| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
លោកុត្តរកុសលវណ្ណនា
Lokuttarakusalavaṇṇanā
២៧៧. ‘‘កេនដ្ឋេន លោកុត្តរ’’ន្តិអាទិ បដិសម្ភិទាវចនំ (បដិ. ម. ២.៤៣) អដ្ឋកថាយ អាភតំ, តស្មា តត្ថ ‘‘តិវិធោបិ អនុត្តរធម្មោ លោកំ តរតី’’តិអាទិនា សង្គហិតោតិ តំ តីហិ បទេហិ យោជេត្វា ទស្សេតុំ ‘‘លោកំ តរតីតិ ឯតេនា’’តិអាទិមាហ។ ឯកេកស្មិំ យោជេតព្ពោ លោកស្ស អន្តគមនាទិតាយ មគ្គាទីសុបិ លព្ភមានត្តា។ មគ្គេយេវ វា តិវិធោបិ អត្ថោ យោជេតព្ពោតិ សម្ពន្ធោ។ អនតិវត្តនាទីតិ អាទិ-សទ្ទេន ឥន្ទ្រិយានំ ឯករសតា តទុបគវីរិយវាហនំ អាសេវនាតិ ឥមេ តយោ ភាវនាវិសេសេ សង្គណ្ហាតិ។ យស្មា ចេតេ ភាវនាវិសេសា សំកិលេសវោទានេសុ វដ្ដវិវដ្ដេសុ ច តំតំអាទីនវានិសំសទស្សនភូតាយ បុព្ពភាគបញ្ញាយ សម្បាទិតេន ញាណវិសេសេន និប្ផជ្ជន្តិ, តស្មា វុត្តំ ‘‘អញ្ញមញ្ញំ…បេ.… វឌ្ឍេតី’’តិ។
277. ‘‘Kenaṭṭhena lokuttara’’ntiādi paṭisambhidāvacanaṃ (paṭi. ma. 2.43) aṭṭhakathāya ābhataṃ, tasmā tattha ‘‘tividhopi anuttaradhammo lokaṃ taratī’’tiādinā saṅgahitoti taṃ tīhi padehi yojetvā dassetuṃ ‘‘lokaṃ taratīti etenā’’tiādimāha. Ekekasmiṃ yojetabbo lokassa antagamanāditāya maggādīsupi labbhamānattā. Maggeyeva vā tividhopi attho yojetabboti sambandho. Anativattanādīti ādi-saddena indriyānaṃ ekarasatā tadupagavīriyavāhanaṃ āsevanāti ime tayo bhāvanāvisese saṅgaṇhāti. Yasmā cete bhāvanāvisesā saṃkilesavodānesu vaṭṭavivaṭṭesu ca taṃtaṃādīnavānisaṃsadassanabhūtāya pubbabhāgapaññāya sampāditena ñāṇavisesena nipphajjanti, tasmā vuttaṃ ‘‘aññamaññaṃ…pe… vaḍḍhetī’’ti.
និស្សយោ ហោតីតិ រុក្ខោ វិយ សាខាយ អាធារភាវេន វោហរីយតីតិ អត្ថោ។ ផលញាណផលង្គានំ និស្សយវចនំ និស្សយបច្ចយត្តា។ តតោយេវ និស្សយភាវតោ បតិដ្ឋាភាវតោ។ អរិយផលសន្និស្សយេន ហិ អរិយា កតកិច្ចា សុដ្ឋុ និព្ពិន្នសព្ពភវាបិ ចិរតរំ លោកេ បរហិតាយ តិដ្ឋន្តិ។ កិលេសានំ ឱធិសោ បជហនកាបិ អរិយមគ្គា អវិសេសេន សព្ពាកុសលានំ សព្ពកុសលបដិបក្ខតាយ អញ្ញមគ្គប្បហាតព្ពេសុបិ កេនចិ បហានាការេន បវត្តន្តីតិ តំ បហានាការំ ទស្សេន្តោ ‘‘ឥតរេសំ វិជ្ជុតោភាសេន វិយ តមស្សា’’តិ អាហ។ យេន បាឡិយំ ហេដ្ឋិមមគ្គញាណានំ វិជ្ជូបមតា ទស្សិតា។ យទិ ឯវំ ឧបរិមគ្គវជ្ឈា កិលេសា ឥតរេតិ ឥធាធិប្បេតា។ ន តេសំ សមុច្ឆេទវចនំ យុត្តំ។ ន ហិ ភាវនាយ បហាតព្ពេ ទស្សនមគ្គោ សមុច្ឆិន្ទិតុំ សក្កោតិ។ តថា ច សតិ ទស្សនេន បហាតព្ពា ឯវ តេ សិយុំ។ អថ តទង្គប្បហានំ អធិប្បេតំ, យេន ‘‘វិជ្ជុតោភាសេន វិយ តមស្សា’’តិ វុត្តំ, តំ បុព្ពភាគវិបស្សនាយ ឯវ សិទ្ធំ ន ច យុត្តំ លោកុត្តរមគ្គោ តទង្គវសេន កិលេសេ បជហតីតិ។ វិក្ខម្ភនេបិ ឯសេវ នយោ, អនុលោមញាណេនេវ តស្ស សាតិសយំ សាធិតត្តា។ អថ បន បឋមមគ្គវជ្ឈា ឯវ កិលេសា ឥតរេតិ អធិប្បេតា, ឯវំ សន្តេ តេសំ ឥតរភាវោវ ន សិយា, ន ច អនបាយគមនីយា នាម កិលេសា ទស្សនេន បហាតព្ពា អត្ថិ, នាបិ បឋមមគ្គវជ្ឈា កិលេសា តេន វិជ្ជុតោភាសេន វិយ តមោ សមុច្ឆិន្ទិតព្ពាតិ វត្តុំ យុត្តន្តិ ឧបបរិក្ខិតព្ពោយំ ‘‘ឥតរេសំ…បេ.… សមុច្ឆេទោ’’តិ។ លោកិយជ្ឈានម្បិ ន វិនា បដិបទាយ ឥជ្ឈតីតិ ឥទំ អធិប្បាយវសេន នេតព្ពំ នេយ្យត្ថត្តាតិ តំ អធិប្បាយំ វិភាវេន្តោ ‘‘អកតាធិការស្សា’’តិ អាហ។ តេន យថាវុត្តវចនស្ស ច សប្បទេសតំ ទស្សេតិ។ ននុ ច កតាធិការស្ស អរិយស្ស មគ្គេន សមិជ្ឈមានម្បិ ឈានំ មគ្គបដិបទាវសេន បដិបទាសហិតមេវាតិ។ ន វិនា បដិបទាយ ឥជ្ឈតីតិ សក្កា វត្តុំ, តេនេតំ វចនំ និប្បទេសមេវាតិ អនុយោគំ សន្ធាយាហ ‘‘កតាធិការស្ស បនា’’តិអាទិ។ ឥទានិ តស្ស វចនស្ស អធិប្បាយវសេន គហេតព្ពត្ថតា បាឡិតោបិ វិញ្ញាយតីតិ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘យថាវុត្ត…បេ.… កតា’’តិ។
Nissayo hotīti rukkho viya sākhāya ādhārabhāvena voharīyatīti attho. Phalañāṇaphalaṅgānaṃ nissayavacanaṃ nissayapaccayattā. Tatoyeva nissayabhāvato patiṭṭhābhāvato. Ariyaphalasannissayena hi ariyā katakiccā suṭṭhu nibbinnasabbabhavāpi cirataraṃ loke parahitāya tiṭṭhanti. Kilesānaṃ odhiso pajahanakāpi ariyamaggā avisesena sabbākusalānaṃ sabbakusalapaṭipakkhatāya aññamaggappahātabbesupi kenaci pahānākārena pavattantīti taṃ pahānākāraṃ dassento ‘‘itaresaṃ vijjutobhāsena viya tamassā’’ti āha. Yena pāḷiyaṃ heṭṭhimamaggañāṇānaṃ vijjūpamatā dassitā. Yadi evaṃ uparimaggavajjhā kilesā itareti idhādhippetā. Na tesaṃ samucchedavacanaṃ yuttaṃ. Na hi bhāvanāya pahātabbe dassanamaggo samucchindituṃ sakkoti. Tathā ca sati dassanena pahātabbā eva te siyuṃ. Atha tadaṅgappahānaṃ adhippetaṃ, yena ‘‘vijjutobhāsena viya tamassā’’ti vuttaṃ, taṃ pubbabhāgavipassanāya eva siddhaṃ na ca yuttaṃ lokuttaramaggo tadaṅgavasena kilese pajahatīti. Vikkhambhanepi eseva nayo, anulomañāṇeneva tassa sātisayaṃ sādhitattā. Atha pana paṭhamamaggavajjhā eva kilesā itareti adhippetā, evaṃ sante tesaṃ itarabhāvova na siyā, na ca anapāyagamanīyā nāma kilesā dassanena pahātabbā atthi, nāpi paṭhamamaggavajjhā kilesā tena vijjutobhāsena viya tamo samucchinditabbāti vattuṃ yuttanti upaparikkhitabboyaṃ ‘‘itaresaṃ…pe… samucchedo’’ti. Lokiyajjhānampi na vinā paṭipadāya ijjhatīti idaṃ adhippāyavasena netabbaṃ neyyatthattāti taṃ adhippāyaṃ vibhāvento ‘‘akatādhikārassā’’ti āha. Tena yathāvuttavacanassa ca sappadesataṃ dasseti. Nanu ca katādhikārassa ariyassa maggena samijjhamānampi jhānaṃ maggapaṭipadāvasena paṭipadāsahitamevāti. Na vinā paṭipadāya ijjhatīti sakkā vattuṃ, tenetaṃ vacanaṃ nippadesamevāti anuyogaṃ sandhāyāha ‘‘katādhikārassa panā’’tiādi. Idāni tassa vacanassa adhippāyavasena gahetabbatthatā pāḷitopi viññāyatīti dassento āha ‘‘yathāvutta…pe… katā’’ti.
‘‘យោ កោចីតិ អវិសេសវចន’’ន្តិ តស្ស អបវាទំ ទស្សេន្តោ ‘‘សកិំ ទ្វិក្ខត្តុ’’ន្តិ អាទិមាហ។ បរិច្ឆិន្ទិត្វា គហណំ បរិជាននំ។ នាមរូបវវត្ថាបនាទីនន្តិ នាមរូបវវត្ថាបនបច្ចយបរិគ្គហលក្ខណបដិវេធនិកន្តិបរិយាទានានំ ។ កិច្ឆសិទ្ធិតោតិ នាមរូបវវត្ថាបនាទីនំ កេសញ្ចិ សព្ពេសម្បិ វា កិច្ឆសិទ្ធិតោ។ ឯស នយោ ទុតិយវារាទីសុបិ យថាសម្ភវំ។ សុខសិទ្ធិយម្បីតិ នាមរូបវវត្ថាបនាទីនំ កិច្ឆសិទ្ធិ មគ្គបាតុភាវទន្ធភាវស្ស ការណភាវេ អនេកន្តិកា។ វិបស្សនាសហគតិន្ទ្រិយានំ បន មន្ទតា តស្ស ឯកន្តការណន្តិ ទស្សេតិ។
‘‘Yo kocīti avisesavacana’’nti tassa apavādaṃ dassento ‘‘sakiṃ dvikkhattu’’nti ādimāha. Paricchinditvā gahaṇaṃ parijānanaṃ. Nāmarūpavavatthāpanādīnanti nāmarūpavavatthāpanapaccayapariggahalakkhaṇapaṭivedhanikantipariyādānānaṃ . Kicchasiddhitoti nāmarūpavavatthāpanādīnaṃ kesañci sabbesampi vā kicchasiddhito. Esa nayo dutiyavārādīsupi yathāsambhavaṃ. Sukhasiddhiyampīti nāmarūpavavatthāpanādīnaṃ kicchasiddhi maggapātubhāvadandhabhāvassa kāraṇabhāve anekantikā. Vipassanāsahagatindriyānaṃ pana mandatā tassa ekantakāraṇanti dasseti.
ឯតទន្តត្តា បដិបទាយាតិ ឯតេន និប្បរិយាយតោ បដិបទាញាណទស្សនវិសុទ្ធិសង្ខាតាយ វិបស្សនាបញ្ញាយ ចិរាចិរប្បវត្តិវសេន មគ្គស្ស ខិប្បទន្ធាភិញ្ញតា វុត្តាតិ ទស្សេតិ។ បុរិមានន្តិ បុរិមវារានំ, លក្ខណបដិវេធាទីនំយេវ វា។ ហេដ្ឋិមកោដិយា តិក្ខត្តុំ កិលេសវិក្ខម្ភនេ សតិ ទុក្ខាបដិបទាភាវោ, ន តតោ ហេដ្ឋាតិ និច្ឆិតត្តា អាហ ‘‘តិក្ខត្តុំ វិក្ខម្ភនវារតាវសេនា’’តិ។ តស្ស សុខាបដិបទា វេទិតព្ពា ឧក្កំសវសេនាតិ អធិប្បាយោ។
Etadantattā paṭipadāyāti etena nippariyāyato paṭipadāñāṇadassanavisuddhisaṅkhātāya vipassanāpaññāya cirācirappavattivasena maggassa khippadandhābhiññatā vuttāti dasseti. Purimānanti purimavārānaṃ, lakkhaṇapaṭivedhādīnaṃyeva vā. Heṭṭhimakoṭiyā tikkhattuṃ kilesavikkhambhane sati dukkhāpaṭipadābhāvo, na tato heṭṭhāti nicchitattā āha ‘‘tikkhattuṃ vikkhambhanavāratāvasenā’’ti. Tassa sukhāpaṭipadā veditabbā ukkaṃsavasenāti adhippāyo.
យស្មិំ បុគ្គលេ វិសំវាទនភេទនានិដ្ឋានត្ថនិយោជនានំ បវត្តិ, តត្ថ សិនេហវិរហេនេវ តេសំ បវត្តិ, សោ ច បុគ្គលោ អសង្គហិតោ ហោតីតិ មុសាវាទាទីនំ វិសំវាទនាទិកិច្ចតាយ លូខតា ច អបរិគ្គហតា ច វុត្តា។ តប្បដិបក្ខវិរុទ្ធសភាវត្តា សម្មាវាចាយ សិនិទ្ធភាវតា បរិគ្គាហកសភាវតា ។ សទ្ធាវិសេសយោគតោ វា តស្សា សិនិទ្ធភាវោ ទដ្ឋព្ពោ។ សមុដ្ឋាបេតីតិ បវត្តេតិ។ ជីវមានោ វា សត្តោ, សម្បយុត្តធម្មា វា វោទាយន្តិ ឯតេន សយំ វា វោទាយតីតិ វោទានំ។
Yasmiṃ puggale visaṃvādanabhedanāniṭṭhānatthaniyojanānaṃ pavatti, tattha sinehaviraheneva tesaṃ pavatti, so ca puggalo asaṅgahito hotīti musāvādādīnaṃ visaṃvādanādikiccatāya lūkhatā ca apariggahatā ca vuttā. Tappaṭipakkhaviruddhasabhāvattā sammāvācāya siniddhabhāvatā pariggāhakasabhāvatā . Saddhāvisesayogato vā tassā siniddhabhāvo daṭṭhabbo. Samuṭṭhāpetīti pavatteti. Jīvamāno vā satto, sampayuttadhammā vā vodāyanti etena sayaṃ vā vodāyatīti vodānaṃ.
២៨៥. តណ្ហាទិដ្ឋីហិ បតិដ្ឋានំ។ អវសេសកិលេសាភិសង្ខារេហិ អាយូហនា។ សស្សតទិដ្ឋិយា បតិដ្ឋានំ។ ឧច្ឆេទទិដ្ឋិយា អាយូហនា។ លីនវសេន បតិដ្ឋានំ។ ឧទ្ធច្ចវសេន អាយូហនា។ កាមសុខានុយោគវសេន បតិដ្ឋានំ។ អត្តកិលមថានុយោគវសេន អាយូហនា។ សព្ពាកុសលាភិសង្ខារវសេន បតិដ្ឋានំ។ សព្ពលោកិយកុសលាភិសង្ខារវសេន អាយូហនាតិ ឱឃតរណសុត្តវណ្ណនាយំ វុត្តេសុ បការន្តរេសុ ឥធ អវុត្តានំ វសេនបិ បតិដ្ឋានាយូហនា វេទិតព្ពា។
285. Taṇhādiṭṭhīhi patiṭṭhānaṃ. Avasesakilesābhisaṅkhārehi āyūhanā. Sassatadiṭṭhiyā patiṭṭhānaṃ. Ucchedadiṭṭhiyā āyūhanā. Līnavasena patiṭṭhānaṃ. Uddhaccavasena āyūhanā. Kāmasukhānuyogavasena patiṭṭhānaṃ. Attakilamathānuyogavasena āyūhanā. Sabbākusalābhisaṅkhāravasena patiṭṭhānaṃ. Sabbalokiyakusalābhisaṅkhāravasena āyūhanāti oghataraṇasuttavaṇṇanāyaṃ vuttesu pakārantaresu idha avuttānaṃ vasenapi patiṭṭhānāyūhanā veditabbā.
អថ វា កិលេសគ្គហណេន តណ្ហាសស្សតទិដ្ឋិសព្ពាកុសលាភិសង្ខារា គហិតា តំសភាគតាយ តទេកដ្ឋតាយ ច។ តថា អភិសង្ខារគ្គហណេន អវសេសកិលេសឧច្ឆេទទិដ្ឋិសព្ពលោកិយកុសលាភិសង្ខារា។ លីនុទ្ធច្ចកាមសុខត្តកិលមថានុយោគានំ វិសុំ វុត្តត្តា តេហិ ន យោជេតព្ពន្តិ កិលេសាភិសង្ខារវសេន បតិដ្ឋានាយូហនេ វត្វា តណ្ហាទិដ្ឋីនំ តត្ថ វិសេសបច្ចយតំ ទីបេតុំ តទុភយវសេនបិ យោជនា កតា។ នយទស្សនំ វា ឯតំ តត្ថ ទដ្ឋព្ពំ។ ឯវមិតរេបិ បការា យោជេតព្ពាតិ ។ ‘‘ចតូហិ, ភិក្ខវេ, អង្គេហិ សមន្នាគតោ បុគ្គលោ’’តិអាទីសុ (ម. និ. ៤.១១២, ១១៤) អង្គ-សទ្ទស្ស ការណត្ថតា ទដ្ឋព្ពា។
Atha vā kilesaggahaṇena taṇhāsassatadiṭṭhisabbākusalābhisaṅkhārā gahitā taṃsabhāgatāya tadekaṭṭhatāya ca. Tathā abhisaṅkhāraggahaṇena avasesakilesaucchedadiṭṭhisabbalokiyakusalābhisaṅkhārā. Līnuddhaccakāmasukhattakilamathānuyogānaṃ visuṃ vuttattā tehi na yojetabbanti kilesābhisaṅkhāravasena patiṭṭhānāyūhane vatvā taṇhādiṭṭhīnaṃ tattha visesapaccayataṃ dīpetuṃ tadubhayavasenapi yojanā katā. Nayadassanaṃ vā etaṃ tattha daṭṭhabbaṃ. Evamitarepi pakārā yojetabbāti . ‘‘Catūhi, bhikkhave, aṅgehi samannāgato puggalo’’tiādīsu (ma. ni. 4.112, 114) aṅga-saddassa kāraṇatthatā daṭṭhabbā.
២៩៩. មុសាវាទាទីនិ ភាសមានោ ករោតិ នាម កិំ វក្ខមានំ កិរិយំ, កា បន សាតិ? មុសាវាទាទិកិរិយាតិ វិទិតោវាយមត្ថោ។ ឯវំ វា ឯត្ថ យោជនា ទដ្ឋព្ពា។
299. Musāvādādīni bhāsamāno karoti nāma kiṃ vakkhamānaṃ kiriyaṃ, kā pana sāti? Musāvādādikiriyāti viditovāyamattho. Evaṃ vā ettha yojanā daṭṭhabbā.
៣០១. និប្ផាទិតបច្ចយានន្តិ ចីវរាទិបច្ចយានំ។ កុហនវត្ថូនីតិ បាបិច្ឆតំ និស្សាយ លូខចីវរាទិសេវនវសេន ‘‘យោ តេ វិហារេ វសតិ, សោ អរហា’’តិអាទិនា (បារា. ២២៤) អត្តានំ អរិយគុណសាមន្តំ កត្វា ភណនវសេន វិសេសលាភិនោ វិយ អត្តនោ បរិហរណវសេន ច បវត្តា អកុសលចិត្តុប្បាទា បរេសំ វិម្ហាបនការណានិ កុហនវត្ថូនិ។
301. Nipphāditapaccayānanti cīvarādipaccayānaṃ. Kuhanavatthūnīti pāpicchataṃ nissāya lūkhacīvarādisevanavasena ‘‘yo te vihāre vasati, so arahā’’tiādinā (pārā. 224) attānaṃ ariyaguṇasāmantaṃ katvā bhaṇanavasena visesalābhino viya attano pariharaṇavasena ca pavattā akusalacittuppādā paresaṃ vimhāpanakāraṇāni kuhanavatthūni.
៣៤៣. សតិបិ សគុណារម្មណេហិ មគ្គស្ស អនិមិត្តនាមលាភេ ន និប្បរិយាយេន វិបស្សនា អនិមិត្តនាមិកាតិ អាគមនតោ មគ្គោ អនិមិត្តនាមំ ន លភតីតិ អាហ ‘‘ន បន សគុណារម្មណេហិ…បេ.… សិទ្ធំ ហោតី’’តិ។ យស្មា បន អាគមនតោ សុញ្ញតំ អប្បណិហិតន្តិ លទ្ធនាមស្ស មគ្គស្ស សគុណតោ អារម្មណតោ ច តំនាមាភាវោ ន កទាចិបិ អត្ថិ, តស្មា នាមត្តយបារិបូរិហេតុអាគមនតោ នាមលាភោតិ អធិប្បាយេនាហ ‘‘បរិបុណ្ណនាមសិទ្ធិហេតុត្តា’’តិ។ សព្ពេសន្តិ សព្ពវិមោក្ខមុខាគតានម្បិ មគ្គានំ។ នាមត្តយយោគោតិ សុញ្ញតាបណិហិតានិមិត្តនាមយោគោ។ វវត្ថានំ អសង្ករោ។
343. Satipi saguṇārammaṇehi maggassa animittanāmalābhe na nippariyāyena vipassanā animittanāmikāti āgamanato maggo animittanāmaṃ na labhatīti āha ‘‘na pana saguṇārammaṇehi…pe… siddhaṃ hotī’’ti. Yasmā pana āgamanato suññataṃ appaṇihitanti laddhanāmassa maggassa saguṇato ārammaṇato ca taṃnāmābhāvo na kadācipi atthi, tasmā nāmattayapāripūrihetuāgamanato nāmalābhoti adhippāyenāha ‘‘paripuṇṇanāmasiddhihetuttā’’ti. Sabbesanti sabbavimokkhamukhāgatānampi maggānaṃ. Nāmattayayogoti suññatāpaṇihitānimittanāmayogo. Vavatthānaṃ asaṅkaro.
៣៥០. និមិត្តធម្មា សង្ខារា តេហិ សនិមិត្តា សវិគ្គហា វិយ ឧបដ្ឋហន្តីតិ តេសំ អភាវិតភាវនស្ស ភាវិតភាវនស្ស ច ឧបដ្ឋហនាការំ ទស្សេន្តោ ‘‘សមូហាទី’’តិអាទិមាហ។ តេន ច ‘‘វិមោក្ខេន សទ្ធិន្ទ្រិយំ អធិមត្តំ ហោតី’’តិ (ធ. ស. អដ្ឋ. ៣៥០) វុត្តំ, ន ‘‘តស្មិំ វិមោក្ខេ’’តិ, តស្មា ‘‘អនិមិត្តវិមោក្ខោតិ អនិច្ចានុបស្សនំ អាហា’’តិ វុត្តំ។ ឥតរត្ថាបិ ឯសេវ នយោ។ អនិមិត្តស្ស អនិមិត្តភាវាភាវោ នត្ថីតិ កស្មា វុត្តំ, ននុ ច អនិច្ចានុបស្សនាយ អនិមិត្តវិមោក្ខភាវោ បរិយាយេនាតិ និប្បរិយាយទេសនាយ តស្សា អនិមិត្តភាវាភាវោ អត្ថិ ឯវ, ឯវញ្ច សតិ ‘‘អនិមិត្តស្ស អនិមិត្តនាមទានាភាវោ’’តិ ច ន ន សក្កា វត្តុន្តិ ឧបមាសំសន្ទនំ សុដ្ឋុតរំ យុជ្ជតិ, តថា អនិមិត្តេន មគ្គស្ស អនិមិត្តភាវោ ន យុជ្ជតិយេវ។ តេនាហ ‘‘បរមត្ថតោ នាមំ ទាតុំ ន សក្កោតី’’តិ? សច្ចមេតំ , បរិយាយសិទ្ធំយេវ បន អនិច្ចានុបស្សនាយ អនិមិត្តភាវំ គហេត្វា មគ្គសោធនវសេនាយមនុយោគោ កតោ ‘‘អនិមិត្តវិមោក្ខស្ស អនិមិត្តភាវាភាវោ នត្ថីតិវិរុទ្ធំ វិយ ហោតី’’តិ។ ឯវញ្ច កត្វា ‘‘អនិមិត្តំ…បេ.… ទីបិតោ ហោតី’’តិ សយមេវ វក្ខតីតិ។ សាមញ្ញន្តិ ឧបមោបមិតព្ពានំ សម្ពន្ធមាហ។ ន មគ្គាធិបតីតិ មគ្គោ អធិបតិ មគ្គាធិបតីតិ ឆន្ទចិត្តានំ អយំ សមញ្ញា នត្ថីតិ អត្ថោ។ ន ច តេហិ មគ្គស្សាតិ ឆន្ទចិត្តេហិ មគ្គោ អធិបតិ ឯតស្សាតិ មគ្គាធិបតីតិ អយំ សមញ្ញា មគ្គស្ស នត្ថិ។ កស្មា? តេសំ ឆន្ទចិត្តានំ អមគ្គង្គត្តា។
350. Nimittadhammā saṅkhārā tehi sanimittā saviggahā viya upaṭṭhahantīti tesaṃ abhāvitabhāvanassa bhāvitabhāvanassa ca upaṭṭhahanākāraṃ dassento ‘‘samūhādī’’tiādimāha. Tena ca ‘‘vimokkhena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hotī’’ti (dha. sa. aṭṭha. 350) vuttaṃ, na ‘‘tasmiṃ vimokkhe’’ti, tasmā ‘‘animittavimokkhoti aniccānupassanaṃ āhā’’ti vuttaṃ. Itaratthāpi eseva nayo. Animittassa animittabhāvābhāvo natthīti kasmā vuttaṃ, nanu ca aniccānupassanāya animittavimokkhabhāvo pariyāyenāti nippariyāyadesanāya tassā animittabhāvābhāvo atthi eva, evañca sati ‘‘animittassa animittanāmadānābhāvo’’ti ca na na sakkā vattunti upamāsaṃsandanaṃ suṭṭhutaraṃ yujjati, tathā animittena maggassa animittabhāvo na yujjatiyeva. Tenāha ‘‘paramatthato nāmaṃ dātuṃ na sakkotī’’ti? Saccametaṃ , pariyāyasiddhaṃyeva pana aniccānupassanāya animittabhāvaṃ gahetvā maggasodhanavasenāyamanuyogo kato ‘‘animittavimokkhassa animittabhāvābhāvo natthītiviruddhaṃ viya hotī’’ti. Evañca katvā ‘‘animittaṃ…pe… dīpito hotī’’ti sayameva vakkhatīti. Sāmaññanti upamopamitabbānaṃ sambandhamāha. Na maggādhipatīti maggo adhipati maggādhipatīti chandacittānaṃ ayaṃ samaññā natthīti attho. Na ca tehi maggassāti chandacittehi maggo adhipati etassāti maggādhipatīti ayaṃ samaññā maggassa natthi. Kasmā? Tesaṃ chandacittānaṃ amaggaṅgattā.
ឈានស្ស សុញ្ញតាទិនាមកត្តាតិ ឯតេន ឥន្ទ្រិយពលាទីនម្បិ មគ្គសម្បយោគតោ សុញ្ញតាទិនាមកតា ទស្សិតាតិ ទដ្ឋព្ពំ។ សតិបិ បច្ចនីកាមសនេ ន តស្ស មគ្គស្ស តំ បរិព្យត្តំ យថា សរសតាតិ អាហ ‘‘សរសប្បធានោ’’តិ។ ទ្វីហីតិ សរសបច្ចនីកេហិ។ អញ្ញនិរបេក្ខេហីតិ អាគមននិរបេក្ខេហិ។ តស្មាតិ យស្មា សរសតោវ នាមលាភេ អវវត្ថានាបត្តិ សព្ពស្ស មគ្គស្ស សព្ពនាមភាវាបត្តិ ហោតិ, តស្មា។ អត្តាភិ…បេ.… មគ្គាតិ តេន អាគមនតោ នាមលាភស្ស បច្ចនីកតោ នាមលាភភាវំ ទស្សេតិ។ សរសន្តរេតិ អនិមិត្តភាវាទិកេ។ បច្ចនីកសហិតេន សរសេនាតិ សុញ្ញតាប្បណិហិតភាវេហិ តទាគមនេហិ។ និមិត្តគ្គហណានិវារណាតិ សង្ខារនិមិត្តគ្គាហស្ស អនិសេធនតោ។ សុញ្ញតាប្បណិហិតស្សេវ មគ្គស្ស វុត្តត្តា អនិច្ចតោ វុដ្ឋហន្តស្ស មគ្គោ ឥធ អសង្គហិតោ សិយាតិ អាសង្កិត្វា អាហ ‘‘អនិច្ចានុបស្សនា’’តិអាទិ។ សង្ខារេហិ វុដ្ឋានំ ន សិយា, លក្ខណេហិ ឯវ វុដ្ឋានំ សិយាតិ អធិប្បាយោ, លក្ខណបដិវេធោ ន សិយា អតទារម្មណត្តាតិ អត្ថោ។ សង្ខារានញ្ហិ ហុត្វា អភាវឧទយព្ពយបដិបីឡនាវសវត្តនាការេសុ អនិច្ចតាទិលក្ខណវោហារោ។
Jhānassa suññatādināmakattāti etena indriyabalādīnampi maggasampayogato suññatādināmakatā dassitāti daṭṭhabbaṃ. Satipi paccanīkāmasane na tassa maggassa taṃ paribyattaṃ yathā sarasatāti āha ‘‘sarasappadhāno’’ti. Dvīhīti sarasapaccanīkehi. Aññanirapekkhehīti āgamananirapekkhehi. Tasmāti yasmā sarasatova nāmalābhe avavatthānāpatti sabbassa maggassa sabbanāmabhāvāpatti hoti, tasmā. Attābhi…pe… maggāti tena āgamanato nāmalābhassa paccanīkato nāmalābhabhāvaṃ dasseti. Sarasantareti animittabhāvādike. Paccanīkasahitena sarasenāti suññatāppaṇihitabhāvehi tadāgamanehi. Nimittaggahaṇānivāraṇāti saṅkhāranimittaggāhassa anisedhanato. Suññatāppaṇihitasseva maggassa vuttattā aniccato vuṭṭhahantassa maggo idha asaṅgahito siyāti āsaṅkitvā āha ‘‘aniccānupassanā’’tiādi. Saṅkhārehi vuṭṭhānaṃ na siyā, lakkhaṇehi eva vuṭṭhānaṃ siyāti adhippāyo, lakkhaṇapaṭivedho na siyā atadārammaṇattāti attho. Saṅkhārānañhi hutvā abhāvaudayabbayapaṭipīḷanāvasavattanākāresu aniccatādilakkhaṇavohāro.
អាការវន្តេសុ គហិតេសុ តទាការោបិ គហិតោយេវ ហោតីតិ អាហ ‘‘លក្ខណានិបិ បដិវិទ្ធានិ ហោន្តិ តទាការសង្ខារគ្គហណតោ’’តិ។ យថាវុត្តាធិប្បាយេនាតិ ‘‘អនិច្ច’’ន្តិអាទិនា ‘‘សង្ខារេសូ’’តិអាទិនាវ វុត្តប្បការាធិប្បាយេន។ វិសុន្តិ សង្ខារេហិ វិនិវត្តេត្វា។
Ākāravantesu gahitesu tadākāropi gahitoyeva hotīti āha ‘‘lakkhaṇānipi paṭividdhāni honti tadākārasaṅkhāraggahaṇato’’ti. Yathāvuttādhippāyenāti ‘‘anicca’’ntiādinā ‘‘saṅkhāresū’’tiādināva vuttappakārādhippāyena. Visunti saṅkhārehi vinivattetvā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / លោកុត្តរកុសលំ • Lokuttarakusalaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / លោកុត្តរកុសលវណ្ណនា • Lokuttarakusalavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / លោកុត្តរកុសលវណ្ណនា • Lokuttarakusalavaṇṇanā
