| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
លោកុត្តរវិបាកកថា
Lokuttaravipākakathā
៥០៥. លោកុត្តរវិបាកម្បិ កុសលសទិសត្តា កុសលានុគតិកមេវ កត្វា ភាជិតំ។ យស្មា បន តេភូមកកុសលំ ចុតិបដិសន្ធិវសេន វដ្ដំ អាចិនាតិ វឌ្ឍេតិ, តស្មា តត្ថ កតត្តា ឧបចិតត្តាតិ វុត្តំ។ លោកុត្តរំ បន តេន អាចិតម្បិ អបចិនាតិ, សយម្បិ ចុតិបដិសន្ធិវសេន ន អាចិនាតិ, តេនេត្ថ ‘កតត្តា ឧបចិតត្តា’តិ អវត្វា កតត្តា ភាវិតត្តាតិ វុត្តំ។
505. Lokuttaravipākampi kusalasadisattā kusalānugatikameva katvā bhājitaṃ. Yasmā pana tebhūmakakusalaṃ cutipaṭisandhivasena vaṭṭaṃ ācināti vaḍḍheti, tasmā tattha katattā upacitattāti vuttaṃ. Lokuttaraṃ pana tena ācitampi apacināti, sayampi cutipaṭisandhivasena na ācināti, tenettha ‘katattā upacitattā’ti avatvā katattā bhāvitattāti vuttaṃ.
សុញ្ញតន្តិអាទីសុ ‘មគ្គោ’ តាវ ‘អាគមនតោ សគុណតោ អារម្មណតោតិ តីហិ ការណេហិ នាមំ លភតី’តិ, ឥទំ ហេដ្ឋា កុសលាធិការេ វិត្ថារិតំ។ តត្ថ សុត្តន្តិកបរិយាយេន សគុណតោបិ អារម្មណតោបិ នាមំ លភតិ។ បរិយាយទេសនា ហេសា។ អភិធម្មកថា បន និប្បរិយាយទេសនា។ តស្មា ឥធ សគុណតោ វា អារម្មណតោ វា នាមំ ន លភតិ, អាគមនតោវ លភតិ។ អាគមនមេវ ហិ ធុរំ។ តំ ទុវិធំ ហោតិ – វិបស្សនាគមនំ មគ្គាគមនន្តិ។
Suññatantiādīsu ‘maggo’ tāva ‘āgamanato saguṇato ārammaṇatoti tīhi kāraṇehi nāmaṃ labhatī’ti, idaṃ heṭṭhā kusalādhikāre vitthāritaṃ. Tattha suttantikapariyāyena saguṇatopi ārammaṇatopi nāmaṃ labhati. Pariyāyadesanā hesā. Abhidhammakathā pana nippariyāyadesanā. Tasmā idha saguṇato vā ārammaṇato vā nāmaṃ na labhati, āgamanatova labhati. Āgamanameva hi dhuraṃ. Taṃ duvidhaṃ hoti – vipassanāgamanaṃ maggāgamananti.
តត្ថ មគ្គស្ស អាគតដ្ឋានេ វិបស្សនាគមនំ ធុរំ, ផលស្ស អាគតដ្ឋានេ មគ្គាគមនំ ធុរន្តិ, ឥទម្បិ ហេដ្ឋា វុត្តមេវ។ តេសុ ឥទំ ផលស្ស អាគតដ្ឋានំ, តស្មា ឥធ មគ្គាគមនំ ធុរន្តិ វេទិតព្ពំ។ សោ បនេស មគ្គោ អាគមនតោ ‘សុញ្ញត’ន្តិ នាមំ លភិត្វា សគុណតោ ច អារម្មណតោ ច ‘អនិមិត្តោ’‘អប្បណិហិតោ’តិបិ វុច្ចតិ។ តស្មា សយំ អាគមនីយដ្ឋានេ ឋត្វា អត្តនោ ផលស្ស តីណិ នាមានិ ទេតិ។ កថំ? អយញ្ហិ សុទ្ធាគមនវសេនេវ លទ្ធនាមោ ‘សុញ្ញតមគ្គោ’ សយំ អាគមនីយដ្ឋានេ ឋត្វា អត្តនោ ផលស្ស នាមំ ទទមានោ ‘សុញ្ញត’ន្តិ នាមំ អកាសិ។ ‘សុញ្ញតអនិមិត្តមគ្គោ’ សយំ អាគមនីយដ្ឋានេ ឋត្វា អត្តនោ ផលស្ស នាមំ ទទមានោ ‘អនិមិត្ត’ន្តិ នាមំ អកាសិ។ ‘សុញ្ញតអប្បណិហិតមគ្គោ’ សយំ អាគមនីយដ្ឋានេ ឋត្វា អត្តនោ ផលស្ស នាមំ ទទមានោ ‘អប្បណិហិត’ន្តិ នាមំ អកាសិ។ ឥមានិ បន តីណិ នាមានិ មគ្គានន្តរេ ផលចិត្តស្មិំយេវ ឥមិនា នយេន លព្ភន្តិ, នោ អបរភាគេ វឡញ្ជនកផលសមាបត្តិយា។ អបរភាគេ បន អនិច្ចតាទីហិ តីហិ វិបស្សនាហិ វិបស្សិតុំ សក្កោតិ។ អថស្ស វុដ្ឋិតវុដ្ឋិតវិបស្សនាវសេន អនិមិត្តអប្បណិហិតសុញ្ញតសង្ខាតានិ តីណិ ផលានិ ឧប្បជ្ជន្តិ។ តេសំ តានេវ សង្ខារារម្មណានិ។ អនិច្ចានុបស្សនាទីនិ ញាណានិ អនុលោមញាណានិ នាម ហោន្តិ។
Tattha maggassa āgataṭṭhāne vipassanāgamanaṃ dhuraṃ, phalassa āgataṭṭhāne maggāgamanaṃ dhuranti, idampi heṭṭhā vuttameva. Tesu idaṃ phalassa āgataṭṭhānaṃ, tasmā idha maggāgamanaṃ dhuranti veditabbaṃ. So panesa maggo āgamanato ‘suññata’nti nāmaṃ labhitvā saguṇato ca ārammaṇato ca ‘animitto’‘appaṇihito’tipi vuccati. Tasmā sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa tīṇi nāmāni deti. Kathaṃ? Ayañhi suddhāgamanavaseneva laddhanāmo ‘suññatamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘suññata’nti nāmaṃ akāsi. ‘Suññataanimittamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘animitta’nti nāmaṃ akāsi. ‘Suññataappaṇihitamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘appaṇihita’nti nāmaṃ akāsi. Imāni pana tīṇi nāmāni maggānantare phalacittasmiṃyeva iminā nayena labbhanti, no aparabhāge vaḷañjanakaphalasamāpattiyā. Aparabhāge pana aniccatādīhi tīhi vipassanāhi vipassituṃ sakkoti. Athassa vuṭṭhitavuṭṭhitavipassanāvasena animittaappaṇihitasuññatasaṅkhātāni tīṇi phalāni uppajjanti. Tesaṃ tāneva saṅkhārārammaṇāni. Aniccānupassanādīni ñāṇāni anulomañāṇāni nāma honti.
យោ ចាយំ សុញ្ញតមគ្គេ វុត្តោ។ អប្បណិហិតមគ្គេបិ ឯសេវ នយោ។ អយម្បិ ហិ សុទ្ធាគមនវសេន លទ្ធនាមោ ‘អប្បណិហិតមគ្គោ’ សយំ អាគមនីយដ្ឋានេ ឋត្វា អត្តនោ ផលស្ស នាមំ ទទមានោ ‘អប្បណិហិត’ន្តិ នាមំ អកាសិ។ ‘អប្បណិហិតអនិមិត្តមគ្គោ’ សយំ អាគមនីយដ្ឋានេ ឋត្វា អត្តនោ ផលស្ស នាមំ ទទមានោ ‘អនិមិត្ត’ន្តិ នាមំ អកាសិ។ ‘អប្បណិហិតសុញ្ញតមគ្គោ’ សយំ អាគមនីយដ្ឋានេ ឋត្វា អត្តនោ ផលស្ស នាមំ ទទមានោ ‘សុញ្ញត’ន្តិ នាមំ អកាសិ។ ឥមានិបិ តីណិ នាមានិ មគ្គានន្តរេ ផលចិត្តស្មិំយេវ ឥមិនា នយេន លព្ភន្តិ, ន អបរភាគេ វឡញ្ជនកផលសមាបត្តិយាតិ។ ឯវំ ឥមស្មិំ វិបាកនិទ្ទេសេ កុសលចិត្តេហិ តិគុណានិ វិបាកចិត្តានិ វេទិតព្ពានិ។
Yo cāyaṃ suññatamagge vutto. Appaṇihitamaggepi eseva nayo. Ayampi hi suddhāgamanavasena laddhanāmo ‘appaṇihitamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘appaṇihita’nti nāmaṃ akāsi. ‘Appaṇihitaanimittamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘animitta’nti nāmaṃ akāsi. ‘Appaṇihitasuññatamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘suññata’nti nāmaṃ akāsi. Imānipi tīṇi nāmāni maggānantare phalacittasmiṃyeva iminā nayena labbhanti, na aparabhāge vaḷañjanakaphalasamāpattiyāti. Evaṃ imasmiṃ vipākaniddese kusalacittehi tiguṇāni vipākacittāni veditabbāni.
យថា បន តេភូមកកុសលានិ អត្តនោ វិបាកំ អធិបតិំ លភាបេតុំ ន សក្កោន្តិ, ន ឯវំ លោកុត្តរកុសលានិ។ កស្មា? តេភូមកកុសលានញ្ហិ អញ្ញោ អាយូហនកាលោ អញ្ញោ វិបច្ចនកាលោ។ តេន តានិ អត្តនោ វិបាកំ អធិបតិំ លភាបេតុំ ន សក្កោន្តិ។ លោកុត្តរានិ បន តាយ សទ្ធាយ, តស្មិំ វីរិយេ, តាយ សតិយា, តស្មិំ សមាធិម្ហិ, តាយ បញ្ញាយ អវូបសន្តាយ , អបណ្ណកំ អវិរទ្ធំ មគ្គានន្តរមេវ វិបាកំ បដិលភន្តិ, តេន អត្តនោ វិបាកំ អធិបតិំ លភាបេតុំ សក្កោន្តិ។
Yathā pana tebhūmakakusalāni attano vipākaṃ adhipatiṃ labhāpetuṃ na sakkonti, na evaṃ lokuttarakusalāni. Kasmā? Tebhūmakakusalānañhi añño āyūhanakālo añño vipaccanakālo. Tena tāni attano vipākaṃ adhipatiṃ labhāpetuṃ na sakkonti. Lokuttarāni pana tāya saddhāya, tasmiṃ vīriye, tāya satiyā, tasmiṃ samādhimhi, tāya paññāya avūpasantāya , apaṇṇakaṃ aviraddhaṃ maggānantarameva vipākaṃ paṭilabhanti, tena attano vipākaṃ adhipatiṃ labhāpetuṃ sakkonti.
យថា ហិ បរិត្តកស្ស អគ្គិនោ គតដ្ឋានេ អគ្គិស្មិំ និព្ពុតមត្តេយេវ ឧណ្ហាការោ និព្ពាយិត្វា កិញ្ចិ ន ហោតិ, មហន្តំ បន អាទិត្តំ អគ្គិក្ខន្ធំ និព្ពាបេត្វា គោមយបរិភណ្ឌេ កតេបិ ឧណ្ហាការោ អវូបសន្តោវ ហោតិ, ឯវមេវ តេភូមកកុសលេ អញ្ញោ កម្មក្ខណោ អញ្ញោ វិបាកក្ខណោ បរិត្តអគ្គិដ្ឋានេ ឧណ្ហភាវនិព្ពុតកាលោ វិយ ហោតិ។ តស្មា តំ អត្តនោ វិបាកំ អធិបតិំ លភាបេតុំ ន សក្កោតិ។ លោកុត្តរេ បន តាយ សទ្ធាយ…បេ.… តាយ បញ្ញាយ អវូបសន្តាយ, មគ្គានន្តរមេវ ផលំ ឧប្បជ្ជតិ, តស្មា តំ អត្តនោ វិបាកំ អធិបតិំ លភាបេតីតិ វេទិតព្ពំ។ តេនាហុ បោរាណា – ‘វិបាកេ អធិបតិ នត្ថិ ឋបេត្វា លោកុត្តរ’ន្តិ។
Yathā hi parittakassa aggino gataṭṭhāne aggismiṃ nibbutamatteyeva uṇhākāro nibbāyitvā kiñci na hoti, mahantaṃ pana ādittaṃ aggikkhandhaṃ nibbāpetvā gomayaparibhaṇḍe katepi uṇhākāro avūpasantova hoti, evameva tebhūmakakusale añño kammakkhaṇo añño vipākakkhaṇo parittaaggiṭṭhāne uṇhabhāvanibbutakālo viya hoti. Tasmā taṃ attano vipākaṃ adhipatiṃ labhāpetuṃ na sakkoti. Lokuttare pana tāya saddhāya…pe… tāya paññāya avūpasantāya, maggānantarameva phalaṃ uppajjati, tasmā taṃ attano vipākaṃ adhipatiṃ labhāpetīti veditabbaṃ. Tenāhu porāṇā – ‘vipāke adhipati natthi ṭhapetvā lokuttara’nti.
៥៥៥. ចតុត្ថផលនិទ្ទេសេ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយន្តិ អញ្ញាតាវិនោ ចតូសុ សច្ចេសុ និដ្ឋិតញាណកិច្ចស្ស ឥន្ទ្រិយំ, អញ្ញាតាវីនំ វា ចតូសុ សច្ចេសុ និដ្ឋិតកិច្ចានំ ចត្តារិ សច្ចានិ ញត្វា បដិវិជ្ឈិត្វា ឋិតានំ ធម្មានំ អព្ភន្តរេ ឥន្ទដ្ឋសាធនេន ឥន្ទ្រិយំ។ និទ្ទេសវារេបិស្ស អញ្ញាតាវីនន្តិ អាជានិត្វា ឋិតានំ។ ធម្មានន្តិ សម្បយុត្តធម្មានំ អព្ភន្តរេ។ អញ្ញាតិ អាជាននា, បញ្ញា បជាននាតិអាទីនិ វុត្តត្ថានេវ។ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នន្តិ ផលមគ្គស្ស អង្គំ, ផលមគ្គេ ច បរិយាបន្នន្តិ អត្ថោ។
555. Catutthaphalaniddese aññātāvindriyanti aññātāvino catūsu saccesu niṭṭhitañāṇakiccassa indriyaṃ, aññātāvīnaṃ vā catūsu saccesu niṭṭhitakiccānaṃ cattāri saccāni ñatvā paṭivijjhitvā ṭhitānaṃ dhammānaṃ abbhantare indaṭṭhasādhanena indriyaṃ. Niddesavārepissa aññātāvīnanti ājānitvā ṭhitānaṃ. Dhammānanti sampayuttadhammānaṃ abbhantare. Aññāti ājānanā, paññā pajānanātiādīni vuttatthāneva. Maggaṅgaṃ maggapariyāpannanti phalamaggassa aṅgaṃ, phalamagge ca pariyāpannanti attho.
អបិចេត្ថ ឥទំ បកិណ្ណកំ – ឯកំ ឥន្ទ្រិយំ ឯកំ ឋានំ គច្ឆតិ, ឯកំ ឆ ឋានានិ គច្ឆតិ, ឯកំ ឯកំ ឋានំ គច្ឆតិ។ ឯកញ្ហិ ‘អនញ្ញាតញ្ញស្សាមីតិន្ទ្រិយំ’ ឯកំ ឋានំ គច្ឆតិ សោតាបត្តិមគ្គំ។ ឯកំ ‘អញ្ញិន្ទ្រិយំ’ ហេដ្ឋា តីណិ ផលានិ, ឧបរិ តយោ មគ្គេតិ ឆ ឋានានិ គច្ឆតិ។ ឯកំ ‘អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ’ ឯកំ ឋានំ គច្ឆតិ អរហត្តផលំ។ សព្ពេសុបិ មគ្គផលេសុ អត្ថតោ អដ្ឋ អដ្ឋ ឥន្ទ្រិយានីតិ ចតុសដ្ឋិ លោកុត្តរិន្ទ្រិយានិ កថិតានិ។ បាឡិតោ បន នវ នវ កត្វា ទ្វាសត្តតិ ហោន្តិ។ មគ្គេ មគ្គង្គន្តិ វុត្តំ។ ផលេបិ មគ្គង្គំ។ មគ្គេ ពោជ្ឈង្គោតិ វុត្តោ ផលេបិ ពោជ្ឈង្គោ។ មគ្គក្ខណេ អារតិ វិរតីតិ វុត្តា ផលក្ខណេបិ អារតិ វិរតីតិ។ តត្ថ មគ្គោ មគ្គភាវេនេវ មគ្គោ, ផលំ បន មគ្គំ ឧបាទាយ មគ្គោ នាម; ផលង្គំ ផលបរិយាបន្នន្តិ វត្តុម្បិ វដ្ដតិ។ មគ្គេ ពុជ្ឈនកស្ស អង្គោតិ សម្ពោជ្ឈង្គោ, ផលេ ពុទ្ធស្ស អង្គោតិ សម្ពោជ្ឈង្គោ។ មគ្គេ អារមណវិរមណវសេនេវ អារតិ វិរតិ។ ផលេ បន អារតិវិរតិវសេនាតិ។
Apicettha idaṃ pakiṇṇakaṃ – ekaṃ indriyaṃ ekaṃ ṭhānaṃ gacchati, ekaṃ cha ṭhānāni gacchati, ekaṃ ekaṃ ṭhānaṃ gacchati. Ekañhi ‘anaññātaññassāmītindriyaṃ’ ekaṃ ṭhānaṃ gacchati sotāpattimaggaṃ. Ekaṃ ‘aññindriyaṃ’ heṭṭhā tīṇi phalāni, upari tayo maggeti cha ṭhānāni gacchati. Ekaṃ ‘aññātāvindriyaṃ’ ekaṃ ṭhānaṃ gacchati arahattaphalaṃ. Sabbesupi maggaphalesu atthato aṭṭha aṭṭha indriyānīti catusaṭṭhi lokuttarindriyāni kathitāni. Pāḷito pana nava nava katvā dvāsattati honti. Magge maggaṅganti vuttaṃ. Phalepi maggaṅgaṃ. Magge bojjhaṅgoti vutto phalepi bojjhaṅgo. Maggakkhaṇe ārati viratīti vuttā phalakkhaṇepi ārati viratīti. Tattha maggo maggabhāveneva maggo, phalaṃ pana maggaṃ upādāya maggo nāma; phalaṅgaṃ phalapariyāpannanti vattumpi vaṭṭati. Magge bujjhanakassa aṅgoti sambojjhaṅgo, phale buddhassa aṅgoti sambojjhaṅgo. Magge āramaṇaviramaṇavaseneva ārati virati. Phale pana ārativirativasenāti.
លោកុត្តរវិបាកកថា និដ្ឋិតា។
Lokuttaravipākakathā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / លោកុត្តរវិបាក-បឋមមគ្គវិបាកា • Lokuttaravipāka-paṭhamamaggavipākā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / លោកុត្តរវិបាកកថាវណ្ណនា • Lokuttaravipākakathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / លោកុត្តរវិបាកកថាវណ្ណនា • Lokuttaravipākakathāvaṇṇanā
