Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Itivuttaka-aṭṭhakathā

    ੧੩. ਲੋਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ

    13. Lokasuttavaṇṇanā

    ੧੧੨. ਤੇਰਸਮੇ ਲੋਕੋਤਿ ਲੁਜ੍ਜਨਪਲੁਜ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਤੋ ਪੁਰਿਮਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਦ੍વਯਂ ਇਧ ਪਨ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਸ੍વਾਯਂ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ, ਸਙ੍ਖਾਰਲੋਕੋ, ਓਕਾਸਲੋਕੋਤਿ વਿਭਾਗਤੋ ਸਰੂਪਤੋ ਚ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤੋਯੇવ। ਅਪਿਚ ਖਨ੍ਧਲੋਕਾਦਿવਸੇਨ ਚ ਅਨੇਕવਿਧੋ ਲੋਕੋ। ਯਥਾਹ –

    112. Terasame lokoti lujjanapalujjanaṭṭhena loko, atthato purimaṃ ariyasaccadvayaṃ idha pana dukkhaṃ ariyasaccaṃ veditabbaṃ. Svāyaṃ sattaloko, saṅkhāraloko, okāsalokoti vibhāgato sarūpato ca heṭṭhā vuttoyeva. Apica khandhalokādivasena ca anekavidho loko. Yathāha –

    ‘‘ਲੋਕੋਤਿ ਖਨ੍ਧਲੋਕੋ, ਧਾਤੁਲੋਕੋ, ਆਯਤਨਲੋਕੋ, વਿਪਤ੍ਤਿਭવਲੋਕੋ, વਿਪਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવਲੋਕੋ, ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਭવਲੋਕੋ, ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવਲੋਕੋ, ਏਕੋ ਲੋਕੋ ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ ਅਹਾਰਟ੍ਠਿਤਿਕਾ, ਦ੍વੇ ਲੋਕਾ ਨਾਮਞ੍ਚ ਰੂਪਞ੍ਚ, ਤਯੋ ਲੋਕਾ ਤਿਸ੍ਸੋ વੇਦਨਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਲੋਕਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਆਹਾਰਾ, ਪਞ੍ਚ ਲੋਕਾ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ, ਛ ਲੋਕਾ ਛ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾਨਿ ਆਯਤਨਾਨਿ, ਸਤ੍ਤ ਲੋਕਾ ਸਤ੍ਤ વਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿਯੋ, ਅਟ੍ਠ ਲੋਕਾ ਅਟ੍ਠ ਲੋਕਧਮ੍ਮਾ, ਨવ ਲੋਕਾ ਨવ ਸਤ੍ਤਾવਾਸਾ, ਦਸ ਲੋਕਾ ਦਸਾਯਤਨਾਨਿ, ਦ੍વਾਦਸ ਲੋਕਾ ਦ੍વਾਦਸਾਯਤਨਾਨਿ, ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਲੋਕਾ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਧਾਤੁਯੋ’’ਤਿ (ਮਹਾਨਿ॰ ੩; ਚੂਲ਼ਨਿ॰ ਅਜਿਤਮਾਣવਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸ ੨)।

    ‘‘Lokoti khandhaloko, dhātuloko, āyatanaloko, vipattibhavaloko, vipattisambhavaloko, sampattibhavaloko, sampattisambhavaloko, eko loko sabbe sattā ahāraṭṭhitikā, dve lokā nāmañca rūpañca, tayo lokā tisso vedanā, cattāro lokā cattāro āhārā, pañca lokā pañcupādānakkhandhā, cha lokā cha ajjhattikāni āyatanāni, satta lokā satta viññāṇaṭṭhitiyo, aṭṭha lokā aṭṭha lokadhammā, nava lokā nava sattāvāsā, dasa lokā dasāyatanāni, dvādasa lokā dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa lokā aṭṭhārasa dhātuyo’’ti (mahāni. 3; cūḷani. ajitamāṇavapucchāniddesa 2).

    ਏવਮਨੇਕਧਾ વਿਭਤ੍ਤੋਪਿ ਲੋਕੋ ਪਞ੍ਚਸੁ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਏવ ਸਙ੍ਗਹਂ ਸਮੋਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਚ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਜਾਤਿਪਿ ਦੁਕ੍ਖਾ …ਪੇ॰… ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾਪਿ ਦੁਕ੍ਖਾਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਤ੍ਥਤੋ ਪੁਰਿਮਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਦ੍વਯਂ, ਇਧ ਪਨ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ। ਨਨੁ ਚ ਲੁਜ੍ਜਨਪਲੁਜ੍ਜਨਟ੍ਠੋ ਅવਿਸੇਸੇਨ ਪਞ੍ਚਸੁ ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਸਮ੍ਭવਤੀਤਿ? ਸਚ੍ਚਂ ਸਮ੍ਭવਤਿ। ਯਂ ਪਨ ਨ ਲੁਜ੍ਜਤੀਤਿ ਗਹਿਤਂ, ਤਂ ਤਥਾ ਨ ਹੋਤਿ, ਏਕਂਸੇਨੇવ ਲੁਜ੍ਜਤਿ ਪਲੁਜ੍ਜਤੀਤਿ ਸੋ ਲੋਕੋਤਿ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇਸ੍વੇવ ਲੋਕਸਦ੍ਦੋ ਨਿਰੂਲ਼੍ਹੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਲੋਕੋਤਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਏવ।

    Evamanekadhā vibhattopi loko pañcasu upādānakkhandhesu eva saṅgahaṃ samosaraṇaṃ gacchati, upādānakkhandhā ca dukkhaṃ ariyasaccaṃ jātipi dukkhā …pe… saṃkhittena pañcupādānakkhandhāpi dukkhāti. Tena vuttaṃ ‘‘atthato purimaṃ ariyasaccadvayaṃ, idha pana dukkhaṃ ariyasaccaṃ veditabba’’nti. Nanu ca lujjanapalujjanaṭṭho avisesena pañcasu khandhesu sambhavatīti? Saccaṃ sambhavati. Yaṃ pana na lujjatīti gahitaṃ, taṃ tathā na hoti, ekaṃseneva lujjati palujjatīti so lokoti upādānakkhandhesveva lokasaddo nirūḷhoti veditabbo. Tasmā lokoti dukkhaṃ ariyasaccaṃ eva.

    ਯਦਿਪਿ ਤਥਾਗਤ-ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਾ ਤਥਾਗਤਸੁਤ੍ਤੇ ਨਾਨਾਨਯੇਹਿ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਅਤ੍ਥੋ વਿਭਤ੍ਤੋ, ਤਥਾਪਿ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਅਤ੍ਥਸਂવਣ੍ਣਨਾਮੁਖੇਨ ਅਯਮਤ੍ਥવਿਭਾવਨਾ – ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ‘‘ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤੋ ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤੋ’’ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤવਿਭਾਗੇਨ વਾ ਅવਿਸੇਸਤੋ ਤਾવ ਆਸਯਾਨੁਸਯਚਰਿਯਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਆਦਿਭੇਦਤੋ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਦਿવਿਭਾਗਤੋ વਟ੍ਟਪ੍ਪਮਾਣਸਣ੍ਠਾਨਾਦਿਭੇਦਤੋ, વਿਸੇਸਤੋ વਾ ਪਨ ‘‘ਅਯਂ ਸਸ੍ਸਤਾਸਯੋ, ਅਯਂ ਉਚ੍ਛੇਦਾਸਯੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ‘‘ਕਕ੍ਖਲ਼ਲਕ੍ਖਣਾ ਪਥવੀਧਾਤੁ, ਪਗ੍ਘਰਣਲਕ੍ਖਣਾ ਆਪੋਧਾਤੂ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਚ ਅਭਿવਿਸਿਟ੍ਠੇਨ ਸਯਮ੍ਭੁਞਾਣੇਨ ਸਮ੍ਮਾ ਅવਿਪਰੀਤਂ ਯੋ ਯੋ ਅਤ੍ਥੋ ਯਥਾ ਯਥਾ ਬੁਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬੋ, ਤਥਾ ਤਥਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਞਾਤੋ ਅਤ੍ਤਪਚ੍ਚਕ੍ਖੋ ਕਤੋਤਿ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ।

    Yadipi tathāgata-saddassa heṭṭhā tathāgatasutte nānānayehi vitthārato attho vibhatto, tathāpi pāḷiyā atthasaṃvaṇṇanāmukhena ayamatthavibhāvanā – abhisambuddhoti ‘‘abhiññeyyato pariññeyyato’’ti pubbe vuttavibhāgena vā avisesato tāva āsayānusayacariyādhimuttiādibhedato kusalākusalādivibhāgato vaṭṭappamāṇasaṇṭhānādibhedato, visesato vā pana ‘‘ayaṃ sassatāsayo, ayaṃ ucchedāsayo’’tiādinā ‘‘kakkhaḷalakkhaṇā pathavīdhātu, paggharaṇalakkhaṇā āpodhātū’’tiādinā ca abhivisiṭṭhena sayambhuñāṇena sammā aviparītaṃ yo yo attho yathā yathā bujjhitabbo, tathā tathā buddho ñāto attapaccakkho katoti abhisambuddho.

    ਲੋਕਸ੍ਮਾਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਲੋਕਤੋ। વਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋਤਿ વਿਸਂਸਟ੍ਠੋ, ਤਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧਾਨਂ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਤਤੋ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਲੋਕਸਮੁਦਯੋਤਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਨਯੇਨ ਤਣ੍ਹਾ, ਅਭਿਧਮ੍ਮਨਯੇਨ ਪਨ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦਿਯਡ੍ਢਕਿਲੇਸਸਹਸ੍ਸਂ। ਪਹੀਨੋਤਿ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡੇ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਞਾਣੇਨ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨવਸੇਨ ਸવਾਸਨਂ ਪਹੀਨੋ। ਲੋਕਨਿਰੋਧੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਸਚ੍ਛਿਕਤੋਤਿ ਅਤ੍ਤਪਚ੍ਚਕ੍ਖੋ ਕਤੋ। ਲੋਕਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾਤਿ ਸੀਲਾਦਿਕ੍ਖਨ੍ਧਤ੍ਤਯਸਙ੍ਗਹੋ ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ। ਸੋ ਹਿ ਲੋਕਨਿਰੋਧਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਦਤ੍ਥਂ ਅਰਿਯੇਹਿ ਪਟਿਪਜ੍ਜੀਯਤਿ ਚਾਤਿ ਲੋਕਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    Lokasmāti yathāvuttalokato. Visaṃyuttoti visaṃsaṭṭho, tappaṭibaddhānaṃ sabbesaṃ saṃyojanānaṃ sammadeva samucchinnattā tato vippamuttoti attho. Lokasamudayoti suttantanayena taṇhā, abhidhammanayena pana abhisaṅkhārehi saddhiṃ diyaḍḍhakilesasahassaṃ. Pahīnoti bodhimaṇḍe arahattamaggañāṇena samucchedappahānavasena savāsanaṃ pahīno. Lokanirodhoti nibbānaṃ. Sacchikatoti attapaccakkho kato. Lokanirodhagāminī paṭipadāti sīlādikkhandhattayasaṅgaho ariyo aṭṭhaṅgiko maggo. So hi lokanirodhaṃ nibbānaṃ gacchati adhigacchati, tadatthaṃ ariyehi paṭipajjīyati cāti lokanirodhagāminī paṭipadāti vuccati.

    ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਤਥਾਨਿ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਯਾਥਾવਤੋ ਗਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਹਿ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਿ ਤਥਾਨਿ ਨਾਮ। ਯਥਾਹ –

    Ettāvatā tathāni abhisambuddho yāthāvato gatoti tathāgatoti ayamattho dassito hoti. Cattāri hi ariyasaccāni tathāni nāma. Yathāha –

    ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਨਿ ਅવਿਤਥਾਨਿ ਅਨਞ੍ਞਥਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ? ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਮੇਤਂ ਅવਿਤਥਮੇਤਂ, ਅਨਞ੍ਞਥਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੦੯੦) વਿਤ੍ਥਾਰੋ।

    ‘‘Cattārimāni , bhikkhave, tathāni avitathāni anaññathāni. Katamāni cattāri? Idaṃ dukkhanti, bhikkhave, tathametaṃ avitathametaṃ, anaññathameta’’nti (saṃ. ni. 5.1090) vitthāro.

    ਅਪਿਚ ਤਥਾਯ ਗਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ, ਤਥਂ ਗਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ , ਗਤੋਤਿ ਚ ਅવਗਤੋ ਅਤੀਤੋ ਪਤ੍ਤੋ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਸ੍ਮਾ ਭਗવਾ ਸਕਲਲੋਕਂ ਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਤਥਾਯ ਅવਿਪਰੀਤਾਯ ਗਤੋ ਅવਗਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਲੋਕੋ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ। ਲੋਕਸਮੁਦਯਂ ਪਹਾਨਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਤਥਾਯ ਗਤੋ ਅਤੀਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ। ਲੋਕਨਿਰੋਧਂ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਤਥਾਯ ਗਤੋ ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ। ਲੋਕਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਂ ਪਟਿਪਦਂ ਤਥਂ ਅવਿਪਰੀਤਂ ਗਤੋ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋਤਿ। ਏવਂ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਭਗવਤੋ ਤਥਾਗਤਭਾવਦੀਪਨવਸੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Apica tathāya gatoti tathāgato, tathaṃ gatoti tathāgato , gatoti ca avagato atīto patto paṭipannoti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā bhagavā sakalalokaṃ tīraṇapariññāya tathāya aviparītāya gato avagato, tasmā loko tathāgatena abhisambuddhoti tathāgato. Lokasamudayaṃ pahānapariññāya tathāya gato atītoti tathāgato. Lokanirodhaṃ sacchikiriyāya tathāya gato pattoti tathāgato. Lokanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ tathaṃ aviparītaṃ gato paṭipannoti tathāgatoti. Evaṃ imissā pāḷiyā bhagavato tathāgatabhāvadīpanavasena attho veditabbo.

    ਇਤਿ ਭਗવਾ ਚਤੁਸਚ੍ਚਾਭਿਸਮ੍ਬੋਧਨવਸੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਤਥਾਗਤਭਾવਂ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਾਦਿਅਭਿਸਮ੍ਬੋਧਿવਸੇਨਪਿ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਅ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੪.੨੩) ਪਨ ‘‘ਚਤੂਹਿ ਸਚ੍ਚੇਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਬੁਦ੍ਧਭਾવਂ ਕਥੇਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਂ ਤਥਾਗਤਸਦ੍ਦ-ਬੁਦ੍ਧਸਦ੍ਦਾਨਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਨਿਨ੍ਨਾਨਾਕਰਣਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਥਾ ਚੇવ ਹਿ ਪਾਲ਼ਿ ਪવਤ੍ਤਾਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਰੂਪਾਯਤਨਂ। ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਸਦ੍ਦਾਯਤਨਂ। ਮੁਤਨ੍ਤਿ ਪਤ੍વਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਤੋ ਗਨ੍ਧਾਯਤਨਂ, ਰਸਾਯਤਨਂ, ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਯਤਨਞ੍ਚ। વਿਞ੍ਞਾਤਨ੍ਤਿ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾਦਿਧਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਂ। ਪਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ વਾ ਅਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ વਾ ਪਤ੍ਤਂ। ਪਰਿਯੇਸਿਤਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਤਂ વਾ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਂ વਾ ਪਰਿਯੇਸਿਤਂ। ਅਨੁવਿਚਰਿਤਂ ਮਨਸਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਅਨੁਸਞ੍ਚਰਿਤਂ। ਕਸ੍ਸ ਪਨ ਅਨੁવਿਚਰਿਤਂ ਮਨਸਾਤਿ? ਸਦੇવਕਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਨੀਯਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਹ ਦੇવੇਹੀਤਿ ਸਦੇવਕੋ, ਤਸ੍ਸ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ। ਸੇਸਪਦੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।

    Iti bhagavā catusaccābhisambodhanavasena attano tathāgatabhāvaṃ pakāsetvā idāni tattha diṭṭhādiabhisambodhivasenapi taṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ, bhikkhave’’tiādimāha. Aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 2.4.23) pana ‘‘catūhi saccehi attano buddhabhāvaṃ kathetvā’’tiādi vuttaṃ. Taṃ tathāgatasadda-buddhasaddānaṃ atthato ninnānākaraṇataṃ dassetuṃ vuttaṃ. Tathā ceva hi pāḷi pavattāti. Tattha diṭṭhanti rūpāyatanaṃ. Sutanti saddāyatanaṃ. Mutanti patvā gahetabbato gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanañca. Viññātanti sukhadukkhādidhammārammaṇaṃ. Pattanti pariyesitvā vā apariyesitvā vā pattaṃ. Pariyesitanti pattaṃ vā appattaṃ vā pariyesitaṃ. Anuvicaritaṃ manasāti cittena anusañcaritaṃ. Kassa pana anuvicaritaṃ manasāti? Sadevakassa…pe… sadevamanussāyāti sambandhanīyaṃ. Tattha saha devehīti sadevako, tassa sadevakassa. Sesapadesupi eseva nayo.

    ਸਦੇવਕવਚਨੇਨ ਚੇਤ੍ਥ ਪਞ੍ਚਕਾਮਾવਚਰਦੇવਗ੍ਗਹਣਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਸਮਾਰਕવਚਨੇਨ ਛਟ੍ਠਕਾਮਾવਚਰਦੇવਗ੍ਗਹਣਂ, ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕવਚਨੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯਿਕਾਦਿਬ੍ਰਹ੍ਮਗ੍ਗਹਣਂ, ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿવਚਨੇਨ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗ੍ਗਹਣਞ੍ਚੇવ ਸਮਿਤਪਾਪਬਾਹਿਤਪਾਪਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗ੍ਗਹਣਞ੍ਚ, ਪਜਾવਚਨੇਨ ਸਤ੍ਤਲੋਕਗ੍ਗਹਣਂ , ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸવਚਨੇਨ ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવਅવਸੇਸਮਨੁਸ੍ਸਗ੍ਗਹਣਂ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਤੀਹਿ ਪਦੇਹਿ ਦੇવਮਾਰਬ੍ਰਹ੍ਮੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ, ਦ੍વੀਹਿ ਪਜਾવਸੇਨ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਗਹਿਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Sadevakavacanena cettha pañcakāmāvacaradevaggahaṇaṃ veditabbaṃ, samārakavacanena chaṭṭhakāmāvacaradevaggahaṇaṃ, sabrahmakavacanena brahmakāyikādibrahmaggahaṇaṃ, sassamaṇabrāhmaṇivacanena sāsanassa paccatthikasamaṇabrāhmaṇaggahaṇañceva samitapāpabāhitapāpasamaṇabrāhmaṇaggahaṇañca, pajāvacanena sattalokaggahaṇaṃ , sadevamanussavacanena sammutidevaavasesamanussaggahaṇaṃ. Evamettha tīhi padehi devamārabrahmehi saddhiṃ sattaloko, dvīhi pajāvasena sattaloko gahitoti veditabbo.

    ਅਪਰੋ ਨਯੋ – ਸਦੇવਕਗ੍ਗਹਣੇਨ ਅਰੂਪਾવਚਰਦੇવਲੋਕੋ ਗਹਿਤੋ, ਸਮਾਰਕવਚਨੇਨ ਛਕਾਮਾવਚਰਦੇવਲੋਕੋ, ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕવਚਨੇਨ ਰੂਪੀਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੋ, ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਦਿવਚਨੇਨ ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવੇਹਿ ਸਹ ਅવਸੇਸਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਗਹਿਤੋ। ਅਪਿਚੇਤ੍ਥ ਸਦੇવਕવਚਨੇਨ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ ਸਬ੍ਬਲੋਕવਿਸਯਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਭਾવੇ ਪਕਾਸਿਤੇ ਯੇਸਮੇવਂ ਸਿਯਾ ‘‘ਮਾਰੋ ਨਾਮ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ ਛਕਾਮਾવਚਰਿਸ੍ਸਰੋ વਸવਤ੍ਤੀ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਪਨ ਤਤੋਪਿ ਮਹਾਨੁਭਾવਤਰੋ ਦਸਹਿ ਅਙ੍ਗੁਲੀਹਿ ਦਸਸੁ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਸਹਸ੍ਸੇਸੁ ਆਲੋਕਂ ਫਰਤਿ, ਉਤ੍ਤਮਜ੍ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸੁਖਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ। ਪੁਥੂ ਚ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਇਦ੍ਧਿਮਨ੍ਤੋ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਕਾ ਪਰਚਿਤ੍ਤવਿਦੁਨੋ ਮਹਾਨੁਭਾવਾ ਸਂવਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਅਯਞ੍ਚ ਸਤ੍ਤਕਾਯੋ ਅਨਨ੍ਤੋ ਅਪਰਿਮਾਣੋ, ਕਿਮੇਤੇਸਂ ਸਬ੍ਬੇਸਂਯੇવ વਿਸਯੋ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਭਗવਤਾ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ? ਤੇਸਂ વਿਮਤਿਂ વਿਧਮੇਨ੍ਤੋ ਭਗવਾ ‘‘ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ।

    Aparo nayo – sadevakaggahaṇena arūpāvacaradevaloko gahito, samārakavacanena chakāmāvacaradevaloko, sabrahmakavacanena rūpībrahmaloko, sassamaṇabrāhmaṇādivacanena sammutidevehi saha avasesasattaloko gahito. Apicettha sadevakavacanena ukkaṭṭhaparicchedato sabbalokavisayassa bhagavato abhisambuddhabhāve pakāsite yesamevaṃ siyā ‘‘māro nāma mahānubhāvo chakāmāvacarissaro vasavattī, brahmā pana tatopi mahānubhāvataro dasahi aṅgulīhi dasasu cakkavāḷasahassesu ālokaṃ pharati, uttamajjhānasamāpattisukhaṃ paṭisaṃvedeti. Puthū ca samaṇabrāhmaṇā iddhimanto dibbacakkhukā paracittaviduno mahānubhāvā saṃvijjanti. Ayañca sattakāyo ananto aparimāṇo, kimetesaṃ sabbesaṃyeva visayo anavasesato bhagavatā abhisambuddho’’ti? Tesaṃ vimatiṃ vidhamento bhagavā ‘‘sadevakassa lokassā’’tiādimāha.

    ਪੋਰਾਣਾ ਪਨਾਹੁ – ‘‘ਸਦੇવਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਦੇવਤਾਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅવਸੇਸਲੋਕਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਤਿ, ‘‘ਸਮਾਰਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਮਾਰੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅવਸੇਸਲੋਕਂ, ‘‘ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅવਸੇਸਲੋਕਂ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤਿਭવੂਪਗੇ ਸਤ੍ਤੇ ਤੀਸੁ ਪਦੇਸੁ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਦ੍વੀਹਿ ਪਦੇਹਿ ਪਰਿਯਾਦਿਯਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਯਾ ਪਜਾਯ ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਏવਂ ਪਞ੍ਚਹਿਪਿ ਪਦੇਹਿ ਖਨ੍ਧਤ੍ਤਯਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੇ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤੇ ਪਰਿਯਾਦਿਯਤਿ।

    Porāṇā panāhu – ‘‘sadevakassā’’ti devatāhi saddhiṃ avasesalokaṃ pariyādiyati, ‘‘samārakassā’’ti mārena saddhiṃ avasesalokaṃ, ‘‘sabrahmakassā’’ti brahmehi saddhiṃ avasesalokaṃ. Evaṃ sabbepi tibhavūpage satte tīsu padesu pakkhipitvā puna dvīhi padehi pariyādiyanto ‘‘sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāyā’’ti āha. Evaṃ pañcahipi padehi khandhattayaparicchinne sabbasatte pariyādiyati.

    ਯਸ੍ਮਾ ਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ – ਯਂ ਅਪਰਿਮਾਣਾਸੁ ਲੋਕਧਾਤੂਸੁ ਇਮਸ੍ਸ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ‘‘ਨੀਲਂ ਪੀਤਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ ਚਕ੍ਖੁਦ੍વਾਰੇ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ‘‘ਅਯਂ ਸਤ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਇਮਂ ਨਾਮ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸੁਮਨੋ વਾ ਦੁਮ੍ਮਨੋ વਾ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤੋ વਾ ਜਾਤੋ’’ਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ। ਤਥਾ ਯਂ ਅਪਰਿਮਾਣਾਸੁ ਲੋਕਧਾਤੂਸੁ ਇਮਸ੍ਸ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ‘‘ਭੇਰਿਸਦ੍ਦੋ ਮੁਦਿਙ੍ਗਸਦ੍ਦੋ’’ਤਿਆਦਿ ਸਦ੍ਦਾਰਮ੍ਮਣਂ ਸੋਤਦ੍વਾਰੇ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ, ‘‘ਮੂਲਗਨ੍ਧੋ ਤਚਗਨ੍ਧੋ’’ਤਿਆਦਿ ਗਨ੍ਧਾਰਮ੍ਮਣਂ ਘਾਨਦ੍વਾਰੇ ਆਪਾਥਮਾਗਚ੍ਛਤਿ, ‘‘ਮੂਲਰਸੋ ਖਨ੍ਧਰਸੋ’’ਤਿਆਦਿ ਰਸਾਰਮ੍ਮਣਂ ਜਿવ੍ਹਾਦ੍વਾਰੇ ਆਪਾਥਮਾਗਚ੍ਛਤਿ , ‘‘ਕਕ੍ਖਲ਼ਂ ਮੁਦੁਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਪਥવੀਧਾਤੁਤੇਜੋਧਾਤੁવਾਯੋਧਾਤੁਭੇਦਂ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਰਮ੍ਮਣਂ ਕਾਯਦ੍વਾਰੇ ਆਪਾਥਮਾਗਚ੍ਛਤਿ , ‘‘ਅਯਂ ਸਤ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਇਮਂ ਨਾਮ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਫੁਸਿਤ੍વਾ ਸੁਮਨੋ વਾ ਦੁਮ੍ਮਨੋ વਾ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤੋ વਾ ਜਾਤੋ’’ਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ।

    Yasmā taṃ tathāgatena abhisambuddhanti iminā idaṃ dasseti – yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa ‘‘nīlaṃ pītaka’’ntiādi rūpārammaṇaṃ cakkhudvāre āpāthaṃ āgacchati, taṃ sabbaṃ ‘‘ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma rūpārammaṇaṃ disvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jāto’’ti tathāgatassa evaṃ abhisambuddhaṃ. Tathā yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa ‘‘bherisaddo mudiṅgasaddo’’tiādi saddārammaṇaṃ sotadvāre āpāthaṃ āgacchati, ‘‘mūlagandho tacagandho’’tiādi gandhārammaṇaṃ ghānadvāre āpāthamāgacchati, ‘‘mūlaraso khandharaso’’tiādi rasārammaṇaṃ jivhādvāre āpāthamāgacchati , ‘‘kakkhaḷaṃ muduka’’ntiādi pathavīdhātutejodhātuvāyodhātubhedaṃ phoṭṭhabbārammaṇaṃ kāyadvāre āpāthamāgacchati , ‘‘ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma phoṭṭhabbaṃ phusitvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jāto’’ti sabbaṃ taṃ tathāgatassa evaṃ abhisambuddhaṃ.

    ਤਥਾ ਯਂ ਅਪਰਿਮਾਣਾਸੁ ਲੋਕਧਾਤੂਸੁ ਇਮਸ੍ਸ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਸੁਖਾਦਿਭੇਦਂ ਧਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਂ ਮਨੋਦ੍વਾਰੇ ਆਪਾਥਮਾਗਚ੍ਛਤਿ, ‘‘ਅਯਂ ਸਤ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਇਮਂ ਨਾਮ ਧਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਸੁਮਨੋ વਾ ਦੁਮ੍ਮਨੋ વਾ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤੋ વਾ ਜਾਤੋ’’ਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ। ਏવਂ ਯਂ ਇਮਸ੍ਸ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਂ ਸੁਤਂ ਮੁਤਂ વਿਞ੍ਞਾਤਂ, ਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਦਿਟ੍ਠਂ વਾ ਅਸੁਤਂ વਾ ਅਮੁਤਂ વਾ ਅવਿਞ੍ਞਾਤਂ વਾ ਨਤ੍ਥਿ। ਇਮਸ੍ਸ ਪਨ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿ। ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ ਞਾਣੇਨ ਅਸਚ੍ਛਿਕਤਂ। ਤਤੋ ਏવ ਯਂ ਅਪਰਿਮਾਣਾਸੁ ਲੋਕਧਾਤੂਸੁ ਅਪਰਿਮਾਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਚਕ੍ਖੁਦ੍વਾਰੇ ਆਪਾਥਮਾਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਭਗવਾ ਸਬ੍ਬਂ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਜਾਨਾਤਿ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਏવਂ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਚਾਨੇਨ ਤਂ ਇਟ੍ਠਾਨਿਟ੍ਠਾਦਿવਸੇਨ વਾ ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਮੁਤવਿਞ੍ਞਾਤੇਸੁ ਲਬ੍ਭਮਾਨਪਦવਸੇਨ વਾ ‘‘ਕਤਮਂ ਤਂ ਰੂਪਂ ਰੂਪਾਯਤਨਂ? ਯਂ ਰੂਪਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਹਾਭੂਤਾਨਂ ਉਪਾਦਾਯ વਣ੍ਣਨਿਭਾ ਸਨਿਦਸ੍ਸਨਂ ਸਪ੍ਪਟਿਘਂ ਨੀਲਂ ਪੀਤਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (ਧ॰ ਸ॰ ੬੧੭) ਨਯੇਨ ਅਨੇਕੇਹਿ ਨਾਮੇਹਿ ਤੇਰਸਹਿ વਾਰੇਹਿ ਦ੍વੇਪਞ੍ਞਾਸਾਯ ਨਯੇਹਿ વਿਭਜ੍ਜਮਾਨਂ ਤਥੇવ ਹੋਤਿ, વਿਤਥਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੋਤਦ੍વਾਰਾਦੀਸੁਪਿ ਆਪਾਥਮਾਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਸੁ ਸਦ੍ਦਾਦੀਸੁ।

    Tathā yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa sukhādibhedaṃ dhammārammaṇaṃ manodvāre āpāthamāgacchati, ‘‘ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma dhammārammaṇaṃ jānitvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jāto’’ti sabbaṃ taṃ tathāgatassa evaṃ abhisambuddhaṃ. Evaṃ yaṃ imassa sadevakassa lokassa diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ, taṃ tathāgatena adiṭṭhaṃ vā asutaṃ vā amutaṃ vā aviññātaṃ vā natthi. Imassa pana mahājanassa pariyesitvā appattampi atthi, apariyesitvā appattampi atthi, pariyesitvā pattampi atthi, apariyesitvā pattampi atthi. Sabbampi tathāgatassa appattaṃ nāma natthi ñāṇena asacchikataṃ. Tato eva yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu aparimāṇānaṃ sattānaṃ cakkhudvāre āpāthamāgacchantaṃ rūpārammaṇaṃ nāma atthi, taṃ bhagavā sabbaṃ sabbākārena jānāti passati. Evaṃ jānatā passatā cānena taṃ iṭṭhāniṭṭhādivasena vā diṭṭhasutamutaviññātesu labbhamānapadavasena vā ‘‘katamaṃ taṃ rūpaṃ rūpāyatanaṃ? Yaṃ rūpaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya vaṇṇanibhā sanidassanaṃ sappaṭighaṃ nīlaṃ pītaka’’ntiādinā (dha. sa. 617) nayena anekehi nāmehi terasahi vārehi dvepaññāsāya nayehi vibhajjamānaṃ tatheva hoti, vitathaṃ natthi. Esa nayo sotadvārādīsupi āpāthamāgacchantesu saddādīsu.

    ਤਸ੍ਮਾ ਤਥਾਗਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਯਂ ਯਥਾ ਲੋਕੇਨ ਗਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਤਥੇવ ਗਤਤ੍ਤਾ ਤਥਾਗਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਪਨ ‘‘ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਤਥਾਗਤਸਦ੍ਦੇਨ ਸਮਾਨਤ੍ਥਂ। ਇਮਿਨਾ ਤਥਾਦਸ੍ਸਿਭਾવਤੋ ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਹੋਤਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਨਾ –

    Tasmā tathāgatoti vuccatīti yaṃ yathā lokena gataṃ, tassa tatheva gatattā tathāgatoti vuccati. Pāḷiyaṃ pana ‘‘abhisambuddha’’nti vuttaṃ, taṃ tathāgatasaddena samānatthaṃ. Iminā tathādassibhāvato tathāgatoti ayamattho dassito hoti. Vuttañhetaṃ dhammasenāpatinā –

    ‘‘ਨ ਤਸ੍ਸ ਅਦ੍ਦਿਟ੍ਠਮਿਧਤ੍ਥਿ ਕਿਞ੍ਚਿ,

    ‘‘Na tassa addiṭṭhamidhatthi kiñci,

    ਅਥੋ ਅવਿਞ੍ਞਾਤਮਜਾਨਿਤਬ੍ਬਂ।

    Atho aviññātamajānitabbaṃ;

    ਸਬ੍ਬਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਸਿ ਯਦਤ੍ਥਿ ਨੇਯ੍ਯਂ,

    Sabbaṃ abhiññāsi yadatthi neyyaṃ,

    ਤਥਾਗਤੋ ਤੇਨ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੂ’’ਤਿ॥ (ਮਹਾਨਿ॰ ੧੫੬; ਚੂਲ਼ਨਿ॰ ਮੋਘਰਾਜਮਾਣવਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸ ੮੫; ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੧੨੧)।

    Tathāgato tena samantacakkhū’’ti. (mahāni. 156; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85; paṭi. ma. 1.121);

    ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇਪਿ વੁਤ੍ਤਂ ਭਗવਤਾ –

    Suttantepi vuttaṃ bhagavatā –

    ‘‘ਯਂ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ਪਜਾਯ ਦਿਟ੍ਠਂ ਸੁਤਂ ਮੁਤਂ વਿਞ੍ਞਾਤਂ ਪਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯੇਸਿਤਂ ਅਨੁવਿਚਰਿਤਂ ਮਨਸਾ, ਤਮਹਂ ਜਾਨਾਮਿ, ਤਮਹਂ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿਂ, ਤਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ વਿਦਿਤਂ, ਤਂ ਤਥਾਗਤੋ ਨ ਉਪਟ੍ਠਾਸੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੪)।

    ‘‘Yaṃ , bhikkhave, sadevakassa lokassa…pe… sadevamanussāya pajāya diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, tamahaṃ jānāmi, tamahaṃ abbhaññāsiṃ, taṃ tathāgatassa viditaṃ, taṃ tathāgato na upaṭṭhāsī’’ti (a. ni. 4.24).

    ਯਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਤ੍ਤਿਂ ਤਥਾਗਤੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਯਸ੍ਸਞ੍ਚ વਿਸਾਖਪੁਣ੍ਣਮਰਤ੍ਤਿਯਂ ਤਥਾ ਆਗਤਾਦਿਅਤ੍ਥੇਨ ਤਥਾਗਤੋ ਭਗવਾ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡੇ ਅਪਰਾਜਿਤਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਤਿਣ੍ਣਂ ਮਾਰਾਨਂ ਮਤ੍ਥਕਂ ਮਦ੍ਦਿਤ੍વਾ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰਾਭਾવਤੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਆਸવਕ੍ਖਯਞਾਣੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤਿ। ਯਞ੍ਚ ਰਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤੀਤਿ ਯਸ੍ਸਞ੍ਚ વਿਸਾਖਪੁਣ੍ਣਮਰਤ੍ਤਿਯਂਯੇવ ਕੁਸਿਨਾਰਾਯਂ ਉਪવਤ੍ਤਨੇ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਸਾਲવਨੇ ਯਮਕਸਾਲਾਨਮਨ੍ਤਰੇ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ। ਯਂ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨ੍ਤਰੇਤਿ ਇਮਾਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੂਨਂ વੇਮਜ੍ਝੇ ਪਞ੍ਚਚਤ੍ਤਾਲੀਸવਸ੍ਸਪਰਿਮਾਣੇ ਕਾਲੇ ਪਠਮਬੋਧਿਯਮ੍ਪਿ, ਮਜ੍ਝਿਮਬੋਧਿਯਮ੍ਪਿ, ਪਚ੍ਛਿਮਬੋਧਿਯਮ੍ਪਿ ਯਂ ਸੁਤ੍ਤਗੇਯ੍ਯਾਦਿਪ੍ਪਭੇਦਂ ਧਮ੍ਮਂ ਭਾਸਤਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਨવਸੇਨ, ਲਪਤਿ ਉਦ੍ਧਿਸਨવਸੇਨ, ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ ਪਟਿਨਿਦ੍ਦਿਸਨવਸੇਨ। ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਤਥੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਤਂ ਏਤ੍ਥਨ੍ਤਰੇ ਦੇਸਿਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਸੁਤ੍ਤਗੇਯ੍ਯਾਦਿਨવਙ੍ਗਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਤੋ ਚ ਅਨੁਪવਜ੍ਜਂ ਅਨੂਨਂ ਅਨਧਿਕਂ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਰਾਗਮਦਨਿਮ੍ਮਦਨਂ…ਪੇ॰… ਮੋਹਮਦਨਿਮ੍ਮਦਨਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਤ੍ਥ વਾਲਗ੍ਗਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅવਕ੍ਖਲਿਤਂ, ਏਕਮੁਦ੍ਦਿਕਾਯ ਲਞ੍ਛਿਤਂ વਿਯ ਏਕਨਾਲ਼ਿਯਾ ਮਿਤਂ વਿਯ ਏਕਤੁਲਾਯ ਤੁਲਿਤਂ વਿਯ ਚ ਤਂ ਤਥੇવ ਹੋਤਿ ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਭਾਸਿਤਂ, ਏਕਨ੍ਤੇਨੇવ ਤਸ੍ਸ ਸਾਧਨਤੋ, ਨੋ ਅਞ੍ਞਥਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਥਂ, ਅવਿਤਥਂ, ਅਨਞ੍ਞਥਂ। ਏਤੇਨ ਤਥਾવਾਦਿਤਾਯ ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਗਦਅਤ੍ਥੋ ਅਯਂ ਗਤਸਦ੍ਦੋ ਦਕਾਰਸ੍ਸ ਤਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਥਂ ਗਦਤੀਤਿ ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਥ વਾ ਆਗਦਨਂ ਆਗਦੋ, વਚਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਥੋ ਅવਿਪਰੀਤੋ ਆਗਦੋ ਯਸ੍ਸਾਤਿ ਦਕਾਰਸ੍ਸ ਤਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਪਦਸਿਦ੍ਧਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    Yañca, bhikkhave, rattiṃ tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhatīti yassañca visākhapuṇṇamarattiyaṃ tathā āgatādiatthena tathāgato bhagavā bodhimaṇḍe aparājitapallaṅke nisinno tiṇṇaṃ mārānaṃ matthakaṃ madditvā uttaritarābhāvato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ āsavakkhayañāṇena saddhiṃ sabbaññutaññāṇaṃ adhigacchati. Yañca rattiṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyatīti yassañca visākhapuṇṇamarattiyaṃyeva kusinārāyaṃ upavattane mallānaṃ sālavane yamakasālānamantare anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati. Yaṃ etasmiṃ antareti imāsaṃ dvinnaṃ saupādisesaanupādisesanibbānadhātūnaṃ vemajjhe pañcacattālīsavassaparimāṇe kāle paṭhamabodhiyampi, majjhimabodhiyampi, pacchimabodhiyampi yaṃ suttageyyādippabhedaṃ dhammaṃ bhāsati niddisanavasena, lapati uddhisanavasena, niddisati paṭiniddisanavasena. Sabbaṃ taṃ tatheva hotīti taṃ etthantare desitaṃ sabbaṃ suttageyyādinavaṅgaṃ buddhavacanaṃ atthato byañjanato ca anupavajjaṃ anūnaṃ anadhikaṃ sabbākāraparipuṇṇaṃ rāgamadanimmadanaṃ…pe… mohamadanimmadanaṃ, natthi tattha vālaggamattampi avakkhalitaṃ, ekamuddikāya lañchitaṃ viya ekanāḷiyā mitaṃ viya ekatulāya tulitaṃ viya ca taṃ tatheva hoti yassatthāya bhāsitaṃ, ekanteneva tassa sādhanato, no aññathā. Tasmā tathaṃ, avitathaṃ, anaññathaṃ. Etena tathāvāditāya tathāgatoti dasseti. Gadaattho ayaṃ gatasaddo dakārassa takāraṃ katvā, tasmā tathaṃ gadatīti tathāgatoti attho. Atha vā āgadanaṃ āgado, vacananti attho. Tatho aviparīto āgado yassāti dakārassa takāraṃ katvā tathāgatoti evamettha padasiddhi veditabbā.

    ਯਥਾવਾਦੀ ਤਥਾਕਾਰੀਤਿ ਯੇ ਧਮ੍ਮੇ ਭਗવਾ ‘‘ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲਾ ਸਾવਜ੍ਜਾ વਿਞ੍ਞੁਗਰਹਿਤਾ ਸਮਤ੍ਤਾ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਾ ਅਹਿਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪਰੇਸਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ વਦਤਿ, ਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਏਕਨ੍ਤੇਨੇવ ਸਯਂ ਪਹਾਸਿ। ਯੇ ਪਨ ਧਮ੍ਮੇ ਭਗવਾ ‘‘ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਕੁਸਲਾ ਅਨવਜ੍ਜਾ વਿਞ੍ਞੁਪ੍ਪਸਤ੍ਥਾ ਸਮਤ੍ਤਾ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਾ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વਦਤਿ, ਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਏਕਨ੍ਤੇਨੇવ ਸਯਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਾਸਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾવਾਦੀ ਭਗવਾ, ਤਥਾਕਾਰੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਥਾਕਾਰੀ ਤਥਾવਾਦੀਤਿ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਸੀਲਾਦਿਪਰਿਪੂਰਣવਸੇਨ ਸਮ੍ਮਾ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਸਯਂ ਯਥਾਕਾਰੀ ਭਗવਾ, ਤਥੇવ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਪਰੇਸਂ ਤਤ੍ਥ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਨવਸੇਨ ਤਥਾવਾਦੀ। ਭਗવਤੋ ਹਿ વਾਚਾਯ ਕਾਯੋ ਅਨੁਲੋਮੇਤਿ, ਕਾਯਸ੍ਸਪਿ વਾਚਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾવਾਦੀ ਤਥਾਕਾਰੀ, ਯਥਾਕਾਰੀ ਤਥਾવਾਦੀ ਚ ਹੋਤਿ। ਏવਂਭੂਤਸ੍ਸ ਚਸ੍ਸ ਯਥਾ વਾਚਾ, ਕਾਯੋਪਿ ਤਥਾ ਗਤੋ ਪવਤ੍ਤੋ। ਯਥਾ ਚ ਕਾਯੋ, વਾਚਾਪਿ ਤਥਾ ਗਤਾ ਪવਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Yathāvādī tathākārīti ye dhamme bhagavā ‘‘ime dhammā akusalā sāvajjā viññugarahitā samattā samādinnā ahitāya dukkhāya saṃvattantī’’ti paresaṃ dhammaṃ desento vadati, te dhamme ekanteneva sayaṃ pahāsi. Ye pana dhamme bhagavā ‘‘ime dhammā kusalā anavajjā viññuppasatthā samattā samādinnā hitāya sukhāya saṃvattantī’’ti vadati, te dhamme ekanteneva sayaṃ upasampajja vihāsi. Tasmā yathāvādī bhagavā, tathākārīti veditabbo. Yathākārī tathāvādīti sammadeva sīlādiparipūraṇavasena sammā paṭipanno sayaṃ yathākārī bhagavā, tatheva dhammadesanāya paresaṃ tattha patiṭṭhāpanavasena tathāvādī. Bhagavato hi vācāya kāyo anulometi, kāyassapi vācā. Tasmā yathāvādī tathākārī, yathākārī tathāvādī ca hoti. Evaṃbhūtassa cassa yathā vācā, kāyopi tathā gato pavatto. Yathā ca kāyo, vācāpi tathā gatā pavattāti attho.

    ਅਭਿਭੂ ਅਨਭਿਭੂਤੋਤਿ ਉਪਰਿ ਭવਗ੍ਗਂ ਹੇਟ੍ਠਾ ਅવੀਚਿਨਿਰਯਂ ਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਤਿਰਿਯਂ ਅਪਰਿਮਾਣਾਸੁ ਲੋਕਧਾਤੂਸੁ ਭਗવਾ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤੇ ਅਭਿਭવਤਿ ਸੀਲੇਨਪਿ ਸਮਾਧਿਨਾਪਿ ਪਞ੍ਞਾਯਪਿ વਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾਪਿ વਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨੇਨਪਿ, ਨ ਤਸ੍ਸ ਤੁਲਾ વਾ ਪਮਾਣਂ વਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਸਮੋ ਅਸਮਸਮੋ ਅਪ੍ਪਟਿਮੋ ਅਪ੍ਪਟਿਭਾਗੋ ਅਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤੁਲੋ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ ਦੇવਾਨਂ ਅਤਿਦੇવੋ ਸਕ੍ਕਾਨਂ ਅਤਿਸਕ੍ਕੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨਂ ਅਤਿਬ੍ਰਹ੍ਮਾ। ਤਤੋ ਏવ ਸਯਂ ਨ ਕੇਨਚਿ ਅਭਿਭੂਤੋਤਿ ਅਨਭਿਭੂਤੋ। ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੂਤਿ ਏਕਂਸਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਯਞ੍ਹਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨੇਯ੍ਯਂ ਨਾਮ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਹਤ੍ਥਤਲੇ ਆਮਲਕਂ વਿਯ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਦਸੋ। ਅવਿਪਰੀਤਂ ਆਸਯਾਦਿਅવਬੋਧੇਨ ਹਿਤੂਪਸਂਹਾਰਾਦਿਨਾ ਚ ਸਤ੍ਤੇ, ਭਾવਞ੍ਞਥਤ੍ਤੂਪਨਯવਸੇਨ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਸੁਚਿਣ੍ਣવਸਿਤਾਯ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਚਿਤ੍ਤਞ੍ਚ વਸੇ વਤ੍ਤੇਤੀਤਿ વਸવਤ੍ਤੀ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਅਭਿਭવਨਟ੍ਠੇਨ ਭਗવਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਤਥਾਗਤਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।

    Abhibhū anabhibhūtoti upari bhavaggaṃ heṭṭhā avīcinirayaṃ pariyantaṃ katvā tiriyaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu bhagavā sabbasatte abhibhavati sīlenapi samādhināpi paññāyapi vimuttiyāpi vimuttiñāṇadassanenapi, na tassa tulā vā pamāṇaṃ vā atthi, asamo asamasamo appaṭimo appaṭibhāgo appaṭipuggalo atulo appameyyo anuttaro dhammarājā devānaṃ atidevo sakkānaṃ atisakko brahmānaṃ atibrahmā. Tato eva sayaṃ na kenaci abhibhūtoti anabhibhūto. Aññadatthūti ekaṃsatthe nipāto. Yañhi kiñci neyyaṃ nāma, sabbaṃ taṃ hatthatale āmalakaṃ viya passatīti daso. Aviparītaṃ āsayādiavabodhena hitūpasaṃhārādinā ca satte, bhāvaññathattūpanayavasena saṅkhāre sabbākārena suciṇṇavasitāya samāpattiyo cittañca vase vattetīti vasavattī. Ettāvatā abhibhavanaṭṭhena bhagavā attano tathāgatabhāvaṃ dasseti.

    ਤਤ੍ਰੇવਂ ਪਦਸਿਦ੍ਧਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ – ਅਗਦੋ વਿਯ ਅਗਦੋ। ਕੋ ਪਨੇਸ? ਦੇਸਨਾવਿਲਾਸੋ ਚੇવ ਪੁਞ੍ਞੁਸ੍ਸਯੋ ਚ। ਤੇਨੇવ ਹੇਸ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ ਭਿਸਕ੍ਕੋ વਿਯ ਦਿਬ੍ਬਾਗਦੇਨ ਸਪ੍ਪੇ, ਸਬ੍ਬੇ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਿਨੋ ਸਦੇવਕਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਅਭਿਭવਤਿ। ਇਤਿ ਸਬ੍ਬਲੋਕਾਭਿਭવਨੇ ਤਥੋ ਅવਿਪਰੀਤੋ ਦੇਸਨਾવਿਲਾਸੋ ਚੇવ ਪੁਞ੍ਞੁਸ੍ਸਯੋ ਚ ਅਗਦੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਦਕਾਰਸ੍ਸ ਤਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਦੇવਕੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਲੋਕੇ…ਪੇ॰… વਸવਤ੍ਤੀ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਥਾਗਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ।

    Tatrevaṃ padasiddhi veditabbā – agado viya agado. Ko panesa? Desanāvilāso ceva puññussayo ca. Teneva hesa mahānubhāvo bhisakko viya dibbāgadena sappe, sabbe parappavādino sadevakañca lokaṃ abhibhavati. Iti sabbalokābhibhavane tatho aviparīto desanāvilāso ceva puññussayo ca agado assāti dakārassa takāraṃ katvā tathāgatoti veditabbo. Tena vuttaṃ ‘‘sadevake, bhikkhave, loke…pe… vasavattī, tasmā tathāgatoti vuccatī’’ti.

    ਗਾਥਾਸੁ ਸਬ੍ਬਲੋਕਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਤੇਧਾਤੁਕਲੋਕਸਨ੍ਨਿવਾਸਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ। ਸਬ੍ਬਲੋਕੇ ਯਥਾਤਥਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤੇਧਾਤੁਕਲੋਕਸਨ੍ਨਿવਾਸੇ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਨੇਯ੍ਯਂ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਯਥਾਤਥਂ ਅવਿਪਰੀਤਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ। ਸਬ੍ਬਲੋਕવਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਯੋਗਾਨਂ ਅਨવਸੇਸਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਸਬ੍ਬੇਨਪਿ ਲੋਕੇਨ વਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋ। ਅਨੂਪਯੋਤਿ ਸਬ੍ਬਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਲੋਕੇ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਉਪਯੇਹਿ ਅਨੂਪਯੋ ਤੇਹਿ ਉਪਯੇਹਿ વਿਰਹਿਤੋ।

    Gāthāsu sabbalokaṃ abhiññāyāti tedhātukalokasannivāsaṃ jānitvā. Sabbaloke yathātathanti tasmiṃ tedhātukalokasannivāse yaṃkiñci neyyaṃ, taṃ sabbaṃ yathātathaṃ aviparītaṃ jānitvā. Sabbalokavisaṃyuttoti catunnaṃ yogānaṃ anavasesappahānena sabbenapi lokena visaṃyutto vippamutto. Anūpayoti sabbasmimpi loke taṇhādiṭṭhiupayehi anūpayo tehi upayehi virahito.

    ਸਬ੍ਬਾਭਿਭੂਤਿ ਰੂਪਾਦੀਨਿ ਸਬ੍ਬਾਰਮ੍ਮਣਾਨਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਸਙ੍ਖਾਰਗਤਂ, ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਮਾਰੇ ਅਭਿਭવਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ। ਧੀਰੋਤਿ ਧਿਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਸਬ੍ਬਗਨ੍ਥਪ੍ਪਮੋਚਨੋਤਿ ਸਬ੍ਬੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਕਾਯਗਨ੍ਥਾਦਿਕੇ ਮੋਚੇਤ੍વਾ ਠਿਤੋ વੇਨੇਯ੍ਯਸਨ੍ਤਾਨੇਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦੇਸਨਾવਿਲਾਸੇਨ ਤੇਸਂ ਪਮੋਚਨਤੋ ਸਬ੍ਬਗਨ੍ਥਪ੍ਪਮੋਚਨੋ। ਫੁਟ੍ਠਾਸ੍ਸਾਤਿ ਫੁਟ੍ਠਾ ਅਸ੍ਸ। ਕਰਣਤ੍ਥੇ ਇਦਂ ਸਾਮਿવਚਨਂ, ਫੁਟ੍ਠਾ ਅਨੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਰਮਾ ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਤੇਨ ਞਾਣਫੁਸਨੇਨ ਫੁਟ੍ਠਂ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਕੁਤੋਭਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ વਾ ਪਰਮਾ ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਉਤ੍ਤਮਾ ਸਨ੍ਤਿ। ਕਤਰਾ ਸਾਤਿ? ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਕੁਤੋਚਿ ਭਯਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਅਕੁਤੋਭਯਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    Sabbābhibhūti rūpādīni sabbārammaṇāni, sabbaṃ saṅkhāragataṃ, sabbepi māre abhibhavitvā ṭhito. Dhīroti dhitisampanno. Sabbaganthappamocanoti sabbe abhijjhākāyaganthādike mocetvā ṭhito veneyyasantānepi attano desanāvilāsena tesaṃ pamocanato sabbaganthappamocano. Phuṭṭhāssāti phuṭṭhā assa. Karaṇatthe idaṃ sāmivacanaṃ, phuṭṭhā anenāti attho. Paramā santīti nibbānaṃ. Tañhi tena ñāṇaphusanena phuṭṭhaṃ. Tenevāha ‘‘nibbānaṃ akutobhaya’’nti. Atha vā paramā santīti uttamā santi. Katarā sāti? Nibbānaṃ. Yasmā pana nibbāne kutoci bhayaṃ natthi, tasmā taṃ akutobhayanti vuccati.

    ਅਨੀਘੋਤਿ ਨਿਦ੍ਦੁਕ੍ਖੋ। ਸਬ੍ਬਕਮ੍ਮਕ੍ਖਯਂ ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਖਯਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਾਭਾવਂ ਪਤ੍ਤੋ। વਿਮੁਤ੍ਤੋ ਉਪਧਿਸਙ੍ਖਯੇਤਿ ਉਪਧਿਸਙ੍ਖਯਸਙ੍ਖਾਤੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਾਯ ਫਲવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ વਿਮੁਤ੍ਤੋ। ਏਸ ਸੋਤਿ ਏਸੋ ਸੋ। ਸੀਹੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋਤਿ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾਨਂ ਸਹਨਟ੍ਠੇਨ, ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਹਨਨਟ੍ਠੇਨ ਚ, ਤਥਾਗਤੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ ਸੀਹੋ ਨਾਮ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਨ੍ਤਿ ਸੇਟ੍ਠਂ। ਚਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ। ਪવਤ੍ਤਯੀਤਿ ਤਿਪਰਿવਟ੍ਟਂ ਦ੍વਾਦਸਾਕਾਰਂ ਪવਤ੍ਤੇਸਿ।

    Anīghoti niddukkho. Sabbakammakkhayaṃ pattoti sabbesaṃ kammānaṃ khayaṃ pariyosānaṃ accantābhāvaṃ patto. Vimutto upadhisaṅkhayeti upadhisaṅkhayasaṅkhāte nibbāne tadārammaṇāya phalavimuttiyā vimutto. Esa soti eso so. Sīho anuttaroti parissayānaṃ sahanaṭṭhena, kilesānaṃ hananaṭṭhena ca, tathāgato anuttaro sīho nāma. Brahmanti seṭṭhaṃ. Cakkanti dhammacakkaṃ. Pavattayīti tiparivaṭṭaṃ dvādasākāraṃ pavattesi.

    ਇਤੀਤਿ ਏવਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਗੁਣੇ ਜਾਨਿਤ੍વਾ। ਸਙ੍ਗਮ੍ਮਾਤਿ ਸਮਾਗਨ੍ਤ੍વਾ। ਤਂ ਨਮਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਤਂ ਤਥਾਗਤਂ ਤੇ ਸਰਣਂ ਗਤਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾ ਨਮਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਮਹਨ੍ਤੇਹਿ ਸੀਲਾਦਿਗੁਣੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਮਹਨ੍ਤਂ, ਚਤੁવੇਸਾਰਜ੍ਜਯੋਗੇਨ વੀਤਸਾਰਦਂ। ਇਦਾਨਿ ਯਂ વਦਨ੍ਤਾ ਤੇ ਨਮਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਦਨ੍ਤੋਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਂ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ।

    Itīti evaṃ tathāgatassa guṇe jānitvā. Saṅgammāti samāgantvā. Taṃnamassantīti taṃ tathāgataṃ te saraṇaṃ gatā devamanussā namassanti. Mahantehi sīlādiguṇehi samannāgatattā mahantaṃ, catuvesārajjayogena vītasāradaṃ. Idāni yaṃ vadantā te namassanti, taṃ dassetuṃ dantotiādi vuttaṃ. Taṃ uttānatthameva.

    ਇਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਚਤੁਕ੍ਕਨਿਪਾਤੇ ਛਟ੍ਠੇ ਸਤ੍ਤਮੇ ਚ ਸੁਤ੍ਤੇ વਟ੍ਟਂ ਕਥਿਤਂ, ਪਠਮਦੁਤਿਯਤਤਿਯਦ੍વਾਦਸਮਤੇਰਸਮੇਸੁ વਿવਟ੍ਟਂ ਕਥਿਤਂ, ਸੇਸੇਸੁ વਟ੍ਟવਿવਟ੍ਟਂ ਕਥਿਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।

    Iti imasmiṃ catukkanipāte chaṭṭhe sattame ca sutte vaṭṭaṃ kathitaṃ, paṭhamadutiyatatiyadvādasamaterasamesu vivaṭṭaṃ kathitaṃ, sesesu vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitanti veditabbaṃ.

    ਤੇਰਸਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Terasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ਇਤਿ ਪਰਮਤ੍ਥਦੀਪਨਿਯਾ

    Iti paramatthadīpaniyā

    ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ

    Khuddakanikāya-aṭṭhakathāya

    ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕਸ੍ਸ ਚਤੁਕ੍ਕਨਿਪਾਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Itivuttakassa catukkanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕਪਾਲ਼ਿ • Itivuttakapāḷi / ੧੩. ਲੋਕਸੁਤ੍ਤਂ • 13. Lokasuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact