Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಉದಾನ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Udāna-aṭṭhakathā

    ೧೦. ಲೋಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

    10. Lokasuttavaṇṇanā

    ೩೦. ದಸಮೇ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾತಿ ಏತ್ಥ ಆಸಯಾನುಸಯಞಾಣಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಞಾಣಞ್ಚ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖು ನಾಮ। ಯಥಾಹ –

    30. Dasame buddhacakkhunāti ettha āsayānusayañāṇaṃ indriyaparopariyattañāṇañca buddhacakkhu nāma. Yathāha –

    ‘‘ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಭಗವಾ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಸತ್ತೇ ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖೇ ಮಹಾರಜಕ್ಖೇ ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಮುದಿನ್ದ್ರಿಯೇ’’ತಿಆದಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮೩; ೨.೩೩೯)।

    ‘‘Addasā kho bhagavā buddhacakkhunā lokaṃ volokento satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye’’tiādi (ma. ni. 1.283; 2.339).

    ಲೋಕನ್ತಿ ತಯೋ ಲೋಕಾ – ಓಕಾಸಲೋಕೋ, ಸಙ್ಖಾರಲೋಕೋ, ಸತ್ತಲೋಕೋತಿ। ತತ್ಥ –

    Lokanti tayo lokā – okāsaloko, saṅkhāraloko, sattalokoti. Tattha –

    ‘‘ಯಾವತಾ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ಪರಿಹರನ್ತಿ,

    ‘‘Yāvatā candimasūriyā pariharanti,

    ದಿಸಾ ಭನ್ತಿ ವಿರೋಚನಾ।

    Disā bhanti virocanā;

    ತಾವ ಸಹಸ್ಸಧಾ ಲೋಕೋ,

    Tāva sahassadhā loko,

    ಏತ್ಥ ತೇ ವತ್ತತೀ ವಸೋ’’ತಿ॥ –

    Ettha te vattatī vaso’’ti. –

    ಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೫೦೩) ಓಕಾಸಲೋಕೋ। ‘‘ಏಕೋ ಲೋಕೋ – ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಆಹಾರಟ್ಠಿತಿಕಾ, ದ್ವೇ ಲೋಕಾ – ನಾಮಞ್ಚ ರೂಪಞ್ಚ, ತಯೋ ಲೋಕಾ – ತಿಸ್ಸೋ ವೇದನಾ , ಚತ್ತಾರೋ ಲೋಕಾ – ಚತ್ತಾರೋ ಆಹಾರಾ, ಪಞ್ಚ ಲೋಕಾ – ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ, ಛ ಲೋಕಾ – ಛ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾನಿ ಆಯತನಾನಿ, ಸತ್ತ ಲೋಕಾ – ಸತ್ತ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಯೋ, ಅಟ್ಠ ಲೋಕಾ – ಅಟ್ಠ ಲೋಕಧಮ್ಮಾ, ನವ ಲೋಕಾ – ನವ ಸತ್ತಾವಾಸಾ, ದಸ ಲೋಕಾ – ದಸಾಯತನಾನಿ, ದ್ವಾದಸ ಲೋಕಾ – ದ್ವಾದಸಾಯತನಾನಿ, ಅಟ್ಠಾರಸ ಲೋಕಾ – ಅಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೧೨) ಸಙ್ಖಾರಲೋಕೋ। ‘‘ಸಸ್ಸತೋ ಲೋಕೋ, ಅಸಸ್ಸತೋ ಲೋಕೋ’’ತಿಆದೀಸು ಸತ್ತಲೋಕೋ ವುತ್ತೋ। ಇಧಾಪಿ ಸತ್ತಲೋಕೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Ādīsu (ma. ni. 1.503) okāsaloko. ‘‘Eko loko – sabbe sattā āhāraṭṭhitikā, dve lokā – nāmañca rūpañca, tayo lokā – tisso vedanā , cattāro lokā – cattāro āhārā, pañca lokā – pañcupādānakkhandhā, cha lokā – cha ajjhattikāni āyatanāni, satta lokā – satta viññāṇaṭṭhitiyo, aṭṭha lokā – aṭṭha lokadhammā, nava lokā – nava sattāvāsā, dasa lokā – dasāyatanāni, dvādasa lokā – dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa lokā – aṭṭhārasa dhātuyo’’tiādīsu (paṭi. ma. 1.112) saṅkhāraloko. ‘‘Sassato loko, asassato loko’’tiādīsu sattaloko vutto. Idhāpi sattaloko veditabbo.

    ತತ್ಥ ಲೋಕೀಯತಿ ವಿಚಿತ್ತಾಕಾರತೋ ದಿಸ್ಸತೀತಿ ಚಕ್ಕವಾಳಸಙ್ಖಾತೋ ಲೋಕೋ ಓಕಾಸಲೋಕೋ, ಸಙ್ಖಾರೋ ಲುಜ್ಜತಿ ಪಲುಜ್ಜತೀತಿ ಲೋಕೋ, ಲೋಕೀಯತಿ ಏತ್ಥ ಪುಞ್ಞಪಾಪಂ ತಬ್ಬಿಪಾಕೋ ಚಾತಿ ಸತ್ತಲೋಕೋ। ತೇಸು ಭಗವಾ ಮಹಾಕರುಣಾಯ ಅನುಕಮ್ಪಮಾನೋ ಸಂಸಾರದುಕ್ಖತೋ ಮೋಚೇತುಕಾಮೋ ಸತ್ತಲೋಕಂ ಓಲೋಕೇಸಿ। ಕತಮಸ್ಸ ಪನ ಸತ್ತಾಹಸ್ಸ ಅಚ್ಚಯೇನ ಓಲೋಕೇಸಿ? ಪಠಮಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಸ್ಸ। ಭಗವಾ ಹಿ ಪಲ್ಲಙ್ಕಸತ್ತಾಹಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮಾವಸಾನೇ ‘‘ಯದಾ ಹವೇ ಪಾತುಭವನ್ತಿ ಧಮ್ಮಾ…ಪೇ॰… ಸೂರಿಯೋವ ಓಭಾಸಯಮನ್ತಲಿಕ್ಖ’’ನ್ತಿ (ಉದಾ॰ ೧-೩; ಕಥಾ॰ ೩೨೧; ಮಹಾವ॰ ೧-೩) ಇಮಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾನುಭಾವದೀಪಕಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಹಂ ತಾವ ಏವಂ ಸುದುತ್ತರಂ ಸಂಸಾರಮಹೋಘಂ ಇಮಾಯ ಧಮ್ಮನಾವಾಯ ಸಮುತ್ತರಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಪಾರೇ ಠಿತೋ, ಹನ್ದ ದಾನಿ ಲೋಕಮ್ಪಿ ತಾರೇಸ್ಸಾಮಿ, ಕೀದಿಸೋ ನು ಖೋ ಲೋಕೋ’’ತಿ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇಸಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ತಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಸ್ಸ ಅಚ್ಚಯೇನ ತಮ್ಹಾ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಾ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇಸೀ’’ತಿ।

    Tattha lokīyati vicittākārato dissatīti cakkavāḷasaṅkhāto loko okāsaloko, saṅkhāro lujjati palujjatīti loko, lokīyati ettha puññapāpaṃ tabbipāko cāti sattaloko. Tesu bhagavā mahākaruṇāya anukampamāno saṃsāradukkhato mocetukāmo sattalokaṃ olokesi. Katamassa pana sattāhassa accayena olokesi? Paṭhamassa sattāhassa. Bhagavā hi pallaṅkasattāhassa pariyosāne pacchimayāmāvasāne ‘‘yadā have pātubhavanti dhammā…pe… sūriyova obhāsayamantalikkha’’nti (udā. 1-3; kathā. 321; mahāva. 1-3) imaṃ ariyamaggānubhāvadīpakaṃ udānaṃ udānetvā, ‘‘ahaṃ tāva evaṃ suduttaraṃ saṃsāramahoghaṃ imāya dhammanāvāya samuttaritvā nibbānapāre ṭhito, handa dāni lokampi tāressāmi, kīdiso nu kho loko’’ti lokaṃ volokesi. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘atha kho bhagavātassa sattāhassa accayena tamhā samādhimhā vuṭṭhahitvā buddhacakkhunā lokaṃ volokesī’’ti.

    ತತ್ಥ ವೋಲೋಕೇಸೀತಿ ವಿವಿಧೇಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಪಸ್ಸಿ, ಹತ್ಥತಲೇ ಠಪಿತಆಮಲಕಂ ವಿಯ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣೇನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಅಕಾಸಿ। ಅನೇಕೇಹಿ ಸನ್ತಾಪೇಹೀತಿಆದಿ ವೋಲೋಕಿತಾಕಾರದಸ್ಸನಂ। ಅನೇಕೇಹಿ ಸನ್ತಾಪೇಹೀತಿ ಅನೇಕೇಹಿ ದುಕ್ಖೇಹಿ। ದುಕ್ಖಞ್ಹಿ ಸನ್ತಾಪನಪೀಳನಟ್ಠೇನ ಸನ್ತಾಪೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಥಾಹ – ‘‘ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪೀಳನಟ್ಠೋ ಸಙ್ಖತಟ್ಠೋ ಸನ್ತಾಪಟ್ಠೋ ವಿಪರಿಣಾಮಟ್ಠೋ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೭)। ತಞ್ಚ ದುಕ್ಖದುಕ್ಖಾದಿವಸೇನ ಚೇವ ಜಾತಿಆದಿವಸೇನ ಚ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅನೇಕೇಹಿ ಸನ್ತಾಪೇಹೀ’’ತಿ। ಅನೇಕೇಹಿ ದುಕ್ಖೇಹಿ ಸನ್ತಪ್ಪಮಾನೇ ಪೀಳಿಯಮಾನೇ ಬಾಧಿಯಮಾನೇ। ಪರಿಳಾಹೇಹೀತಿ ಪರಿದಾಹೇಹಿ। ಪರಿಡಯ್ಹಮಾನೇತಿ ಇನ್ಧನಂ ವಿಯ ಅಗ್ಗಿನಾ ಸಮನ್ತತೋ ಡಯ್ಹಮಾನೇ। ರಾಗಜೇಹೀತಿ ರಾಗಸಮ್ಭೂತೇಹಿ । ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ರಾಗಾದಯೋ ಹಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಸನ್ತಾನೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತಂ ನಿದ್ದಹನ್ತಾ ವಿಯ ವಿಬಾಧೇನ್ತಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ತಯೋಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಗ್ಗೀ – ರಾಗಗ್ಗಿ, ದೋಸಗ್ಗಿ, ಮೋಹಗ್ಗೀ’’ತಿ (ಇತಿವು॰ ೯೩)। ಯತೋ ತೇ ಚಿತ್ತಂ ಕಾಯಞ್ಚ ಕಿಲೇಸೇನ್ತೀತಿ ಕಿಲೇಸಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಪರಿಡಯ್ಹಮಾನೇತಿ ಏತೇನ ಭಗವಾ ರಾಗಾದಿಕಿಲೇಸಾನಂ ಪವತ್ತಿದುಕ್ಖತಂ, ತೇನ ಚ ಸತ್ತಾನಂ ಅಭಿಭೂತತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸನ್ತಪ್ಪಮಾನೇತಿ ಇಮಿನಾ ಪನ ತೇಸಂ ಕಾಲನ್ತರದುಕ್ಖತಂ, ತೇನ ನಿರನ್ತರೋಪದ್ದವತಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತಿ।

    Tattha volokesīti vividhehi ākārehi passi, hatthatale ṭhapitaāmalakaṃ viya attano ñāṇena paccakkhaṃ akāsi. Anekehi santāpehītiādi volokitākāradassanaṃ. Anekehi santāpehīti anekehi dukkhehi. Dukkhañhi santāpanapīḷanaṭṭhena santāpoti vuccati. Yathāha – ‘‘dukkhassa pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho santāpaṭṭho vipariṇāmaṭṭho’’ti (paṭi. ma. 1.17). Tañca dukkhadukkhādivasena ceva jātiādivasena ca anekappakāraṃ. Tena vuttaṃ ‘‘anekehi santāpehī’’ti. Anekehi dukkhehi santappamāne pīḷiyamāne bādhiyamāne. Pariḷāhehīti paridāhehi. Pariḍayhamāneti indhanaṃ viya agginā samantato ḍayhamāne. Rāgajehīti rāgasambhūtehi . Esa nayo sesesupi. Rāgādayo hi yasmiṃ santāne uppajjanti, taṃ niddahantā viya vibādhenti, tena vuttaṃ – ‘‘tayome, bhikkhave, aggī – rāgaggi, dosaggi, mohaggī’’ti (itivu. 93). Yato te cittaṃ kāyañca kilesentīti kilesāti vuccanti. Ettha ca pariḍayhamāneti etena bhagavā rāgādikilesānaṃ pavattidukkhataṃ, tena ca sattānaṃ abhibhūtataṃ dasseti. Santappamāneti iminā pana tesaṃ kālantaradukkhataṃ, tena nirantaropaddavatañca dasseti.

    ಭಗವಾ ಹಿ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಅಪರಾಜಿತಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪಠಮಯಾಮೇ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಂ ವಿಸೋಧೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೇ ಞಾಣಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಕಿಲೇಸಮೂಲಕಂ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ಸಙ್ಖಾರೇ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾಧಿಗಮೇನ ಸಯಂ ವಿಗತವಿದ್ಧಸ್ತಕಿಲೇಸೋ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾನನ್ತರಂ ಅನವಸೇಸಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಹೀನತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೀಣಭಾವದೀಪಕಂ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಅವಿಜಹಿತಂ ‘‘ಅನೇಕಜಾತಿಸಂಸಾರ’’ನ್ತಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೫೩) ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತ್ವಾ ತೇನೇವ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ಸತ್ತಾಹಂ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಪಟಿಸಂವೇದೀ ನಿಸಿನ್ನೋ ಸತ್ತಮಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ತೀಸು ಯಾಮೇಸು ವುತ್ತನಯೇನ ತೀಣಿ ಉದಾನಾನಿ ಉದಾನೇತ್ವಾ ತತಿಯಉದಾನಾನನ್ತರಂ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ಸಕಲಮಿದಂ ಸತ್ತಾನಂ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಂ ಕಿಲೇಸಮೂಲಕಂ, ಕಿಲೇಸಾ ನಾಮೇತೇ ಪವತ್ತಿದುಕ್ಖಾ ಆಯತಿಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖಹೇತುಭೂತಾ, ತೇಹಿ ಇಮೇ ಸತ್ತಾ ಸನ್ತಪ್ಪನ್ತಿ ಪರಿಡಯ್ಹನ್ತಿ ಚಾ’’ತಿ ಪಸ್ಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಭಗವಾ…ಪೇ॰… ಮೋಹಜೇಹಿಪೀ’’ತಿ।

    Bhagavā hi bodhirukkhamūle aparājitapallaṅke nisinno paṭhamayāme pubbenivāsaṃ anussaritvā majjhimayāme dibbacakkhuṃ visodhetvā pacchimayāme paṭiccasamuppāde ñāṇaṃ otāretvā kilesamūlakaṃ vaṭṭadukkhaṃ abhiññāya saṅkhāre pariggahetvā sammasanto anukkamena vipassanaṃ vaḍḍhetvā ariyamaggādhigamena sayaṃ vigataviddhastakileso abhisambuddho hutvā paccavekkhaṇānantaraṃ anavasesānaṃ kilesānaṃ pahīnattā attano vaṭṭadukkhassa parikkhīṇabhāvadīpakaṃ sabbabuddhānaṃ avijahitaṃ ‘‘anekajātisaṃsāra’’nti (dha. pa. 153) udānaṃ udānetvā teneva pallaṅkena sattāhaṃ vimuttisukhapaṭisaṃvedī nisinno sattamāya rattiyā tīsu yāmesu vuttanayena tīṇi udānāni udānetvā tatiyaudānānantaraṃ buddhacakkhunā lokaṃ volokento ‘‘sakalamidaṃ sattānaṃ vaṭṭadukkhaṃ kilesamūlakaṃ, kilesā nāmete pavattidukkhā āyatimpi dukkhahetubhūtā, tehi ime sattā santappanti pariḍayhanti cā’’ti passi. Tena vuttaṃ ‘‘addasā kho bhagavā…pe… mohajehipī’’ti.

    ಏತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾತಿ ಏತಂ ಲೋಕಸ್ಸ ಯಥಾವುತ್ತಸನ್ತಾಪಪರಿಳಾಹೇಹಿ ಅಭಿಭುಯ್ಯಮಾನತಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರತೋ ವಿದಿತ್ವಾ। ಇಮಂ ಉದಾನನ್ತಿ ಇಮಂ ಸಬ್ಬಸನ್ತಾಪಪರಿಳಾಹತೋ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನವಿಭಾವನಂ ಮಹಾಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ।

    Etamatthaṃviditvāti etaṃ lokassa yathāvuttasantāpapariḷāhehi abhibhuyyamānataṃ sabbākārato viditvā. Imaṃ udānanti imaṃ sabbasantāpapariḷāhato parinibbānavibhāvanaṃ mahāudānaṃ udānesi.

    ತತ್ಥ ಅಯಂ ಲೋಕೋ ಸನ್ತಾಪಜಾತೋತಿ ಅಯಂ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಲೋಕೋ ಜರಾರೋಗಮರಣೇಹಿ ಚೇವ ನಾನಾವಿಧಬ್ಯಸನೇಹಿ ಚ ಕಿಲೇಸಪರಿಯುಟ್ಠಾನೇಹಿ ಚ ಜಾತಸನ್ತಾಪೋ, ಉಪ್ಪನ್ನಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕದುಕ್ಖಾಭಿಭವೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಫಸ್ಸಪರೇತೋತಿ ತತೋ ಏವ ಅನೇಕೇಹಿ ದುಕ್ಖಸಮ್ಫಸ್ಸೇಹಿ ಪರಿಹತೋ ಉಪದ್ದುತೋ। ಅಥ ವಾ ಫಸ್ಸಪರೇತೋತಿ ಸುಖಾದಿಸಙ್ಖಾತಾನಂ ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ದುಕ್ಖತಾನಂ ಪಚ್ಚಯಭೂತೇಹಿ ಛಹಿ ಫಸ್ಸೇಹಿ ಅಭಿಭೂತೋ, ತತೋ ತತೋ ದ್ವಾರತೋ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಪವತ್ತಿವಸೇನ ಉಪಸ್ಸಟ್ಠೋ। ರೋಗಂ ವದತಿ ಅತ್ತತೋತಿ ಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ವೇದನಾಸಙ್ಖಾತಂ ರೋಗಂ ದುಕ್ಖಂ, ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಮೇವ ವಾ ಯಥಾಭೂತಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಅಹ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ದಿಟ್ಠಿಗಾಹವಸೇನ ‘‘ಅಹಂ ಸುಖಿತೋ ದುಕ್ಖಿತೋ’’ತಿ ಅತ್ತತೋ ವದತಿ। ‘‘ಅತ್ತನೋ’’ತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯ್ವಾಯಂ ಲೋಕೋ ಕೇನಚಿ ದುಕ್ಖಧಮ್ಮೇನ ಫುಟ್ಠೋ ಅಭಾವಿತತ್ತತಾಯ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘‘ಅಹೋ ದುಕ್ಖಂ, ಈದಿಸಂ ದುಕ್ಖಂ ಮಯ್ಹಂ ಅತ್ತನೋಪಿ ಮಾ ಹೋತೂ’’ತಿಆದಿನಾ ವಿಪ್ಪಲಪನ್ತೋ ಕೇವಲಂ ಅತ್ತನೋ ರೋಗಂ ವದತಿ, ತಸ್ಸ ಪನ ಪಹಾನಾಯ ನ ಪಟಿಪಜ್ಜತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅಥ ವಾ ತಂ ಯಥಾವುತ್ತಂ ದುಕ್ಖಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ತಣ್ಹಾಗಾಹವಸೇನ ‘‘ಮಮ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಅತ್ತತೋ ವದತಿ, ‘‘ಮಮ ಇದ’’ನ್ತಿ ವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರೇತಿ।

    Tattha ayaṃ loko santāpajātoti ayaṃ sabbopi loko jarārogamaraṇehi ceva nānāvidhabyasanehi ca kilesapariyuṭṭhānehi ca jātasantāpo, uppannakāyikacetasikadukkhābhibhavoti attho. Phassaparetoti tato eva anekehi dukkhasamphassehi parihato upadduto. Atha vā phassaparetoti sukhādisaṅkhātānaṃ tissannaṃ dukkhatānaṃ paccayabhūtehi chahi phassehi abhibhūto, tato tato dvārato tasmiṃ tasmiṃ ārammaṇe pavattivasena upassaṭṭho. Rogaṃ vadati attatoti phassapaccayā uppajjamānaṃ vedanāsaṅkhātaṃ rogaṃ dukkhaṃ, khandhapañcakameva vā yathābhūtaṃ ajānanto ‘‘aha’’nti saññāya diṭṭhigāhavasena ‘‘ahaṃ sukhito dukkhito’’ti attato vadati. ‘‘Attano’’tipi paṭhanti. Tassattho – yvāyaṃ loko kenaci dukkhadhammena phuṭṭho abhāvitattatāya adhivāsetuṃ asakkonto ‘‘aho dukkhaṃ, īdisaṃ dukkhaṃ mayhaṃ attanopi mā hotū’’tiādinā vippalapanto kevalaṃ attano rogaṃ vadati, tassa pana pahānāya na paṭipajjatīti adhippāyo. Atha vā taṃ yathāvuttaṃ dukkhaṃ yathābhūtaṃ ajānanto taṇhāgāhavasena ‘‘mama’’nti saññāya attato vadati, ‘‘mama ida’’nti vācaṃ nicchāreti.

    ಯೇನ ಯೇನ ಹಿ ಮಞ್ಞತೀತಿ ಏವಮಿಮಂ ರೋಗಭೂತಂ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಅತ್ತತೋ ಅತ್ತನೋ ವಾ ವದನ್ತೋ ಲೋಕೋ ಯೇನ ಯೇನ ರೂಪವೇದನಾದಿನಾ ಕಾರಣಭೂತೇನ, ಯೇನ ವಾ ಸಸ್ಸತಾದಿನಾ ಪಕಾರೇನ ದಿಟ್ಠಿಮಾನತಣ್ಹಾಮಞ್ಞನಾಹಿ ಮಞ್ಞತಿ। ತತೋ ತಂ ಹೋತಿ ಅಞ್ಞಥಾತಿ ತತೋ ಅತ್ತನಾ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಾಕಾರತೋ ತಂ ಮಞ್ಞನಾಯ ವತ್ಥುಭೂತಂ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಅಞ್ಞಥಾ ಅನತ್ತಾನತ್ತನಿಯಮೇವ ಹೋತಿ। ವಸೇ ವತ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ಅಹಙ್ಕಾರಮಮಙ್ಕಾರತ್ತಂ ನ ನಿಪ್ಫಾದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ತತೋತಿ ತಸ್ಮಾ ಮಞ್ಞನಾಮತ್ತಭಾವತೋ ತಂ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಮಞ್ಞಿತಂ ಅಞ್ಞಥಾ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಸಭಾವಮೇವ ಹೋತಿ। ನ ಹಿ ಮಞ್ಞನಾ ಭಾವಞ್ಞಥತ್ತಂ ವಾ ಲಕ್ಖಣಞ್ಞಥತ್ತಂ ವಾ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ।

    Yena yena hi maññatīti evamimaṃ rogabhūtaṃ khandhapañcakaṃ attato attano vā vadanto loko yena yena rūpavedanādinā kāraṇabhūtena, yena vā sassatādinā pakārena diṭṭhimānataṇhāmaññanāhi maññati. Tato taṃ hoti aññathāti tato attanā parikappitākārato taṃ maññanāya vatthubhūtaṃ khandhapañcakaṃ aññathā anattānattaniyameva hoti. Vase vattetuṃ asakkuṇeyyatāya ahaṅkāramamaṅkārattaṃ na nipphādetīti attho. Atha vā tatoti tasmā maññanāmattabhāvato taṃ khandhapañcakaṃ niccādivasena maññitaṃ aññathā aniccādisabhāvameva hoti. Na hi maññanā bhāvaññathattaṃ vā lakkhaṇaññathattaṃ vā kātuṃ sakkoti.

    ಅಞ್ಞಥಾಭಾವೀ ಭವಸತ್ತೋತಿ ಅಸಮ್ಭವೇ ವಡ್ಢಿಯಂ ಹಿತಸುಖೇ ಸತ್ತೋ ಲಗ್ಗೋ ಸತ್ತಲೋಕೋ ಮಞ್ಞನಾಯ ಯಥಾರುಚಿ ಚಿನ್ತಿಯಮಾನೋಪಿ ವಿಪರೀತಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ತತೋ ಅಞ್ಞಥಾಭಾವೀ ಅಹಿತದುಕ್ಖಭಾವೀ ವಿಘಾತಂಯೇವ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಭವಮೇವಾಭಿನನ್ದತೀತಿ ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ತಂ ಮಞ್ಞನಾಪರಿಕಪ್ಪಿತಂ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಂ ಭವಂ ವಡ್ಢಿಂ ಅಭಿನನ್ದತಿ ಏವ ಅಭಿಕಙ್ಖತಿ ಏವ। ಅಥ ವಾ ಅಞ್ಞಥಾಭಾವೀತಿ ‘‘ನಿಚ್ಚೋ ಮೇ ಅತ್ತಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಮಞ್ಞನಾಯ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಾಕಾರತೋ ಸಯಂ ಅಞ್ಞಥಾಭಾವೀ ಸಮಾನೋ ಅನಿಚ್ಚೋ ಅಧುವೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭವಸತ್ತೋತಿ ಕಾಮಾದಿಭವೇಸು ಭವತಣ್ಹಾಯ ಸತ್ತೋ ಲಗ್ಗೋ ಗಧಿತೋ। ಭವಮೇವಾಭಿನನ್ದತೀತಿ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಸಭಾವಂ ಭವಮೇವ ನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಪರಾಮಸಿತ್ವಾ, ತತ್ಥ ವಾ ಅಧಿಮುತ್ತಿಸಞ್ಞಂ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಾಭಿನನ್ದನಾಹಿ ಅಭಿನನ್ದತಿ, ನ ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬಿನ್ದತಿ । ಯದಭಿನನ್ದತಿ ತಂ ಭಯನ್ತಿ ಯಂ ವಡ್ಢಿಸಙ್ಖಾತಂ ಭವಂ ಕಾಮಾದಿಭವಂ ವಾ ಅಭಿನನ್ದತಿ, ತಂ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಿಪರಿಣಾಮಸಭಾವತ್ತಾ ಅನೇಕಬ್ಯಸನಾನುಬನ್ಧತ್ತಾ ಚ ಭವಹೇತುಭಾವತೋ ಅತಿವಿಯ ಭಯಾನಕಟ್ಠೇನ ಭಯಂ। ಯಸ್ಸ ಭಾಯತೀತಿ ಯತೋ ಜರಾಮರಣಾದಿತೋ ಭಾಯತಿ, ತಂ ಜರಾಮರಣಾದಿ ದುಕ್ಖಾಧಿಟ್ಠಾನಭಾವತೋ ದುಕ್ಖದುಕ್ಖಭಾವತೋ ಚ ದುಕ್ಖಂ। ಅಥ ವಾ ಯಸ್ಸ ಭಾಯತೀತಿ ಭವಾಭಿನನ್ದನೇನ ಯಸ್ಸ ವಿಭವಸ್ಸ ಭಾಯತಿ , ಸೋ ಉಚ್ಛೇದಸಙ್ಖಾತೋ ವಿಭವೋ, ತತೋ ಭಾಯನಞ್ಚ ದುಕ್ಖವತ್ಥುಭಾವತೋ ಜಾತಿಆದಿದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನತಿವತ್ತನತೋ ಚ ದುಕ್ಖಂ ದುಕ್ಖಸಭಾವಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಯಸ್ಸ ಭಾಯತಿ ತಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಕಸ್ಸ ಭಾಯತಿ ತಂ ನಿಸ್ಸರಣಂ ಅಜಾನನ್ತೋ, ತಂ ಭಯಂ ತಸ್ಸ ದುಕ್ಖಂ ಹೋತಿ, ದುಕ್ಖಂ ಆವಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Aññathābhāvī bhavasattoti asambhave vaḍḍhiyaṃ hitasukhe satto laggo sattaloko maññanāya yathāruci cintiyamānopi viparītappaṭipattiyā tato aññathābhāvī ahitadukkhabhāvī vighātaṃyeva pāpuṇāti. Bhavamevābhinandatīti evaṃ santepi taṃ maññanāparikappitaṃ avijjamānaṃ bhavaṃ vaḍḍhiṃ abhinandati eva abhikaṅkhati eva. Atha vā aññathābhāvīti ‘‘nicco me attā’’tiādinā maññanāya parikappitākārato sayaṃ aññathābhāvī samāno anicco adhuvoti attho. Bhavasattoti kāmādibhavesu bhavataṇhāya satto laggo gadhito. Bhavamevābhinandatīti aniccādisabhāvaṃ bhavameva niccādivasena parāmasitvā, tattha vā adhimuttisaññaṃ taṇhādiṭṭhābhinandanāhi abhinandati, na tattha nibbindati . Yadabhinandati taṃ bhayanti yaṃ vaḍḍhisaṅkhātaṃ bhavaṃ kāmādibhavaṃ vā abhinandati, taṃ aniccādivipariṇāmasabhāvattā anekabyasanānubandhattā ca bhavahetubhāvato ativiya bhayānakaṭṭhena bhayaṃ. Yassa bhāyatīti yato jarāmaraṇādito bhāyati, taṃ jarāmaraṇādi dukkhādhiṭṭhānabhāvato dukkhadukkhabhāvato ca dukkhaṃ. Atha vā yassa bhāyatīti bhavābhinandanena yassa vibhavassa bhāyati , so ucchedasaṅkhāto vibhavo, tato bhāyanañca dukkhavatthubhāvato jātiādidukkhassa anativattanato ca dukkhaṃ dukkhasabhāvamevāti attho. Atha vā yassa bhāyati taṃ dukkhanti yassa aniccādikassa bhāyati taṃ nissaraṇaṃ ajānanto, taṃ bhayaṃ tassa dukkhaṃ hoti, dukkhaṃ āvahatīti attho.

    ಏತ್ತಕೇನ ವಟ್ಟಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ವಿವಟ್ಟಂ ದಸ್ಸೇತುಂ, ‘‘ಭವವಿಪ್ಪಹಾನಾಯ ಖೋ ಪನಿದಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ವುಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ। ತತ್ಥ ಭವವಿಪ್ಪಹಾನಾಯಾತಿ ಕಾಮಾದಿಭವಸ್ಸ ಪಜಹನತ್ಥಾಯ। ಖೋತಿ ಅವಧಾರಣೇ, ಪನಾತಿ ಪದಪೂರಣೇ ನಿಪಾತೋ। ಇದನ್ತಿ ಆಸನ್ನಪಚ್ಚಕ್ಖವಚನಂ। ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ। ವುಸ್ಸತೀತಿ ಪೂರೇಸ್ಸತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಏಕನ್ತೇನೇವ ಕಾಮಾದಿಭವಸ್ಸ ಸಮುದಯಪ್ಪಹಾನೇನ ಅನವಸೇಸಪಜಹನತ್ಥಾಯ ಇದಂ ಮಯಾ ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಅತಿದುಕ್ಕರಾನಿ ಆಚರಿತ್ವಾ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ತಿಣ್ಣಂ ಮಾರಾನಂ ಮತ್ಥಕಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಅಧಿಗತಂ ಸೀಲಾದಿಕ್ಖನ್ಧತ್ತಯಸಙ್ಗಹಂ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಿಯತಿ ಭಾವಿಯತೀತಿ।

    Ettakena vaṭṭaṃ dassetvā idāni vivaṭṭaṃ dassetuṃ, ‘‘bhavavippahānāya kho panidaṃ brahmacariyaṃ vussatī’’ti āha. Tattha bhavavippahānāyāti kāmādibhavassa pajahanatthāya. Khoti avadhāraṇe, panāti padapūraṇe nipāto. Idanti āsannapaccakkhavacanaṃ. Brahmacariyanti maggabrahmacariyaṃ. Vussatīti pūressati. Idaṃ vuttaṃ hoti – ekanteneva kāmādibhavassa samudayappahānena anavasesapajahanatthāya idaṃ mayā satasahassakappādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni atidukkarāni ācaritvā pāramiyo pūretvā bodhimaṇḍe tiṇṇaṃ mārānaṃ matthakaṃ madditvā adhigataṃ sīlādikkhandhattayasaṅgahaṃ aṭṭhaṅgikamaggabrahmacariyaṃ cariyati bhāviyatīti.

    ಏವಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸ್ಸ ಏಕಂಸೇನೇವ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅಞ್ಞಮಗ್ಗಸ್ಸ ತದಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯೇ ಹಿ ಕೇಚೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಯೇತಿ ಅನಿಯಮನಿದ್ದೇಸೋ। ಹೀತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಕೇಚೀತಿ ಏಕಚ್ಚೇ। ಪದದ್ವಯೇನಾಪಿ ತಥಾವಾದಿನೋ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕೇ ಅನಿಯಮತೋ ಪರಿಯಾದಿಯತಿ। ಸಮಣಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜೂಪಗಮನಮತ್ತೇನ ಸಮಣಾ, ನ ಸಮಿತಪಾಪಾ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿ ಜಾತಿಮತ್ತೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ನ ಬಾಹಿತಪಾಪಾ। ವಾಸದ್ದೋ ವಿಕಪ್ಪತ್ಥೋ। ಭವೇನ ಭವಸ್ಸ ವಿಪ್ಪಮೋಕ್ಖಮಾಹಂಸೂತಿ ಏಕಚ್ಚೇ ಕಾಮಭವೇನ ರೂಪಭವೇನ ವಾ ಸಬ್ಬಭವತೋ ವಿಮುತ್ತಿಂ ಸಂಸಾರಸುದ್ಧಿಂ ಕಥಯಿಂಸು।

    Evaṃ ariyamaggassa ekaṃseneva niyyānikabhāvaṃ dassetvā idāni aññamaggassa tadabhāvaṃ dassento ‘‘ye hi kecī’’tiādimāha. Tattha yeti aniyamaniddeso. ti nipātamattaṃ. Kecīti ekacce. Padadvayenāpi tathāvādino diṭṭhigatike aniyamato pariyādiyati. Samaṇāti pabbajjūpagamanamattena samaṇā, na samitapāpā. Brāhmaṇāti jātimattena brāhmaṇā, na bāhitapāpā. saddo vikappattho. Bhavena bhavassa vippamokkhamāhaṃsūti ekacce kāmabhavena rūpabhavena vā sabbabhavato vimuttiṃ saṃsārasuddhiṃ kathayiṃsu.

    ಕೇ ಪನೇವಂ ವದನ್ತೀತಿ? ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮನಿಬ್ಬಾನವಾದಿನೋ ತೇಸು ಹಿ ಕೇಚಿ ‘‘ಉಳಾರೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಸಮಪ್ಪಿತೋ ಅತ್ತಾ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಪರಮಂ ನಿಬ್ಬುತಿಂ ಪತ್ತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಕೇಚಿ ‘‘ರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನೇಸು ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಙ್ಗೀ…ಪೇ॰… ಕೇಚಿ ‘‘ದುತಿಯತತಿಯಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸಮಙ್ಗೀ ಅತ್ತಾ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಪರಮಂ ನಿಬ್ಬುತಿಂ ಪತ್ತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಯಥಾಹ –

    Ke panevaṃ vadantīti? Diṭṭhadhammanibbānavādino tesu hi keci ‘‘uḷārehi pañcahi kāmaguṇehi samappito attā diṭṭheva dhamme paramaṃ nibbutiṃ patto hotī’’ti vadanti. Keci ‘‘rūpāvacarajjhānesu paṭhamajjhānasamaṅgī…pe… keci ‘‘dutiyatatiyacatutthajjhānasamaṅgī attā diṭṭheva dhamme paramaṃ nibbutiṃ patto hotī’’ti vadanti. Yathāha –

    ‘‘ಇಧ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಕಚ್ಚೋ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ಏವಂವಾದೀ ಹೋತಿ ಏವಂದಿಟ್ಠಿ ‘ಯತೋ ಖೋ ಭೋ ಅಯಂ ಅತ್ತಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಸಮಪ್ಪಿತೋ’’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೯೪) ವಿತ್ಥಾರೋ।

    ‘‘Idha , bhikkhave, ekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā evaṃvādī hoti evaṃdiṭṭhi ‘yato kho bho ayaṃ attā pañcahi kāmaguṇehi samappito’’’ti (dī. ni. 1.94) vitthāro.

    ತೇ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಯಾವದತ್ಥಂ ಪೀತತ್ತಾ ಸುಹಿತಾಯ ಜಲೂಕಾಯ ವಿಯ ರುಹಿರಪಿಪಾಸಾ ಕಾಮಾದಿಸುಖೇಹಿ ಸಮಪ್ಪಿತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಕಾಮೇಸನಾದಯೋ ನ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತದಭಾವೇ ಚ ಭವಸ್ಸ ಅಭಾವೋಯೇವ, ಯಸ್ಮಿಂ ಯಸ್ಮಿಞ್ಚ ಭವೇ ಠಿತಸ್ಸ ಅಯಂ ನಯೋ ಲಬ್ಭತಿ, ತೇನ ತೇನ ಭವೇನ ಸಬ್ಬಭವತೋ ವಿಮುತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ವದನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಭವೇನ ಭವಸ್ಸ ವಿಪ್ಪಮೋಕ್ಖಮಾಹಂಸೂ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ಯೇಸಞ್ಚ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ಕಾಲಂ ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಬಾಲಾ ಚ ಪಣ್ಡಿತಾ ಚ ಪರಿಯೋಸಾನಭವೇ ಠತ್ವಾ ಸಂಸಾರತೋ ವಿಮುಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿ ಲದ್ಧಿ, ತೇಪಿ ಭವೇನ ಭವಸ್ಸ ವಿಪ್ಪಮೋಕ್ಖಂ ವದನ್ತಿ ನಾಮ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –

    Te pana yasmā yāvadatthaṃ pītattā suhitāya jalūkāya viya ruhirapipāsā kāmādisukhehi samappitassa tassa attano kāmesanādayo na bhavissanti, tadabhāve ca bhavassa abhāvoyeva, yasmiṃ yasmiñca bhave ṭhitassa ayaṃ nayo labbhati, tena tena bhavena sabbabhavato vimutti hotīti vadanti, tasmā ‘‘bhavena bhavassa vippamokkhamāhaṃsū’’ti vuttā. Yesañca ‘‘ettakaṃ nāma kālaṃ saṃsaritvā bālā ca paṇḍitā ca pariyosānabhave ṭhatvā saṃsārato vimuccantī’’ti laddhi, tepi bhavena bhavassa vippamokkhaṃ vadanti nāma. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ಚುಲ್ಲಾಸೀತಿ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನೋ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಯಾನಿ ಬಾಲೇ ಚ ಪಣ್ಡಿತೇ ಚ ಸನ್ಧಾವಿತ್ವಾ ಸಂಸರಿತ್ವಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೧೬೮)।

    ‘‘Cullāsīti mahākappino satasahassāni yāni bāle ca paṇḍite ca sandhāvitvā saṃsaritvā dukkhassantaṃ karissantī’’ti (dī. ni. 1.168).

    ಅಥ ವಾ ಭವೇನಾತಿ ಭವದಿಟ್ಠಿಯಾ। ಭವತಿ ಸಸ್ಸತಂ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಪವತ್ತನತೋ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿ ಭವದಿಟ್ಠೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಭವದಿಟ್ಠಿ ಏವೇತ್ಥ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ ಭವತಣ್ಹಾತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಭವೋತಿ ವುತ್ತೋ। ಭವದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ಚ ಏಕಚ್ಚೇ ಭವವಿಸೇಸಂಯೇವ ಕಿಲೇಸಾನಂ ವೂಪಸನ್ತವುತ್ತಿಯಾ ಆಯುನೋ ಚ ದೀಘಾವಾಸತಾಯ ನಿಚ್ಚಾದಿಸಭಾವಂ ಭವವಿಮೋಕ್ಖಂ ಮಞ್ಞನ್ತಿ, ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಬಕೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ‘‘ಇದಂ ನಿಚ್ಚಂ, ಇದಂ ಧುವಂ, ಇದಂ ಸಸ್ಸತಂ, ಇದಂ ಅವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೫೦೧) ಅವೋಚ। ತೇಸಮೇವಂ ವಿಪರೀತಗಾಹೀನಂ ಅನಿಸ್ಸರಣೇ ನಿಸ್ಸರಣದಿಟ್ಠೀನಂ ಕುತೋ ಭವವಿಮೋಕ್ಖೋ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ – ‘‘ಸಬ್ಬೇ ತೇ ‘ಅವಿಪ್ಪಮುತ್ತಾ ಭವಸ್ಮಾ’ತಿ ವದಾಮೀ’’ತಿ।

    Atha vā bhavenāti bhavadiṭṭhiyā. Bhavati sassataṃ tiṭṭhatīti pavattanato sassatadiṭṭhi bhavadiṭṭhīti vuccati, bhavadiṭṭhi evettha uttarapadalopena bhavataṇhātiādīsu viya bhavoti vutto. Bhavadiṭṭhivasena ca ekacce bhavavisesaṃyeva kilesānaṃ vūpasantavuttiyā āyuno ca dīghāvāsatāya niccādisabhāvaṃ bhavavimokkhaṃ maññanti, seyyathāpi bako brahmā ‘‘idaṃ niccaṃ, idaṃ dhuvaṃ, idaṃ sassataṃ, idaṃ avipariṇāmadhamma’’nti (ma. ni. 1.501) avoca. Tesamevaṃ viparītagāhīnaṃ anissaraṇe nissaraṇadiṭṭhīnaṃ kuto bhavavimokkho. Tenāha bhagavā – ‘‘sabbe te ‘avippamuttā bhavasmā’ti vadāmī’’ti.

    ವಿಭವೇನಾತಿ ಉಚ್ಛೇದೇನ। ಭವಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣಮಾಹಂಸೂತಿ ಸಬ್ಬಭವತೋ ನಿಗ್ಗಮನಂ ನಿಕ್ಖನ್ತಿಂ ಸಂಸಾರಸುದ್ಧಿಂ ವದಿಂಸು। ತೇ ಹಿ ‘‘ಭವೇನ ಭವಸ್ಸ ವಿಪ್ಪಮೋಕ್ಖೋ’’ತಿ ವದನ್ತಾನಂ ವಾದಂ ಅನನುಜಾನನ್ತಾ ಭವೂಪಚ್ಛೇದೇನ ನಿಸ್ಸರಣಂ ಪಟಿಜಾನಿಂಸು। ವಿಭವೇನಾತಿ ವಾ ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಯಾ। ವಿಭವತಿ ವಿನಸ್ಸತಿ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜತಿ ಅತ್ತಾ ಚ ಲೋಕೋ ಚಾತಿ ಪವತ್ತನತೋ ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿ ವುತ್ತನಯೇನ ‘‘ವಿಭವೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ಹಿ ಸತ್ತಾ ಅಧಿಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜನ್ತಿ, ಸಾ ಏವ ಸಂಸಾರಸುದ್ಧೀತಿ ಉಚ್ಛೇದವಾದಿನೋ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –

    Vibhavenāti ucchedena. Bhavassa nissaraṇamāhaṃsūti sabbabhavato niggamanaṃ nikkhantiṃ saṃsārasuddhiṃ vadiṃsu. Te hi ‘‘bhavena bhavassa vippamokkho’’ti vadantānaṃ vādaṃ ananujānantā bhavūpacchedena nissaraṇaṃ paṭijāniṃsu. Vibhavenāti vā ucchedadiṭṭhiyā. Vibhavati vinassati ucchijjati attā ca loko cāti pavattanato ucchedadiṭṭhi vuttanayena ‘‘vibhavo’’ti vuccati. Ucchedadiṭṭhivasena hi sattā adhimuccitvā tattha tattha uppannā ucchijjanti, sā eva saṃsārasuddhīti ucchedavādino. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ಯತೋ ಖೋ ಭೋ ಅಯಂ ಅತ್ತಾ ರೂಪೀ ಚಾತುಮಹಾಭೂತಿಕೋ…ಪೇ॰… ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ, ಏತ್ತಾವತಾ ಖೋ ಭೋ ಅಯಂ ಅತ್ತಾ ಸಮ್ಮಾ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೮೫)।

    ‘‘Yato kho bho ayaṃ attā rūpī cātumahābhūtiko…pe… nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati, ettāvatā kho bho ayaṃ attā sammā samucchinno hotī’’ti (dī. ni. 1.85).

    ತಥಾ –

    Tathā –

    ‘‘ನತ್ಥಿ, ಮಹಾರಾಜ, ದಿನ್ನಂ, ನತ್ಥಿ ಯಿಟ್ಠಂ ನತ್ಥಿ ಹುತಂ…ಪೇ॰… ಬಾಲೇ ಚ ಪಣ್ಡಿತೇ ಚ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜನ್ತಿ ವಿನಸ್ಸನ್ತಿ ನ ಹೋನ್ತಿ ಪರಂ ಮರಣಾ’’ತಿ ಚ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೧೭೧)।

    ‘‘Natthi, mahārāja, dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ natthi hutaṃ…pe… bāle ca paṇḍite ca kāyassa bhedā ucchijjanti vinassanti na honti paraṃ maraṇā’’ti ca (dī. ni. 1.171).

    ತೇಸಮ್ಪಿ ಏವಂ ವಿಪರೀತಗಾಹೀನಂ ಕುತೋ ಭವನಿಸ್ಸರಣಂ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ – ‘‘ಸಬ್ಬೇ ತೇ ‘ಅನಿಸ್ಸಟಾ ಭವಸ್ಮಾ’ತಿ ವದಾಮೀ’’ತಿ। ನ ಹಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಭಾವನಾಯ ಅನವಸೇಸಕಿಲೇಸಂ ಅಸಮುಗ್ಘಾತೇತ್ವಾ ಕದಾಚಿಪಿ ಭವತೋ ನಿಸ್ಸರಣವಿಮುತ್ತಿ ಸಮ್ಭವತಿ। ತಥಾ ಹಿ ತೇಸಂ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಯಥಾಭೂತಾವಬೋಧಾಭಾವತೋ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಅನ್ತದ್ವಯನಿಪತಿತಾನಂ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ಸಮ್ಪರಿತಸಿತವಿಪ್ಫನ್ದಿತಮತ್ತಂ, ಯತೋ ತೇ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾ ಪವತ್ತಿಹೇತೂಸುಪಿ ಸಮ್ಮೂಳ್ಹಾ ಸಕ್ಕಾಯಭೂಮಿಯಂ ಸುನಿಖಾತೇ ವಿಪರೀತದಸ್ಸನಥಮ್ಭೇ ತಣ್ಹಾಬನ್ಧನೇನ ಬದ್ಧಾ ಗದ್ದೂಲಬನ್ಧನಾ ವಿಯ ಸಾ ನ ವಿಜಹನ್ತಿ ಬನ್ಧನಟ್ಠಾನಂ, ಕುತೋ ನೇಸಂ ವಿಮೋಕ್ಖೋ?

    Tesampi evaṃ viparītagāhīnaṃ kuto bhavanissaraṇaṃ. Tenāha bhagavā – ‘‘sabbe te ‘anissaṭā bhavasmā’ti vadāmī’’ti. Na hi ariyamaggabhāvanāya anavasesakilesaṃ asamugghātetvā kadācipi bhavato nissaraṇavimutti sambhavati. Tathā hi tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ yathābhūtāvabodhābhāvato ‘‘atthi natthī’’ti antadvayanipatitānaṃ taṇhādiṭṭhivasena samparitasitavipphanditamattaṃ, yato te diṭṭhigatikā pavattihetūsupi sammūḷhā sakkāyabhūmiyaṃ sunikhāte viparītadassanathambhe taṇhābandhanena baddhā gaddūlabandhanā viya sā na vijahanti bandhanaṭṭhānaṃ, kuto nesaṃ vimokkho?

    ಯೇ ಪನ ಚತುಸಚ್ಚವಿಭಾವನೇನ ಪವತ್ತಿಆದೀಸು ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ತಂ ಅನ್ತದ್ವಯಂ ಅನುಪಗಮ್ಮ ಮಜ್ಝಿಮಂ ಪಟಿಪದಂ ಸಮಾರುಳ್ಹಾ, ತೇಸಂಯೇವ ಭವವಿಪ್ಪಮೋಕ್ಖೋ ನಿಸ್ಸರಣಞ್ಚಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಉಪಧಿಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಉಪಧಿನ್ತಿ ಖನ್ಧಾದಿಉಪಧಿಂ। ಹೀತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಪಟಿಚ್ಚಾತಿ ನಿಸ್ಸಾಯ, ಪಚ್ಚಯಂ ಕತ್ವಾ। ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಜಾತಿಆದಿ ದುಕ್ಖಂ। ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಯತ್ಥಿಮೇ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾ ವಿಮೋಕ್ಖಸಞ್ಞಿನೋ, ತತ್ಥ ಖನ್ಧಕಿಲೇಸಾಭಿಸಙ್ಖಾರೂಪಧಯೋ ಅಧಿಗತಾ, ಕುತೋ ತತ್ಥ ದುಕ್ಖನಿಸ್ಸರಣಂ? ಯತ್ರ ಹಿ ಕಿಲೇಸಾ, ತತ್ರಾಭಿಸಙ್ಖಾರಸಮ್ಭವತೋ ಭವಪಬನ್ಧಸ್ಸ ಅವಿಚ್ಛೇದೋಯೇವಾತಿ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನಿವತ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಉಪಧಿಞ್ಹಿ ಪಟಿಚ್ಚ ದುಕ್ಖಮಿದಂ ಸಮ್ಭೋತೀ’’ತಿ।

    Ye pana catusaccavibhāvanena pavattiādīsu asammohato taṃ antadvayaṃ anupagamma majjhimaṃ paṭipadaṃ samāruḷhā, tesaṃyeva bhavavippamokkho nissaraṇañcāti dassento satthā ‘‘upadhiṃ hī’’tiādimāha. Tattha upadhinti khandhādiupadhiṃ. ti nipātamattaṃ. Paṭiccāti nissāya, paccayaṃ katvā. Dukkhanti jātiādi dukkhaṃ. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yatthime diṭṭhigatikā vimokkhasaññino, tattha khandhakilesābhisaṅkhārūpadhayo adhigatā, kuto tattha dukkhanissaraṇaṃ? Yatra hi kilesā, tatrābhisaṅkhārasambhavato bhavapabandhassa avicchedoyevāti vaṭṭadukkhassa anivatti. Tena vuttaṃ – ‘‘upadhiñhi paṭicca dukkhamidaṃ sambhotī’’ti.

    ಇದಾನಿ ಯಂ ಪರಮತ್ಥತೋ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣಂ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ, ‘‘ಸಬ್ಬುಪಾದಾನಕ್ಖಯಾ ನತ್ಥಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಸಬ್ಬುಪಾದಾನಕ್ಖಯಾತಿ ಕಾಮುಪಾದಾನಂ ದಿಟ್ಠುಪಾದಾನಂ ಸೀಲಬ್ಬತುಪಾದಾನಂ ಅತ್ತವಾದುಪಾದಾನನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಉಪಾದಾನಾನಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾಧಿಗಮೇನ ಅನವಸೇಸಪ್ಪಹಾನತೋ। ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠುಪಾದಾನಂ ಸೀಲಬ್ಬತುಪಾದಾನಂ ಅತ್ತವಾದುಪಾದಾನನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಉಪಾದಾನಾನಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ಖೀಯನ್ತಿ, ಅನುಪ್ಪತ್ತಿಧಮ್ಮತಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಕಾಮುಪಾದಾನಂ ಅಪಾಯಗಮನೀಯಂ ಪಠಮೇನ, ಕಾಮರಾಗಭೂತಂ ಬಹಲಂ ದುತಿಯೇನ, ಸುಖುಮಂ ತತಿಯೇನ, ರೂಪರಾಗಾರೂಪರಾಗಪ್ಪಹಾನಂ ಚತುತ್ಥೇನಾತಿ ಚತೂಹಿಪಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಖೀಯತಿ, ಅನುಪ್ಪತ್ತಿಧಮ್ಮತಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ನತ್ಥಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೋತಿ ಏವಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಉಪಾದಾನಕ್ಖಯಾ ತದೇಕಟ್ಠತಾಯ ಸಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ಕಿಲೇಸಗಣಸ್ಸ ಅನುಪ್ಪಾದನತೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಸ್ಸಪಿ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೋ ಪಾತುಭಾವೋ ನತ್ಥಿ।

    Idāni yaṃ paramatthato dukkhassa nissaraṇaṃ, taṃ dassetuṃ, ‘‘sabbupādānakkhayā natthi dukkhassa sambhavo’’ti vuttaṃ. Tattha sabbupādānakkhayāti kāmupādānaṃ diṭṭhupādānaṃ sīlabbatupādānaṃ attavādupādānanti sabbesaṃ imesaṃ catunnampi upādānānaṃ ariyamaggādhigamena anavasesappahānato. Tattha diṭṭhupādānaṃ sīlabbatupādānaṃ attavādupādānanti imāni tīṇi upādānāni sotāpattimaggena khīyanti, anuppattidhammataṃ āpajjanti. Kāmupādānaṃ apāyagamanīyaṃ paṭhamena, kāmarāgabhūtaṃ bahalaṃ dutiyena, sukhumaṃ tatiyena, rūparāgārūparāgappahānaṃ catutthenāti catūhipi maggehi khīyati, anuppattidhammataṃ āpajjatīti veditabbaṃ. Natthi dukkhassa sambhavoti evaṃ sabbaso upādānakkhayā tadekaṭṭhatāya sabbassapi kilesagaṇassa anuppādanato appamattakassapi vaṭṭadukkhassa sambhavo pātubhāvo natthi.

    ಏವಂ ಭಗವಾ ಹೇತುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪವತ್ತಿಂ ನಿವತ್ತಿಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ನಯಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಅಯಂ ಸತ್ತಲೋಕೋ ವಟ್ಟತೋಪಿ ಸೀಸಂ ನ ಉಕ್ಖಿಪತೀ’’ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಲೋಕಮಿಮಂ ಪಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಲೋಕಮಿಮಂ ಪಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ವಿಸಯಭಾವಸ್ಸ ಉಪಗತತ್ತಾ ‘‘ಲೋಕಮಿಮಂ ಪಸ್ಸಾ’’ತಿ ಭಗವಾದಸ್ಸನಕಿರಿಯಾಯ ನಿಯೋಜೇನ್ತೋ ಅತ್ತಾನಮೇವಾಲಪತಿ। ಪುಥೂತಿ ಬಹೂ, ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ವಾ। ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಪರೇತಾತಿ ‘‘ದುಕ್ಖೇ ಅಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೧೦೬; ವಿಭ॰ ೨೨೬) ನಯೇನ ವುತ್ತಾಯ ಚತುಸಚ್ಚಪಟಿಚ್ಛಾದಿಕಾಯ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಅಭಿಭೂತಾ। ಭೂತಾತಿ ಕಮ್ಮಕಿಲೇಸೇಹಿ ಜಾತಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ। ಭೂತರತಾತಿ ಭೂತೇಸು ಮಾತಾಪಿತುಪುತ್ತದಾರಾದಿಸಞ್ಞಾಯ ಅಞ್ಞಸತ್ತೇಸು ತಣ್ಹಾಯ ರತಾ, ಭೂತೇ ವಾ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕೇ ಅನಿಚ್ಚಾಸುಭದುಕ್ಖಾನತ್ತಸಭಾವೇ ತಂಸಭಾವಾನವಬೋಧತೋ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾದಿಪರಿಕಪ್ಪವಸೇನ ನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಅತ್ತತ್ತನಿಯಗಾಹವಸೇನ ಚ ಅಭಿರತಾ। ಭವಾ ಅಪರಿಮುತ್ತಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತೇನ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಗಾಹೇನ ಭವತೋ ಸಂಸಾರತೋ ನ ಪರಿಮುತ್ತಾ।

    Evaṃ bhagavā hetunā saddhiṃ pavattiṃ nivattiñca dassetvā ‘‘imaṃ nayaṃ ajānanto ayaṃ sattaloko vaṭṭatopi sīsaṃ na ukkhipatī’’ti dassento ‘‘lokamimaṃ passā’’tiādimāha. Tattha lokamimaṃ passāti attano buddhacakkhunā paccakkhato visayabhāvassa upagatattā ‘‘lokamimaṃ passā’’ti bhagavādassanakiriyāya niyojento attānamevālapati. Puthūti bahū, visuṃ visuṃ vā. Avijjāya paretāti ‘‘dukkhe aññāṇa’’ntiādinā (dha. sa. 1106; vibha. 226) nayena vuttāya catusaccapaṭicchādikāya avijjāya abhibhūtā. Bhūtāti kammakilesehi jātā nibbattā. Bhūtaratāti bhūtesu mātāpituputtadārādisaññāya aññasattesu taṇhāya ratā, bhūte vā khandhapañcake aniccāsubhadukkhānattasabhāve taṃsabhāvānavabodhato itthipurisādiparikappavasena niccādivasena attattaniyagāhavasena ca abhiratā. Bhavā aparimuttāti yathāvuttena taṇhādiṭṭhigāhena bhavato saṃsārato na parimuttā.

    ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಲೋಕಮಿಮ’’ನ್ತಿ ಪಠಮಂ ತಾವ ಸಕಲಮ್ಪಿ ಸತ್ತನಿಕಾಯಂ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಏಕತ್ತಂ ಉಪನೇನ್ತೋ ಏಕವಚನೇನ ಅನೋಧಿಸೋ ಗಹಣಂ ದೀಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸ್ವಾಯಂ ಲೋಕೋ ಭವಯೋನಿಗತಿಠಿತಿಸತ್ತಾವಾಸಾದಿವಸೇನ ಚೇವ ತತ್ಥಾಪಿ ತಂತಂಸತ್ತನಿಕಾಯಾದಿವಸೇನ ಚ ಅನೇಕಭೇದಭಿನ್ನೋ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಮಯಾ ವೋಲೋಕಿತೋ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುಞಾಣಾನುಭಾವಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಪುನ ವಚನಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ಬಹುವಚನೇನ ಓಧಿಸೋ ಗಹಣಂ ದೀಪೇತಿ ‘‘ಪುಥೂ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಪರೇತಾ ಭೂತಾ’’ತಿಆದಿನಾ। ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ‘‘ಲೋಕಮಿಮ’’ನ್ತಿ ಉಪಯೋಗವಚನಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಪರೇತಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಚ್ಚತ್ತಬಹುವಚನನಿದ್ದೇಸೋಪಿ ಅವಿರುದ್ಧೋ ಹೋತಿ ಭಿನ್ನವಾಕ್ಯತ್ತಾ। ಕೇಚಿ ಪನ ಏಕವಾಕ್ಯತಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಪರೇತಂ ಭೂತಂ ಭೂತರತಂ ಭವಾ ಅಪರಿಮುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪಠನ್ತಿ, ವಿಭತ್ತಿಭೇದವಸೇನೇವ ಪನ ಪುರಾಣಪಾಠೋ।

    Ettha ca ‘‘lokamima’’nti paṭhamaṃ tāva sakalampi sattanikāyaṃ sāmaññato ekattaṃ upanento ekavacanena anodhiso gahaṇaṃ dīpetvā ‘‘svāyaṃ loko bhavayonigatiṭhitisattāvāsādivasena ceva tatthāpi taṃtaṃsattanikāyādivasena ca anekabhedabhinno paccekaṃ mayā volokito’’ti attano buddhacakkhuñāṇānubhāvaṃ pakāsento satthā puna vacanabhedaṃ katvā bahuvacanena odhiso gahaṇaṃ dīpeti ‘‘puthū avijjāya paretā bhūtā’’tiādinā. Evañca katvā ‘‘lokamima’’nti upayogavacanaṃ katvā ‘‘avijjāya paretā’’tiādinā paccattabahuvacananiddesopi aviruddho hoti bhinnavākyattā. Keci pana ekavākyatādhippāyena ‘‘avijjāya paretaṃ bhūtaṃ bhūtarataṃ bhavā aparimutta’’nti paṭhanti, vibhattibhedavaseneva pana purāṇapāṭho.

    ಇದಾನಿ ಯೇನ ಉಪಾಯೇನ ಭವವಿಪ್ಪಮೋಕ್ಖೋ ಹೋತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಅವಿಸಯಭೂತಂ ಬುದ್ಧಗೋಚರಂ ವಿಪಸ್ಸನಾವೀಥಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯೇ ಹಿ ಕೇಚೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಯೇ ಹಿ ಕೇಚಿ ಭವಾತಿ ಕಾಮಭವಾದಿ ಸಞ್ಞೀಭವಾದಿ ಏಕವೋಕಾರಭವಾದಿವಿಭಾಗೇನ ನಾನಾಭೇದಭಿನ್ನಾ ಸಾತವನ್ತೋ ವಾ ಅಸಾತವನ್ತೋ ವಾ ದೀಘಾಯುಕಾ ವಾ ಇತ್ತರಕ್ಖಣಾ ವಾ ಯೇ ಹಿ ಕೇಚಿ ಭವಾ। ಸಬ್ಬಧೀತಿ ಉದ್ಧಂ ಅಧೋ ತಿರಿಯನ್ತಿ ಆದಿವಿಭಾಗೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಸಬ್ಬತ್ಥತಾಯಾತಿ ಸಗ್ಗಾಪಾಯಮನುಸ್ಸಾದಿವಿಭಾಗೇನ। ಸಬ್ಬೇ ತೇತಿಆದೀಸು ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಭವಾ ರೂಪವೇದನಾದಿಧಮ್ಮಾ ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವಟ್ಠೇನ ಅನಿಚ್ಚಾ, ಉದಯಬ್ಬಯಪಟಿಪೀಳಿತತ್ತಾ ದುಕ್ಖಾ, ಜರಾಯ ಮರಣೇನ ಚಾತಿ ದ್ವಿಧಾ ವಿಪರಿಣಾಮೇತಬ್ಬತಾಯ ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮಾ। ಇತಿಸದ್ದೋ ಆದಿಅತ್ಥೋ ಪಕಾರತ್ಥೋ ವಾ, ತೇನ ಅನತ್ತಲಕ್ಖಣಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅವಸವತ್ತನಟ್ಠೇನ ಅನತ್ತಾ, ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮತಾಯ ವಾ ಅವಸವತ್ತನಟ್ಠೇನ ಅನತ್ತಾತಿ ವುತ್ತಾ।

    Idāni yena upāyena bhavavippamokkho hoti, taṃ sabbaṃ titthiyānaṃ avisayabhūtaṃ buddhagocaraṃ vipassanāvīthiṃ dassento ‘‘ye hi kecī’’tiādimāha. Tattha ye hi keci bhavāti kāmabhavādi saññībhavādi ekavokārabhavādivibhāgena nānābhedabhinnā sātavanto vā asātavanto vā dīghāyukā vā ittarakkhaṇā vā ye hi keci bhavā. Sabbadhīti uddhaṃ adho tiriyanti ādivibhāgena sabbattha. Sabbatthatāyāti saggāpāyamanussādivibhāgena. Sabbe tetiādīsu sabbepi te bhavā rūpavedanādidhammā hutvā abhāvaṭṭhena aniccā, udayabbayapaṭipīḷitattā dukkhā, jarāya maraṇena cāti dvidhā vipariṇāmetabbatāya vipariṇāmadhammā. Itisaddo ādiattho pakārattho vā, tena anattalakkhaṇampi saṅgahetvā avasavattanaṭṭhena anattā, vipariṇāmadhammatāya vā avasavattanaṭṭhena anattāti vuttā.

    ಏವಂ ಲಕ್ಖಣತ್ತಯಪಟಿವಿಜ್ಝನಾಕಾರೇನ ಏತಂ ಭವಸಙ್ಖಾತಂ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಅವಿಪರೀತಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಞ್ಞಾಯ ಸಮ್ಮಾ ಞಾಯೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಹಿತಾಯ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯ ಪಸ್ಸತೋ ಪರಿಞ್ಞಾಭಿಸಮಯಾದಿವಸೇನ ಪಟಿವಿಜ್ಝತೋ ‘‘ಭವೋ ನಿಚ್ಚೋ’’ತಿ ಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಾ ಭವೇಸು ತಣ್ಹಾ ಪಹೀಯತಿ, ಅಗ್ಗಮಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಿಸಮಕಾಲಮೇವ ಅನವಸೇಸಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಹೀನತ್ತಾ ವಿಭವಂ ವಿಚ್ಛೇದಂ ನಾಭಿನನ್ದತಿ ನ ಪತ್ಥೇತಿ। ಏವಂಭೂತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಯಾ ಕಾಮತಣ್ಹಾದಿವಸೇನ ಅಟ್ಠಸತಭೇದಾ ಅವತ್ಥಾದಿವಿಭಾಗೇನ ಅನನ್ತಭೇದಾ ಚ, ತಾಸಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರೇನ ತಣ್ಹಾನಂ ಖಯಾ ಪಹಾನಾ, ತದೇಕಟ್ಠತಾಯ ಸಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅಸೇಸಂ ನಿಸ್ಸೇಸಂ ವಿರಾಗೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಯೋ ಅನುಪ್ಪಾದನಿರೋಧೋ, ತಂ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ।

    Evaṃ lakkhaṇattayapaṭivijjhanākārena etaṃ bhavasaṅkhātaṃ khandhapañcakaṃ yathābhūtaṃ aviparītaṃ sammappaññāya sammā ñāyena vipassanāsahitāya maggapaññāya passato pariññābhisamayādivasena paṭivijjhato ‘‘bhavo nicco’’ti ādinayappavattā bhavesu taṇhā pahīyati, aggamaggappattisamakālameva anavasesaṃ nirujjhati, ucchedadiṭṭhiyā sabbaso pahīnattā vibhavaṃ vicchedaṃ nābhinandati na pattheti. Evaṃbhūtassa tassa yā kāmataṇhādivasena aṭṭhasatabhedā avatthādivibhāgena anantabhedā ca, tāsaṃ sabbaso sabbappakārena taṇhānaṃ khayā pahānā, tadekaṭṭhatāya sabbassapi saṃkilesapakkhassa asesaṃ nissesaṃ virāgena ariyamaggena yo anuppādanirodho, taṃ nibbānanti.

    ಏವಂ ತಣ್ಹಾಯ ಪಹಾನಮುಖೇನ ಸಉಪಾದಿಸೇಸನಿಬ್ಬಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅನುಪಾದಿಸೇಸನಿಬ್ಬಾನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬುತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯೋ ಸೋ ಸಬ್ಬಸೋ ತಣ್ಹಾನಂ ಖಯಾ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇನ ನಿಬ್ಬುತೋ ವುತ್ತನಯೇನ ಭಿನ್ನಕಿಲೇಸೋ ಖೀಣಾಸವಭಿಕ್ಖು, ತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬುತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನುಪಾದಾ ಉಪಾದಾನಾಭಾವತೋ ಕಿಲೇಸಾಭಿಸಙ್ಖಾರಮಾರಾನಂ ವಾ ಅಗ್ಗಹಣತೋ ಪುನಬ್ಭವೋ ನ ಹೋತಿ, ಆಯತಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ಉಪಪತ್ತಿಭವೋ ನತ್ಥಿ। ಏವಂಭೂತೇನ ಚ ತೇನ ಅಭಿಭೂತೋ ಮಾರೋ, ಅರಿಯಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಕಿಲೇಸಮಾರೋ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಮಾರೋ ದೇವಪುತ್ತಮಾರೋ ಚ ಚರಿಮಕಚಿತ್ತಕ್ಖಣೇ ಖನ್ಧಮಾರೋ ಮಚ್ಚುಮಾರೋ ಚಾತಿ ಪಞ್ಚವಿಧೋ ಮಾರೋ ಅಭಿಭೂತೋ ಪರಾಜಿತೋ, ಪುನ ಸೀಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತುಂ ಅಪ್ಪದಾನೇನ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನೋ ಕತೋ, ಯತೋ ತೇನ ವಿಜಿತೋ ಸಙ್ಗಾಮೋ ಮಾರೇಹಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪವತ್ತಿತೋ। ಏವಂ ವಿಜಿತಸಙ್ಗಾಮೋ ಪನ ಇಟ್ಠಾದೀಸು ಸಬ್ಬೇಸು ವಿಕಾರಾಭಾವೇನ ತಾದಿಲಕ್ಖಣಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ತಾದೀ ಅರಹಾ ಸಬ್ಬಭವಾನಿ ಯಥಾವುತ್ತಭೇದೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಭವೇ ಉಪಚ್ಚಗಾ ಸಮತಿಕ್ಕನ್ತೋ, ನ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಸಙ್ಖಂ ಉಪೇತಿ, ಅಞ್ಞದತ್ಥು ಅನುಪಾದಾನೋ ವಿಯ ಜಾತವೇದೋ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನತೋ ಉದ್ಧಂ ಅಪಞ್ಞತ್ತಿಕೋವ ಹೋತೀತಿ। ಇತಿ ಭಗವಾ ಇಮಂ ಮಹಾಉದಾನಂ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಕೂಟಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಟ್ಠಪೇಸಿ।

    Evaṃ taṇhāya pahānamukhena saupādisesanibbānaṃ dassetvā idāni anupādisesanibbānaṃ dassento ‘‘tassa nibbutassā’’tiādimāha. Tassattho – yo so sabbaso taṇhānaṃ khayā kilesaparinibbānena nibbuto vuttanayena bhinnakileso khīṇāsavabhikkhu, tassa nibbutassa bhikkhuno anupādā upādānābhāvato kilesābhisaṅkhāramārānaṃ vā aggahaṇato punabbhavo na hoti, āyatiṃ paṭisandhivasena upapattibhavo natthi. Evaṃbhūtena ca tena abhibhūto māro, ariyamaggakkhaṇe kilesamāro abhisaṅkhāramāro devaputtamāro ca carimakacittakkhaṇe khandhamāro maccumāro cāti pañcavidho māro abhibhūto parājito, puna sīsaṃ ukkhipituṃ appadānena nibbisevano kato, yato tena vijito saṅgāmo mārehi tattha tattha pavattito. Evaṃ vijitasaṅgāmo pana iṭṭhādīsu sabbesu vikārābhāvena tādilakkhaṇappattiyā tādī arahā sabbabhavāni yathāvuttabhede sabbepi bhave upaccagā samatikkanto, na yattha katthaci saṅkhaṃ upeti, aññadatthu anupādāno viya jātavedo parinibbānato uddhaṃ apaññattikova hotīti. Iti bhagavā imaṃ mahāudānaṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā kūṭaṃ gahetvā niṭṭhapesi.

    ದಸಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ನಿಟ್ಠಿತಾ ಚ ನನ್ದವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ।

    Niṭṭhitā ca nandavaggavaṇṇanā.







    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಉದಾನಪಾಳಿ • Udānapāḷi / ೧೦. ಲೋಕಸುತ್ತಂ • 10. Lokasuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact