| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਕੁਸਲવਣ੍ਣਨਾ
Lokuttarakusalavaṇṇanā
੨੭੭. ਲੋਕਂ ਤਰਤੀਤਿ ਏਤੇਨ ਲੋਕਸਮਤਿਕ੍ਕਮਪਟਿਪਤ੍ਤਿਮਾਹ। ਉਤ੍ਤਰਤੀਤਿ ਏਤੇਨ ਲੋਕਸ੍ਸਨ੍ਤਗਮਨਂ ਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਂ ਫਲਂ। ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮਾਤਿਆਦਿਨਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮਾਤਿ ਹਿ ਨਿਸ੍ਸਰਿਤ੍વਾ। ਅਭਿਭੁਯ੍ਯਾਤਿ વਿਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਿવਿਧੋਪਿ ਚਤ੍ਥੋ ਮਗ੍ਗਾਦੀਸੁ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ, ਮਗ੍ਗੇਯੇવ વਾ ਇਧ ਤਸ੍ਸ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ। ਏਕਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣਿਕਨ੍ਤਿ ਏਕਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਦ੍વੇ વਾਰੇ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨਤਿવਤ੍ਤਨਾਦਿਸਾਧਿਕਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ વਡ੍ਢੇਤਿ। ‘‘ਨਿਯ੍ਯਾਤੀਤਿ ਨਿਯ੍ਯਾਨੀਯ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਈ-ਕਾਰਸ੍ਸ ਰਸ੍ਸਤ੍ਤਂ ਯ-ਕਾਰਸ੍ਸ ਚ ਕ-ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਨਿਯ੍ਯਾਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਨਿਯ੍ਯਾਨਂ, ਨਿਯ੍ਯਾਨਮੇવ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਂ વੇਨਯਿਕੋ વਿਯ। ਏਤ੍ਥ ‘‘ਨੇਯ੍ਯਾਨਿਕ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਇ-ਕਾਰਸ੍ਸ ਏ-ਕਾਰਤ੍ਤਂ ਅਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ।
277. Lokaṃtaratīti etena lokasamatikkamapaṭipattimāha. Uttaratīti etena lokassantagamanaṃ phale patiṭṭhānaṃ phalaṃ. Samatikkammātiādinā nibbānaṃ. Samatikkammāti hi nissaritvā. Abhibhuyyāti visaṃyuttaṃ hutvāti attho. Tividhopi cattho maggādīsu ekekasmiṃ yojetabbo, maggeyeva vā idha tassa adhippetattā. Ekacittakkhaṇikanti ekamaggassa dve vāre anuppattiṃ sandhāyāha. Aññamaññaṃ dhammānaṃ anativattanādisādhikāya paññāya vaḍḍheti. ‘‘Niyyātīti niyyānīya’’nti vattabbe ī-kārassa rassattaṃ ya-kārassa ca ka-kāraṃ katvā ‘‘niyyānika’’nti vuttaṃ. Niyyāti etenāti niyyānaṃ, niyyānameva niyyānikaṃ venayiko viya. Ettha ‘‘neyyānika’’nti vattabbe i-kārassa e-kārattaṃ akatvā vuttaṃ.
ਫਲਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਚੇਤਸਿਕਰਾਸਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅવਯવਭੂਤਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ। ਫਲਞਾਣਂ વਾ ਫਲਂ, ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਆਦਯੋ ਅਙ੍ਗਾਨਿ વਾ। ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਭਾવੇਤਿ ਲੋਕਂ ਉਤ੍ਤਿਣ੍ਣਭਾવੇ। ਤੇਨ ਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨਾਨਿ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਤੇਸੁ ਯਂ ਭવਤਿ ਫਲਂ, ਤਂ ‘‘ਭੂਮੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਥਾ વਾ ਕਮ੍ਮਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਕਾਮਭવਾਦਯੋ ਤਂਸਮਙ੍ਗਿਨੋ ਨਿਸ੍ਸਯਭਾવੇਨ ‘‘ਭੂਮੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਮਗ੍ਗੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਂ ਫਲਂ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਤਾਯ ਨਿਸ੍ਸਯਭਾવਤੋ ‘‘ਭੂਮੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਤੋਯੇવ ਅਰਿਯਾ ਚਿਰਤਰਂ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ। ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਿવੇਕવਸੇਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਪਾਯਗਮਨੀਯਾਨਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸਮੁਚ੍ਛੇਦੋ ਇਤਰੇਸਞ੍ਚ વਿਜ੍ਜੁਤੋਭਾਸੇਨ વਿਯ ਤਮਸ੍ਸ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਲੋਕਿਯਜ੍ਝਾਨਮ੍ਪਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਅਰਿਯਸ੍ਸ ਚ ਅਕਤਾਧਿਕਾਰਸ੍ਸ ਨ વਿਨਾ ਪਟਿਪਦਾਯ ਇਜ੍ਝਤਿ, ਕਤਾਧਿਕਾਰਸ੍ਸ ਪਨ ਅਰਿਯਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਸਮਿਜ੍ਝਨਤੋ વਿਪਾਕਾਨਂ વਿਯ ਕੁਸਲੇਨ ਤਥਾ ਸਮਿਦ੍ਧਸ੍ਸ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਸਦਿਸਤਾਯ ਅਭਾવਤੋ ਅਤਬ੍ਬਿਪਾਕਤ੍ਤਾ ਚ ਨ ਮਗ੍ਗਪਟਿਪਦਾ ਤਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸ ਪਟਿਪਦਾਤਿ ਸਕ੍ਕਾ વਤ੍ਤੁਨ੍ਤਿ ਤਤ੍ਥ ਤਥਾ ਗਰੁਂ ਕਤ੍વਾ ਪਟਿਪਦਾਹਿ ਏવ ਦੇਸਨਾ ਨ ਕਤਾ, ਯਥਾવੁਤ੍ਤਜ੍ਝਾਨਸਙ੍ਗਹਤ੍ਥਂ ਸੁਦ੍ਧਿਕਦੇਸਨਾਪਿ ਕਤਾ।
Phalanti cittacetasikarāsi vuccati, taṃ aññamaññaṃ sampayuttānaṃ dhammānaṃ attano avayavabhūtānaṃ nissayo hoti. Phalañāṇaṃ vā phalaṃ, sammādiṭṭhiādayo aṅgāni vā. Lokuttarabhāveti lokaṃ uttiṇṇabhāve. Tena phalanibbānāni saṅgaṇhāti. Tesu yaṃ bhavati phalaṃ, taṃ ‘‘bhūmī’’ti vuccati. Yathā vā kammanibbattā kāmabhavādayo taṃsamaṅgino nissayabhāvena ‘‘bhūmī’’ti vuccanti, evaṃ maggena nibbattaṃ phalaṃ ariyasāvakassa kālena kālaṃ samāpajjitabbatāya nissayabhāvato ‘‘bhūmī’’ti vuccati, tatoyeva ariyā cirataraṃ tiṭṭhanti. Samucchedavivekavasenāti ettha apāyagamanīyānaṃ accantasamucchedo itaresañca vijjutobhāsena viya tamassa samucchedo daṭṭhabbo. Lokiyajjhānampi puthujjanassa ariyassa ca akatādhikārassa na vinā paṭipadāya ijjhati, katādhikārassa pana ariyassa maggeneva samijjhanato vipākānaṃ viya kusalena tathā samiddhassa ariyamaggena sadisatāya abhāvato atabbipākattā ca na maggapaṭipadā tassa jhānassa paṭipadāti sakkā vattunti tattha tathā garuṃ katvā paṭipadāhi eva desanā na katā, yathāvuttajjhānasaṅgahatthaṃ suddhikadesanāpi katā.
ਇਧ ਪਨ ਕਸ੍ਸਚਿ વਿਨਾ ਪਟਿਪਦਾਯ ਅਸਿਦ੍ਧਿਤੋ ਗਰੁਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਦੁਕ੍ਖਪਟਿਪਦ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯੋ ਕੋਚਿ વਾਰੋਤਿ ਸਕਿਂ ਦ੍વਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਚਤੁਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਅਨੇਕਕ੍ਖਤ੍ਤੁਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦੀਸੁ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਾਰੇਸੁ ਯੋ ਕੋਚਿ। ਸਕਿਂ ਦ੍વਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਞ੍ਚ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਾਰਾ ਸੁਖਾ ਪਟਿਪਦਾ ਏવ, ਨ ਚ ਤਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਸੁਖਾ ਪਟਿਪਦਾ ਹੋਤੀਤਿ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਾਰਂ ਦੁਕ੍ਖਾ ਪਟਿਪਦਾਤਿ ਰੋਚੇਸੁਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯਾ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਥਾਰੋਚਿਤੇ ਤਤੋ ਪਰੇਸੁ ਚਤੁਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਾਰਾਦੀਸੁ વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ ਨਤ੍ਥੀਤਿ। ਰੂਪਾਰੂਪਾਨਂ ਲਕ੍ਖਣਾਦੀਹਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਗਹਣਂ ਰੂਪਾਰੂਪਪਰਿਗ੍ਗਹੋ, ਨਾਮਰੂਪਮਤ੍ਤਮੇਤਂ, ਨ ਅਞ੍ਞੋ ਕੋਚਿ ਸਤ੍ਤਾਦਿਕੋਤਿ વવਤ੍ਥਾਪਨਂ ਨਾਮਰੂਪવવਤ੍ਥਾਪਨਂ। ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਰੂਪਾਰੂਪਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਪਾਤੁਭਾવਦਨ੍ਧਤਾ ਚ ਨਾਮਰੂਪવવਤ੍ਥਾਪਨਾਦੀਨਂ ਕਿਚ੍ਛਸਿਦ੍ਧਿਤੋ ਸਿਯਾਤਿ ਨ ਰੂਪਾਰੂਪਪਰਿਗ੍ਗਹਕਿਚ੍ਛਤਾਯ ਏવ ਦੁਕ੍ਖਪਟਿਪਦਤਾ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਤਿ ਚੇ? ਤਂ ਨ, ਨਾਮਰੂਪવવਤ੍ਥਾਪਨਾਦੀਨਂ ਪਚ੍ਚਨੀਕਕਿਲੇਸਮਨ੍ਦਤਾਯ ਸੁਖਸਿਦ੍ਧਿਯਮ੍ਪਿ ਤਥਾਸਿਦ੍ਧવਿਪਸ੍ਸਨਾਸਹਗਤਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਮਨ੍ਦਤਾਯ ਮਗ੍ਗਪਾਤੁਭਾવਦਨ੍ਧਭਾવਤੋ।
Idha pana kassaci vinā paṭipadāya asiddhito garuṃ katvā dassetuṃ ‘‘dukkhapaṭipada’’ntiādi vuttaṃ. Yo koci vāroti sakiṃ dvikkhattuṃ tikkhattuṃ catukkhattuṃ anekakkhattunti evamādīsu vikkhambhanavāresu yo koci. Sakiṃ dvikkhattuñca vikkhambhanavārā sukhā paṭipadā eva, na ca tato uddhaṃ sukhā paṭipadā hotīti tikkhattuṃ vikkhambhanavāraṃ dukkhā paṭipadāti rocesuṃ aṭṭhakathācariyā. Tasmiṃ tathārocite tato paresu catukkhattuṃ vikkhambhanavārādīsu vattabbameva natthīti. Rūpārūpānaṃ lakkhaṇādīhi paricchinditvā gahaṇaṃ rūpārūpapariggaho, nāmarūpamattametaṃ, na añño koci sattādikoti vavatthāpanaṃ nāmarūpavavatthāpanaṃ. Pariggahitarūpārūpassa maggapātubhāvadandhatā ca nāmarūpavavatthāpanādīnaṃ kicchasiddhito siyāti na rūpārūpapariggahakicchatāya eva dukkhapaṭipadatā vattabbāti ce? Taṃ na, nāmarūpavavatthāpanādīnaṃ paccanīkakilesamandatāya sukhasiddhiyampi tathāsiddhavipassanāsahagatānaṃ indriyānaṃ mandatāya maggapātubhāvadandhabhāvato.
ਰੂਪਾਰੂਪਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾਤਿ ਅਕਿਚ੍ਛੇਨਪਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ। ਕਿਚ੍ਛੇਨ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤੇ વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ ਨਤ੍ਥਿ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਇਮਂ વਾਰਂ ਰੋਚੇਸੁਨ੍ਤਿ ਕਲਾਪਸਮ੍ਮਸਨਾવਸਾਨੇ ਉਦਯਬ੍ਬਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਯ વਤ੍ਤਮਾਨਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਿਪਸ੍ਸਨੁਪਕ੍ਕਿਲੇਸਸ੍ਸ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨੇਨ ਕਿਚ੍ਛਤਾવਾਰਂ ਦੁਕ੍ਖਾ ਪਟਿਪਦਾਤਿ ਰੋਚੇਸੁਂ ਏਤਦਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਪਟਿਪਦਾਯ। ਏਤਸ੍ਸ ਅਕਿਚ੍ਛਤ੍ਤੇਪਿ ਪੁਰਿਮਾਨਂ ਕਿਚ੍ਛਤ੍ਤੇ ਦੁਕ੍ਖਪਟਿਪਦਤਾ વੁਤ੍ਤਨਯਾવਾਤਿ ਨ ਪਟਿਸਿਦ੍ਧਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਯਥਾવੁਤ੍ਤਂ વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਰੂਪਾਰੂਪਪਰਿਗ੍ਗਹਾਦਿਕਿਚ੍ਛਤਂ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਾਰਤਾવਸੇਨ ‘‘ਇਮਂ વਾਰ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਯਸ੍ਸ ਪਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਅਕਿਚ੍ਛਤਾ, ਤਸ੍ਸ ਸੁਖਾ ਪਟਿਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Rūpārūpaṃ pariggahetvāti akicchenapi pariggahetvā. Kicchena pariggahite vattabbameva natthi. Evaṃ sesesupi. Imaṃ vāraṃ rocesunti kalāpasammasanāvasāne udayabbayānupassanāya vattamānāya uppannassa vipassanupakkilesassa tikkhattuṃ vikkhambhanena kicchatāvāraṃ dukkhā paṭipadāti rocesuṃ etadantattā paṭipadāya. Etassa akicchattepi purimānaṃ kicchatte dukkhapaṭipadatā vuttanayāvāti na paṭisiddhāti daṭṭhabbaṃ. Yathāvuttaṃ vā sabbaṃ rūpārūpapariggahādikicchataṃ tikkhattuṃ vikkhambhanavāratāvasena ‘‘imaṃ vāra’’nti āha. Yassa pana sabbattha akicchatā, tassa sukhā paṭipadā veditabbā.
ਮੁਸਾવਾਦਾਦੀਨਂ વਿਸਂવਾਦਨਾਦਿਕਿਚ੍ਚਤਾਯ ਲੂਖਾਨਂ ਅਪਰਿਗ੍ਗਾਹਕਾਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭਾવਤੋ ਪਰਿਗ੍ਗਾਹਕਸਭਾવਾ ਸਮ੍ਮਾવਾਚਾ। ਸਾ ਸਿਨਿਦ੍ਧਭਾવਤੋ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮੇ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਸਮ੍ਮਾવਾਚਾਪਚ੍ਚਯਸੁਭਾਸਿਤਸੋਤਾਰਞ੍ਚ ਜਨਂ। ਕਾਯਿਕਕਿਰਿਯਾਕਿਚ੍ਚਂ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤਿ, ਸਯਞ੍ਚ ਸਮੁਟ੍ਠਹਨਂ ਘਟਨਂ ਹੋਤੀਤਿ ਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਙ੍ਖਾਤਾ વਿਰਤਿਪਿ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਸਭਾવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਂ વਾ ਉਕ੍ਖਿਪਨਂ ਸਮੁਟ੍ਠਹਨਂ ਕਾਯਿਕਕਿਰਿਯਾਯ ਭਾਰੁਕ੍ਖਿਪਨਂ વਿਯ, ਜੀવਮਾਨਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਂ વਾ ਸੁਦ੍ਧਿ વੋਦਾਨਂ ਆਜੀવਸ੍ਸੇવ વਾ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવੁਤ੍ਤਿਯਾ।
Musāvādādīnaṃ visaṃvādanādikiccatāya lūkhānaṃ apariggāhakānaṃ paṭipakkhabhāvato pariggāhakasabhāvā sammāvācā. Sā siniddhabhāvato sampayuttadhamme pariggaṇhāti sammāvācāpaccayasubhāsitasotārañca janaṃ. Kāyikakiriyākiccaṃ kattabbaṃ samuṭṭhāpeti, sayañca samuṭṭhahanaṃ ghaṭanaṃ hotīti sammākammantasaṅkhātā viratipi samuṭṭhānasabhāvāti vuttā. Sampayuttadhammānaṃ vā ukkhipanaṃ samuṭṭhahanaṃ kāyikakiriyāya bhārukkhipanaṃ viya, jīvamānassa sattassa, sampayuttadhammānaṃ vā suddhi vodānaṃ ājīvasseva vā jīvitindriyavuttiyā.
੨੮੩. ਮਗ੍ਗਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਨ੍ਤਿ ਪਰਮਤ੍ਥਮਗ੍ਗਸਭਾવਤ੍ਤਾ ਮਗ੍ਗਾવਯવਭਾવੇਨ ਸਮੁਦਾਯਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
283. Maggasannissitanti paramatthamaggasabhāvattā maggāvayavabhāvena samudāyasannissitanti attho.
੨੮੫. ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕਿਲੇਸવਸੇਨ, ਆਯੂਹਨਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰવਸੇਨ। ਤਣ੍ਹਾવਸੇਨ વਾ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਂ, ਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਆਯੂਹਨਂ। ਬੋਧੀਤਿ ਯਾ ਅਯਂ ਧਮ੍ਮਸਾਮਗ੍ਗੀ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ। ਸੇਨਙ੍ਗਰਥਙ੍ਗਾਦਯੋ વਿਯਾਤਿ ਏਤੇਨ ਪੁਗ੍ਗਲਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਙ੍ਗ-ਸਦ੍ਦੋ ਕਾਰਣਤ੍ਥੋਪਿ ਹੋਤੀਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਬੋਧਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ। ਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਬੋਧਿਯੋ, ਬੋਧਿਯੋ ਏવ ਅਙ੍ਗਾਤਿ ‘‘ਅਨੁਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। વਿਪਸ੍ਸਨਾਦੀਨਂ ਕਾਰਣਾਨਂ ਬੁਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚ ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਅਨੁਰੂਪਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਭਾવੇਨ ਪਟਿਮੁਖਂ ਅવਿਪਰੀਤਤਾਯ ਸਮ੍ਮਾ ਚ ਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਏવਮਤ੍ਥવਿਸੇਸਦੀਪਕੇਹਿ ਉਪਸਗ੍ਗੇਹਿ ‘‘ਅਨੁਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਬੋਧਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਹਿ ਸਬ੍ਬવਿਸੇਸਯੁਤ੍ਤਂ ਬੁਜ੍ਝਨਂ ਸਾਮਞ੍ਞੇਨ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ।
285. Patiṭṭhānaṃ kilesavasena, āyūhanaṃ abhisaṅkhāravasena. Taṇhāvasena vā patiṭṭhānaṃ, diṭṭhivasena āyūhanaṃ. Bodhīti yā ayaṃ dhammasāmaggī vuccatīti yojetabbā. Senaṅgarathaṅgādayo viyāti etena puggalapaññattiyā avijjamānapaññattibhāvaṃ dasseti. Aṅga-saddo kāraṇatthopi hotīti catusaccabodhāya saṃvattantīti bojjhaṅgā. Bujjhantīti bodhiyo, bodhiyo eva aṅgāti ‘‘anubujjhantīti bojjhaṅgā’’ti vuttaṃ. Vipassanādīnaṃ kāraṇānaṃ bujjhitabbānañca saccānaṃ anurūpaṃ paccakkhabhāvena paṭimukhaṃ aviparītatāya sammā ca bujjhantīti evamatthavisesadīpakehi upasaggehi ‘‘anubujjhantī’’tiādi vuttaṃ. Bodhi-saddo hi sabbavisesayuttaṃ bujjhanaṃ sāmaññena saṅgaṇhātīti.
੨੯੯. ਤਿਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਰਾਗਾਦੀਨਂ। ਕਰੋਤਿ ਨਾਮ ਕਿਂ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ ਅਨੁવਤ੍ਤਮਾਨਾਨਿ।
299. Tiṇṇanti rāgādīnaṃ. Karoti nāma kiṃ duccaritāni anuvattamānāni.
੩੦੧. ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਨਿਪ੍ਫਾਦਿਤਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਨਿਚ੍ਚਸੇવਨਂ ਧੁવਪਟਿਸੇવਨਂ। ਸਕਿਚ੍ਚਕੋਤਿ વਿਸੁਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਿਚ੍ਚવਾ। ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥਨ੍ਤਰਭਾવਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨਸਾਮਨ੍ਤਜਪ੍ਪਨਇਰਿਯਾਪਥਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਾਨਿ ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਾਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਨਿ ਤੀਣਿ ਕੁਹਨવਤ੍ਥੂਨੀਤਿ।
301. Pāṇātipātādinipphāditapaccayānaṃ niccasevanaṃ dhuvapaṭisevanaṃ. Sakiccakoti visuṃ attano kiccavā. Na hotīti atthantarabhāvaṃ paṭikkhipati. Paccayapaṭisevanasāmantajappanairiyāpathappavattanāni pāpicchatānibbattāni tīṇi kuhanavatthūnīti.
੩੪੩. વੁਟ੍ਠਾਨਗਾਮਿਨੀવਿਪਸ੍ਸਨਾ ਸਙ੍ਖਾਰੁਪੇਕ੍ਖਾ ਸਾਨੁਲੋਮਾ, ਸਾ ਸੁਞ੍ਞਤੋ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ ‘‘ਸੁਞ੍ਞਤਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ ਤਣ੍ਹਾਪਣਿਧਿਸੋਸਨਤੋ ‘‘ਅਪ੍ਪਣਿਹਿਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਾ ਆਗਮਨੀਯਟ੍ਠਾਨੇ ਮਗ੍ਗਾਧਿਗਮਤ੍ਥਂ ਆਗਮਨਪਟਿਪਦਾਠਾਨੇ ਠਤ੍વਾ ਸੁਞ੍ਞਤਾਪ੍ਪਣਿਹਿਤਨ੍ਤਿ ਨਾਮਂ ਦੇਤਿ। ਆਗਮਨਤੋ ਨਾਮੇ ਲਦ੍ਧੇ ਸਗੁਣਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਚ ਨਾਮਂ ਸਿਦ੍ਧਮੇવ ਹੋਤਿ, ਨ ਪਨ ਸਗੁਣਾਰਮ੍ਮਣੇਹਿ ਨਾਮਲਾਭੇ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਆਗਮਨਤੋ ਨਾਮਂ ਸਿਦ੍ਧਂ ਹੋਤੀਤਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਨਾਮਸਿਦ੍ਧਿਹੇਤੁਤ੍ਤਾ ਸਗੁਣਾਰਮ੍ਮਣੇਹਿ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਨਾਮਤ੍ਤਯਯੋਗੋ, ਨ ਆਗਮਨਤੋਤਿ વવਤ੍ਥਾਨਕਰਤ੍ਤਾ ਚ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਦੇਸਨਾਯ ਆਗਮਨਤੋવ ਇਧ ਨਾਮਂ ਲਭਤਿ, ਨ ਇਤਰੇਹੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
343. Vuṭṭhānagāminīvipassanā saṅkhārupekkhā sānulomā, sā suññato passantī ‘‘suññatā’’ti vuccati, dukkhato passantī taṇhāpaṇidhisosanato ‘‘appaṇihita’’nti. Sā āgamanīyaṭṭhāne maggādhigamatthaṃ āgamanapaṭipadāṭhāne ṭhatvā suññatāppaṇihitanti nāmaṃ deti. Āgamanato nāme laddhe saguṇato ārammaṇato ca nāmaṃ siddhameva hoti, na pana saguṇārammaṇehi nāmalābhe sabbattha āgamanato nāmaṃ siddhaṃ hotīti paripuṇṇanāmasiddhihetuttā saguṇārammaṇehi sabbesampi nāmattayayogo, na āgamanatoti vavatthānakarattā ca nippariyāyadesanāya āgamanatova idha nāmaṃ labhati, na itarehīti vuttaṃ.
੩੫੦. ਅਨਿਮਿਤ੍ਤવਿਪਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨਂ। ਨਿਮਿਤ੍ਤਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ ਸਮੂਹਾਦਿਘਨવਸੇਨ ਚ ਸਕਿਚ੍ਚਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤਾਯ ਚ ਸਪਰਿਗ੍ਗਹੇਸੁ ਖਨ੍ਧੇਸੁ। ਅਨਿਮਿਤ੍ਤવਿਮੋਕ੍ਖੋਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨਮਾਹ। ਏવਂਸਮ੍ਪਦਮਿਦਨ੍ਤਿ ਕਥਮਿਧ ਉਪਮਾਸਂਸਨ੍ਦਨਂ ਹੋਤਿ। ਨ ਹਿ ਛਨ੍ਦਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਮਗ੍ਗਸਙ੍ਖਾਤਅਧਿਪਤਿਭਾવਾਭਾવੋ વਿਯ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧਿਕਸ੍ਸ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤવਿਮੋਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਭਾવਾਭਾવੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਨ ਚ ਅਮਗ੍ਗਾਧਿਪਤੀਨਂ ਮਗ੍ਗਾਧਿਪਤਿਨਾਮਦਾਨਾਭਾવੋ વਿਯ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਨਾਮਦਾਨਾਭਾવੋਤਿ ਸਕ੍ਕਾ વਤ੍ਤੁਂ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤવਿਮੋਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਨਨਿਮਿਤ੍ਤਤਾਯ ਅਭਾવਤੋ । ਮਗ੍ਗੋ ਅਧਿਪਤਿ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਚ ਮਗ੍ਗਾਧਿਪਤਿਨੋਤਿ ਯੁਤ੍ਤੋ ਤਤ੍ਥ ਛਨ੍ਦਚਿਤ੍ਤੇਹਿ ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਂ ਮਗ੍ਗਾਧਿਪਤਿਭਾવਾਭਾવੋ। ਇਧ ਪਨ ਮਗ੍ਗੋ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਮਗ੍ਗਾਨਿਮਿਤ੍ਤੋਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਨ ਸਮ੍ਭવਤੀਤਿ ਨ ਤੇਨ ਅਮਗ੍ਗੇਨ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਭਾવੋ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਕਿਂ વਾ ਏਤ੍ਥ ਸਾਮਞ੍ਞਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਨ੍ਤਿ। ਅਮਗ੍ਗਙ੍ਗਮਗ੍ਗਨਾਮਾਭਾવੋ। ਯਥਾ ਸਤਿਪਿ ਅਧਿਪਤਿਭਾવੇ ਛਨ੍ਦਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਨ ਮਗ੍ਗਾਧਿਪਤੀਤਿ ਮਗ੍ਗਨਾਮਂ, ਨ ਚ ਤੇਹਿ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਤੇਸਂ ਅਮਗ੍ਗਙ੍ਗਤ੍ਤਾ, ਤਥਾ ਸਤਿਪਿ ਸਦ੍ਧਾਯ ਆਗਮਨਭਾવੇਨ ਤਸ੍ਸਾ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਮਗ੍ਗਨਾਮਂ, ਨ ਚ ਤਾਯ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸਾ ਅਮਗ੍ਗਙ੍ਗਤ੍ਤਾ। ਏવਂ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤવਿਪਸ੍ਸਨਾਯਪਿ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਭਾવੋ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਦੀਪਿਤੋ ਹੋਤਿ।
350. Animittavipassananti aniccānupassanaṃ. Nimittadhammesūti samūhādighanavasena ca sakiccaparicchedatāya ca sapariggahesu khandhesu. Animittavimokkhoti aniccānupassanamāha. Evaṃsampadamidanti kathamidha upamāsaṃsandanaṃ hoti. Na hi chandacittānaṃ maggasaṅkhātaadhipatibhāvābhāvo viya saddhindriyādhikassa animittavimokkhassa animittabhāvābhāvo atthi, na ca amaggādhipatīnaṃ maggādhipatināmadānābhāvo viya animittassa animittanāmadānābhāvoti sakkā vattuṃ animittavimokkhassa ananimittatāya abhāvato . Maggo adhipati etesanti ca maggādhipatinoti yutto tattha chandacittehi taṃsampayuttānaṃ maggādhipatibhāvābhāvo. Idha pana maggo animittaṃ etassāti maggānimittoti ayamattho na sambhavatīti na tena amaggena maggassa animittabhāvo na yujjati, kiṃ vā ettha sāmaññaṃ adhippetanti. Amaggaṅgamagganāmābhāvo. Yathā satipi adhipatibhāve chandacittānaṃ na maggādhipatīti magganāmaṃ, na ca tehi maggassa tesaṃ amaggaṅgattā, tathā satipi saddhāya āgamanabhāvena tassā animittanti magganāmaṃ, na ca tāya maggassa tassā amaggaṅgattā. Evaṃ animittavipassanāyapi animittabhāvo nippariyāyena natthīti dīpito hoti.
ਨਨੁ ਚ ਇਧ ਝਾਨਂ ਸੁਞ੍ਞਤਾਦਿਨਾਮੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਮਗ੍ਗੋਤਿ ਚੇ? ਨ, ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੋਗਤੋ ਝਾਨਸ੍ਸ ਸੁਞ੍ਞਤਾਦਿਨਾਮਕਤ੍ਤਾ। ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਰਿਯਾਯੇਨ ਸਗੁਣਾਰਮ੍ਮਣੇਹਿ ਇਧ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇਪਿ ਨਾਮਂ ਲਭਤੀਤਿ ਆਹਂਸੁ। ਤਸ੍ਮਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ ‘‘ਨ ਪਨ ਲਭਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਸਰਸਂ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋવ ਨਾਮਲਾਭਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਯੋ ਹਿ ਸਗੁਣਾਰਮ੍ਮਣੇਹਿ ਨਾਮਲਾਭੋ, ਸੋ ਸਰਸਪ੍ਪਧਾਨੋ ਹੋਤਿ। ਸਰਸੇਨੇવ ਚ ਨਾਮਲਾਭੇ ਸਬ੍ਬਮਗ੍ਗਾਨਂ ਸੁਞ੍ਞਤਾਦਿਭਾવੋਤਿ વવਤ੍ਥਾਨਂ ਨ ਸਿਯਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਸਤਿਪਿ ਦ੍વੀਹਿ ਨਾਮਲਾਭੇ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਨਾਮવવਤ੍ਥਾਨਕਰਂ ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ ਸਗੁਣਾਰਮ੍ਮਣੇਹਿ ਸੁਞ੍ਞਤਾਪ੍ਪਣਿਹਿਤਮਗ੍ਗਾ ਨਾਮਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤੀਤਿ ਆਹ। ਅਥ વਾ ਨ ਪਨ ਲਭਨ੍ਤੀਤਿ ਅਞ੍ਞਨਿਰਪੇਕ੍ਖੇਹਿ ਸਗੁਣਾਰਮ੍ਮਣੇਹਿ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਸਰਸਪਚ੍ਚਨੀਕੇਹਿ ਸਹਿਤੇਹਿ ਨਾਮਲਾਭਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਚ੍ਚਨੀਕਞ੍ਹਿ વવਤ੍ਥਾਨਕਰਂ ਅਨਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਕੇવਲਸ੍ਸ ਸਰਸਸ੍ਸ ਨਾਮਹੇਤੁਭਾવੋ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਨਤ੍ਥਿ ਅવવਤ੍ਥਾਨਾਪਤ੍ਤਿਤੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਤ੍ਤਾਭਿਨਿવੇਸਪਣਿਧਿਪਟਿਪਕ੍ਖવਿਪਸ੍ਸਨਾਨੁਲੋਮਾ ਮਗ੍ਗਾ ਸਤਿਪਿ ਸਰਸਨ੍ਤਰੇ ਪਚ੍ਚਨੀਕਸਹਿਤੇਨ ਸਰਸੇਨ ਨਾਮਂ ਲਭਨ੍ਤਿ। ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਪਨ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤਪਟਿਪਕ੍ਖਾ ਨ ਹੋਤਿ ਸਯਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਹਣਤੋ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਹਣਾਨਿવਾਰਣਾਤਿ ਤਦਨੁਲੋਮਮਗ੍ਗੋਪਿ ਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖੋ। ਯਦਿ ਸਿਯਾ, ਨਿਮਿਤ੍ਤਗਤવਿਪਸ੍ਸਨਾਯਪਿ ਪਟਿਪਕ੍ਖੋ ਸਿਯਾਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ વਿਜ੍ਜਮਾਨੋਪਿ ਸਰਸੋ વવਤ੍ਥਾਨਕਰਪਚ੍ਚਨੀਕਾਭਾવਾ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਨਾਮਦਾਯਕੋ ਨ ਗਹਿਤੋ। ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨੁਲੋਮੋ ਪਨ ਮਗ੍ਗੋ ਸੁਦ੍ਧਿਕਪਟਿਪਦਾਨਯੇਯੇવ ਸਙ੍ਗਹਿਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਏવ ਚ ਸੋ ਨਯੋ વੁਤ੍ਤੋਤਿ। ਏવਨ੍ਤਿ ਯਂ વਕ੍ਖਤਿ ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ વੁਟ੍ਠਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗੋ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ (ਧ॰ ਸ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੫੦), ਏવਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯੇਹਿ ਸੋ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਮਗ੍ਗੋ ਦੀਪਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Nanu ca idha jhānaṃ suññatādināmena vuttaṃ, na maggoti ce? Na, maggasampayogato jhānassa suññatādināmakattā. Suttantapariyāyena saguṇārammaṇehi idha abhidhammepi nāmaṃ labhatīti āhaṃsu. Tasmā paṭikkhittā ‘‘na pana labhantī’’ti. Kiṃ kāraṇā? Abhidhamme sarasaṃ anāmasitvā paccanīkatova nāmalābhāti adhippāyo. Yo hi saguṇārammaṇehi nāmalābho, so sarasappadhāno hoti. Saraseneva ca nāmalābhe sabbamaggānaṃ suññatādibhāvoti vavatthānaṃ na siyā. Tasmā abhidhamme satipi dvīhi nāmalābhe paccanīkato nāmavavatthānakaraṃ gahitanti saguṇārammaṇehi suññatāppaṇihitamaggā nāmaṃ na labhantīti āha. Atha vā na pana labhantīti aññanirapekkhehi saguṇārammaṇehi na labhanti. Kiṃ kāraṇā? Abhidhamme sarasapaccanīkehi sahitehi nāmalābhāti attho. Paccanīkañhi vavatthānakaraṃ anapekkhitvā kevalassa sarasassa nāmahetubhāvo abhidhamme natthi avavatthānāpattito. Tasmā attābhinivesapaṇidhipaṭipakkhavipassanānulomā maggā satipi sarasantare paccanīkasahitena sarasena nāmaṃ labhanti. Animittamaggassa pana vipassanā nimittapaṭipakkhā na hoti sayaṃ nimittaggahaṇato nimittaggahaṇānivāraṇāti tadanulomamaggopi na nimittassa paṭipakkho. Yadi siyā, nimittagatavipassanāyapi paṭipakkho siyāti. Tasmā vijjamānopi saraso vavatthānakarapaccanīkābhāvā abhidhamme animittanti nāmadāyako na gahito. Aniccānupassanānulomo pana maggo suddhikapaṭipadānayeyeva saṅgahitoti daṭṭhabbo. Tasmā eva ca so nayo vuttoti. Evanti yaṃ vakkhati ‘‘aniccato vuṭṭhahantassa maggo animitto hotī’’ti (dha. sa. aṭṭha. 350), evaṃ āharitvā aṭṭhakathācariyehi so animittamaggo dīpitoti attho.
વੁਟ੍ਠਾਨ…ਪੇ॰… ਕਿਮਾਰਮ੍ਮਣਾਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਤੋ વੁਟ੍ਠਹਨ੍ਤਸ੍ਸ વੁਟ੍ਠਾਨਗਾਮਿਨਿਯਾ ਲਕ੍ਖਣਾਰਮ੍ਮਣਤ੍ਤੇ ਸਤਿ ਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਨ ਸਿਯਾ, ਸਙ੍ਖਾਰਾਰਮ੍ਮਣਤ੍ਤੇ ਚ ਲਕ੍ਖਣਪਟਿવੇਧੋਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਪવਤ੍ਤਮਾਨੇਨ ਞਾਣੇਨ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿਪਿ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ ਤਦਾਕਾਰਸਙ੍ਖਾਰਗਹਣਤੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਲਕ੍ਖਣਾਰਮ੍ਮਣਾ’’ਤਿ। ਸਙ੍ਖਾਰਾਰਮ੍ਮਣਾ ਏવ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ‘‘ਲਕ੍ਖਣਾਰਮ੍ਮਣਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਅਨਿਚ੍ਚਤਾ ਦੁਕ੍ਖਤਾ ਅਨਤ੍ਤਤਾਤਿ ਹਿ વਿਸੁਂ ਗਯ੍ਹਮਾਨਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਗਤਿਕਂ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਂ, ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਤ੍ਤਾ ਏવ ਪਰਿਤ੍ਤਾਦਿવਸੇਨ ਨવਤ੍ਤਬ੍ਬਧਮ੍ਮਭੂਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ વਿਸੁਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਅਭਾવਾ ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਂ ਦੁਕ੍ਖਮਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਸਭਾવਤੋ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਨ੍ਤੋવ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤਿ ਨਾਮਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਯੋ ਪਨ ਅਨਿਚ੍ਚਂ ਦੁਕ੍ਖਮਨਤ੍ਤਾਤਿ ਤੀਣਿ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤੀ’’ਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਅਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾવ ਦਿਸ੍ਸਮਾਨਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਕਣ੍ਠੇ ਬਦ੍ਧਕੁਣਪਂ વਿਯ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।
Vuṭṭhāna…pe… kimārammaṇāti aniccādito vuṭṭhahantassa vuṭṭhānagāminiyā lakkhaṇārammaṇatte sati saṅkhārehi vuṭṭhānaṃ na siyā, saṅkhārārammaṇatte ca lakkhaṇapaṭivedhoti maññamāno pucchati. ‘‘Anicca’’ntiādinā saṅkhāresu pavattamānena ñāṇena lakkhaṇānipi paṭividdhāni honti tadākārasaṅkhāragahaṇatoti āha ‘‘lakkhaṇārammaṇā’’ti. Saṅkhārārammaṇā eva yathāvuttādhippāyena ‘‘lakkhaṇārammaṇā’’ti vuttāti dassento ‘‘lakkhaṇaṃ nāmā’’tiādimāha. Aniccatā dukkhatā anattatāti hi visuṃ gayhamānaṃ lakkhaṇaṃ paññattigatikaṃ paramatthato avijjamānaṃ, avijjamānattā eva parittādivasena navattabbadhammabhūtaṃ. Tasmā visuṃ gahetabbassa lakkhaṇassa paramatthato abhāvā ‘‘aniccaṃ dukkhamanattā’’ti saṅkhāre sabhāvato sallakkhentova lakkhaṇāni sallakkheti nāmāti āha ‘‘yo pana aniccaṃ dukkhamanattāti tīṇi lakkhaṇāni sallakkhetī’’ti. Yasmā ca aniccantiādinā saṅkhārāva dissamānā, tasmā te kaṇṭhe baddhakuṇapaṃ viya paṭinissajjanīyā honti.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀਪਾਲ਼ਿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਕੁਸਲਂ • Lokuttarakusalaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣਿ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਕੁਸਲવਣ੍ਣਨਾ • Lokuttarakusalavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਕੁਸਲવਣ੍ਣਨਾ • Lokuttarakusalavaṇṇanā
