| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
ಲೋಕುತ್ತರಕುಸಲವಣ್ಣನಾ
Lokuttarakusalavaṇṇanā
೨೭೭. ‘‘ಕೇನಟ್ಠೇನ ಲೋಕುತ್ತರ’’ನ್ತಿಆದಿ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾವಚನಂ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೨.೪೩) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಆಭತಂ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ‘‘ತಿವಿಧೋಪಿ ಅನುತ್ತರಧಮ್ಮೋ ಲೋಕಂ ತರತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ತಂ ತೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಲೋಕಂ ತರತೀತಿ ಏತೇನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ ಲೋಕಸ್ಸ ಅನ್ತಗಮನಾದಿತಾಯ ಮಗ್ಗಾದೀಸುಪಿ ಲಬ್ಭಮಾನತ್ತಾ। ಮಗ್ಗೇಯೇವ ವಾ ತಿವಿಧೋಪಿ ಅತ್ಥೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಅನತಿವತ್ತನಾದೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಏಕರಸತಾ ತದುಪಗವೀರಿಯವಾಹನಂ ಆಸೇವನಾತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ಭಾವನಾವಿಸೇಸೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಚೇತೇ ಭಾವನಾವಿಸೇಸಾ ಸಂಕಿಲೇಸವೋದಾನೇಸು ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟೇಸು ಚ ತಂತಂಆದೀನವಾನಿಸಂಸದಸ್ಸನಭೂತಾಯ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಞ್ಞಾಯ ಸಮ್ಪಾದಿತೇನ ಞಾಣವಿಸೇಸೇನ ನಿಪ್ಫಜ್ಜನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ…ಪೇ॰… ವಡ್ಢೇತೀ’’ತಿ।
277. ‘‘Kenaṭṭhena lokuttara’’ntiādi paṭisambhidāvacanaṃ (paṭi. ma. 2.43) aṭṭhakathāya ābhataṃ, tasmā tattha ‘‘tividhopi anuttaradhammo lokaṃ taratī’’tiādinā saṅgahitoti taṃ tīhi padehi yojetvā dassetuṃ ‘‘lokaṃ taratīti etenā’’tiādimāha. Ekekasmiṃ yojetabbo lokassa antagamanāditāya maggādīsupi labbhamānattā. Maggeyeva vā tividhopi attho yojetabboti sambandho. Anativattanādīti ādi-saddena indriyānaṃ ekarasatā tadupagavīriyavāhanaṃ āsevanāti ime tayo bhāvanāvisese saṅgaṇhāti. Yasmā cete bhāvanāvisesā saṃkilesavodānesu vaṭṭavivaṭṭesu ca taṃtaṃādīnavānisaṃsadassanabhūtāya pubbabhāgapaññāya sampāditena ñāṇavisesena nipphajjanti, tasmā vuttaṃ ‘‘aññamaññaṃ…pe… vaḍḍhetī’’ti.
ನಿಸ್ಸಯೋ ಹೋತೀತಿ ರುಕ್ಖೋ ವಿಯ ಸಾಖಾಯ ಆಧಾರಭಾವೇನ ವೋಹರೀಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಫಲಞಾಣಫಲಙ್ಗಾನಂ ನಿಸ್ಸಯವಚನಂ ನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯತ್ತಾ। ತತೋಯೇವ ನಿಸ್ಸಯಭಾವತೋ ಪತಿಟ್ಠಾಭಾವತೋ। ಅರಿಯಫಲಸನ್ನಿಸ್ಸಯೇನ ಹಿ ಅರಿಯಾ ಕತಕಿಚ್ಚಾ ಸುಟ್ಠು ನಿಬ್ಬಿನ್ನಸಬ್ಬಭವಾಪಿ ಚಿರತರಂ ಲೋಕೇ ಪರಹಿತಾಯ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ಕಿಲೇಸಾನಂ ಓಧಿಸೋ ಪಜಹನಕಾಪಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾ ಅವಿಸೇಸೇನ ಸಬ್ಬಾಕುಸಲಾನಂ ಸಬ್ಬಕುಸಲಪಟಿಪಕ್ಖತಾಯ ಅಞ್ಞಮಗ್ಗಪ್ಪಹಾತಬ್ಬೇಸುಪಿ ಕೇನಚಿ ಪಹಾನಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ತಂ ಪಹಾನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಇತರೇಸಂ ವಿಜ್ಜುತೋಭಾಸೇನ ವಿಯ ತಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆಹ। ಯೇನ ಪಾಳಿಯಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗಞಾಣಾನಂ ವಿಜ್ಜೂಪಮತಾ ದಸ್ಸಿತಾ। ಯದಿ ಏವಂ ಉಪರಿಮಗ್ಗವಜ್ಝಾ ಕಿಲೇಸಾ ಇತರೇತಿ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಾ। ನ ತೇಸಂ ಸಮುಚ್ಛೇದವಚನಂ ಯುತ್ತಂ। ನ ಹಿ ಭಾವನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬೇ ದಸ್ಸನಮಗ್ಗೋ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ತಥಾ ಚ ಸತಿ ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾ ಏವ ತೇ ಸಿಯುಂ। ಅಥ ತದಙ್ಗಪ್ಪಹಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ಯೇನ ‘‘ವಿಜ್ಜುತೋಭಾಸೇನ ವಿಯ ತಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಏವ ಸಿದ್ಧಂ ನ ಚ ಯುತ್ತಂ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗೋ ತದಙ್ಗವಸೇನ ಕಿಲೇಸೇ ಪಜಹತೀತಿ। ವಿಕ್ಖಮ್ಭನೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ, ಅನುಲೋಮಞಾಣೇನೇವ ತಸ್ಸ ಸಾತಿಸಯಂ ಸಾಧಿತತ್ತಾ। ಅಥ ಪನ ಪಠಮಮಗ್ಗವಜ್ಝಾ ಏವ ಕಿಲೇಸಾ ಇತರೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ತೇಸಂ ಇತರಭಾವೋವ ನ ಸಿಯಾ, ನ ಚ ಅನಪಾಯಗಮನೀಯಾ ನಾಮ ಕಿಲೇಸಾ ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾ ಅತ್ಥಿ, ನಾಪಿ ಪಠಮಮಗ್ಗವಜ್ಝಾ ಕಿಲೇಸಾ ತೇನ ವಿಜ್ಜುತೋಭಾಸೇನ ವಿಯ ತಮೋ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬಾತಿ ವತ್ತುಂ ಯುತ್ತನ್ತಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬೋಯಂ ‘‘ಇತರೇಸಂ…ಪೇ॰… ಸಮುಚ್ಛೇದೋ’’ತಿ। ಲೋಕಿಯಜ್ಝಾನಮ್ಪಿ ನ ವಿನಾ ಪಟಿಪದಾಯ ಇಜ್ಝತೀತಿ ಇದಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯವಸೇನ ನೇತಬ್ಬಂ ನೇಯ್ಯತ್ಥತ್ತಾತಿ ತಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ‘‘ಅಕತಾಧಿಕಾರಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆಹ। ತೇನ ಯಥಾವುತ್ತವಚನಸ್ಸ ಚ ಸಪ್ಪದೇಸತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ನನು ಚ ಕತಾಧಿಕಾರಸ್ಸ ಅರಿಯಸ್ಸ ಮಗ್ಗೇನ ಸಮಿಜ್ಝಮಾನಮ್ಪಿ ಝಾನಂ ಮಗ್ಗಪಟಿಪದಾವಸೇನ ಪಟಿಪದಾಸಹಿತಮೇವಾತಿ। ನ ವಿನಾ ಪಟಿಪದಾಯ ಇಜ್ಝತೀತಿ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ, ತೇನೇತಂ ವಚನಂ ನಿಪ್ಪದೇಸಮೇವಾತಿ ಅನುಯೋಗಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಕತಾಧಿಕಾರಸ್ಸ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ಇದಾನಿ ತಸ್ಸ ವಚನಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬತ್ಥತಾ ಪಾಳಿತೋಪಿ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯಥಾವುತ್ತ…ಪೇ॰… ಕತಾ’’ತಿ।
Nissayo hotīti rukkho viya sākhāya ādhārabhāvena voharīyatīti attho. Phalañāṇaphalaṅgānaṃ nissayavacanaṃ nissayapaccayattā. Tatoyeva nissayabhāvato patiṭṭhābhāvato. Ariyaphalasannissayena hi ariyā katakiccā suṭṭhu nibbinnasabbabhavāpi cirataraṃ loke parahitāya tiṭṭhanti. Kilesānaṃ odhiso pajahanakāpi ariyamaggā avisesena sabbākusalānaṃ sabbakusalapaṭipakkhatāya aññamaggappahātabbesupi kenaci pahānākārena pavattantīti taṃ pahānākāraṃ dassento ‘‘itaresaṃ vijjutobhāsena viya tamassā’’ti āha. Yena pāḷiyaṃ heṭṭhimamaggañāṇānaṃ vijjūpamatā dassitā. Yadi evaṃ uparimaggavajjhā kilesā itareti idhādhippetā. Na tesaṃ samucchedavacanaṃ yuttaṃ. Na hi bhāvanāya pahātabbe dassanamaggo samucchindituṃ sakkoti. Tathā ca sati dassanena pahātabbā eva te siyuṃ. Atha tadaṅgappahānaṃ adhippetaṃ, yena ‘‘vijjutobhāsena viya tamassā’’ti vuttaṃ, taṃ pubbabhāgavipassanāya eva siddhaṃ na ca yuttaṃ lokuttaramaggo tadaṅgavasena kilese pajahatīti. Vikkhambhanepi eseva nayo, anulomañāṇeneva tassa sātisayaṃ sādhitattā. Atha pana paṭhamamaggavajjhā eva kilesā itareti adhippetā, evaṃ sante tesaṃ itarabhāvova na siyā, na ca anapāyagamanīyā nāma kilesā dassanena pahātabbā atthi, nāpi paṭhamamaggavajjhā kilesā tena vijjutobhāsena viya tamo samucchinditabbāti vattuṃ yuttanti upaparikkhitabboyaṃ ‘‘itaresaṃ…pe… samucchedo’’ti. Lokiyajjhānampi na vinā paṭipadāya ijjhatīti idaṃ adhippāyavasena netabbaṃ neyyatthattāti taṃ adhippāyaṃ vibhāvento ‘‘akatādhikārassā’’ti āha. Tena yathāvuttavacanassa ca sappadesataṃ dasseti. Nanu ca katādhikārassa ariyassa maggena samijjhamānampi jhānaṃ maggapaṭipadāvasena paṭipadāsahitamevāti. Na vinā paṭipadāya ijjhatīti sakkā vattuṃ, tenetaṃ vacanaṃ nippadesamevāti anuyogaṃ sandhāyāha ‘‘katādhikārassa panā’’tiādi. Idāni tassa vacanassa adhippāyavasena gahetabbatthatā pāḷitopi viññāyatīti dassento āha ‘‘yathāvutta…pe… katā’’ti.
‘‘ಯೋ ಕೋಚೀತಿ ಅವಿಸೇಸವಚನ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಅಪವಾದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಕಿಂ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತು’’ನ್ತಿ ಆದಿಮಾಹ। ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಹಣಂ ಪರಿಜಾನನಂ। ನಾಮರೂಪವವತ್ಥಾಪನಾದೀನನ್ತಿ ನಾಮರೂಪವವತ್ಥಾಪನಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹಲಕ್ಖಣಪಟಿವೇಧನಿಕನ್ತಿಪರಿಯಾದಾನಾನಂ । ಕಿಚ್ಛಸಿದ್ಧಿತೋತಿ ನಾಮರೂಪವವತ್ಥಾಪನಾದೀನಂ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ವಾ ಕಿಚ್ಛಸಿದ್ಧಿತೋ। ಏಸ ನಯೋ ದುತಿಯವಾರಾದೀಸುಪಿ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ। ಸುಖಸಿದ್ಧಿಯಮ್ಪೀತಿ ನಾಮರೂಪವವತ್ಥಾಪನಾದೀನಂ ಕಿಚ್ಛಸಿದ್ಧಿ ಮಗ್ಗಪಾತುಭಾವದನ್ಧಭಾವಸ್ಸ ಕಾರಣಭಾವೇ ಅನೇಕನ್ತಿಕಾ। ವಿಪಸ್ಸನಾಸಹಗತಿನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಪನ ಮನ್ದತಾ ತಸ್ಸ ಏಕನ್ತಕಾರಣನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
‘‘Yo kocīti avisesavacana’’nti tassa apavādaṃ dassento ‘‘sakiṃ dvikkhattu’’nti ādimāha. Paricchinditvā gahaṇaṃ parijānanaṃ. Nāmarūpavavatthāpanādīnanti nāmarūpavavatthāpanapaccayapariggahalakkhaṇapaṭivedhanikantipariyādānānaṃ . Kicchasiddhitoti nāmarūpavavatthāpanādīnaṃ kesañci sabbesampi vā kicchasiddhito. Esa nayo dutiyavārādīsupi yathāsambhavaṃ. Sukhasiddhiyampīti nāmarūpavavatthāpanādīnaṃ kicchasiddhi maggapātubhāvadandhabhāvassa kāraṇabhāve anekantikā. Vipassanāsahagatindriyānaṃ pana mandatā tassa ekantakāraṇanti dasseti.
ಏತದನ್ತತ್ತಾ ಪಟಿಪದಾಯಾತಿ ಏತೇನ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ಪಟಿಪದಾಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿಸಙ್ಖಾತಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾಯ ಚಿರಾಚಿರಪ್ಪವತ್ತಿವಸೇನ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಖಿಪ್ಪದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞತಾ ವುತ್ತಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪುರಿಮಾನನ್ತಿ ಪುರಿಮವಾರಾನಂ, ಲಕ್ಖಣಪಟಿವೇಧಾದೀನಂಯೇವ ವಾ। ಹೇಟ್ಠಿಮಕೋಟಿಯಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಕಿಲೇಸವಿಕ್ಖಮ್ಭನೇ ಸತಿ ದುಕ್ಖಾಪಟಿಪದಾಭಾವೋ, ನ ತತೋ ಹೇಟ್ಠಾತಿ ನಿಚ್ಛಿತತ್ತಾ ಆಹ ‘‘ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಾರತಾವಸೇನಾ’’ತಿ। ತಸ್ಸ ಸುಖಾಪಟಿಪದಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ ಉಕ್ಕಂಸವಸೇನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Etadantattā paṭipadāyāti etena nippariyāyato paṭipadāñāṇadassanavisuddhisaṅkhātāya vipassanāpaññāya cirācirappavattivasena maggassa khippadandhābhiññatā vuttāti dasseti. Purimānanti purimavārānaṃ, lakkhaṇapaṭivedhādīnaṃyeva vā. Heṭṭhimakoṭiyā tikkhattuṃ kilesavikkhambhane sati dukkhāpaṭipadābhāvo, na tato heṭṭhāti nicchitattā āha ‘‘tikkhattuṃ vikkhambhanavāratāvasenā’’ti. Tassa sukhāpaṭipadā veditabbā ukkaṃsavasenāti adhippāyo.
ಯಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ವಿಸಂವಾದನಭೇದನಾನಿಟ್ಠಾನತ್ಥನಿಯೋಜನಾನಂ ಪವತ್ತಿ, ತತ್ಥ ಸಿನೇಹವಿರಹೇನೇವ ತೇಸಂ ಪವತ್ತಿ, ಸೋ ಚ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಸಙ್ಗಹಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಮುಸಾವಾದಾದೀನಂ ವಿಸಂವಾದನಾದಿಕಿಚ್ಚತಾಯ ಲೂಖತಾ ಚ ಅಪರಿಗ್ಗಹತಾ ಚ ವುತ್ತಾ। ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖವಿರುದ್ಧಸಭಾವತ್ತಾ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾಯ ಸಿನಿದ್ಧಭಾವತಾ ಪರಿಗ್ಗಾಹಕಸಭಾವತಾ । ಸದ್ಧಾವಿಸೇಸಯೋಗತೋ ವಾ ತಸ್ಸಾ ಸಿನಿದ್ಧಭಾವೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತೀತಿ ಪವತ್ತೇತಿ। ಜೀವಮಾನೋ ವಾ ಸತ್ತೋ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾ ವಾ ವೋದಾಯನ್ತಿ ಏತೇನ ಸಯಂ ವಾ ವೋದಾಯತೀತಿ ವೋದಾನಂ।
Yasmiṃ puggale visaṃvādanabhedanāniṭṭhānatthaniyojanānaṃ pavatti, tattha sinehaviraheneva tesaṃ pavatti, so ca puggalo asaṅgahito hotīti musāvādādīnaṃ visaṃvādanādikiccatāya lūkhatā ca apariggahatā ca vuttā. Tappaṭipakkhaviruddhasabhāvattā sammāvācāya siniddhabhāvatā pariggāhakasabhāvatā . Saddhāvisesayogato vā tassā siniddhabhāvo daṭṭhabbo. Samuṭṭhāpetīti pavatteti. Jīvamāno vā satto, sampayuttadhammā vā vodāyanti etena sayaṃ vā vodāyatīti vodānaṃ.
೨೮೫. ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀಹಿ ಪತಿಟ್ಠಾನಂ। ಅವಸೇಸಕಿಲೇಸಾಭಿಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಆಯೂಹನಾ। ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಯಾ ಪತಿಟ್ಠಾನಂ। ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಯಾ ಆಯೂಹನಾ। ಲೀನವಸೇನ ಪತಿಟ್ಠಾನಂ। ಉದ್ಧಚ್ಚವಸೇನ ಆಯೂಹನಾ। ಕಾಮಸುಖಾನುಯೋಗವಸೇನ ಪತಿಟ್ಠಾನಂ। ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗವಸೇನ ಆಯೂಹನಾ। ಸಬ್ಬಾಕುಸಲಾಭಿಸಙ್ಖಾರವಸೇನ ಪತಿಟ್ಠಾನಂ। ಸಬ್ಬಲೋಕಿಯಕುಸಲಾಭಿಸಙ್ಖಾರವಸೇನ ಆಯೂಹನಾತಿ ಓಘತರಣಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ ವುತ್ತೇಸು ಪಕಾರನ್ತರೇಸು ಇಧ ಅವುತ್ತಾನಂ ವಸೇನಪಿ ಪತಿಟ್ಠಾನಾಯೂಹನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
285. Taṇhādiṭṭhīhi patiṭṭhānaṃ. Avasesakilesābhisaṅkhārehi āyūhanā. Sassatadiṭṭhiyā patiṭṭhānaṃ. Ucchedadiṭṭhiyā āyūhanā. Līnavasena patiṭṭhānaṃ. Uddhaccavasena āyūhanā. Kāmasukhānuyogavasena patiṭṭhānaṃ. Attakilamathānuyogavasena āyūhanā. Sabbākusalābhisaṅkhāravasena patiṭṭhānaṃ. Sabbalokiyakusalābhisaṅkhāravasena āyūhanāti oghataraṇasuttavaṇṇanāyaṃ vuttesu pakārantaresu idha avuttānaṃ vasenapi patiṭṭhānāyūhanā veditabbā.
ಅಥ ವಾ ಕಿಲೇಸಗ್ಗಹಣೇನ ತಣ್ಹಾಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಸಬ್ಬಾಕುಸಲಾಭಿಸಙ್ಖಾರಾ ಗಹಿತಾ ತಂಸಭಾಗತಾಯ ತದೇಕಟ್ಠತಾಯ ಚ। ತಥಾ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಗ್ಗಹಣೇನ ಅವಸೇಸಕಿಲೇಸಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಸಬ್ಬಲೋಕಿಯಕುಸಲಾಭಿಸಙ್ಖಾರಾ। ಲೀನುದ್ಧಚ್ಚಕಾಮಸುಖತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗಾನಂ ವಿಸುಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ತೇಹಿ ನ ಯೋಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಕಿಲೇಸಾಭಿಸಙ್ಖಾರವಸೇನ ಪತಿಟ್ಠಾನಾಯೂಹನೇ ವತ್ವಾ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀನಂ ತತ್ಥ ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯತಂ ದೀಪೇತುಂ ತದುಭಯವಸೇನಪಿ ಯೋಜನಾ ಕತಾ। ನಯದಸ್ಸನಂ ವಾ ಏತಂ ತತ್ಥ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಏವಮಿತರೇಪಿ ಪಕಾರಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾತಿ । ‘‘ಚತೂಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೪.೧೧೨, ೧೧೪) ಅಙ್ಗ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಕಾರಣತ್ಥತಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ।
Atha vā kilesaggahaṇena taṇhāsassatadiṭṭhisabbākusalābhisaṅkhārā gahitā taṃsabhāgatāya tadekaṭṭhatāya ca. Tathā abhisaṅkhāraggahaṇena avasesakilesaucchedadiṭṭhisabbalokiyakusalābhisaṅkhārā. Līnuddhaccakāmasukhattakilamathānuyogānaṃ visuṃ vuttattā tehi na yojetabbanti kilesābhisaṅkhāravasena patiṭṭhānāyūhane vatvā taṇhādiṭṭhīnaṃ tattha visesapaccayataṃ dīpetuṃ tadubhayavasenapi yojanā katā. Nayadassanaṃ vā etaṃ tattha daṭṭhabbaṃ. Evamitarepi pakārā yojetabbāti . ‘‘Catūhi, bhikkhave, aṅgehi samannāgato puggalo’’tiādīsu (ma. ni. 4.112, 114) aṅga-saddassa kāraṇatthatā daṭṭhabbā.
೨೯೯. ಮುಸಾವಾದಾದೀನಿ ಭಾಸಮಾನೋ ಕರೋತಿ ನಾಮ ಕಿಂ ವಕ್ಖಮಾನಂ ಕಿರಿಯಂ, ಕಾ ಪನ ಸಾತಿ? ಮುಸಾವಾದಾದಿಕಿರಿಯಾತಿ ವಿದಿತೋವಾಯಮತ್ಥೋ। ಏವಂ ವಾ ಏತ್ಥ ಯೋಜನಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ।
299. Musāvādādīni bhāsamāno karoti nāma kiṃ vakkhamānaṃ kiriyaṃ, kā pana sāti? Musāvādādikiriyāti viditovāyamattho. Evaṃ vā ettha yojanā daṭṭhabbā.
೩೦೧. ನಿಪ್ಫಾದಿತಪಚ್ಚಯಾನನ್ತಿ ಚೀವರಾದಿಪಚ್ಚಯಾನಂ। ಕುಹನವತ್ಥೂನೀತಿ ಪಾಪಿಚ್ಛತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಲೂಖಚೀವರಾದಿಸೇವನವಸೇನ ‘‘ಯೋ ತೇ ವಿಹಾರೇ ವಸತಿ, ಸೋ ಅರಹಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ॰ ೨೨೪) ಅತ್ತಾನಂ ಅರಿಯಗುಣಸಾಮನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಭಣನವಸೇನ ವಿಸೇಸಲಾಭಿನೋ ವಿಯ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಹರಣವಸೇನ ಚ ಪವತ್ತಾ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಪರೇಸಂ ವಿಮ್ಹಾಪನಕಾರಣಾನಿ ಕುಹನವತ್ಥೂನಿ।
301. Nipphāditapaccayānanti cīvarādipaccayānaṃ. Kuhanavatthūnīti pāpicchataṃ nissāya lūkhacīvarādisevanavasena ‘‘yo te vihāre vasati, so arahā’’tiādinā (pārā. 224) attānaṃ ariyaguṇasāmantaṃ katvā bhaṇanavasena visesalābhino viya attano pariharaṇavasena ca pavattā akusalacittuppādā paresaṃ vimhāpanakāraṇāni kuhanavatthūni.
೩೪೩. ಸತಿಪಿ ಸಗುಣಾರಮ್ಮಣೇಹಿ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅನಿಮಿತ್ತನಾಮಲಾಭೇ ನ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಅನಿಮಿತ್ತನಾಮಿಕಾತಿ ಆಗಮನತೋ ಮಗ್ಗೋ ಅನಿಮಿತ್ತನಾಮಂ ನ ಲಭತೀತಿ ಆಹ ‘‘ನ ಪನ ಸಗುಣಾರಮ್ಮಣೇಹಿ…ಪೇ॰… ಸಿದ್ಧಂ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಆಗಮನತೋ ಸುಞ್ಞತಂ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತನ್ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಸ್ಸ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಸಗುಣತೋ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಚ ತಂನಾಮಾಭಾವೋ ನ ಕದಾಚಿಪಿ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ನಾಮತ್ತಯಪಾರಿಪೂರಿಹೇತುಆಗಮನತೋ ನಾಮಲಾಭೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನಾಹ ‘‘ಪರಿಪುಣ್ಣನಾಮಸಿದ್ಧಿಹೇತುತ್ತಾ’’ತಿ। ಸಬ್ಬೇಸನ್ತಿ ಸಬ್ಬವಿಮೋಕ್ಖಮುಖಾಗತಾನಮ್ಪಿ ಮಗ್ಗಾನಂ। ನಾಮತ್ತಯಯೋಗೋತಿ ಸುಞ್ಞತಾಪಣಿಹಿತಾನಿಮಿತ್ತನಾಮಯೋಗೋ। ವವತ್ಥಾನಂ ಅಸಙ್ಕರೋ।
343. Satipi saguṇārammaṇehi maggassa animittanāmalābhe na nippariyāyena vipassanā animittanāmikāti āgamanato maggo animittanāmaṃ na labhatīti āha ‘‘na pana saguṇārammaṇehi…pe… siddhaṃ hotī’’ti. Yasmā pana āgamanato suññataṃ appaṇihitanti laddhanāmassa maggassa saguṇato ārammaṇato ca taṃnāmābhāvo na kadācipi atthi, tasmā nāmattayapāripūrihetuāgamanato nāmalābhoti adhippāyenāha ‘‘paripuṇṇanāmasiddhihetuttā’’ti. Sabbesanti sabbavimokkhamukhāgatānampi maggānaṃ. Nāmattayayogoti suññatāpaṇihitānimittanāmayogo. Vavatthānaṃ asaṅkaro.
೩೫೦. ನಿಮಿತ್ತಧಮ್ಮಾ ಸಙ್ಖಾರಾ ತೇಹಿ ಸನಿಮಿತ್ತಾ ಸವಿಗ್ಗಹಾ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೀತಿ ತೇಸಂ ಅಭಾವಿತಭಾವನಸ್ಸ ಭಾವಿತಭಾವನಸ್ಸ ಚ ಉಪಟ್ಠಹನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಮೂಹಾದೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತೇನ ಚ ‘‘ವಿಮೋಕ್ಖೇನ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಧಿಮತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೫೦) ವುತ್ತಂ, ನ ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ವಿಮೋಕ್ಖೇ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತವಿಮೋಕ್ಖೋತಿ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಂ ಆಹಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇತರತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಅನಿಮಿತ್ತಭಾವಾಭಾವೋ ನತ್ಥೀತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ, ನನು ಚ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಅನಿಮಿತ್ತವಿಮೋಕ್ಖಭಾವೋ ಪರಿಯಾಯೇನಾತಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯದೇಸನಾಯ ತಸ್ಸಾ ಅನಿಮಿತ್ತಭಾವಾಭಾವೋ ಅತ್ಥಿ ಏವ, ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಅನಿಮಿತ್ತನಾಮದಾನಾಭಾವೋ’’ತಿ ಚ ನ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುನ್ತಿ ಉಪಮಾಸಂಸನ್ದನಂ ಸುಟ್ಠುತರಂ ಯುಜ್ಜತಿ, ತಥಾ ಅನಿಮಿತ್ತೇನ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅನಿಮಿತ್ತಭಾವೋ ನ ಯುಜ್ಜತಿಯೇವ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪರಮತ್ಥತೋ ನಾಮಂ ದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ? ಸಚ್ಚಮೇತಂ , ಪರಿಯಾಯಸಿದ್ಧಂಯೇವ ಪನ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಅನಿಮಿತ್ತಭಾವಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಸೋಧನವಸೇನಾಯಮನುಯೋಗೋ ಕತೋ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತವಿಮೋಕ್ಖಸ್ಸ ಅನಿಮಿತ್ತಭಾವಾಭಾವೋ ನತ್ಥೀತಿವಿರುದ್ಧಂ ವಿಯ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಂ…ಪೇ॰… ದೀಪಿತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಸಯಮೇವ ವಕ್ಖತೀತಿ। ಸಾಮಞ್ಞನ್ತಿ ಉಪಮೋಪಮಿತಬ್ಬಾನಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಮಾಹ। ನ ಮಗ್ಗಾಧಿಪತೀತಿ ಮಗ್ಗೋ ಅಧಿಪತಿ ಮಗ್ಗಾಧಿಪತೀತಿ ಛನ್ದಚಿತ್ತಾನಂ ಅಯಂ ಸಮಞ್ಞಾ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಚ ತೇಹಿ ಮಗ್ಗಸ್ಸಾತಿ ಛನ್ದಚಿತ್ತೇಹಿ ಮಗ್ಗೋ ಅಧಿಪತಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮಗ್ಗಾಧಿಪತೀತಿ ಅಯಂ ಸಮಞ್ಞಾ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ನತ್ಥಿ। ಕಸ್ಮಾ? ತೇಸಂ ಛನ್ದಚಿತ್ತಾನಂ ಅಮಗ್ಗಙ್ಗತ್ತಾ।
350. Nimittadhammā saṅkhārā tehi sanimittā saviggahā viya upaṭṭhahantīti tesaṃ abhāvitabhāvanassa bhāvitabhāvanassa ca upaṭṭhahanākāraṃ dassento ‘‘samūhādī’’tiādimāha. Tena ca ‘‘vimokkhena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hotī’’ti (dha. sa. aṭṭha. 350) vuttaṃ, na ‘‘tasmiṃ vimokkhe’’ti, tasmā ‘‘animittavimokkhoti aniccānupassanaṃ āhā’’ti vuttaṃ. Itaratthāpi eseva nayo. Animittassa animittabhāvābhāvo natthīti kasmā vuttaṃ, nanu ca aniccānupassanāya animittavimokkhabhāvo pariyāyenāti nippariyāyadesanāya tassā animittabhāvābhāvo atthi eva, evañca sati ‘‘animittassa animittanāmadānābhāvo’’ti ca na na sakkā vattunti upamāsaṃsandanaṃ suṭṭhutaraṃ yujjati, tathā animittena maggassa animittabhāvo na yujjatiyeva. Tenāha ‘‘paramatthato nāmaṃ dātuṃ na sakkotī’’ti? Saccametaṃ , pariyāyasiddhaṃyeva pana aniccānupassanāya animittabhāvaṃ gahetvā maggasodhanavasenāyamanuyogo kato ‘‘animittavimokkhassa animittabhāvābhāvo natthītiviruddhaṃ viya hotī’’ti. Evañca katvā ‘‘animittaṃ…pe… dīpito hotī’’ti sayameva vakkhatīti. Sāmaññanti upamopamitabbānaṃ sambandhamāha. Na maggādhipatīti maggo adhipati maggādhipatīti chandacittānaṃ ayaṃ samaññā natthīti attho. Na ca tehi maggassāti chandacittehi maggo adhipati etassāti maggādhipatīti ayaṃ samaññā maggassa natthi. Kasmā? Tesaṃ chandacittānaṃ amaggaṅgattā.
ಝಾನಸ್ಸ ಸುಞ್ಞತಾದಿನಾಮಕತ್ತಾತಿ ಏತೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯಬಲಾದೀನಮ್ಪಿ ಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ಸುಞ್ಞತಾದಿನಾಮಕತಾ ದಸ್ಸಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಸತಿಪಿ ಪಚ್ಚನೀಕಾಮಸನೇ ನ ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ತಂ ಪರಿಬ್ಯತ್ತಂ ಯಥಾ ಸರಸತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸರಸಪ್ಪಧಾನೋ’’ತಿ। ದ್ವೀಹೀತಿ ಸರಸಪಚ್ಚನೀಕೇಹಿ। ಅಞ್ಞನಿರಪೇಕ್ಖೇಹೀತಿ ಆಗಮನನಿರಪೇಕ್ಖೇಹಿ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಸರಸತೋವ ನಾಮಲಾಭೇ ಅವವತ್ಥಾನಾಪತ್ತಿ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಸಬ್ಬನಾಮಭಾವಾಪತ್ತಿ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ। ಅತ್ತಾಭಿ…ಪೇ॰… ಮಗ್ಗಾತಿ ತೇನ ಆಗಮನತೋ ನಾಮಲಾಭಸ್ಸ ಪಚ್ಚನೀಕತೋ ನಾಮಲಾಭಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸರಸನ್ತರೇತಿ ಅನಿಮಿತ್ತಭಾವಾದಿಕೇ। ಪಚ್ಚನೀಕಸಹಿತೇನ ಸರಸೇನಾತಿ ಸುಞ್ಞತಾಪ್ಪಣಿಹಿತಭಾವೇಹಿ ತದಾಗಮನೇಹಿ। ನಿಮಿತ್ತಗ್ಗಹಣಾನಿವಾರಣಾತಿ ಸಙ್ಖಾರನಿಮಿತ್ತಗ್ಗಾಹಸ್ಸ ಅನಿಸೇಧನತೋ। ಸುಞ್ಞತಾಪ್ಪಣಿಹಿತಸ್ಸೇವ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅನಿಚ್ಚತೋ ವುಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗೋ ಇಧ ಅಸಙ್ಗಹಿತೋ ಸಿಯಾತಿ ಆಸಙ್ಕಿತ್ವಾ ಆಹ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾ’’ತಿಆದಿ। ಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ವುಟ್ಠಾನಂ ನ ಸಿಯಾ, ಲಕ್ಖಣೇಹಿ ಏವ ವುಟ್ಠಾನಂ ಸಿಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ಲಕ್ಖಣಪಟಿವೇಧೋ ನ ಸಿಯಾ ಅತದಾರಮ್ಮಣತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಙ್ಖಾರಾನಞ್ಹಿ ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವಉದಯಬ್ಬಯಪಟಿಪೀಳನಾವಸವತ್ತನಾಕಾರೇಸು ಅನಿಚ್ಚತಾದಿಲಕ್ಖಣವೋಹಾರೋ।
Jhānassa suññatādināmakattāti etena indriyabalādīnampi maggasampayogato suññatādināmakatā dassitāti daṭṭhabbaṃ. Satipi paccanīkāmasane na tassa maggassa taṃ paribyattaṃ yathā sarasatāti āha ‘‘sarasappadhāno’’ti. Dvīhīti sarasapaccanīkehi. Aññanirapekkhehīti āgamananirapekkhehi. Tasmāti yasmā sarasatova nāmalābhe avavatthānāpatti sabbassa maggassa sabbanāmabhāvāpatti hoti, tasmā. Attābhi…pe… maggāti tena āgamanato nāmalābhassa paccanīkato nāmalābhabhāvaṃ dasseti. Sarasantareti animittabhāvādike. Paccanīkasahitena sarasenāti suññatāppaṇihitabhāvehi tadāgamanehi. Nimittaggahaṇānivāraṇāti saṅkhāranimittaggāhassa anisedhanato. Suññatāppaṇihitasseva maggassa vuttattā aniccato vuṭṭhahantassa maggo idha asaṅgahito siyāti āsaṅkitvā āha ‘‘aniccānupassanā’’tiādi. Saṅkhārehi vuṭṭhānaṃ na siyā, lakkhaṇehi eva vuṭṭhānaṃ siyāti adhippāyo, lakkhaṇapaṭivedho na siyā atadārammaṇattāti attho. Saṅkhārānañhi hutvā abhāvaudayabbayapaṭipīḷanāvasavattanākāresu aniccatādilakkhaṇavohāro.
ಆಕಾರವನ್ತೇಸು ಗಹಿತೇಸು ತದಾಕಾರೋಪಿ ಗಹಿತೋಯೇವ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಲಕ್ಖಣಾನಿಪಿ ಪಟಿವಿದ್ಧಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ತದಾಕಾರಸಙ್ಖಾರಗ್ಗಹಣತೋ’’ತಿ। ಯಥಾವುತ್ತಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನಾತಿ ‘‘ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ‘‘ಸಙ್ಖಾರೇಸೂ’’ತಿಆದಿನಾವ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ। ವಿಸುನ್ತಿ ಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ವಿನಿವತ್ತೇತ್ವಾ।
Ākāravantesu gahitesu tadākāropi gahitoyeva hotīti āha ‘‘lakkhaṇānipi paṭividdhāni honti tadākārasaṅkhāraggahaṇato’’ti. Yathāvuttādhippāyenāti ‘‘anicca’’ntiādinā ‘‘saṅkhāresū’’tiādināva vuttappakārādhippāyena. Visunti saṅkhārehi vinivattetvā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ಲೋಕುತ್ತರಕುಸಲಂ • Lokuttarakusalaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ಲೋಕುತ್ತರಕುಸಲವಣ್ಣನಾ • Lokuttarakusalavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ಲೋಕುತ್ತರಕುಸಲವಣ್ಣನಾ • Lokuttarakusalavaṇṇanā
