Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ధమ్మసఙ్గణి-అట్ఠకథా • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
లోకుత్తరవిపాకకథా
Lokuttaravipākakathā
౫౦౫. లోకుత్తరవిపాకమ్పి కుసలసదిసత్తా కుసలానుగతికమేవ కత్వా భాజితం. యస్మా పన తేభూమకకుసలం చుతిపటిసన్ధివసేన వట్టం ఆచినాతి వడ్ఢేతి, తస్మా తత్థ కతత్తా ఉపచితత్తాతి వుత్తం. లోకుత్తరం పన తేన ఆచితమ్పి అపచినాతి, సయమ్పి చుతిపటిసన్ధివసేన న ఆచినాతి, తేనేత్థ ‘కతత్తా ఉపచితత్తా’తి అవత్వా కతత్తా భావితత్తాతి వుత్తం.
505. Lokuttaravipākampi kusalasadisattā kusalānugatikameva katvā bhājitaṃ. Yasmā pana tebhūmakakusalaṃ cutipaṭisandhivasena vaṭṭaṃ ācināti vaḍḍheti, tasmā tattha katattā upacitattāti vuttaṃ. Lokuttaraṃ pana tena ācitampi apacināti, sayampi cutipaṭisandhivasena na ācināti, tenettha ‘katattā upacitattā’ti avatvā katattā bhāvitattāti vuttaṃ.
సుఞ్ఞతన్తిఆదీసు ‘మగ్గో’ తావ ‘ఆగమనతో సగుణతో ఆరమ్మణతోతి తీహి కారణేహి నామం లభతీ’తి, ఇదం హేట్ఠా కుసలాధికారే విత్థారితం. తత్థ సుత్తన్తికపరియాయేన సగుణతోపి ఆరమ్మణతోపి నామం లభతి. పరియాయదేసనా హేసా. అభిధమ్మకథా పన నిప్పరియాయదేసనా. తస్మా ఇధ సగుణతో వా ఆరమ్మణతో వా నామం న లభతి, ఆగమనతోవ లభతి. ఆగమనమేవ హి ధురం. తం దువిధం హోతి – విపస్సనాగమనం మగ్గాగమనన్తి.
Suññatantiādīsu ‘maggo’ tāva ‘āgamanato saguṇato ārammaṇatoti tīhi kāraṇehi nāmaṃ labhatī’ti, idaṃ heṭṭhā kusalādhikāre vitthāritaṃ. Tattha suttantikapariyāyena saguṇatopi ārammaṇatopi nāmaṃ labhati. Pariyāyadesanā hesā. Abhidhammakathā pana nippariyāyadesanā. Tasmā idha saguṇato vā ārammaṇato vā nāmaṃ na labhati, āgamanatova labhati. Āgamanameva hi dhuraṃ. Taṃ duvidhaṃ hoti – vipassanāgamanaṃ maggāgamananti.
తత్థ మగ్గస్స ఆగతట్ఠానే విపస్సనాగమనం ధురం, ఫలస్స ఆగతట్ఠానే మగ్గాగమనం ధురన్తి, ఇదమ్పి హేట్ఠా వుత్తమేవ. తేసు ఇదం ఫలస్స ఆగతట్ఠానం, తస్మా ఇధ మగ్గాగమనం ధురన్తి వేదితబ్బం. సో పనేస మగ్గో ఆగమనతో ‘సుఞ్ఞత’న్తి నామం లభిత్వా సగుణతో చ ఆరమ్మణతో చ ‘అనిమిత్తో’‘అప్పణిహితో’తిపి వుచ్చతి. తస్మా సయం ఆగమనీయట్ఠానే ఠత్వా అత్తనో ఫలస్స తీణి నామాని దేతి. కథం? అయఞ్హి సుద్ధాగమనవసేనేవ లద్ధనామో ‘సుఞ్ఞతమగ్గో’ సయం ఆగమనీయట్ఠానే ఠత్వా అత్తనో ఫలస్స నామం దదమానో ‘సుఞ్ఞత’న్తి నామం అకాసి. ‘సుఞ్ఞతఅనిమిత్తమగ్గో’ సయం ఆగమనీయట్ఠానే ఠత్వా అత్తనో ఫలస్స నామం దదమానో ‘అనిమిత్త’న్తి నామం అకాసి. ‘సుఞ్ఞతఅప్పణిహితమగ్గో’ సయం ఆగమనీయట్ఠానే ఠత్వా అత్తనో ఫలస్స నామం దదమానో ‘అప్పణిహిత’న్తి నామం అకాసి. ఇమాని పన తీణి నామాని మగ్గానన్తరే ఫలచిత్తస్మింయేవ ఇమినా నయేన లబ్భన్తి, నో అపరభాగే వళఞ్జనకఫలసమాపత్తియా. అపరభాగే పన అనిచ్చతాదీహి తీహి విపస్సనాహి విపస్సితుం సక్కోతి. అథస్స వుట్ఠితవుట్ఠితవిపస్సనావసేన అనిమిత్తఅప్పణిహితసుఞ్ఞతసఙ్ఖాతాని తీణి ఫలాని ఉప్పజ్జన్తి. తేసం తానేవ సఙ్ఖారారమ్మణాని. అనిచ్చానుపస్సనాదీని ఞాణాని అనులోమఞాణాని నామ హోన్తి.
Tattha maggassa āgataṭṭhāne vipassanāgamanaṃ dhuraṃ, phalassa āgataṭṭhāne maggāgamanaṃ dhuranti, idampi heṭṭhā vuttameva. Tesu idaṃ phalassa āgataṭṭhānaṃ, tasmā idha maggāgamanaṃ dhuranti veditabbaṃ. So panesa maggo āgamanato ‘suññata’nti nāmaṃ labhitvā saguṇato ca ārammaṇato ca ‘animitto’‘appaṇihito’tipi vuccati. Tasmā sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa tīṇi nāmāni deti. Kathaṃ? Ayañhi suddhāgamanavaseneva laddhanāmo ‘suññatamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘suññata’nti nāmaṃ akāsi. ‘Suññataanimittamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘animitta’nti nāmaṃ akāsi. ‘Suññataappaṇihitamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘appaṇihita’nti nāmaṃ akāsi. Imāni pana tīṇi nāmāni maggānantare phalacittasmiṃyeva iminā nayena labbhanti, no aparabhāge vaḷañjanakaphalasamāpattiyā. Aparabhāge pana aniccatādīhi tīhi vipassanāhi vipassituṃ sakkoti. Athassa vuṭṭhitavuṭṭhitavipassanāvasena animittaappaṇihitasuññatasaṅkhātāni tīṇi phalāni uppajjanti. Tesaṃ tāneva saṅkhārārammaṇāni. Aniccānupassanādīni ñāṇāni anulomañāṇāni nāma honti.
యో చాయం సుఞ్ఞతమగ్గే వుత్తో. అప్పణిహితమగ్గేపి ఏసేవ నయో. అయమ్పి హి సుద్ధాగమనవసేన లద్ధనామో ‘అప్పణిహితమగ్గో’ సయం ఆగమనీయట్ఠానే ఠత్వా అత్తనో ఫలస్స నామం దదమానో ‘అప్పణిహిత’న్తి నామం అకాసి. ‘అప్పణిహితఅనిమిత్తమగ్గో’ సయం ఆగమనీయట్ఠానే ఠత్వా అత్తనో ఫలస్స నామం దదమానో ‘అనిమిత్త’న్తి నామం అకాసి. ‘అప్పణిహితసుఞ్ఞతమగ్గో’ సయం ఆగమనీయట్ఠానే ఠత్వా అత్తనో ఫలస్స నామం దదమానో ‘సుఞ్ఞత’న్తి నామం అకాసి. ఇమానిపి తీణి నామాని మగ్గానన్తరే ఫలచిత్తస్మింయేవ ఇమినా నయేన లబ్భన్తి, న అపరభాగే వళఞ్జనకఫలసమాపత్తియాతి. ఏవం ఇమస్మిం విపాకనిద్దేసే కుసలచిత్తేహి తిగుణాని విపాకచిత్తాని వేదితబ్బాని.
Yo cāyaṃ suññatamagge vutto. Appaṇihitamaggepi eseva nayo. Ayampi hi suddhāgamanavasena laddhanāmo ‘appaṇihitamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘appaṇihita’nti nāmaṃ akāsi. ‘Appaṇihitaanimittamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘animitta’nti nāmaṃ akāsi. ‘Appaṇihitasuññatamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘suññata’nti nāmaṃ akāsi. Imānipi tīṇi nāmāni maggānantare phalacittasmiṃyeva iminā nayena labbhanti, na aparabhāge vaḷañjanakaphalasamāpattiyāti. Evaṃ imasmiṃ vipākaniddese kusalacittehi tiguṇāni vipākacittāni veditabbāni.
యథా పన తేభూమకకుసలాని అత్తనో విపాకం అధిపతిం లభాపేతుం న సక్కోన్తి, న ఏవం లోకుత్తరకుసలాని. కస్మా? తేభూమకకుసలానఞ్హి అఞ్ఞో ఆయూహనకాలో అఞ్ఞో విపచ్చనకాలో. తేన తాని అత్తనో విపాకం అధిపతిం లభాపేతుం న సక్కోన్తి. లోకుత్తరాని పన తాయ సద్ధాయ, తస్మిం వీరియే, తాయ సతియా, తస్మిం సమాధిమ్హి, తాయ పఞ్ఞాయ అవూపసన్తాయ , అపణ్ణకం అవిరద్ధం మగ్గానన్తరమేవ విపాకం పటిలభన్తి, తేన అత్తనో విపాకం అధిపతిం లభాపేతుం సక్కోన్తి.
Yathā pana tebhūmakakusalāni attano vipākaṃ adhipatiṃ labhāpetuṃ na sakkonti, na evaṃ lokuttarakusalāni. Kasmā? Tebhūmakakusalānañhi añño āyūhanakālo añño vipaccanakālo. Tena tāni attano vipākaṃ adhipatiṃ labhāpetuṃ na sakkonti. Lokuttarāni pana tāya saddhāya, tasmiṃ vīriye, tāya satiyā, tasmiṃ samādhimhi, tāya paññāya avūpasantāya , apaṇṇakaṃ aviraddhaṃ maggānantarameva vipākaṃ paṭilabhanti, tena attano vipākaṃ adhipatiṃ labhāpetuṃ sakkonti.
యథా హి పరిత్తకస్స అగ్గినో గతట్ఠానే అగ్గిస్మిం నిబ్బుతమత్తేయేవ ఉణ్హాకారో నిబ్బాయిత్వా కిఞ్చి న హోతి, మహన్తం పన ఆదిత్తం అగ్గిక్ఖన్ధం నిబ్బాపేత్వా గోమయపరిభణ్డే కతేపి ఉణ్హాకారో అవూపసన్తోవ హోతి, ఏవమేవ తేభూమకకుసలే అఞ్ఞో కమ్మక్ఖణో అఞ్ఞో విపాకక్ఖణో పరిత్తఅగ్గిట్ఠానే ఉణ్హభావనిబ్బుతకాలో వియ హోతి. తస్మా తం అత్తనో విపాకం అధిపతిం లభాపేతుం న సక్కోతి. లోకుత్తరే పన తాయ సద్ధాయ…పే॰… తాయ పఞ్ఞాయ అవూపసన్తాయ, మగ్గానన్తరమేవ ఫలం ఉప్పజ్జతి, తస్మా తం అత్తనో విపాకం అధిపతిం లభాపేతీతి వేదితబ్బం. తేనాహు పోరాణా – ‘విపాకే అధిపతి నత్థి ఠపేత్వా లోకుత్తర’న్తి.
Yathā hi parittakassa aggino gataṭṭhāne aggismiṃ nibbutamatteyeva uṇhākāro nibbāyitvā kiñci na hoti, mahantaṃ pana ādittaṃ aggikkhandhaṃ nibbāpetvā gomayaparibhaṇḍe katepi uṇhākāro avūpasantova hoti, evameva tebhūmakakusale añño kammakkhaṇo añño vipākakkhaṇo parittaaggiṭṭhāne uṇhabhāvanibbutakālo viya hoti. Tasmā taṃ attano vipākaṃ adhipatiṃ labhāpetuṃ na sakkoti. Lokuttare pana tāya saddhāya…pe… tāya paññāya avūpasantāya, maggānantarameva phalaṃ uppajjati, tasmā taṃ attano vipākaṃ adhipatiṃ labhāpetīti veditabbaṃ. Tenāhu porāṇā – ‘vipāke adhipati natthi ṭhapetvā lokuttara’nti.
౫౫౫. చతుత్థఫలనిద్దేసే అఞ్ఞాతావిన్ద్రియన్తి అఞ్ఞాతావినో చతూసు సచ్చేసు నిట్ఠితఞాణకిచ్చస్స ఇన్ద్రియం, అఞ్ఞాతావీనం వా చతూసు సచ్చేసు నిట్ఠితకిచ్చానం చత్తారి సచ్చాని ఞత్వా పటివిజ్ఝిత్వా ఠితానం ధమ్మానం అబ్భన్తరే ఇన్దట్ఠసాధనేన ఇన్ద్రియం. నిద్దేసవారేపిస్స అఞ్ఞాతావీనన్తి ఆజానిత్వా ఠితానం. ధమ్మానన్తి సమ్పయుత్తధమ్మానం అబ్భన్తరే. అఞ్ఞాతి ఆజాననా, పఞ్ఞా పజాననాతిఆదీని వుత్తత్థానేవ. మగ్గఙ్గం మగ్గపరియాపన్నన్తి ఫలమగ్గస్స అఙ్గం, ఫలమగ్గే చ పరియాపన్నన్తి అత్థో.
555. Catutthaphalaniddese aññātāvindriyanti aññātāvino catūsu saccesu niṭṭhitañāṇakiccassa indriyaṃ, aññātāvīnaṃ vā catūsu saccesu niṭṭhitakiccānaṃ cattāri saccāni ñatvā paṭivijjhitvā ṭhitānaṃ dhammānaṃ abbhantare indaṭṭhasādhanena indriyaṃ. Niddesavārepissa aññātāvīnanti ājānitvā ṭhitānaṃ. Dhammānanti sampayuttadhammānaṃ abbhantare. Aññāti ājānanā, paññā pajānanātiādīni vuttatthāneva. Maggaṅgaṃ maggapariyāpannanti phalamaggassa aṅgaṃ, phalamagge ca pariyāpannanti attho.
అపిచేత్థ ఇదం పకిణ్ణకం – ఏకం ఇన్ద్రియం ఏకం ఠానం గచ్ఛతి, ఏకం ఛ ఠానాని గచ్ఛతి, ఏకం ఏకం ఠానం గచ్ఛతి. ఏకఞ్హి ‘అనఞ్ఞాతఞ్ఞస్సామీతిన్ద్రియం’ ఏకం ఠానం గచ్ఛతి సోతాపత్తిమగ్గం. ఏకం ‘అఞ్ఞిన్ద్రియం’ హేట్ఠా తీణి ఫలాని, ఉపరి తయో మగ్గేతి ఛ ఠానాని గచ్ఛతి. ఏకం ‘అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం’ ఏకం ఠానం గచ్ఛతి అరహత్తఫలం. సబ్బేసుపి మగ్గఫలేసు అత్థతో అట్ఠ అట్ఠ ఇన్ద్రియానీతి చతుసట్ఠి లోకుత్తరిన్ద్రియాని కథితాని. పాళితో పన నవ నవ కత్వా ద్వాసత్తతి హోన్తి. మగ్గే మగ్గఙ్గన్తి వుత్తం. ఫలేపి మగ్గఙ్గం. మగ్గే బోజ్ఝఙ్గోతి వుత్తో ఫలేపి బోజ్ఝఙ్గో. మగ్గక్ఖణే ఆరతి విరతీతి వుత్తా ఫలక్ఖణేపి ఆరతి విరతీతి. తత్థ మగ్గో మగ్గభావేనేవ మగ్గో, ఫలం పన మగ్గం ఉపాదాయ మగ్గో నామ; ఫలఙ్గం ఫలపరియాపన్నన్తి వత్తుమ్పి వట్టతి. మగ్గే బుజ్ఝనకస్స అఙ్గోతి సమ్బోజ్ఝఙ్గో, ఫలే బుద్ధస్స అఙ్గోతి సమ్బోజ్ఝఙ్గో. మగ్గే ఆరమణవిరమణవసేనేవ ఆరతి విరతి. ఫలే పన ఆరతివిరతివసేనాతి.
Apicettha idaṃ pakiṇṇakaṃ – ekaṃ indriyaṃ ekaṃ ṭhānaṃ gacchati, ekaṃ cha ṭhānāni gacchati, ekaṃ ekaṃ ṭhānaṃ gacchati. Ekañhi ‘anaññātaññassāmītindriyaṃ’ ekaṃ ṭhānaṃ gacchati sotāpattimaggaṃ. Ekaṃ ‘aññindriyaṃ’ heṭṭhā tīṇi phalāni, upari tayo maggeti cha ṭhānāni gacchati. Ekaṃ ‘aññātāvindriyaṃ’ ekaṃ ṭhānaṃ gacchati arahattaphalaṃ. Sabbesupi maggaphalesu atthato aṭṭha aṭṭha indriyānīti catusaṭṭhi lokuttarindriyāni kathitāni. Pāḷito pana nava nava katvā dvāsattati honti. Magge maggaṅganti vuttaṃ. Phalepi maggaṅgaṃ. Magge bojjhaṅgoti vutto phalepi bojjhaṅgo. Maggakkhaṇe ārati viratīti vuttā phalakkhaṇepi ārati viratīti. Tattha maggo maggabhāveneva maggo, phalaṃ pana maggaṃ upādāya maggo nāma; phalaṅgaṃ phalapariyāpannanti vattumpi vaṭṭati. Magge bujjhanakassa aṅgoti sambojjhaṅgo, phale buddhassa aṅgoti sambojjhaṅgo. Magge āramaṇaviramaṇavaseneva ārati virati. Phale pana ārativirativasenāti.
లోకుత్తరవిపాకకథా నిట్ఠితా.
Lokuttaravipākakathā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / ధమ్మసఙ్గణీపాళి • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / లోకుత్తరవిపాక-పఠమమగ్గవిపాకా • Lokuttaravipāka-paṭhamamaggavipākā
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ధమ్మసఙ్గణీ-మూలటీకా • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / లోకుత్తరవిపాకకథావణ్ణనా • Lokuttaravipākakathāvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ధమ్మసఙ్గణీ-అనుటీకా • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / లోకుత్తరవిపాకకథావణ్ణనా • Lokuttaravipākakathāvaṇṇanā