| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೩. ಲೋಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
3. Lokasuttavaṇṇanā
೨೩. ತತಿಯೇ ಲೋಕೋತಿ ಲುಜ್ಜನಪಲುಜ್ಜನಟ್ಠೇನ ಲೋಕೋ। ಅತ್ಥತೋ ಪುರಿಮಸ್ಮಿಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚದ್ವಯಂ, ಇಧ ಪನ ದುಕ್ಖಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಲೋಕೋತಿ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ। ವಿಸಂಯುತ್ತೋತಿ ವಿಸಂಸಟ್ಠೋ ನ ಪಟಿಬದ್ಧೋ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಂಯೋಜನಾನಂ ಸಮ್ಮದೇವ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾ ತತೋ ವಿಪ್ಪಮುತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಲೋಕಸಮುದಯೋತಿ ಸುತ್ತನ್ತನಯೇನ ತಣ್ಹಾ, ಅಭಿಧಮ್ಮನಯೇನ ಪನ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದಿಯಡ್ಢಕಿಲೇಸಸಹಸ್ಸಂ। ಲೋಕನಿರೋಧೋತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ। ಸಚ್ಛಿಕತೋತಿ ಅತ್ತಪಚ್ಚಕ್ಖೋ ಕತೋ। ಲೋಕನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾತಿ ಸೀಲಾದಿಕ್ಖನ್ಧತ್ತಯಸಙ್ಗಹೋ ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ। ಸೋ ಹಿ ಲೋಕನಿರೋಧಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ ಅಧಿಗಚ್ಛತಿ, ತದತ್ಥಂ ಅರಿಯೇಹಿ ಪಟಿಪಜ್ಜೀಯತಿ ಚಾತಿ ಲೋಕನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
23. Tatiye lokoti lujjanapalujjanaṭṭhena loko. Atthato purimasmiṃ ariyasaccadvayaṃ, idha pana dukkhaṃ ariyasaccaṃ veditabbaṃ. Tenāha ‘‘lokoti dukkhasacca’’nti. Visaṃyuttoti visaṃsaṭṭho na paṭibaddho, sabbesaṃ saṃyojanānaṃ sammadeva samucchinnattā tato vippamuttoti attho. Lokasamudayoti suttantanayena taṇhā, abhidhammanayena pana abhisaṅkhārehi saddhiṃ diyaḍḍhakilesasahassaṃ. Lokanirodhoti nibbānaṃ. Sacchikatoti attapaccakkho kato. Lokanirodhagāminī paṭipadāti sīlādikkhandhattayasaṅgaho ariyo aṭṭhaṅgiko maggo. So hi lokanirodhaṃ nibbānaṃ gacchati adhigacchati, tadatthaṃ ariyehi paṭipajjīyati cāti lokanirodhagāminī paṭipadāti vuccati.
ಏತ್ತಾವತಾ ತಥಾನಿ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಯಾಥಾವತೋ ಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತಿ। ಚತ್ತಾರಿ ಹಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ತಥಾನಿ ನಾಮ। ಯಥಾಹ –
Ettāvatā tathāni abhisambuddho yāthāvato gatoti tathāgatoti ayamattho dassito hoti. Cattāri hi ariyasaccāni tathāni nāma. Yathāha –
‘‘ಚತ್ತಾರಿಮಾನಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾನಿ ಅವಿತಥಾನಿ ಅನಞ್ಞಥಾನಿ। ಕತಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ? ಇದಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಮೇತಂ ಅವಿತಥಮೇತಂ ಅನಞ್ಞಥಮೇತ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೦೯೦; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೨.೮) ವಿತ್ಥಾರೋ।
‘‘Cattārimāni, bhikkhave, tathāni avitathāni anaññathāni. Katamāni cattāri? Idaṃ dukkhanti, bhikkhave, tathametaṃ avitathametaṃ anaññathameta’’nti (saṃ. ni. 5.1090; paṭi. ma. 2.8) vitthāro.
ಅಪಿಚ ತಥಾಯ ಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ, ಗತೋತಿ ಚ ಅವಗತೋ ಅತೀತೋ ಪತ್ತೋ ಪಟಿಪನ್ನೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಸಕಲಲೋಕಂ ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾಯ ತಥಾಯ ಅವಿಪರೀತಾಯ ಗತೋ ಅವಗತೋ, ತಸ್ಮಾ ಲೋಕೋ ತಥಾಗತೇನ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ತಥಾಗತೋ। ಲೋಕಸಮುದಯಂ ಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾಯ ತಥಾಯ ಗತೋ ಅತೀತೋತಿ ತಥಾಗತೋ। ಲೋಕನಿರೋಧಂ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ತಥಾಯ ಗತೋ ಪತ್ತೋತಿ ತಥಾಗತೋ। ಲೋಕನಿರೋಧಗಾಮಿನಿಂ ಪಟಿಪದಂ ತಥಂ ಅವಿಪರೀತಂ ಗತೋ ಪಟಿಪನ್ನೋತಿ ತಥಾಗತೋತಿ। ಏವಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪಾಳಿಯಾ ತಥಾಗತಭಾವದೀಪನವಸೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Apica tathāya gatoti tathāgato, gatoti ca avagato atīto patto paṭipannoti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā bhagavā sakalalokaṃ tīraṇapariññāya tathāya aviparītāya gato avagato, tasmā loko tathāgatena abhisambuddhoti tathāgato. Lokasamudayaṃ pahānapariññāya tathāya gato atītoti tathāgato. Lokanirodhaṃ sacchikiriyāya tathāya gato pattoti tathāgato. Lokanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ tathaṃ aviparītaṃ gato paṭipannoti tathāgatoti. Evaṃ imissā pāḷiyā tathāgatabhāvadīpanavasena attho veditabbo.
ಇತಿ ಭಗವಾ ಚತುಸಚ್ಚಾಭಿಸಮ್ಬೋಧವಸೇನ ಅತ್ತನೋ ತಥಾಗತಭಾವಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಾದಿಅಭಿಸಮ್ಬೋಧವಸೇನಪಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಚತೂಹಿ ಸಚ್ಚೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಬುದ್ಧಭಾವಂ ಕಥೇತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ತಥಾಗತಸದ್ದಬುದ್ಧಸದ್ದಾನಂ ಅತ್ಥತೋ ನಿನ್ನಾನಾಕರಣತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ। ತಥಾ ಚೇವ ಹಿ ಪಾಳಿ ಪವತ್ತಾತಿ। ದಿಟ್ಠನ್ತಿ ರೂಪಾಯತನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬತೋ। ತೇನ ಯಂ ದಿಟ್ಠಂ ಯಂ ದಿಸ್ಸತಿ, ಯಂ ದಕ್ಖತಿ, ಯಂ ಸಮವಾಯೇ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ದಿಟ್ಠನ್ತೇವ ಗಹಿತಂ ಕಾಲವಿಸೇಸಸ್ಸ ಅನಾಮಟ್ಠಭಾವತೋ ಯಥಾ ‘‘ದುದ್ಧ’’ನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸುತನ್ತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸುತನ್ತಿ ಸದ್ದಾಯತನಂ ಸೋತಬ್ಬತೋ। ಮುತನ್ತಿ ಸನಿಸ್ಸಯೇ ಇನ್ದ್ರಿಯೇ ನಿಸ್ಸಯಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬತೋ’’ತಿ। ವಿಞ್ಞಾತನ್ತಿ ವಿಜಾನಿತಬ್ಬಂ। ತಂ ಪನ ದಿಟ್ಠಾದಿವಿನಿಮುತ್ತಂ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸುಖದುಕ್ಖಾದಿ ಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣ’’ನ್ತಿ। ಪತ್ತನ್ತಿ ಯಥಾ ತಥಾ ಪತ್ವಾ ಹತ್ಥಗತಂ, ಅಧಿಗತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ವಾ ಅಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ವಾ’’ತಿ। ಪರಿಯೇಸಿತನ್ತಿ ಪತ್ತಿಯಾ ಅತ್ಥಂ ಪರಿಯಿಟ್ಠಂ। ತಂ ಪನ ಪತ್ತಂ ವಾ ಸಿಯಾ ಅಪ್ಪತ್ತಂ ವಾ, ಉಭಯಥಾಪಿ ಪರಿಯೇಸಿತಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪತ್ತಂ ವಾ ಅಪ್ಪತ್ತಂ ವಾ’’ತಿ। ದ್ವಯೇನಪಿ ದ್ವಿಪ್ಪಕಾರಮ್ಪಿ ಪತ್ತಂ ದ್ವಿಪ್ಪಕಾರಮ್ಪಿ ಪರಿಯೇಸಿತಂ ತೇನ ತೇನ ಪಕಾರೇನ ತಥಾಗತೇನ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಚಿತ್ತೇನ ಅನುಸಞ್ಚರಿತನ್ತಿ ತೇ ಪನ ಅಪಾಪೇತ್ವಾ ಚಿತ್ತೇನೇವ ಅನು ಅನು ಸಞ್ಚರಿತಂ, ವಿಪರಿತಕ್ಕಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Iti bhagavā catusaccābhisambodhavasena attano tathāgatabhāvaṃ pakāsetvā idāni tattha diṭṭhādiabhisambodhavasenapi taṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ, bhikkhave’’tiādimāha. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘catūhi saccehi attano buddhabhāvaṃ kathetvā’’ti vuttaṃ, taṃ tathāgatasaddabuddhasaddānaṃ atthato ninnānākaraṇataṃ dassetuṃ vuttaṃ. Tathā ceva hi pāḷi pavattāti. Diṭṭhanti rūpāyatanaṃ daṭṭhabbato. Tena yaṃ diṭṭhaṃ yaṃ dissati, yaṃ dakkhati, yaṃ samavāye passeyya, taṃ sabbaṃ diṭṭhanteva gahitaṃ kālavisesassa anāmaṭṭhabhāvato yathā ‘‘duddha’’nti dasseti. Sutantiādīsupi eseva nayo. Sutanti saddāyatanaṃ sotabbato. Mutanti sanissaye indriye nissayaṃ muñcitvā pāpuṇitvā gahetabbaṃ. Tenāha ‘‘patvā gahetabbato’’ti. Viññātanti vijānitabbaṃ. Taṃ pana diṭṭhādivinimuttaṃ viññeyyanti āha ‘‘sukhadukkhādi dhammārammaṇa’’nti. Pattanti yathā tathā patvā hatthagataṃ, adhigatanti attho. Tenāha ‘‘pariyesitvā vā apariyesitvā vā’’ti. Pariyesitanti pattiyā atthaṃ pariyiṭṭhaṃ. Taṃ pana pattaṃ vā siyā appattaṃ vā, ubhayathāpi pariyesitamevāti āha ‘‘pattaṃ vā appattaṃ vā’’ti. Dvayenapi dvippakārampi pattaṃ dvippakārampi pariyesitaṃ tena tena pakārena tathāgatena abhisambuddhanti dasseti. Cittena anusañcaritanti te pana apāpetvā citteneva anu anu sañcaritaṃ, viparitakkitanti attho.
ಪೀತಕನ್ತಿಆದೀತಿ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಲೋಹಿತಓದಾತಾದಿಸಬ್ಬಂ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಭಾಗಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಸುಮನೋತಿ ರಾಗವಸೇನ ಲೋಭವಸೇನ ಸದ್ಧಾದಿವಸೇನ ವಾ ಸುಮನೋ। ದುಮ್ಮನೋತಿ ಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕವಸೇನ ವಾ ವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕವಸೇನ ವಾ ದುಮ್ಮನೋ। ಮಜ್ಝತ್ತೋತಿ ಅಞ್ಞಾಣವಸೇನ, ಞಾಣವಸೇನ ವಾ ಮಜ್ಝತ್ತೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ತತ್ಥ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಸಙ್ಖಸದ್ದೋ, ಪಣವಸದ್ದೋ, ಪತ್ತಗನ್ಧೋ, ಪುಪ್ಫಗನ್ಧೋ, ಪುಪ್ಫರಸೋ, ಫಲರಸೋ, ಉಪಾದಿನ್ನಂ, ಅನುಪಾದಿನ್ನಂ, ಮಜ್ಝತ್ತವೇದನಾ ಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮನ್ತಿ ಏವಮಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಅಪ್ಪತ್ತನ್ತಿ ಞಾಣೇನ ಅಸಮ್ಪತ್ತಂ, ಅವಿದಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಞಾಣೇನ ಅಸಚ್ಛಿಕತ’’ನ್ತಿ। ಲೋಕೇನ ಗತನ್ತಿ ಲೋಕೇನ ಞಾತಂ। ತಥೇವ ಗತತ್ತಾತಿ ತಥೇವ ಞಾತತ್ತಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧತ್ತಾ , ಗತಸದ್ದೇನ ಏಕತ್ತಂ ಬುದ್ಧಿಅತ್ಥನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಗತಿಅತ್ಥೋ ಹಿ ಧಾತವೋ ಬುದ್ಧಿಅತ್ಥಾ ಭವನ್ತೀತಿ ಅಕ್ಖರಚಿನ್ತಕಾ।
Pītakantiādīti ādisaddena lohitaodātādisabbaṃ rūpārammaṇabhāgaṃ saṅgaṇhāti. Sumanoti rāgavasena lobhavasena saddhādivasena vā sumano. Dummanoti byāpādavitakkavasena vā vihiṃsāvitakkavasena vā dummano. Majjhattoti aññāṇavasena, ñāṇavasena vā majjhatto. Esa nayo sabbattha. Tattha ādisaddena saṅkhasaddo, paṇavasaddo, pattagandho, pupphagandho, puppharaso, phalaraso, upādinnaṃ, anupādinnaṃ, majjhattavedanā kusalakammaṃ akusalakammanti evamādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Appattanti ñāṇena asampattaṃ, aviditanti attho. Tenāha ‘‘ñāṇena asacchikata’’nti. Lokena gatanti lokena ñātaṃ. Tatheva gatattāti tatheva ñātattā abhisambuddhattā , gatasaddena ekattaṃ buddhiatthanti attho. Gatiattho hi dhātavo buddhiatthā bhavantīti akkharacintakā.
ಯಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರತಿಂ ತಥಾಗತೋ ಅನುತ್ತರಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝತೀತಿ ಯಸ್ಸಞ್ಚ ವಿಸಾಖಪುಣ್ಣಮಾಯ ರತ್ತಿಯಂ ತಥಾಆಗತತ್ತಾದಿಅತ್ಥೇನ ತಥಾಗತೋ ಭಗವಾ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಅಪರಾಜಿತಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ತಿಣ್ಣಂ ಮಾರಾನಂ ಮತ್ಥಕಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಿತರಾಭಾವತೋ ಅನುತ್ತರಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಆಸವಕ್ಖಯಞಾಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಅಧಿಗಚ್ಛತಿ। ಯಞ್ಚ ರತ್ತಿಂ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತೀತಿ ಯಸ್ಸಞ್ಚ ವಿಸಾಖಪುಣ್ಣಮಾಯ ರತ್ತಿಯಂಯೇವ ಕುಸಿನಾರಾಯಂ ಉಪವತ್ತನೇ ಮಲ್ಲಾನಂ ಸಾಲವನೇ ಯಮಕಸಾಲಾನಮನ್ತರೇ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ। ಯಂ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರೇತಿ ಇಮಾಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸಉಪಾದಿಸೇಸಅನುಪಾದಿಸೇಸನಿಬ್ಬಾನಧಾತೂನಂ ಮಜ್ಝೇ ಪಞ್ಚಚತ್ತಾಲೀಸವಸ್ಸಪರಿಮಾಣಕಾಲೇ ಪಠಮಬೋಧಿಯಮ್ಪಿ ಮಜ್ಝಿಮಬೋಧಿಯಮ್ಪಿ ಪಚ್ಛಿಮಬೋಧಿಯಮ್ಪಿ ಯಂ ಸುತ್ತಗೇಯ್ಯಾದಿಪ್ಪಭೇದಂ ಧಮ್ಮಂ ಭಾಸತಿ ನಿದಸ್ಸನವಸೇನ, ಲಪತಿ ಉದ್ದಿಸನವಸೇನ, ನಿದ್ದಿಸತಿ ಪರಿನಿದ್ದಿಸನವಸೇನ। ಸಬ್ಬಂ ತಂ ತಥೇವ ಹೋತೀತಿ ತಂ ಏತ್ಥನ್ತರೇ ದೇಸಿತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸುತ್ತಗೇಯ್ಯಾದಿನವಙ್ಗಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಅತ್ಥತೋ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ಚ ಅನೂನಂ ಅನಧಿಕಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪುಣ್ಣಂ ರಾಗಮದನಿಮ್ಮದನಂ ದೋಸಮದನಿಮ್ಮದನಂ ಮೋಹಮದನಿಮ್ಮದನಂ, ನತ್ಥಿ ತತ್ಥ ವಾಲಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅವಕ್ಖಲಿತಂ, ಏಕಮುದ್ದಿಕಾಯ ಲಞ್ಛಿತಂ ವಿಯ ಏಕಾಯ ನಾಳಿಯಾ ಮಿತಂ ವಿಯ ಏಕತುಲಾಯ ತುಲಿತಂ ವಿಯ ಚ ತಂ ತಥೇವ ಹೋತಿ ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಭಾಸಿತಂ, ಏಕನ್ತೇನೇವ ತಸ್ಸ ಸಾಧನತೋ, ನೋ ಅಞ್ಞಥಾ, ತಸ್ಮಾ ತಥಂ ಅವಿತಥಂ ಅನಞ್ಞಥಂ। ಏತೇನ ತಥಾವಾದಿತಾಯ ತಥಾಗತೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಗದಅತ್ಥೋ ಅಯಂ ಗತಸದ್ದೋ ದ-ಕಾರಸ್ಸ ತ-ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ, ತಸ್ಮಾ ತಥಂ ಗದತೀತಿ ತಥಾಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಆಗದನಂ ಆಗದೋ, ವಚನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತೋ ಅವಿಪರೀತೋ ಆಗದೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ದ-ಕಾರಸ್ಸ ತ-ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ತಥಾಗತೋತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಪದಸಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Yañca, bhikkhave, ratiṃ tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhatīti yassañca visākhapuṇṇamāya rattiyaṃ tathāāgatattādiatthena tathāgato bhagavā bodhimaṇḍe aparājitapallaṅke nisinno tiṇṇaṃ mārānaṃ matthakaṃ madditvā uttaritarābhāvato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ āsavakkhayañāṇena saddhiṃ sabbaññutaññāṇaṃ adhigacchati. Yañca rattiṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyatīti yassañca visākhapuṇṇamāya rattiyaṃyeva kusinārāyaṃ upavattane mallānaṃ sālavane yamakasālānamantare anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati. Yaṃ etasmiṃ antareti imāsaṃ dvinnaṃ saupādisesaanupādisesanibbānadhātūnaṃ majjhe pañcacattālīsavassaparimāṇakāle paṭhamabodhiyampi majjhimabodhiyampi pacchimabodhiyampi yaṃ suttageyyādippabhedaṃ dhammaṃ bhāsati nidassanavasena, lapati uddisanavasena, niddisati pariniddisanavasena. Sabbaṃ taṃ tatheva hotīti taṃ etthantare desitaṃ sabbaṃ suttageyyādinavaṅgaṃ buddhavacanaṃ atthato byañjanato ca anūnaṃ anadhikaṃ sabbākāraparipuṇṇaṃ rāgamadanimmadanaṃ dosamadanimmadanaṃ mohamadanimmadanaṃ, natthi tattha vālaggamattampi avakkhalitaṃ, ekamuddikāya lañchitaṃ viya ekāya nāḷiyā mitaṃ viya ekatulāya tulitaṃ viya ca taṃ tatheva hoti yassatthāya bhāsitaṃ, ekanteneva tassa sādhanato, no aññathā, tasmā tathaṃ avitathaṃ anaññathaṃ. Etena tathāvāditāya tathāgatoti dasseti. Gadaattho ayaṃ gatasaddo da-kārassa ta-kāraṃ katvā, tasmā tathaṃ gadatīti tathāgatoti attho. Atha vā āgadanaṃ āgado, vacananti attho. Tato aviparīto āgado assāti da-kārassa ta-kāraṃ katvā tathāgatoti evamettha padasiddhi veditabbā.
ಯಥಾವಾದೀತಿ ಯೇ ಧಮ್ಮೇ ಭಗವಾ ‘‘ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾ ಸಾವಜ್ಜಾ ವಿಞ್ಞುಗರಹಿತಾ ಸಮತ್ತಾ ಸಮಾದಿನ್ನಾ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ ಪರೇಸಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ವದತಿ, ತೇ ಧಮ್ಮೇ ಏಕನ್ತೇನೇವ ಸಯಂ ಪಹಾಸಿ। ಯೇ ಪನ ಧಮ್ಮೇ ಭಗವಾ – ‘‘ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ ಅನವಜ್ಜಾ ವಿಞ್ಞುಪ್ಪಸತ್ಥಾ ಸಮತ್ತಾ ಸಮಾದಿನ್ನಾ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ ವದತಿ, ತೇ ಧಮ್ಮೇ ಏಕನ್ತೇನೇವ ಸಯಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾವಾದೀ ಭಗವಾ ತಥಾಕಾರೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತಥಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಸೀಲಾದಿಪರಿಪೂರಣವಸೇನ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪದಾಯಂ ಯಥಾಕಾರೀ ಭಗವಾ, ತಥೇವ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಪರೇಸಂ ತತ್ಥ ಪತಿಟ್ಠಾಪನವಸೇನ ತಥಾವಾದೀ। ಭಗವತೋ ಹಿ ವಾಚಾಯ ಕಾಯೋ ಅನುಲೋಮೇತಿ, ಕಾಯಸ್ಸಪಿ ವಾಚಾ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾವಾದೀ ತಥಾಕಾರೀ, ಯಥಾಕಾರೀ ತಥಾವಾದೀ ಚ ಹೋತಿ। ಏವಂಭೂತಸ್ಸ ಚ ಯಥಾ ವಾಚಾ, ಕಾಯೋಪಿ ತಥಾ ಗತೋ ಪವತ್ತೋ। ಯಥಾ ಚ ಕಾಯೋ, ವಾಚಾಪಿ ತಥಾ ಗತಾ ಪವತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Yathāvādīti ye dhamme bhagavā ‘‘ime dhammā akusalā sāvajjā viññugarahitā samattā samādinnā ahitāya dukkhāya saṃvattantī’’ti paresaṃ dhammaṃ desento vadati, te dhamme ekanteneva sayaṃ pahāsi. Ye pana dhamme bhagavā – ‘‘ime dhammā kusalā anavajjā viññuppasatthā samattā samādinnā hitāya sukhāya saṃvattantī’’ti vadati, te dhamme ekanteneva sayaṃ upasampajja viharati, tasmā yathāvādī bhagavā tathākārīti veditabbo. Tathā sammadeva sīlādiparipūraṇavasena sammāpaṭipadāyaṃ yathākārī bhagavā, tatheva dhammadesanāya paresaṃ tattha patiṭṭhāpanavasena tathāvādī. Bhagavato hi vācāya kāyo anulometi, kāyassapi vācā, tasmā yathāvādī tathākārī, yathākārī tathāvādī ca hoti. Evaṃbhūtassa ca yathā vācā, kāyopi tathā gato pavatto. Yathā ca kāyo, vācāpi tathā gatā pavattāti attho.
ಅಭಿಭೂ ಅನಭಿಭೂತೋತಿ ಉಪರಿ ಭವಗ್ಗಂ, ಹೇಟ್ಠಾ ಅವೀಚಿನಿರಯಂ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ತಿರಿಯಂ ಅಪರಿಮಾಣಾಸು ಲೋಕಧಾತೂಸು ಭಗವಾ ಸಬ್ಬಸತ್ತೇ ಅಭಿಭವತಿ ಸೀಲೇನಪಿ ಸಮಾಧಿನಾಪಿ ಪಞ್ಞಾಯಪಿ ವಿಮುತ್ತಿಯಾಪಿ, ನ ತಸ್ಸ ತುಲಾ ವಾ ಪಮಾಣಂ ವಾ ಅತ್ಥಿ। ಅಸಮೋ ಅಸಮಸಮೋ ಅಪ್ಪಟಿಮೋ ಅಪ್ಪಟಿಭಾಗೋ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ ಅತುಲೋ ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯೋ ಅನುತ್ತರೋ ಧಮ್ಮರಾಜಾ ದೇವದೇವೋ ಸಕ್ಕಾನಂ ಅತಿಸಕ್ಕೋ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಅತಿಬ್ರಹ್ಮಾ, ತತೋ ಏವ ಅಯಂ ನ ಕೇನಚಿ ಅಭಿಭೂತೋ। ದಕ್ಖತೀತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪಸ್ಸತಿ। ವಿಸೇಸವಚನಿಚ್ಛಾಯಪಿ ಅಭಾವತೋ ಅನವಸೇಸವಿಸಯೋ ದಸಸದ್ದೋ। ತೇನ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನೇಯ್ಯಂ ನಾಮ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಹತ್ಥತಲೇ ಆಮಲಕಂ ವಿಯ ಪಸ್ಸತೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ಅವಿಪರೀತಂ ಆಸಯಾದಿಅವಬೋಧೇನ ಹಿತೂಪಸಂಹಾರಾದಿನಾ ಚ ಸತ್ತೇ, ಭಾವಞ್ಞತ್ಥತ್ತೂಪನಯವಸೇನ ಸಙ್ಖಾರೇ, ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಸುಚಿಣ್ಣವಸಿತಾಯ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ, ಚಿತ್ತಞ್ಚ ವಸೇ ವತ್ತೇತೀತಿ ವಸವತ್ತೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
Abhibhū anabhibhūtoti upari bhavaggaṃ, heṭṭhā avīcinirayaṃ pariyantaṃ katvā tiriyaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu bhagavā sabbasatte abhibhavati sīlenapi samādhināpi paññāyapi vimuttiyāpi, na tassa tulā vā pamāṇaṃ vā atthi. Asamo asamasamo appaṭimo appaṭibhāgo appaṭipuggalo atulo appameyyo anuttaro dhammarājā devadevo sakkānaṃ atisakko brahmānaṃ atibrahmā, tato eva ayaṃ na kenaci abhibhūto. Dakkhatīti sabbaṃ passati. Visesavacanicchāyapi abhāvato anavasesavisayo dasasaddo. Tena yaṃ kiñci neyyaṃ nāma, sabbaṃ taṃ hatthatale āmalakaṃ viya passatīti dīpeti. Aviparītaṃ āsayādiavabodhena hitūpasaṃhārādinā ca satte, bhāvaññatthattūpanayavasena saṅkhāre, sabbākārena suciṇṇavasitāya samāpattiyo, cittañca vase vattetīti vasavattīti evamettha attho daṭṭhabbo.
ವಿಸಂಯುತ್ತೋತಿ ಚತೂಹಿ ಯೋಗೇಹಿ ವಿಸಂಯುತ್ತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಚತುನ್ನಂ ಯೋಗಾನಂ ಪಹಾನೇನ ವಿಸಂಯುತ್ತೋ’’ತಿ। ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಉಪಯೇಹಿ ವಿರಹಿತೋತಿ ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಲೋಕೇ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಉಪಯೇಹಿ ವಿರಹಿತೋ।
Visaṃyuttoti catūhi yogehi visaṃyutto. Tenāha ‘‘catunnaṃ yogānaṃ pahānena visaṃyutto’’ti. Taṇhādiṭṭhiupayehi virahitoti sabbasmimpi loke taṇhādiṭṭhisaṅkhātehi upayehi virahito.
ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಠಿತೋತಿ ತಬ್ಬಿಸಯಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನೇನ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಠಿತೋ। ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಗನ್ಥೇ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಠಿತೋತಿ ಸಬ್ಬೇ ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಯಗನ್ಥಾದಿಕೇ ಸಕಸನ್ತಾನತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಠಿತೋ। ವೇನೇಯ್ಯಸನ್ತಾನೇ ವಾ ಅತ್ತನೋ ದೇಸನಾವಿಲಾಸೇನ ತೇಸಂ ಪಮೋಚನೋತಿ ಸಬ್ಬಗನ್ಥಪ್ಪಮೋಚನೋ। ಫುಟ್ಠಸ್ಸ ಪರಮಾ ಸನ್ತೀತಿ ಅಸ್ಸ ಅನೇನ ಖೀಣಾಸವೇನ ಬುದ್ಧೇನ ಪರಮಾ ಸನ್ತಿ ಞಾಣಫುಸನೇನ ಫುಟ್ಠಾತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಫುಟ್ಠಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ। ನಿಬ್ಬಾನೇ ಕುತೋಚಿ ಭಯಂ ನತ್ಥೀತಿ ಕುತೋಚಿ ಭಯಕಾರಣತೋ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಭಯಂ ನತ್ಥಿ ಅಸಙ್ಖತಭಾವೇನ ಸಬ್ಬಸೋ ಖೇಮತ್ತಾ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ – ‘‘ಖೇಮಞ್ಚ ವೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮಿ ಖೇಮಗಾಮಿನಿಞ್ಚ ಪಟಿಪದ’’ನ್ತಿಆದಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೩೭೯-೪೦೮)। ನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಕುತೋಚಿ ಭಯಂ ನತ್ಥೀತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಕುತೋಭಯನ್ತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ನ ಕುತೋಚಿ ಭಯಂ ಏತ್ಥ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅಧಿಗತೇತಿ ಅಕುತೋಭಯಂ, ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ನಿಬ್ಬಚನಞ್ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Abhibhavitvā ṭhitoti tabbisayakilesappahānena abhibhuyya atikkamitvā ṭhito. Cattāropi ganthe mocetvā ṭhitoti sabbe abhijjhākāyaganthādike sakasantānato mocetvā ṭhito. Veneyyasantāne vā attano desanāvilāsena tesaṃ pamocanoti sabbaganthappamocano. Phuṭṭhassa paramā santīti assa anena khīṇāsavena buddhena paramā santi ñāṇaphusanena phuṭṭhāti evamettha sambandho veditabbo. Tenāha ‘‘phuṭṭhassā’’tiādi. Nibbāne kutoci bhayaṃ natthīti kutoci bhayakāraṇato nibbāne bhayaṃ natthi asaṅkhatabhāvena sabbaso khemattā. Tenāha bhagavā – ‘‘khemañca vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi khemagāminiñca paṭipada’’ntiādi (saṃ. ni. 4.379-408). Nibbānappattassa vā kutoci bhayaṃ natthīti nibbānaṃ akutobhayanti evamettha attho daṭṭhabbo, na kutoci bhayaṃ ettha etasmiṃ adhigateti akutobhayaṃ, nibbānanti evamettha nibbacanañca daṭṭhabbaṃ.
ಅನೀಘೋ ನಿದ್ದುಕ್ಖೋ। ಸಬ್ಬಕಮ್ಮಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತೋತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಖಯಂ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ಅಚ್ಚನ್ತಭಾವಂ ಪತ್ತೋ। ಉಪಧೀ ಸಮ್ಮದೇವ ಖೀಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಉಪಧಿಸಙ್ಖಯೋ, ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಉಪಧಿಸಙ್ಖಯಸಙ್ಖಾತೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ’’ತಿ। ಚಕ್ಕನ್ತಿ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ। ಪವತ್ತಯೀತಿ ತೇಪರಿವಟ್ಟಂ ದ್ವಾದಸಾಕಾರಂ ಪವತ್ತೇಸಿ । ಮಹನ್ತೇಹಿ ಸೀಲಾದಿಗುಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಮಹನ್ತಂ। ವೀತಸಾರದನ್ತಿ ಚತುವೇಸಾರಜ್ಜಯೋಗೇನ ವೀತಸಾರದಂ। ಸೇಸಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ।
Anīgho niddukkho. Sabbakammakkhayaṃ pattoti sabbesaṃ kammānaṃ khayaṃ pariyosānaṃ accantabhāvaṃ patto. Upadhī sammadeva khīyanti etthāti upadhisaṅkhayo, nibbānanti āha ‘‘upadhisaṅkhayasaṅkhāte nibbāne’’ti. Cakkanti dhammacakkaṃ. Pavattayīti teparivaṭṭaṃ dvādasākāraṃ pavattesi . Mahantehi sīlādiguṇehi samannāgatattā mahantaṃ. Vītasāradanti catuvesārajjayogena vītasāradaṃ. Sesaṃ uttānameva.
ಲೋಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Lokasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೩. ಲೋಕಸುತ್ತಂ • 3. Lokasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೩. ಲೋಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 3. Lokasuttavaṇṇanā
