| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पटिसम्भिदामग्ग-अट्ठकथा • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
८. लोकुत्तरकथा
8. Lokuttarakathā
लोकुत्तरकथावण्णना
Lokuttarakathāvaṇṇanā
४३. इदानि लोकुत्तरधम्मवतिया धम्मचक्ककथाय अनन्तरं कथिताय लोकुत्तरकथाय अपुब्बत्थानुवण्णना। तत्थ लोकुत्तरपदस्स अत्थो निद्देसवारे आवि भविस्सति। चत्तारो सतिपट्ठानातिआदयो सत्ततिंस बोधिपक्खियधम्मा यथायोगं मग्गफलसम्पयुत्ता। ते बुज्झनट्ठेन बोधीति एवंलद्धनामस्स अरियस्स पक्खे भवत्ता बोधिपक्खिया नाम। पक्खे भवत्ताति उपकारभावे ठितत्ता। तेसु आरम्मणेसु ओक्कन्तित्वा पक्खन्दित्वा उपट्ठानतो उपट्ठानं, सतियेव उपट्ठानं सतिपट्ठानं। कायवेदनाचित्तधम्मेसु पनस्स असुभदुक्खानिच्चानत्ताकारगहणवसेन सुभसुखनिच्चअत्तसञ्ञापहानकिच्चसाधनवसेन च पवत्तितो चतुधा भेदो होति। तस्मा चत्तारो सतिपट्ठानाति वुच्चति। पदहन्ति एतेनाति पधानं, सोभनं पधानं सम्मप्पधानं, सम्मा वा पदहन्ति एतेनाति सम्मप्पधानं, सोभनं वा तं किलेसविरूपपवत्तविरहिततो पधानञ्च हितसुखनिप्फादकट्ठेन सेट्ठभावावहनतो पधानभावकरणतो वाति सम्मप्पधानं। वीरियस्सेतं अधिवचनं। तयिदं उप्पन्नानुप्पन्नानं अकुसलानं पहानानुप्पत्तिकिच्चं, अनुप्पन्नुप्पन्नानञ्च कुसलानं उप्पत्तिट्ठितिकिच्चं साधयतीति चतुब्बिधं होति। तस्मा चत्तारो सम्मप्पधानाति वुच्चति। निप्फत्तिपरियायेन इज्झनट्ठेन, इज्झन्ति एताय सत्ता इद्धा वुद्धा उक्कंसगता होन्तीति इमिना वा परियायेन इद्धि, तस्सा सम्पयुत्ताय पुब्बङ्गमट्ठेन फलभूताय पुब्बभागकारणट्ठेन च इद्धिया पादोति इद्धिपादो। सो छन्दवीरियचित्तवीमंसावसेन चतुब्बिधोव होति। तस्मा चत्तारो इद्धिपादाति वुच्चति। अस्सद्धियकोसज्जपमादविक्खेपसम्मोहानं अभिभवनतो अभिभवनसङ्खातेन अधिपतियट्ठेन इन्द्रियं। अस्सद्धियादीहि अनभिभवनीयतो अकम्पियट्ठेन बलं। तदुभयम्पि सद्धावीरियसतिसमाधिपञ्ञावसेन पञ्चविधं होति। तस्मा पञ्चिन्द्रियानि पञ्च बलानीति वुच्चन्ति। बुज्झनकसत्तस्स पन अङ्गभावेन सतिआदयो सत्त धम्मा बोज्झङ्गा, निय्यानट्ठेन च सम्मादिट्ठिआदयो अट्ठ मग्गङ्गा होन्ति। तेन वुच्चति सत्त बोज्झङ्गा अरियो अट्ठङ्गिको मग्गोति।
43. Idāni lokuttaradhammavatiyā dhammacakkakathāya anantaraṃ kathitāya lokuttarakathāya apubbatthānuvaṇṇanā. Tattha lokuttarapadassa attho niddesavāre āvi bhavissati. Cattāro satipaṭṭhānātiādayo sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā yathāyogaṃ maggaphalasampayuttā. Te bujjhanaṭṭhena bodhīti evaṃladdhanāmassa ariyassa pakkhe bhavattā bodhipakkhiyā nāma. Pakkhe bhavattāti upakārabhāve ṭhitattā. Tesu ārammaṇesu okkantitvā pakkhanditvā upaṭṭhānato upaṭṭhānaṃ, satiyeva upaṭṭhānaṃ satipaṭṭhānaṃ. Kāyavedanācittadhammesu panassa asubhadukkhāniccānattākāragahaṇavasena subhasukhaniccaattasaññāpahānakiccasādhanavasena ca pavattito catudhā bhedo hoti. Tasmā cattāro satipaṭṭhānāti vuccati. Padahanti etenāti padhānaṃ, sobhanaṃ padhānaṃ sammappadhānaṃ, sammā vā padahanti etenāti sammappadhānaṃ, sobhanaṃ vā taṃ kilesavirūpapavattavirahitato padhānañca hitasukhanipphādakaṭṭhena seṭṭhabhāvāvahanato padhānabhāvakaraṇato vāti sammappadhānaṃ. Vīriyassetaṃ adhivacanaṃ. Tayidaṃ uppannānuppannānaṃ akusalānaṃ pahānānuppattikiccaṃ, anuppannuppannānañca kusalānaṃ uppattiṭṭhitikiccaṃ sādhayatīti catubbidhaṃ hoti. Tasmā cattāro sammappadhānāti vuccati. Nipphattipariyāyena ijjhanaṭṭhena, ijjhanti etāya sattā iddhā vuddhā ukkaṃsagatā hontīti iminā vā pariyāyena iddhi, tassā sampayuttāya pubbaṅgamaṭṭhena phalabhūtāya pubbabhāgakāraṇaṭṭhena ca iddhiyā pādoti iddhipādo. So chandavīriyacittavīmaṃsāvasena catubbidhova hoti. Tasmā cattāro iddhipādāti vuccati. Assaddhiyakosajjapamādavikkhepasammohānaṃ abhibhavanato abhibhavanasaṅkhātena adhipatiyaṭṭhena indriyaṃ. Assaddhiyādīhi anabhibhavanīyato akampiyaṭṭhena balaṃ. Tadubhayampi saddhāvīriyasatisamādhipaññāvasena pañcavidhaṃ hoti. Tasmā pañcindriyāni pañca balānīti vuccanti. Bujjhanakasattassa pana aṅgabhāvena satiādayo satta dhammā bojjhaṅgā, niyyānaṭṭhena ca sammādiṭṭhiādayo aṭṭha maggaṅgā honti. Tena vuccati satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggoti.
इति इमे सत्ततिंस बोधिपक्खिया धम्मा पुब्बभागे लोकियविपस्सनाय वत्तमानाय चुद्दसविधेन कायं परिग्गण्हतो च कायानुपस्सनासतिपट्ठानं, नवविधेन वेदनं परिग्गण्हतो च वेदनानुपस्सनासतिपट्ठानं, सोळसविधेन चित्तं परिग्गण्हतो च चित्तानुपस्सनासतिपट्ठानं, पञ्चविधेन धम्मे परिग्गण्हतो च धम्मानुपस्सनासतिपट्ठानं। इति इमस्मिं अत्तभावे अनुप्पन्नपुब्बं परस्स उप्पन्नं अकुसलं दिस्वा ‘‘यथा पटिपन्नस्स तस्स तं उप्पन्नं, न तथा पटिपज्जिस्सामि, एवं मे एतं नुप्पज्जिस्सती’’ति तस्स अनुप्पादाय वायमनकाले पठमं सम्मप्पधानं, अत्तनो समुदाचारप्पत्तमकुसलं दिस्वा तस्स पहानाय वायमनकाले दुतियं, इमस्मिं अत्तभावे अनुप्पन्नपुब्बं झानं वा विपस्सनं वा उप्पादेतुं वायमन्तस्स ततियं, उप्पन्नं यथा न परिहायति, एवं पुनप्पुनं उप्पादेन्तस्स चतुत्थं सम्मप्पधानं। छन्दं धुरं कत्वा कुसलुप्पादनकाले छन्दिद्धिपादो, वीरियं, चित्तं, वीमंसं धुरं कत्वा कुसलुप्पादनकाले वीमंसिद्धिपादो। मिच्छावाचाय विरमणकाले सम्मावाचा , मिच्छाकम्मन्ता, मिच्छाजीवा विरमणकाले सम्माजीवोति एवं नानाचित्तेसु लब्भन्ति। चतुमग्गक्खणे पन एकचित्ते लब्भन्ति, फलक्खणे ठपेत्वा चत्तारो सम्मप्पधाने अवसेसा तेत्तिंस लब्भन्ति। एवं एकचित्ते लब्भमानेसु चेतेसु एकाव निब्बानारम्मणा सति कायादीसु सुभसञ्ञादिपहानकिच्चसाधनवसेन ‘‘चत्तारो सतिपट्ठाना’’ति वुच्चति। एकमेव च वीरियं अनुप्पन्नुप्पन्नानं अनुप्पादादिकिच्चसाधनवसेन ‘‘चत्तारो सम्मप्पधाना’’ति वुच्चति। सेसेसु हापनवड्ढनं नत्थि।
Iti ime sattatiṃsa bodhipakkhiyā dhammā pubbabhāge lokiyavipassanāya vattamānāya cuddasavidhena kāyaṃ pariggaṇhato ca kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, navavidhena vedanaṃ pariggaṇhato ca vedanānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, soḷasavidhena cittaṃ pariggaṇhato ca cittānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, pañcavidhena dhamme pariggaṇhato ca dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ. Iti imasmiṃ attabhāve anuppannapubbaṃ parassa uppannaṃ akusalaṃ disvā ‘‘yathā paṭipannassa tassa taṃ uppannaṃ, na tathā paṭipajjissāmi, evaṃ me etaṃ nuppajjissatī’’ti tassa anuppādāya vāyamanakāle paṭhamaṃ sammappadhānaṃ, attano samudācārappattamakusalaṃ disvā tassa pahānāya vāyamanakāle dutiyaṃ, imasmiṃ attabhāve anuppannapubbaṃ jhānaṃ vā vipassanaṃ vā uppādetuṃ vāyamantassa tatiyaṃ, uppannaṃ yathā na parihāyati, evaṃ punappunaṃ uppādentassa catutthaṃ sammappadhānaṃ. Chandaṃ dhuraṃ katvā kusaluppādanakāle chandiddhipādo, vīriyaṃ, cittaṃ, vīmaṃsaṃ dhuraṃ katvā kusaluppādanakāle vīmaṃsiddhipādo. Micchāvācāya viramaṇakāle sammāvācā , micchākammantā, micchājīvā viramaṇakāle sammājīvoti evaṃ nānācittesu labbhanti. Catumaggakkhaṇe pana ekacitte labbhanti, phalakkhaṇe ṭhapetvā cattāro sammappadhāne avasesā tettiṃsa labbhanti. Evaṃ ekacitte labbhamānesu cetesu ekāva nibbānārammaṇā sati kāyādīsu subhasaññādipahānakiccasādhanavasena ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’ti vuccati. Ekameva ca vīriyaṃ anuppannuppannānaṃ anuppādādikiccasādhanavasena ‘‘cattāro sammappadhānā’’ti vuccati. Sesesu hāpanavaḍḍhanaṃ natthi.
अपिच तेसु –
Apica tesu –
नव एकविधा एको, द्वेधाथ चतुपञ्चधा।
Nava ekavidhā eko, dvedhātha catupañcadhā;
अट्ठधा नवधा चेव, इति छद्धा भवन्ति ते॥
Aṭṭhadhā navadhā ceva, iti chaddhā bhavanti te.
नव एकविधाति छन्दो चित्तं पीति पस्सद्धि उपेक्खा सङ्कप्पो वाचा कम्मन्तो आजीवोति इमे नव छन्दिद्धिपादादिवसेन एकविधाव होन्ति, अञ्ञकोट्ठासं न भजन्ति। एको द्वेधाति सद्धा इन्द्रियबलवसेन द्वेधा ठिता। अथ चतुपञ्चधाति अथञ्ञो एको चतुधा, अञ्ञो पञ्चधा ठितोति अत्थो। तत्थ समाधि एको इन्द्रियबलबोज्झङ्गमग्गङ्गवसेन चतुधा ठितो, पञ्ञा तेसं चतुन्नं इद्धिपादकोट्ठासस्स च वसेन पञ्चधा। अट्ठधा नवधा चेवाति अपरो एको अट्ठधा, एको नवधा ठितोति अत्थो। चतुसतिपट्ठानइन्द्रियबलबोज्झङ्गमग्गङ्गवसेन सति अट्ठधा ठिता, चतुसम्मप्पधानइद्धिपादइन्द्रियबलबोज्झङ्गमग्गङ्गवसेन वीरियं नवधाति। एवं –
Navaekavidhāti chando cittaṃ pīti passaddhi upekkhā saṅkappo vācā kammanto ājīvoti ime nava chandiddhipādādivasena ekavidhāva honti, aññakoṭṭhāsaṃ na bhajanti. Eko dvedhāti saddhā indriyabalavasena dvedhā ṭhitā. Atha catupañcadhāti athañño eko catudhā, añño pañcadhā ṭhitoti attho. Tattha samādhi eko indriyabalabojjhaṅgamaggaṅgavasena catudhā ṭhito, paññā tesaṃ catunnaṃ iddhipādakoṭṭhāsassa ca vasena pañcadhā. Aṭṭhadhā navadhā cevāti aparo eko aṭṭhadhā, eko navadhā ṭhitoti attho. Catusatipaṭṭhānaindriyabalabojjhaṅgamaggaṅgavasena sati aṭṭhadhā ṭhitā, catusammappadhānaiddhipādaindriyabalabojjhaṅgamaggaṅgavasena vīriyaṃ navadhāti. Evaṃ –
चुद्दसेव असम्भिन्ना, होन्तेते बोधिपक्खिया।
Cuddaseva asambhinnā, hontete bodhipakkhiyā;
कोट्ठासतो सत्तविधा, सत्ततिंस पभेदतो॥
Koṭṭhāsato sattavidhā, sattatiṃsa pabhedato.
सकिच्चनिप्फादनतो, सरूपेन च वुत्तितो।
Sakiccanipphādanato, sarūpena ca vuttito;
सब्बेव अरियमग्गस्स, सम्भवे सम्भवन्ति ते॥
Sabbeva ariyamaggassa, sambhave sambhavanti te.
एवं मग्गफलसम्पयुत्ते सत्ततिंस बोधिपक्खियधम्मे दस्सेत्वा पुन ते मग्गफलेसु सङ्खिपित्वा चत्तारो अरियमग्गा चत्तारि च सामञ्ञफलानीति आह। समणभावो सामञ्ञं, चतुन्नं अरियमग्गानमेतं नामं। सामञ्ञानं फलानि सामञ्ञफलानि। निब्बानं पन सब्बेहि असम्मिस्समेव। इति वित्थारतो सत्ततिंसबोधिपक्खियचतुमग्गचतुफलनिब्बानानं वसेन छचत्तालीस लोकुत्तरधम्मा, ततो सङ्खेपेन चतुमग्गचतुफलनिब्बानानं वसेन नव लोकुत्तरधम्मा, ततोपि सङ्खेपेन मग्गफलनिब्बानानं वसेन तयो लोकुत्तरधम्माति वेदितब्बं। सतिपट्ठानादीनं मग्गफलानञ्च लोकुत्तरत्ते वुत्ते तंसम्पयुत्तानं फस्सादीनम्पि लोकुत्तरत्तं वुत्तमेव होति। पधानधम्मवसेन पन सतिपट्ठानादयोव वुत्ता। अभिधम्मे (ध॰ स॰ २७७ आदयो, ५०५ आदयो) च लोकुत्तरधम्मनिद्देसे मग्गफलसम्पयुत्तानं फस्सादीनं लोकुत्तरत्तं वुत्तमेवाति।
Evaṃ maggaphalasampayutte sattatiṃsa bodhipakkhiyadhamme dassetvā puna te maggaphalesu saṅkhipitvā cattāro ariyamaggā cattāri ca sāmaññaphalānīti āha. Samaṇabhāvo sāmaññaṃ, catunnaṃ ariyamaggānametaṃ nāmaṃ. Sāmaññānaṃ phalāni sāmaññaphalāni. Nibbānaṃ pana sabbehi asammissameva. Iti vitthārato sattatiṃsabodhipakkhiyacatumaggacatuphalanibbānānaṃ vasena chacattālīsa lokuttaradhammā, tato saṅkhepena catumaggacatuphalanibbānānaṃ vasena nava lokuttaradhammā, tatopi saṅkhepena maggaphalanibbānānaṃ vasena tayo lokuttaradhammāti veditabbaṃ. Satipaṭṭhānādīnaṃ maggaphalānañca lokuttaratte vutte taṃsampayuttānaṃ phassādīnampi lokuttarattaṃ vuttameva hoti. Padhānadhammavasena pana satipaṭṭhānādayova vuttā. Abhidhamme (dha. sa. 277 ādayo, 505 ādayo) ca lokuttaradhammaniddese maggaphalasampayuttānaṃ phassādīnaṃ lokuttarattaṃ vuttamevāti.
लोकं तरन्तीति लोकं अतिक्कमन्ति। सब्बमिध ईदिसं वत्तमानकालवचनं चत्तारो अरियमग्गे सन्धाय वुत्तं। सोतापत्तिमग्गो हि अपायलोकं तरति, सकदागामिमग्गो कामावचरलोकेकदेसं तरति, अनागामिमग्गो कामावचरलोकं तरति, अरहत्तमग्गो रूपारूपावचरलोकं तरति। लोका उत्तरन्तीति लोका उग्गच्छन्ति। लोकतोति च लोकम्हाति च तदेव निस्सक्कवचनं विसेसेत्वा दस्सितं। लोकं समतिक्कमन्तीति पठमं वुत्तत्थमेव। तत्थ उपसग्गत्थं अनपेक्खित्वा वुत्तं, इध सह उपसग्गत्थेन वुत्तं। लोकं समतिक्कन्ताति यथावुत्तं लोकं सम्मा अतिक्कन्ता। सब्बमिध ईदिसं अतीतकालवचनं फलनिब्बानानि सन्धाय वुत्तं, सोतापत्तिफलादीनि हि यथावुत्तं लोकं अतिक्कमित्वा ठितानि, सदा निब्बानं सब्बलोकं अतिक्कमित्वा ठितं। लोकेन अतिरेकाति लोकतो अधिकभूता। इदं सब्बेपि लोकुत्तरधम्मे सन्धाय वुत्तं। निस्सरन्तीति निग्गच्छन्ति। निस्सटाति निग्गता। लोके न तिट्ठन्तीतिआदीनि अट्ठारस वचनानि सब्बलोकुत्तरेसुपि युज्जन्ति। न तिट्ठन्तीति लोके अपरियापन्नत्ता वुत्तं। लोके न लिम्पन्तीति खन्धसन्ताने वत्तमानापि तस्मिं न लिम्पन्तीति अत्थो। लोकेन न लिम्पन्तीति अकतपटिवेधानं केनचि चित्तेन, कतपटिवेधानं अकुसलेन अप्पमत्तेनपि चित्तेन न लिम्पन्तीति अत्थो। असंलित्ता अनुपलित्ताति उपसग्गेन विसेसितं।
Lokaṃ tarantīti lokaṃ atikkamanti. Sabbamidha īdisaṃ vattamānakālavacanaṃ cattāro ariyamagge sandhāya vuttaṃ. Sotāpattimaggo hi apāyalokaṃ tarati, sakadāgāmimaggo kāmāvacaralokekadesaṃ tarati, anāgāmimaggo kāmāvacaralokaṃ tarati, arahattamaggo rūpārūpāvacaralokaṃ tarati. Lokā uttarantīti lokā uggacchanti. Lokatoti ca lokamhāti ca tadeva nissakkavacanaṃ visesetvā dassitaṃ. Lokaṃ samatikkamantīti paṭhamaṃ vuttatthameva. Tattha upasaggatthaṃ anapekkhitvā vuttaṃ, idha saha upasaggatthena vuttaṃ. Lokaṃ samatikkantāti yathāvuttaṃ lokaṃ sammā atikkantā. Sabbamidha īdisaṃ atītakālavacanaṃ phalanibbānāni sandhāya vuttaṃ, sotāpattiphalādīni hi yathāvuttaṃ lokaṃ atikkamitvā ṭhitāni, sadā nibbānaṃ sabbalokaṃ atikkamitvā ṭhitaṃ. Lokena atirekāti lokato adhikabhūtā. Idaṃ sabbepi lokuttaradhamme sandhāya vuttaṃ. Nissarantīti niggacchanti. Nissaṭāti niggatā. Loke na tiṭṭhantītiādīni aṭṭhārasa vacanāni sabbalokuttaresupi yujjanti. Na tiṭṭhantīti loke apariyāpannattā vuttaṃ. Loke na limpantīti khandhasantāne vattamānāpi tasmiṃ na limpantīti attho. Lokena na limpantīti akatapaṭivedhānaṃ kenaci cittena, katapaṭivedhānaṃ akusalena appamattenapi cittena na limpantīti attho. Asaṃlittā anupalittāti upasaggena visesitaṃ.
विप्पमुत्ताति अलित्तत्तमेव नानाब्यञ्जनेन विसेसितं। ये केचि हि यत्थ येन वा अलित्ता, ते तत्थ तेन वा विप्पमुत्ता होन्ति। लोका विप्पमुत्तातिआदीनि तीणि निस्सक्कवसेन वुत्तानि। विसञ्ञुत्ताति विप्पमुत्तत्तविसेसनं। ये केचि हि यत्थ येन यतो विप्पमुत्ता, ते तत्थ तेन ततो विसञ्ञुत्ता नाम होन्ति। लोका सुज्झन्तीति लोकमलं धोवित्वा लोका सुज्झन्ति। विसुज्झन्तीति तदेव उपसग्गेन विसेसितं। वुट्ठहन्तीति उट्ठिता होन्ति। विवट्टन्तीति निवट्टन्ति। न सज्जन्तीति न लग्गन्ति। न गय्हन्तीति न गण्हीयन्ति। न बज्झन्तीति न बाधीयन्ति। समुच्छिन्दन्तीति अप्पवत्तिं करोन्ति। यथा च लोकं समुच्छिन्नत्ताति, तथेव ‘‘लोका विसुद्धत्ता’’तिआदि वुत्तमेव होति। पटिप्पस्सम्भेन्तीति निरोधेन्ति। अपथातिआदीनि चत्तारि सब्बेसुपि लोकुत्तरेसु युज्जन्ति। अपथाति अमग्गा। अगतीति अप्पतिट्ठा। अविसयाति अनायत्ता। असाधारणाति असमाना। वमन्तीति उग्गिलन्ति। न पच्चावमन्तीति वुत्तपटिपक्खनयेन वुत्तं, वन्तं पुन न अदन्तीति अत्थो। एतेन वन्तस्स सुवन्तभावो वुत्तो होति। अनन्तरदुकत्तयेपि एसेव नयो। विसीनेन्तीति विकिरन्ति विमुच्चन्ति, न बन्धन्तीति अत्थो। न उस्सीनेन्तीति न विकिरन्ति न विमुच्चन्ति। ‘‘विसिनेन्ती’’ति ‘‘न उस्सिनेन्ती’’ति रस्सं कत्वा पाठो सुन्दरो। विधूपेन्तीति निब्बापेन्ति। न संधूपेन्तीति न उज्जलन्ति। लोकं समतिक्कम्म अभिभुय्य तिट्ठन्तीति सब्बेपि लोकुत्तरा धम्मा लोकं सम्मा अतिक्कमित्वा अभिभवित्वा च तिट्ठन्तीति लोकुत्तरा। सब्बेहिपि इमेहि यथावुत्तेहि पकारेहि लोकुत्तरानं लोकतो उत्तरभावो अधिकभावो च वुत्तो होतीति।
Vippamuttāti alittattameva nānābyañjanena visesitaṃ. Ye keci hi yattha yena vā alittā, te tattha tena vā vippamuttā honti. Lokā vippamuttātiādīni tīṇi nissakkavasena vuttāni. Visaññuttāti vippamuttattavisesanaṃ. Ye keci hi yattha yena yato vippamuttā, te tattha tena tato visaññuttā nāma honti. Lokā sujjhantīti lokamalaṃ dhovitvā lokā sujjhanti. Visujjhantīti tadeva upasaggena visesitaṃ. Vuṭṭhahantīti uṭṭhitā honti. Vivaṭṭantīti nivaṭṭanti. Na sajjantīti na lagganti. Na gayhantīti na gaṇhīyanti. Na bajjhantīti na bādhīyanti. Samucchindantīti appavattiṃ karonti. Yathā ca lokaṃ samucchinnattāti, tatheva ‘‘lokā visuddhattā’’tiādi vuttameva hoti. Paṭippassambhentīti nirodhenti. Apathātiādīni cattāri sabbesupi lokuttaresu yujjanti. Apathāti amaggā. Agatīti appatiṭṭhā. Avisayāti anāyattā. Asādhāraṇāti asamānā. Vamantīti uggilanti. Na paccāvamantīti vuttapaṭipakkhanayena vuttaṃ, vantaṃ puna na adantīti attho. Etena vantassa suvantabhāvo vutto hoti. Anantaradukattayepi eseva nayo. Visīnentīti vikiranti vimuccanti, na bandhantīti attho. Na ussīnentīti na vikiranti na vimuccanti. ‘‘Visinentī’’ti ‘‘na ussinentī’’ti rassaṃ katvā pāṭho sundaro. Vidhūpentīti nibbāpenti. Nasaṃdhūpentīti na ujjalanti. Lokaṃ samatikkamma abhibhuyya tiṭṭhantīti sabbepi lokuttarā dhammā lokaṃ sammā atikkamitvā abhibhavitvā ca tiṭṭhantīti lokuttarā. Sabbehipi imehi yathāvuttehi pakārehi lokuttarānaṃ lokato uttarabhāvo adhikabhāvo ca vutto hotīti.
लोकुत्तरकथावण्णना निट्ठिता।
Lokuttarakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / पटिसम्भिदामग्गपाळि • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ८. लोकुत्तरकथा • 8. Lokuttarakathā
