Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (ဋီကာ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
၃. လောကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
3. Lokasuttavaṇṇanā
၂၃. တတိယေ လောကောတိ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန လောကော။ အတ္ထတော ပုရိမသ္မိံ အရိယသစ္စဒ္ဝယံ, ဣဓ ပန ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘လောကောတိ ဒုက္ခသစ္စ’’န္တိ။ ဝိသံယုတ္တောတိ ဝိသံသဋ္ဌော န ပဋိဗဒ္ဓော, သဗ္ဗေသံ သံယောဇနာနံ သမ္မဒေဝ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ တတော ဝိပ္ပမုတ္တောတိ အတ္ထော။ လောကသမုဒယောတိ သုတ္တန္တနယေန တဏ္ဟာ, အဘိဓမ္မနယေန ပန အဘိသင္ခာရေဟိ သဒ္ဓိံ ဒိယဍ္ဎကိလေသသဟသ္သံ။ လောကနိရောဓောတိ နိဗ္ဗာနံ။ သစ္ဆိကတောတိ အတ္တပစ္စက္ခော ကတော။ လောကနိရောဓဂာမိနီ ပဋိပဒာတိ သီလာဒိက္ခန္ဓတ္တယသင္ဂဟော အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော။ သော ဟိ လောကနိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆတိ အဓိဂစ္ဆတိ, တဒတ္ထံ အရိယေဟိ ပဋိပဇ္ဇီယတိ စာတိ လောကနိရောဓဂာမိနီ ပဋိပဒာတိ ဝုစ္စတိ။
23. Tatiye lokoti lujjanapalujjanaṭṭhena loko. Atthato purimasmiṃ ariyasaccadvayaṃ, idha pana dukkhaṃ ariyasaccaṃ veditabbaṃ. Tenāha ‘‘lokoti dukkhasacca’’nti. Visaṃyuttoti visaṃsaṭṭho na paṭibaddho, sabbesaṃ saṃyojanānaṃ sammadeva samucchinnattā tato vippamuttoti attho. Lokasamudayoti suttantanayena taṇhā, abhidhammanayena pana abhisaṅkhārehi saddhiṃ diyaḍḍhakilesasahassaṃ. Lokanirodhoti nibbānaṃ. Sacchikatoti attapaccakkho kato. Lokanirodhagāminī paṭipadāti sīlādikkhandhattayasaṅgaho ariyo aṭṭhaṅgiko maggo. So hi lokanirodhaṃ nibbānaṃ gacchati adhigacchati, tadatthaṃ ariyehi paṭipajjīyati cāti lokanirodhagāminī paṭipadāti vuccati.
ဧတ္တာဝတာ တထာနိ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓော ယာထာဝတော ဂတောတိ တထာဂတောတိ အယမတ္ထော ဒသ္သိတော ဟောတိ။ စတ္တာရိ ဟိ အရိယသစ္စာနိ တထာနိ နာမ။ ယထာဟ –
Ettāvatā tathāni abhisambuddho yāthāvato gatoti tathāgatoti ayamattho dassito hoti. Cattāri hi ariyasaccāni tathāni nāma. Yathāha –
‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ, ဘိက္ခဝေ, တထမေတံ အဝိတထမေတံ အနညထမေတ’’န္တိ (သံ. နိ. ၅.၁၀၉၀; ပဋိ. မ. ၂.၈) ဝိတ္ထာရော။
‘‘Cattārimāni, bhikkhave, tathāni avitathāni anaññathāni. Katamāni cattāri? Idaṃ dukkhanti, bhikkhave, tathametaṃ avitathametaṃ anaññathameta’’nti (saṃ. ni. 5.1090; paṭi. ma. 2.8) vitthāro.
အပိစ တထာယ ဂတောတိ တထာဂတော, ဂတောတိ စ အဝဂတော အတီတော ပတ္တော ပဋိပန္နောတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယသ္မာ ဘဂဝာ သကလလောကံ တီရဏပရိညာယ တထာယ အဝိပရီတာယ ဂတော အဝဂတော, တသ္မာ လောကော တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓောတိ တထာဂတော။ လောကသမုဒယံ ပဟာနပရိညာယ တထာယ ဂတော အတီတောတိ တထာဂတော။ လောကနိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယာယ တထာယ ဂတော ပတ္တောတိ တထာဂတော။ လောကနိရောဓဂာမိနိံ ပဋိပဒံ တထံ အဝိပရီတံ ဂတော ပဋိပန္နောတိ တထာဂတောတိ။ ဧဝံ ဣမိသ္သာ ပာဠိယာ တထာဂတဘာဝဒီပနဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
Apica tathāya gatoti tathāgato, gatoti ca avagato atīto patto paṭipannoti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā bhagavā sakalalokaṃ tīraṇapariññāya tathāya aviparītāya gato avagato, tasmā loko tathāgatena abhisambuddhoti tathāgato. Lokasamudayaṃ pahānapariññāya tathāya gato atītoti tathāgato. Lokanirodhaṃ sacchikiriyāya tathāya gato pattoti tathāgato. Lokanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ tathaṃ aviparītaṃ gato paṭipannoti tathāgatoti. Evaṃ imissā pāḷiyā tathāgatabhāvadīpanavasena attho veditabbo.
ဣတိ ဘဂဝာ စတုသစ္စာဘိသမ္ဗောဓဝသေန အတ္တနော တထာဂတဘာဝံ ပကာသေတ္ဝာ ဣဒာနိ တတ္ထ ဒိဋ္ဌာဒိအဘိသမ္ဗောဓဝသေနပိ တံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ယံ, ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘စတူဟိ သစ္စေဟိ အတ္တနော ဗုဒ္ဓဘာဝံ ကထေတ္ဝာ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ တထာဂတသဒ္ဒဗုဒ္ဓသဒ္ဒာနံ အတ္ထတော နိန္နာနာကရဏတံ ဒသ္သေတုံ ဝုတ္တံ။ တထာ စေဝ ဟိ ပာဠိ ပဝတ္တာတိ။ ဒိဋ္ဌန္တိ ရူပာယတနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗတော။ တေန ယံ ဒိဋ္ဌံ ယံ ဒိသ္သတိ, ယံ ဒက္ခတိ, ယံ သမဝာယေ ပသ္သေယ္ယ, တံ သဗ္ဗံ ဒိဋ္ဌန္တေဝ ဂဟိတံ ကာလဝိသေသသ္သ အနာမဋ္ဌဘာဝတော ယထာ ‘‘ဒုဒ္ဓ’’န္တိ ဒသ္သေတိ။ သုတန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သုတန္တိ သဒ္ဒာယတနံ သောတဗ္ဗတော။ မုတန္တိ သနိသ္သယေ ဣန္ဒ္ရိယေ နိသ္သယံ မုဉ္စိတ္ဝာ ပာပုဏိတ္ဝာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ပတ္ဝာ ဂဟေတဗ္ဗတော’’တိ။ ဝိညာတန္တိ ဝိဇာနိတဗ္ဗံ။ တံ ပန ဒိဋ္ဌာဒိဝိနိမုတ္တံ ဝိညေယ္ယန္တိ အာဟ ‘‘သုခဒုက္ခာဒိ ဓမ္မာရမ္မဏ’’န္တိ။ ပတ္တန္တိ ယထာ တထာ ပတ္ဝာ ဟတ္ထဂတံ, အဓိဂတန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ပရိယေသိတ္ဝာ ဝာ အပရိယေသိတ္ဝာ ဝာ’’တိ။ ပရိယေသိတန္တိ ပတ္တိယာ အတ္ထံ ပရိယိဋ္ဌံ။ တံ ပန ပတ္တံ ဝာ သိယာ အပ္ပတ္တံ ဝာ, ဥဘယထာပိ ပရိယေသိတမေဝာတိ အာဟ ‘‘ပတ္တံ ဝာ အပ္ပတ္တံ ဝာ’’တိ။ ဒ္ဝယေနပိ ဒ္ဝိပ္ပကာရမ္ပိ ပတ္တံ ဒ္ဝိပ္ပကာရမ္ပိ ပရိယေသိတံ တေန တေန ပကာရေန တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓန္တိ ဒသ္သေတိ။ စိတ္တေန အနုသဉ္စရိတန္တိ တေ ပန အပာပေတ္ဝာ စိတ္တေနေဝ အနု အနု သဉ္စရိတံ, ဝိပရိတက္ကိတန္တိ အတ္ထော။
Iti bhagavā catusaccābhisambodhavasena attano tathāgatabhāvaṃ pakāsetvā idāni tattha diṭṭhādiabhisambodhavasenapi taṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ, bhikkhave’’tiādimāha. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘catūhi saccehi attano buddhabhāvaṃ kathetvā’’ti vuttaṃ, taṃ tathāgatasaddabuddhasaddānaṃ atthato ninnānākaraṇataṃ dassetuṃ vuttaṃ. Tathā ceva hi pāḷi pavattāti. Diṭṭhanti rūpāyatanaṃ daṭṭhabbato. Tena yaṃ diṭṭhaṃ yaṃ dissati, yaṃ dakkhati, yaṃ samavāye passeyya, taṃ sabbaṃ diṭṭhanteva gahitaṃ kālavisesassa anāmaṭṭhabhāvato yathā ‘‘duddha’’nti dasseti. Sutantiādīsupi eseva nayo. Sutanti saddāyatanaṃ sotabbato. Mutanti sanissaye indriye nissayaṃ muñcitvā pāpuṇitvā gahetabbaṃ. Tenāha ‘‘patvā gahetabbato’’ti. Viññātanti vijānitabbaṃ. Taṃ pana diṭṭhādivinimuttaṃ viññeyyanti āha ‘‘sukhadukkhādi dhammārammaṇa’’nti. Pattanti yathā tathā patvā hatthagataṃ, adhigatanti attho. Tenāha ‘‘pariyesitvā vā apariyesitvā vā’’ti. Pariyesitanti pattiyā atthaṃ pariyiṭṭhaṃ. Taṃ pana pattaṃ vā siyā appattaṃ vā, ubhayathāpi pariyesitamevāti āha ‘‘pattaṃ vā appattaṃ vā’’ti. Dvayenapi dvippakārampi pattaṃ dvippakārampi pariyesitaṃ tena tena pakārena tathāgatena abhisambuddhanti dasseti. Cittena anusañcaritanti te pana apāpetvā citteneva anu anu sañcaritaṃ, viparitakkitanti attho.
ပီတကန္တိအာဒီတိ အာဒိသဒ္ဒေန လောဟိတဩဒာတာဒိသဗ္ဗံ ရူပာရမ္မဏဘာဂံ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ သုမနောတိ ရာဂဝသေန လောဘဝသေန သဒ္ဓာဒိဝသေန ဝာ သုမနော။ ဒုမ္မနောတိ ဗ္ယာပာဒဝိတက္ကဝသေန ဝာ ဝိဟိံသာဝိတက္ကဝသေန ဝာ ဒုမ္မနော။ မဇ္ဈတ္တောတိ အညာဏဝသေန, ဉာဏဝသေန ဝာ မဇ္ဈတ္တော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ တတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေန သင္ခသဒ္ဒော, ပဏဝသဒ္ဒော, ပတ္တဂန္ဓော, ပုပ္ဖဂန္ဓော, ပုပ္ဖရသော, ဖလရသော, ဥပာဒိန္နံ, အနုပာဒိန္နံ, မဇ္ဈတ္တဝေဒနာ ကုသလကမ္မံ အကုသလကမ္မန္တိ ဧဝမာဒီနံ သင္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အပ္ပတ္တန္တိ ဉာဏေန အသမ္ပတ္တံ, အဝိဒိတန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဉာဏေန အသစ္ဆိကတ’’န္တိ။ လောကေန ဂတန္တိ လောကေန ဉာတံ။ တထေဝ ဂတတ္တာတိ တထေဝ ဉာတတ္တာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ , ဂတသဒ္ဒေန ဧကတ္တံ ဗုဒ္ဓိအတ္ထန္တိ အတ္ထော။ ဂတိအတ္ထော ဟိ ဓာတဝော ဗုဒ္ဓိအတ္ထာ ဘဝန္တီတိ အက္ခရစိန္တကာ။
Pītakantiādīti ādisaddena lohitaodātādisabbaṃ rūpārammaṇabhāgaṃ saṅgaṇhāti. Sumanoti rāgavasena lobhavasena saddhādivasena vā sumano. Dummanoti byāpādavitakkavasena vā vihiṃsāvitakkavasena vā dummano. Majjhattoti aññāṇavasena, ñāṇavasena vā majjhatto. Esa nayo sabbattha. Tattha ādisaddena saṅkhasaddo, paṇavasaddo, pattagandho, pupphagandho, puppharaso, phalaraso, upādinnaṃ, anupādinnaṃ, majjhattavedanā kusalakammaṃ akusalakammanti evamādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Appattanti ñāṇena asampattaṃ, aviditanti attho. Tenāha ‘‘ñāṇena asacchikata’’nti. Lokena gatanti lokena ñātaṃ. Tatheva gatattāti tatheva ñātattā abhisambuddhattā , gatasaddena ekattaṃ buddhiatthanti attho. Gatiattho hi dhātavo buddhiatthā bhavantīti akkharacintakā.
ယဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ရတိံ တထာဂတော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈတီတိ ယသ္သဉ္စ ဝိသာခပုဏ္ဏမာယ ရတ္တိယံ တထာအာဂတတ္တာဒိအတ္ထေန တထာဂတော ဘဂဝာ ဗောဓိမဏ္ဍေ အပရာဇိတပလ္လင္ကေ နိသိန္နော တိဏ္ဏံ မာရာနံ မတ္ထကံ မဒ္ဒိတ္ဝာ ဥတ္တရိတရာဘာဝတော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အာသဝက္ခယဉာဏေန သဒ္ဓိံ သဗ္ဗညုတညာဏံ အဓိဂစ္ဆတိ။ ယဉ္စ ရတ္တိံ အနုပာဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယတီတိ ယသ္သဉ္စ ဝိသာခပုဏ္ဏမာယ ရတ္တိယံယေဝ ကုသိနာရာယံ ဥပဝတ္တနေ မလ္လာနံ သာလဝနေ ယမကသာလာနမန္တရေ အနုပာဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေတိ ဣမာသံ ဒ္ဝိန္နံ သဥပာဒိသေသအနုပာဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတူနံ မဇ္ဈေ ပဉ္စစတ္တာလီသဝသ္သပရိမာဏကာလေ ပဌမဗောဓိယမ္ပိ မဇ္ဈိမဗောဓိယမ္ပိ ပစ္ဆိမဗောဓိယမ္ပိ ယံ သုတ္တဂေယ္ယာဒိပ္ပဘေဒံ ဓမ္မံ ဘာသတိ နိဒသ္သနဝသေန, လပတိ ဥဒ္ဒိသနဝသေန, နိဒ္ဒိသတိ ပရိနိဒ္ဒိသနဝသေန။ သဗ္ဗံ တံ တထေဝ ဟောတီတိ တံ ဧတ္ထန္တရေ ဒေသိတံ သဗ္ဗံ သုတ္တဂေယ္ယာဒိနဝင္ဂံ ဗုဒ္ဓဝစနံ အတ္ထတော ဗ္ယဉ္ဇနတော စ အနူနံ အနဓိကံ သဗ္ဗာကာရပရိပုဏ္ဏံ ရာဂမဒနိမ္မဒနံ ဒောသမဒနိမ္မဒနံ မောဟမဒနိမ္မဒနံ, နတ္ထိ တတ္ထ ဝာလဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အဝက္ခလိတံ, ဧကမုဒ္ဒိကာယ လဉ္ဆိတံ ဝိယ ဧကာယ နာဠိယာ မိတံ ဝိယ ဧကတုလာယ တုလိတံ ဝိယ စ တံ တထေဝ ဟောတိ ယသ္သတ္ထာယ ဘာသိတံ, ဧကန္တေနေဝ တသ္သ သာဓနတော, နော အညထာ, တသ္မာ တထံ အဝိတထံ အနညထံ။ ဧတေန တထာဝာဒိတာယ တထာဂတောတိ ဒသ္သေတိ။ ဂဒအတ္ထော အယံ ဂတသဒ္ဒော ဒ-ကာရသ္သ တ-ကာရံ ကတ္ဝာ, တသ္မာ တထံ ဂဒတီတိ တထာဂတောတိ အတ္ထော။ အထ ဝာ အာဂဒနံ အာဂဒော, ဝစနန္တိ အတ္ထော။ တတော အဝိပရီတော အာဂဒော အသ္သာတိ ဒ-ကာရသ္သ တ-ကာရံ ကတ္ဝာ တထာဂတောတိ ဧဝမေတ္ထ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Yañca, bhikkhave, ratiṃ tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhatīti yassañca visākhapuṇṇamāya rattiyaṃ tathāāgatattādiatthena tathāgato bhagavā bodhimaṇḍe aparājitapallaṅke nisinno tiṇṇaṃ mārānaṃ matthakaṃ madditvā uttaritarābhāvato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ āsavakkhayañāṇena saddhiṃ sabbaññutaññāṇaṃ adhigacchati. Yañca rattiṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyatīti yassañca visākhapuṇṇamāya rattiyaṃyeva kusinārāyaṃ upavattane mallānaṃ sālavane yamakasālānamantare anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati. Yaṃ etasmiṃ antareti imāsaṃ dvinnaṃ saupādisesaanupādisesanibbānadhātūnaṃ majjhe pañcacattālīsavassaparimāṇakāle paṭhamabodhiyampi majjhimabodhiyampi pacchimabodhiyampi yaṃ suttageyyādippabhedaṃ dhammaṃ bhāsati nidassanavasena, lapati uddisanavasena, niddisati pariniddisanavasena. Sabbaṃ taṃ tatheva hotīti taṃ etthantare desitaṃ sabbaṃ suttageyyādinavaṅgaṃ buddhavacanaṃ atthato byañjanato ca anūnaṃ anadhikaṃ sabbākāraparipuṇṇaṃ rāgamadanimmadanaṃ dosamadanimmadanaṃ mohamadanimmadanaṃ, natthi tattha vālaggamattampi avakkhalitaṃ, ekamuddikāya lañchitaṃ viya ekāya nāḷiyā mitaṃ viya ekatulāya tulitaṃ viya ca taṃ tatheva hoti yassatthāya bhāsitaṃ, ekanteneva tassa sādhanato, no aññathā, tasmā tathaṃ avitathaṃ anaññathaṃ. Etena tathāvāditāya tathāgatoti dasseti. Gadaattho ayaṃ gatasaddo da-kārassa ta-kāraṃ katvā, tasmā tathaṃ gadatīti tathāgatoti attho. Atha vā āgadanaṃ āgado, vacananti attho. Tato aviparīto āgado assāti da-kārassa ta-kāraṃ katvā tathāgatoti evamettha padasiddhi veditabbā.
ယထာဝာဒီတိ ယေ ဓမ္မေ ဘဂဝာ ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ အကုသလာ သာဝဇ္ဇာ ဝိညုဂရဟိတာ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ ပရေသံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဝဒတိ, တေ ဓမ္မေ ဧကန္တေနေဝ သယံ ပဟာသိ။ ယေ ပန ဓမ္မေ ဘဂဝာ – ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ အနဝဇ္ဇာ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ ဟိတာယ သုခာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ ဝဒတိ, တေ ဓမ္မေ ဧကန္တေနေဝ သယံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, တသ္မာ ယထာဝာဒီ ဘဂဝာ တထာကာရီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တထာ သမ္မဒေဝ သီလာဒိပရိပူရဏဝသေန သမ္မာပဋိပဒာယံ ယထာကာရီ ဘဂဝာ, တထေဝ ဓမ္မဒေသနာယ ပရေသံ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာပနဝသေန တထာဝာဒီ။ ဘဂဝတော ဟိ ဝာစာယ ကာယော အနုလောမေတိ, ကာယသ္သပိ ဝာစာ, တသ္မာ ယထာဝာဒီ တထာကာရီ, ယထာကာရီ တထာဝာဒီ စ ဟောတိ။ ဧဝံဘူတသ္သ စ ယထာ ဝာစာ, ကာယောပိ တထာ ဂတော ပဝတ္တော။ ယထာ စ ကာယော, ဝာစာပိ တထာ ဂတာ ပဝတ္တာတိ အတ္ထော။
Yathāvādīti ye dhamme bhagavā ‘‘ime dhammā akusalā sāvajjā viññugarahitā samattā samādinnā ahitāya dukkhāya saṃvattantī’’ti paresaṃ dhammaṃ desento vadati, te dhamme ekanteneva sayaṃ pahāsi. Ye pana dhamme bhagavā – ‘‘ime dhammā kusalā anavajjā viññuppasatthā samattā samādinnā hitāya sukhāya saṃvattantī’’ti vadati, te dhamme ekanteneva sayaṃ upasampajja viharati, tasmā yathāvādī bhagavā tathākārīti veditabbo. Tathā sammadeva sīlādiparipūraṇavasena sammāpaṭipadāyaṃ yathākārī bhagavā, tatheva dhammadesanāya paresaṃ tattha patiṭṭhāpanavasena tathāvādī. Bhagavato hi vācāya kāyo anulometi, kāyassapi vācā, tasmā yathāvādī tathākārī, yathākārī tathāvādī ca hoti. Evaṃbhūtassa ca yathā vācā, kāyopi tathā gato pavatto. Yathā ca kāyo, vācāpi tathā gatā pavattāti attho.
အဘိဘူ အနဘိဘူတောတိ ဥပရိ ဘဝဂ္ဂံ, ဟေဋ္ဌာ အဝီစိနိရယံ ပရိယန္တံ ကတ္ဝာ တိရိယံ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု ဘဂဝာ သဗ္ဗသတ္တေ အဘိဘဝတိ သီလေနပိ သမာဓိနာပိ ပညာယပိ ဝိမုတ္တိယာပိ, န တသ္သ တုလာ ဝာ ပမာဏံ ဝာ အတ္ထိ။ အသမော အသမသမော အပ္ပဋိမော အပ္ပဋိဘာဂော အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော အတုလော အပ္ပမေယ္ယော အနုတ္တရော ဓမ္မရာဇာ ဒေဝဒေဝော သက္ကာနံ အတိသက္ကော ဗ္ရဟ္မာနံ အတိဗ္ရဟ္မာ, တတော ဧဝ အယံ န ကေနစိ အဘိဘူတော။ ဒက္ခတီတိ သဗ္ဗံ ပသ္သတိ။ ဝိသေသဝစနိစ္ဆာယပိ အဘာဝတော အနဝသေသဝိသယော ဒသသဒ္ဒော။ တေန ယံ ကိဉ္စိ နေယ္ယံ နာမ, သဗ္ဗံ တံ ဟတ္ထတလေ အာမလကံ ဝိယ ပသ္သတီတိ ဒီပေတိ။ အဝိပရီတံ အာသယာဒိအဝဗောဓေန ဟိတူပသံဟာရာဒိနာ စ သတ္တေ, ဘာဝညတ္ထတ္တူပနယဝသေန သင္ခာရေ, သဗ္ဗာကာရေန သုစိဏ္ဏဝသိတာယ သမာပတ္တိယော, စိတ္တဉ္စ ဝသေ ဝတ္တေတီတိ ဝသဝတ္တီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
Abhibhū anabhibhūtoti upari bhavaggaṃ, heṭṭhā avīcinirayaṃ pariyantaṃ katvā tiriyaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu bhagavā sabbasatte abhibhavati sīlenapi samādhināpi paññāyapi vimuttiyāpi, na tassa tulā vā pamāṇaṃ vā atthi. Asamo asamasamo appaṭimo appaṭibhāgo appaṭipuggalo atulo appameyyo anuttaro dhammarājā devadevo sakkānaṃ atisakko brahmānaṃ atibrahmā, tato eva ayaṃ na kenaci abhibhūto. Dakkhatīti sabbaṃ passati. Visesavacanicchāyapi abhāvato anavasesavisayo dasasaddo. Tena yaṃ kiñci neyyaṃ nāma, sabbaṃ taṃ hatthatale āmalakaṃ viya passatīti dīpeti. Aviparītaṃ āsayādiavabodhena hitūpasaṃhārādinā ca satte, bhāvaññatthattūpanayavasena saṅkhāre, sabbākārena suciṇṇavasitāya samāpattiyo, cittañca vase vattetīti vasavattīti evamettha attho daṭṭhabbo.
ဝိသံယုတ္တောတိ စတူဟိ ယောဂေဟိ ဝိသံယုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘စတုန္နံ ယောဂာနံ ပဟာနေန ဝိသံယုတ္တော’’တိ။ တဏ္ဟာဒိဋ္ဌိဥပယေဟိ ဝိရဟိတောတိ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ လောကေ တဏ္ဟာဒိဋ္ဌိသင္ခာတေဟိ ဥပယေဟိ ဝိရဟိတော။
Visaṃyuttoti catūhi yogehi visaṃyutto. Tenāha ‘‘catunnaṃ yogānaṃ pahānena visaṃyutto’’ti. Taṇhādiṭṭhiupayehi virahitoti sabbasmimpi loke taṇhādiṭṭhisaṅkhātehi upayehi virahito.
အဘိဘဝိတ္ဝာ ဌိတောတိ တဗ္ဗိသယကိလေသပ္ပဟာနေန အဘိဘုယ္ယ အတိက္ကမိတ္ဝာ ဌိတော။ စတ္တာရောပိ ဂန္ထေ မောစေတ္ဝာ ဌိတောတိ သဗ္ဗေ အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထာဒိကေ သကသန္တာနတော မောစေတ္ဝာ ဌိတော။ ဝေနေယ္ယသန္တာနေ ဝာ အတ္တနော ဒေသနာဝိလာသေန တေသံ ပမောစနောတိ သဗ္ဗဂန္ထပ္ပမောစနော။ ဖုဋ္ဌသ္သ ပရမာ သန္တီတိ အသ္သ အနေန ခီဏာသဝေန ဗုဒ္ဓေန ပရမာ သန္တိ ဉာဏဖုသနေန ဖုဋ္ဌာတိ ဧဝမေတ္ထ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘ဖုဋ္ဌသ္သာ’’တိအာဒိ။ နိဗ္ဗာနေ ကုတောစိ ဘယံ နတ္ထီတိ ကုတောစိ ဘယကာရဏတော နိဗ္ဗာနေ ဘယံ နတ္ထိ အသင္ခတဘာဝေန သဗ္ဗသော ခေမတ္တာ။ တေနာဟ ဘဂဝာ – ‘‘ခေမဉ္စ ဝော, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မံ ဒေသေသ္သာမိ ခေမဂာမိနိဉ္စ ပဋိပဒ’’န္တိအာဒိ (သံ. နိ. ၄.၃၇၉-၄၀၈)။ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တသ္သ ဝာ ကုတောစိ ဘယံ နတ္ထီတိ နိဗ္ဗာနံ အကုတောဘယန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, န ကုတောစိ ဘယံ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ အဓိဂတေတိ အကုတောဘယံ, နိဗ္ဗာနန္တိ ဧဝမေတ္ထ နိဗ္ဗစနဉ္စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
Abhibhavitvā ṭhitoti tabbisayakilesappahānena abhibhuyya atikkamitvā ṭhito. Cattāropi ganthe mocetvā ṭhitoti sabbe abhijjhākāyaganthādike sakasantānato mocetvā ṭhito. Veneyyasantāne vā attano desanāvilāsena tesaṃ pamocanoti sabbaganthappamocano. Phuṭṭhassa paramā santīti assa anena khīṇāsavena buddhena paramā santi ñāṇaphusanena phuṭṭhāti evamettha sambandho veditabbo. Tenāha ‘‘phuṭṭhassā’’tiādi. Nibbāne kutoci bhayaṃ natthīti kutoci bhayakāraṇato nibbāne bhayaṃ natthi asaṅkhatabhāvena sabbaso khemattā. Tenāha bhagavā – ‘‘khemañca vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi khemagāminiñca paṭipada’’ntiādi (saṃ. ni. 4.379-408). Nibbānappattassa vā kutoci bhayaṃ natthīti nibbānaṃ akutobhayanti evamettha attho daṭṭhabbo, na kutoci bhayaṃ ettha etasmiṃ adhigateti akutobhayaṃ, nibbānanti evamettha nibbacanañca daṭṭhabbaṃ.
အနီဃော နိဒ္ဒုက္ခော။ သဗ္ဗကမ္မက္ခယံ ပတ္တောတိ သဗ္ဗေသံ ကမ္မာနံ ခယံ ပရိယောသာနံ အစ္စန္တဘာဝံ ပတ္တော။ ဥပဓီ သမ္မဒေဝ ခီယန္တိ ဧတ္ထာတိ ဥပဓိသင္ခယော, နိဗ္ဗာနန္တိ အာဟ ‘‘ဥပဓိသင္ခယသင္ခာတေ နိဗ္ဗာနေ’’တိ။ စက္ကန္တိ ဓမ္မစက္ကံ။ ပဝတ္တယီတိ တေပရိဝဋ္ဋံ ဒ္ဝာဒသာကာရံ ပဝတ္တေသိ ။ မဟန္တေဟိ သီလာဒိဂုဏေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ မဟန္တံ။ ဝီတသာရဒန္တိ စတုဝေသာရဇ္ဇယောဂေန ဝီတသာရဒံ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။
Anīgho niddukkho. Sabbakammakkhayaṃ pattoti sabbesaṃ kammānaṃ khayaṃ pariyosānaṃ accantabhāvaṃ patto. Upadhī sammadeva khīyanti etthāti upadhisaṅkhayo, nibbānanti āha ‘‘upadhisaṅkhayasaṅkhāte nibbāne’’ti. Cakkanti dhammacakkaṃ. Pavattayīti teparivaṭṭaṃ dvādasākāraṃ pavattesi . Mahantehi sīlādiguṇehi samannāgatattā mahantaṃ. Vītasāradanti catuvesārajjayogena vītasāradaṃ. Sesaṃ uttānameva.
လောကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Lokasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya / ၃. လောကသုတ္တံ • 3. Lokasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ၃. လောကသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 3. Lokasuttavaṇṇanā