ កត្វា, តស្មា តថំ គទតីតិ តថាគតោតិ អត្ថោ។ អថ វា អាគទនំ អាគទោ, វចនន្តិ អត្ថោ។ តថោ អវិបរីតោ អាគទោ យស្សាតិ ទការស្ស តការំ កត្វា តថាគតោតិ ឯវមេត្ថ បទសិទ្ធិ វេទិតព្ពា។
Yañca, bhikkhave, rattiṃ tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhatīti yassañca visākhapuṇṇamarattiyaṃ tathā āgatādiatthena tathāgato bhagavā bodhimaṇḍe aparājitapallaṅke nisinno tiṇṇaṃ mārānaṃ matthakaṃ madditvā uttaritarābhāvato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ āsavakkhayañāṇena saddhiṃ sabbaññutaññāṇaṃ adhigacchati. Yañca rattiṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyatīti yassañca visākhapuṇṇamarattiyaṃyeva kusinārāyaṃ upavattane mallānaṃ sālavane yamakasālānamantare anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati. Yaṃ etasmiṃ antareti imāsaṃ dvinnaṃ saupādisesaanupādisesanibbānadhātūnaṃ vemajjhe pañcacattālīsavassaparimāṇe kāle paṭhamabodhiyampi, majjhimabodhiyampi, pacchimabodhiyampi yaṃ suttageyyādippabhedaṃ dhammaṃ bhāsati niddisanavasena, lapati uddhisanavasena, niddisati paṭiniddisanavasena. Sabbaṃ taṃ tatheva hotīti taṃ etthantare desitaṃ sabbaṃ suttageyyādinavaṅgaṃ buddhavacanaṃ atthato byañjanato ca anupavajjaṃ anūnaṃ anadhikaṃ sabbākāraparipuṇṇaṃ rāgamadanimmadanaṃ…pe… mohamadanimmadanaṃ, natthi tattha vālaggamattampi avakkhalitaṃ, ekamuddikāya lañchitaṃ viya ekanāḷiyā mitaṃ viya ekatulāya tulitaṃ viya ca taṃ tatheva hoti yassatthāya bhāsitaṃ, ekanteneva tassa sādhanato, no aññathā. Tasmā tathaṃ, avitathaṃ, anaññathaṃ. Etena tathāvāditāya tathāgatoti dasseti. Gadaattho ayaṃ gatasaddo dakārassa takāraṃ katvā, tasmā tathaṃ gadatīti tathāgatoti attho. Atha vā āgadanaṃ āgado, vacananti attho. Tatho aviparīto āgado yassāti dakārassa takāraṃ katvā tathāgatoti evamettha padasiddhi veditabbā.
យថាវាទី តថាការីតិ យេ ធម្មេ ភគវា ‘‘ឥមេ ធម្មា អកុសលា សាវជ្ជា វិញ្ញុគរហិតា សមត្តា សមាទិន្នា អហិតាយ ទុក្ខាយ សំវត្តន្តី’’តិ បរេសំ ធម្មំ ទេសេន្តោ វទតិ, តេ ធម្មេ ឯកន្តេនេវ សយំ បហាសិ។ យេ បន ធម្មេ ភគវា ‘‘ឥមេ ធម្មា កុសលា អនវជ្ជា វិញ្ញុប្បសត្ថា សមត្តា សមាទិន្នា ហិតាយ សុខាយ សំវត្តន្តី’’តិ វទតិ, តេ ធម្មេ ឯកន្តេនេវ សយំ ឧបសម្បជ្ជ វិហាសិ។ តស្មា យថាវាទី ភគវា, តថាការីតិ វេទិតព្ពោ។ យថាការី តថាវាទីតិ សម្មទេវ សីលាទិបរិបូរណវសេន សម្មា បដិបន្នោ សយំ យថាការី ភគវា, តថេវ ធម្មទេសនាយ បរេសំ តត្ថ បតិដ្ឋាបនវសេន តថាវាទី។ ភគវតោ ហិ វាចាយ កាយោ អនុលោមេតិ, កាយស្សបិ វាចា។ តស្មា យថាវាទី តថាការី, យថាការី តថាវាទី ច ហោតិ។ ឯវំភូតស្ស ចស្ស យថា វាចា, កាយោបិ តថា គតោ បវត្តោ។ យថា ច កាយោ, វាចាបិ តថា គតា បវត្តាតិ អត្ថោ។
Yathāvādī tathākārīti ye dhamme bhagavā ‘‘ime dhammā akusalā sāvajjā viññugarahitā samattā samādinnā ahitāya dukkhāya saṃvattantī’’ti paresaṃ dhammaṃ desento vadati, te dhamme ekanteneva sayaṃ pahāsi. Ye pana dhamme bhagavā ‘‘ime dhammā kusalā anavajjā viññuppasatthā samattā samādinnā hitāya sukhāya saṃvattantī’’ti vadati, te dhamme ekanteneva sayaṃ upasampajja vihāsi. Tasmā yathāvādī bhagavā, tathākārīti veditabbo. Yathākārī tathāvādīti sammadeva sīlādiparipūraṇavasena sammā paṭipanno sayaṃ yathākārī bhagavā, tatheva dhammadesanāya paresaṃ tattha patiṭṭhāpanavasena tathāvādī. Bhagavato hi vācāya kāyo anulometi, kāyassapi vācā. Tasmā yathāvādī tathākārī, yathākārī tathāvādī ca hoti. Evaṃbhūtassa cassa yathā vācā, kāyopi tathā gato pavatto. Yathā ca kāyo, vācāpi tathā gatā pavattāti attho.
អភិភូ អនភិភូតោតិ ឧបរិ ភវគ្គំ ហេដ្ឋា អវីចិនិរយំ បរិយន្តំ កត្វា តិរិយំ អបរិមាណាសុ លោកធាតូសុ ភគវា សព្ពសត្តេ អភិភវតិ សីលេនបិ សមាធិនាបិ បញ្ញាយបិ វិមុត្តិយាបិ វិមុត្តិញាណទស្សនេនបិ, ន តស្ស តុលា វា បមាណំ វា អត្ថិ, អសមោ អសមសមោ អប្បដិមោ អប្បដិភាគោ អប្បដិបុគ្គលោ អតុលោ អប្បមេយ្យោ អនុត្តរោ ធម្មរាជា ទេវានំ អតិទេវោ សក្កានំ អតិសក្កោ ព្រហ្មានំ អតិព្រហ្មា។ តតោ ឯវ សយំ ន កេនចិ អភិភូតោតិ អនភិភូតោ។ អញ្ញទត្ថូតិ ឯកំសត្ថេ និបាតោ។ យញ្ហិ កិញ្ចិ នេយ្យំ នាម, សព្ពំ តំ ហត្ថតលេ អាមលកំ វិយ បស្សតីតិ ទសោ។ អវិបរីតំ អាសយាទិអវពោធេន ហិតូបសំហារាទិនា ច សត្តេ, ភាវញ្ញថត្តូបនយវសេន សង្ខារេ សព្ពាការេន សុចិណ្ណវសិតាយ សមាបត្តិយោ ចិត្តញ្ច វសេ វត្តេតីតិ វសវត្តី។ ឯត្តាវតា អភិភវនដ្ឋេន ភគវា អត្តនោ តថាគតភាវំ ទស្សេតិ។
Abhibhū anabhibhūtoti upari bhavaggaṃ heṭṭhā avīcinirayaṃ pariyantaṃ katvā tiriyaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu bhagavā sabbasatte abhibhavati sīlenapi samādhināpi paññāyapi vimuttiyāpi vimuttiñāṇadassanenapi, na tassa tulā vā pamāṇaṃ vā atthi, asamo asamasamo appaṭimo appaṭibhāgo appaṭipuggalo atulo appameyyo anuttaro dhammarājā devānaṃ atidevo sakkānaṃ atisakko brahmānaṃ atibrahmā. Tato eva sayaṃ na kenaci abhibhūtoti anabhibhūto. Aññadatthūti ekaṃsatthe nipāto. Yañhi kiñci neyyaṃ nāma, sabbaṃ taṃ hatthatale āmalakaṃ viya passatīti daso. Aviparītaṃ āsayādiavabodhena hitūpasaṃhārādinā ca satte, bhāvaññathattūpanayavasena saṅkhāre sabbākārena suciṇṇavasitāya samāpattiyo cittañca vase vattetīti vasavattī. Ettāvatā abhibhavanaṭṭhena bhagavā attano tathāgatabhāvaṃ dasseti.
តត្រេវំ បទសិទ្ធិ វេទិតព្ពា – អគទោ វិយ អគទោ។ កោ បនេស? ទេសនាវិលាសោ ចេវ បុញ្ញុស្សយោ ច។ តេនេវ ហេស មហានុភាវោ ភិសក្កោ វិយ ទិព្ពាគទេន សប្បេ, សព្ពេ បរប្បវាទិនោ សទេវកញ្ច លោកំ អភិភវតិ។ ឥតិ សព្ពលោកាភិភវនេ តថោ អវិបរីតោ ទេសនាវិលាសោ ចេវ បុញ្ញុស្សយោ ច អគទោ អស្សាតិ ទការស្ស តការំ កត្វា តថាគតោតិ វេទិតព្ពោ។ តេន វុត្តំ ‘‘សទេវកេ, ភិក្ខវេ, លោកេ…បេ.… វសវត្តី, តស្មា តថាគតោតិ វុច្ចតី’’តិ។
Tatrevaṃ padasiddhi veditabbā – agado viya agado. Ko panesa? Desanāvilāso ceva puññussayo ca. Teneva hesa mahānubhāvo bhisakko viya dibbāgadena sappe, sabbe parappavādino sadevakañca lokaṃ abhibhavati. Iti sabbalokābhibhavane tatho aviparīto desanāvilāso ceva puññussayo ca agado assāti dakārassa takāraṃ katvā tathāgatoti veditabbo. Tena vuttaṃ ‘‘sadevake, bhikkhave, loke…pe… vasavattī, tasmā tathāgatoti vuccatī’’ti.
គាថាសុ សព្ពលោកំ អភិញ្ញាយាតិ តេធាតុកលោកសន្និវាសំ ជានិត្វា។ សព្ពលោកេ យថាតថន្តិ តស្មិំ តេធាតុកលោកសន្និវាសេ យំកិញ្ចិ នេយ្យំ, តំ សព្ពំ យថាតថំ អវិបរីតំ ជានិត្វា។ សព្ពលោកវិសំយុត្តោតិ ចតុន្នំ យោគានំ អនវសេសប្បហានេន សព្ពេនបិ លោកេន វិសំយុត្តោ វិប្បមុត្តោ។ អនូបយោតិ សព្ពស្មិម្បិ លោកេ តណ្ហាទិដ្ឋិឧបយេហិ អនូបយោ តេហិ ឧបយេហិ វិរហិតោ។
Gāthāsu sabbalokaṃ abhiññāyāti tedhātukalokasannivāsaṃ jānitvā. Sabbaloke yathātathanti tasmiṃ tedhātukalokasannivāse yaṃkiñci neyyaṃ, taṃ sabbaṃ yathātathaṃ aviparītaṃ jānitvā. Sabbalokavisaṃyuttoti catunnaṃ yogānaṃ anavasesappahānena sabbenapi lokena visaṃyutto vippamutto. Anūpayoti sabbasmimpi loke taṇhādiṭṭhiupayehi anūpayo tehi upayehi virahito.
សព្ពាភិភូតិ រូបាទីនិ សព្ពារម្មណានិ, សព្ពំ សង្ខារគតំ, សព្ពេបិ មារេ អភិភវិត្វា ឋិតោ។ ធីរោតិ ធិតិសម្បន្នោ។ សព្ពគន្ថប្បមោចនោតិ សព្ពេ អភិជ្ឈាកាយគន្ថាទិកេ មោចេត្វា ឋិតោ វេនេយ្យសន្តានេបិ អត្តនោ ទេសនាវិលាសេន តេសំ បមោចនតោ សព្ពគន្ថប្បមោចនោ។ ផុដ្ឋាស្សាតិ ផុដ្ឋា អស្ស។ ករណត្ថេ ឥទំ សាមិវចនំ, ផុដ្ឋា អនេនាតិ អត្ថោ។ បរមា សន្តីតិ និព្ពានំ។ តញ្ហិ តេន ញាណផុសនេន ផុដ្ឋំ។ តេនេវាហ ‘‘និព្ពានំ អកុតោភយ’’ន្តិ។ អថ វា បរមា សន្តីតិ ឧត្តមា សន្តិ។ កតរា សាតិ? និព្ពានំ។ យស្មា បន និព្ពានេ កុតោចិ ភយំ នត្ថិ, តស្មា តំ អកុតោភយន្តិ វុច្ចតិ។
Sabbābhibhūti rūpādīni sabbārammaṇāni, sabbaṃ saṅkhāragataṃ, sabbepi māre abhibhavitvā ṭhito. Dhīroti dhitisampanno. Sabbaganthappamocanoti sabbe abhijjhākāyaganthādike mocetvā ṭhito veneyyasantānepi attano desanāvilāsena tesaṃ pamocanato sabbaganthappamocano. Phuṭṭhāssāti phuṭṭhā assa. Karaṇatthe idaṃ sāmivacanaṃ, phuṭṭhā anenāti attho. Paramā santīti nibbānaṃ. Tañhi tena ñāṇaphusanena phuṭṭhaṃ. Tenevāha ‘‘nibbānaṃ akutobhaya’’nti. Atha vā paramā santīti uttamā santi. Katarā sāti? Nibbānaṃ. Yasmā pana nibbāne kutoci bhayaṃ natthi, tasmā taṃ akutobhayanti vuccati.
អនីឃោតិ និទ្ទុក្ខោ។ សព្ពកម្មក្ខយំ បត្តោតិ សព្ពេសំ កម្មានំ ខយំ បរិយោសានំ អច្ចន្តាភាវំ បត្តោ។ វិមុត្តោ ឧបធិសង្ខយេតិ ឧបធិសង្ខយសង្ខាតេ និព្ពានេ តទារម្មណាយ ផលវិមុត្តិយា វិមុត្តោ។ ឯស សោតិ ឯសោ សោ។ សីហោ អនុត្តរោតិ បរិស្សយានំ សហនដ្ឋេន, កិលេសានំ ហននដ្ឋេន ច, តថាគតោ អនុត្តរោ សីហោ នាម។ ព្រហ្មន្តិ សេដ្ឋំ។ ចក្កន្តិ ធម្មចក្កំ។ បវត្តយីតិ តិបរិវដ្ដំ ទ្វាទសាការំ បវត្តេសិ។
Anīghoti niddukkho. Sabbakammakkhayaṃ pattoti sabbesaṃ kammānaṃ khayaṃ pariyosānaṃ accantābhāvaṃ patto. Vimutto upadhisaṅkhayeti upadhisaṅkhayasaṅkhāte nibbāne tadārammaṇāya phalavimuttiyā vimutto. Esa soti eso so. Sīho anuttaroti parissayānaṃ sahanaṭṭhena, kilesānaṃ hananaṭṭhena ca, tathāgato anuttaro sīho nāma. Brahmanti seṭṭhaṃ. Cakkanti dhammacakkaṃ. Pavattayīti tiparivaṭṭaṃ dvādasākāraṃ pavattesi.
ឥតីតិ ឯវំ តថាគតស្ស គុណេ ជានិត្វា។ សង្គម្មាតិ សមាគន្ត្វា។ តំ នមស្សន្តីតិ តំ តថាគតំ តេ សរណំ គតា ទេវមនុស្សា នមស្សន្តិ។ មហន្តេហិ សីលាទិគុណេហិ សមន្នាគតត្តា មហន្តំ, ចតុវេសារជ្ជយោគេន វីតសារទំ។ ឥទានិ យំ វទន្តា តេ នមស្សន្តិ, តំ ទស្សេតុំ ទន្តោតិអាទិ វុត្តំ។ តំ ឧត្តានត្ថមេវ។
Itīti evaṃ tathāgatassa guṇe jānitvā. Saṅgammāti samāgantvā. Taṃnamassantīti taṃ tathāgataṃ te saraṇaṃ gatā devamanussā namassanti. Mahantehi sīlādiguṇehi samannāgatattā mahantaṃ, catuvesārajjayogena vītasāradaṃ. Idāni yaṃ vadantā te namassanti, taṃ dassetuṃ dantotiādi vuttaṃ. Taṃ uttānatthameva.
ឥតិ ឥមស្មិំ ចតុក្កនិបាតេ ឆដ្ឋេ សត្តមេ ច សុត្តេ វដ្ដំ កថិតំ, បឋមទុតិយតតិយទ្វាទសមតេរសមេសុ វិវដ្ដំ កថិតំ, សេសេសុ វដ្ដវិវដ្ដំ កថិតន្តិ វេទិតព្ពំ។
Iti imasmiṃ catukkanipāte chaṭṭhe sattame ca sutte vaṭṭaṃ kathitaṃ, paṭhamadutiyatatiyadvādasamaterasamesu vivaṭṭaṃ kathitaṃ, sesesu vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitanti veditabbaṃ.
តេរសមសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Terasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ឥតិ បរមត្ថទីបនិយា
Iti paramatthadīpaniyā
ខុទ្ទកនិកាយ-អដ្ឋកថាយ
Khuddakanikāya-aṭṭhakathāya
ឥតិវុត្តកស្ស ចតុក្កនិបាតវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Itivuttakassa catukkanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ឥតិវុត្តកបាឡិ • Itivuttakapāḷi / ១៣. លោកសុត្តំ • 13. Lokasuttaṃ
