Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဓမ္မသင္ဂဏိ-အဋ္ဌကထာ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
လောကုတ္တရဝိပာကကထာ
Lokuttaravipākakathā
၅၀၅. လောကုတ္တရဝိပာကမ္ပိ ကုသလသဒိသတ္တာ ကုသလာနုဂတိကမေဝ ကတ္ဝာ ဘာဇိတံ။ ယသ္မာ ပန တေဘူမကကုသလံ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန ဝဋ္ဋံ အာစိနာတိ ဝဍ္ဎေတိ, တသ္မာ တတ္ထ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာတိ ဝုတ္တံ။ လောကုတ္တရံ ပန တေန အာစိတမ္ပိ အပစိနာတိ, သယမ္ပိ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန န အာစိနာတိ, တေနေတ္ထ ‘ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ’တိ အဝတ္ဝာ ကတတ္တာ ဘာဝိတတ္တာတိ ဝုတ္တံ။
505. Lokuttaravipākampi kusalasadisattā kusalānugatikameva katvā bhājitaṃ. Yasmā pana tebhūmakakusalaṃ cutipaṭisandhivasena vaṭṭaṃ ācināti vaḍḍheti, tasmā tattha katattā upacitattāti vuttaṃ. Lokuttaraṃ pana tena ācitampi apacināti, sayampi cutipaṭisandhivasena na ācināti, tenettha ‘katattā upacitattā’ti avatvā katattā bhāvitattāti vuttaṃ.
သုညတန္တိအာဒီသု ‘မဂ္ဂော’ တာဝ ‘အာဂမနတော သဂုဏတော အာရမ္မဏတောတိ တီဟိ ကာရဏေဟိ နာမံ လဘတီ’တိ, ဣဒံ ဟေဋ္ဌာ ကုသလာဓိကာရေ ဝိတ္ထာရိတံ။ တတ္ထ သုတ္တန္တိကပရိယာယေန သဂုဏတောပိ အာရမ္မဏတောပိ နာမံ လဘတိ။ ပရိယာယဒေသနာ ဟေသာ။ အဘိဓမ္မကထာ ပန နိပ္ပရိယာယဒေသနာ။ တသ္မာ ဣဓ သဂုဏတော ဝာ အာရမ္မဏတော ဝာ နာမံ န လဘတိ, အာဂမနတောဝ လဘတိ။ အာဂမနမေဝ ဟိ ဓုရံ။ တံ ဒုဝိဓံ ဟောတိ – ဝိပသ္သနာဂမနံ မဂ္ဂာဂမနန္တိ။
Suññatantiādīsu ‘maggo’ tāva ‘āgamanato saguṇato ārammaṇatoti tīhi kāraṇehi nāmaṃ labhatī’ti, idaṃ heṭṭhā kusalādhikāre vitthāritaṃ. Tattha suttantikapariyāyena saguṇatopi ārammaṇatopi nāmaṃ labhati. Pariyāyadesanā hesā. Abhidhammakathā pana nippariyāyadesanā. Tasmā idha saguṇato vā ārammaṇato vā nāmaṃ na labhati, āgamanatova labhati. Āgamanameva hi dhuraṃ. Taṃ duvidhaṃ hoti – vipassanāgamanaṃ maggāgamananti.
တတ္ထ မဂ္ဂသ္သ အာဂတဋ္ဌာနေ ဝိပသ္သနာဂမနံ ဓုရံ, ဖလသ္သ အာဂတဋ္ဌာနေ မဂ္ဂာဂမနံ ဓုရန္တိ, ဣဒမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ တေသု ဣဒံ ဖလသ္သ အာဂတဋ္ဌာနံ, တသ္မာ ဣဓ မဂ္ဂာဂမနံ ဓုရန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သော ပနေသ မဂ္ဂော အာဂမနတော ‘သုညတ’န္တိ နာမံ လဘိတ္ဝာ သဂုဏတော စ အာရမ္မဏတော စ ‘အနိမိတ္တော’‘အပ္ပဏိဟိတော’တိပိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ သယံ အာဂမနီယဋ္ဌာနေ ဌတ္ဝာ အတ္တနော ဖလသ္သ တီဏိ နာမာနိ ဒေတိ။ ကထံ? အယဉ္ဟိ သုဒ္ဓာဂမနဝသေနေဝ လဒ္ဓနာမော ‘သုညတမဂ္ဂော’ သယံ အာဂမနီယဋ္ဌာနေ ဌတ္ဝာ အတ္တနော ဖလသ္သ နာမံ ဒဒမာနော ‘သုညတ’န္တိ နာမံ အကာသိ။ ‘သုညတအနိမိတ္တမဂ္ဂော’ သယံ အာဂမနီယဋ္ဌာနေ ဌတ္ဝာ အတ္တနော ဖလသ္သ နာမံ ဒဒမာနော ‘အနိမိတ္တ’န္တိ နာမံ အကာသိ။ ‘သုညတအပ္ပဏိဟိတမဂ္ဂော’ သယံ အာဂမနီယဋ္ဌာနေ ဌတ္ဝာ အတ္တနော ဖလသ္သ နာမံ ဒဒမာနော ‘အပ္ပဏိဟိတ’န္တိ နာမံ အကာသိ။ ဣမာနိ ပန တီဏိ နာမာနိ မဂ္ဂာနန္တရေ ဖလစိတ္တသ္မိံယေဝ ဣမိနာ နယေန လဗ္ဘန္တိ, နော အပရဘာဂေ ဝဠဉ္ဇနကဖလသမာပတ္တိယာ။ အပရဘာဂေ ပန အနိစ္စတာဒီဟိ တီဟိ ဝိပသ္သနာဟိ ဝိပသ္သိတုံ သက္ကောတိ။ အထသ္သ ဝုဋ္ဌိတဝုဋ္ဌိတဝိပသ္သနာဝသေန အနိမိတ္တအပ္ပဏိဟိတသုညတသင္ခာတာနိ တီဏိ ဖလာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တေသံ တာနေဝ သင္ခာရာရမ္မဏာနိ။ အနိစ္စာနုပသ္သနာဒီနိ ဉာဏာနိ အနုလောမဉာဏာနိ နာမ ဟောန္တိ။
Tattha maggassa āgataṭṭhāne vipassanāgamanaṃ dhuraṃ, phalassa āgataṭṭhāne maggāgamanaṃ dhuranti, idampi heṭṭhā vuttameva. Tesu idaṃ phalassa āgataṭṭhānaṃ, tasmā idha maggāgamanaṃ dhuranti veditabbaṃ. So panesa maggo āgamanato ‘suññata’nti nāmaṃ labhitvā saguṇato ca ārammaṇato ca ‘animitto’‘appaṇihito’tipi vuccati. Tasmā sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa tīṇi nāmāni deti. Kathaṃ? Ayañhi suddhāgamanavaseneva laddhanāmo ‘suññatamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘suññata’nti nāmaṃ akāsi. ‘Suññataanimittamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘animitta’nti nāmaṃ akāsi. ‘Suññataappaṇihitamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘appaṇihita’nti nāmaṃ akāsi. Imāni pana tīṇi nāmāni maggānantare phalacittasmiṃyeva iminā nayena labbhanti, no aparabhāge vaḷañjanakaphalasamāpattiyā. Aparabhāge pana aniccatādīhi tīhi vipassanāhi vipassituṃ sakkoti. Athassa vuṭṭhitavuṭṭhitavipassanāvasena animittaappaṇihitasuññatasaṅkhātāni tīṇi phalāni uppajjanti. Tesaṃ tāneva saṅkhārārammaṇāni. Aniccānupassanādīni ñāṇāni anulomañāṇāni nāma honti.
ယော စာယံ သုညတမဂ္ဂေ ဝုတ္တော။ အပ္ပဏိဟိတမဂ္ဂေပိ ဧသေဝ နယော။ အယမ္ပိ ဟိ သုဒ္ဓာဂမနဝသေန လဒ္ဓနာမော ‘အပ္ပဏိဟိတမဂ္ဂော’ သယံ အာဂမနီယဋ္ဌာနေ ဌတ္ဝာ အတ္တနော ဖလသ္သ နာမံ ဒဒမာနော ‘အပ္ပဏိဟိတ’န္တိ နာမံ အကာသိ။ ‘အပ္ပဏိဟိတအနိမိတ္တမဂ္ဂော’ သယံ အာဂမနီယဋ္ဌာနေ ဌတ္ဝာ အတ္တနော ဖလသ္သ နာမံ ဒဒမာနော ‘အနိမိတ္တ’န္တိ နာမံ အကာသိ။ ‘အပ္ပဏိဟိတသုညတမဂ္ဂော’ သယံ အာဂမနီယဋ္ဌာနေ ဌတ္ဝာ အတ္တနော ဖလသ္သ နာမံ ဒဒမာနော ‘သုညတ’န္တိ နာမံ အကာသိ။ ဣမာနိပိ တီဏိ နာမာနိ မဂ္ဂာနန္တရေ ဖလစိတ္တသ္မိံယေဝ ဣမိနာ နယေန လဗ္ဘန္တိ, န အပရဘာဂေ ဝဠဉ္ဇနကဖလသမာပတ္တိယာတိ။ ဧဝံ ဣမသ္မိံ ဝိပာကနိဒ္ဒေသေ ကုသလစိတ္တေဟိ တိဂုဏာနိ ဝိပာကစိတ္တာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
Yo cāyaṃ suññatamagge vutto. Appaṇihitamaggepi eseva nayo. Ayampi hi suddhāgamanavasena laddhanāmo ‘appaṇihitamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘appaṇihita’nti nāmaṃ akāsi. ‘Appaṇihitaanimittamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘animitta’nti nāmaṃ akāsi. ‘Appaṇihitasuññatamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘suññata’nti nāmaṃ akāsi. Imānipi tīṇi nāmāni maggānantare phalacittasmiṃyeva iminā nayena labbhanti, na aparabhāge vaḷañjanakaphalasamāpattiyāti. Evaṃ imasmiṃ vipākaniddese kusalacittehi tiguṇāni vipākacittāni veditabbāni.
ယထာ ပန တေဘူမကကုသလာနိ အတ္တနော ဝိပာကံ အဓိပတိံ လဘာပေတုံ န သက္ကောန္တိ, န ဧဝံ လောကုတ္တရကုသလာနိ။ ကသ္မာ? တေဘူမကကုသလာနဉ္ဟိ အညော အာယူဟနကာလော အညော ဝိပစ္စနကာလော။ တေန တာနိ အတ္တနော ဝိပာကံ အဓိပတိံ လဘာပေတုံ န သက္ကောန္တိ။ လောကုတ္တရာနိ ပန တာယ သဒ္ဓာယ, တသ္မိံ ဝီရိယေ, တာယ သတိယာ, တသ္မိံ သမာဓိမ္ဟိ, တာယ ပညာယ အဝူပသန္တာယ , အပဏ္ဏကံ အဝိရဒ္ဓံ မဂ္ဂာနန္တရမေဝ ဝိပာကံ ပဋိလဘန္တိ, တေန အတ္တနော ဝိပာကံ အဓိပတိံ လဘာပေတုံ သက္ကောန္တိ။
Yathā pana tebhūmakakusalāni attano vipākaṃ adhipatiṃ labhāpetuṃ na sakkonti, na evaṃ lokuttarakusalāni. Kasmā? Tebhūmakakusalānañhi añño āyūhanakālo añño vipaccanakālo. Tena tāni attano vipākaṃ adhipatiṃ labhāpetuṃ na sakkonti. Lokuttarāni pana tāya saddhāya, tasmiṃ vīriye, tāya satiyā, tasmiṃ samādhimhi, tāya paññāya avūpasantāya , apaṇṇakaṃ aviraddhaṃ maggānantarameva vipākaṃ paṭilabhanti, tena attano vipākaṃ adhipatiṃ labhāpetuṃ sakkonti.
ယထာ ဟိ ပရိတ္တကသ္သ အဂ္ဂိနော ဂတဋ္ဌာနေ အဂ္ဂိသ္မိံ နိဗ္ဗုတမတ္တေယေဝ ဥဏ္ဟာကာရော နိဗ္ဗာယိတ္ဝာ ကိဉ္စိ န ဟောတိ, မဟန္တံ ပန အာဒိတ္တံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ နိဗ္ဗာပေတ္ဝာ ဂောမယပရိဘဏ္ဍေ ကတေပိ ဥဏ္ဟာကာရော အဝူပသန္တောဝ ဟောတိ, ဧဝမေဝ တေဘူမကကုသလေ အညော ကမ္မက္ခဏော အညော ဝိပာကက္ခဏော ပရိတ္တအဂ္ဂိဋ္ဌာနေ ဥဏ္ဟဘာဝနိဗ္ဗုတကာလော ဝိယ ဟောတိ။ တသ္မာ တံ အတ္တနော ဝိပာကံ အဓိပတိံ လဘာပေတုံ န သက္ကောတိ။ လောကုတ္တရေ ပန တာယ သဒ္ဓာယ။ပေ.။ တာယ ပညာယ အဝူပသန္တာယ, မဂ္ဂာနန္တရမေဝ ဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တသ္မာ တံ အတ္တနော ဝိပာကံ အဓိပတိံ လဘာပေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနာဟု ပောရာဏာ – ‘ဝိပာကေ အဓိပတိ နတ္ထိ ဌပေတ္ဝာ လောကုတ္တရ’န္တိ။
Yathā hi parittakassa aggino gataṭṭhāne aggismiṃ nibbutamatteyeva uṇhākāro nibbāyitvā kiñci na hoti, mahantaṃ pana ādittaṃ aggikkhandhaṃ nibbāpetvā gomayaparibhaṇḍe katepi uṇhākāro avūpasantova hoti, evameva tebhūmakakusale añño kammakkhaṇo añño vipākakkhaṇo parittaaggiṭṭhāne uṇhabhāvanibbutakālo viya hoti. Tasmā taṃ attano vipākaṃ adhipatiṃ labhāpetuṃ na sakkoti. Lokuttare pana tāya saddhāya…pe… tāya paññāya avūpasantāya, maggānantarameva phalaṃ uppajjati, tasmā taṃ attano vipākaṃ adhipatiṃ labhāpetīti veditabbaṃ. Tenāhu porāṇā – ‘vipāke adhipati natthi ṭhapetvā lokuttara’nti.
၅၅၅. စတုတ္ထဖလနိဒ္ဒေသေ အညာတာဝိန္ဒ္ရိယန္တိ အညာတာဝိနော စတူသု သစ္စေသု နိဋ္ဌိတဉာဏကိစ္စသ္သ ဣန္ဒ္ရိယံ, အညာတာဝီနံ ဝာ စတူသု သစ္စေသု နိဋ္ဌိတကိစ္စာနံ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဉတ္ဝာ ပဋိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ဌိတာနံ ဓမ္မာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဣန္ဒဋ္ဌသာဓနေန ဣန္ဒ္ရိယံ။ နိဒ္ဒေသဝာရေပိသ္သ အညာတာဝီနန္တိ အာဇာနိတ္ဝာ ဌိတာနံ။ ဓမ္မာနန္တိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ အဗ္ဘန္တရေ။ အညာတိ အာဇာနနာ, ပညာ ပဇာနနာတိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ မဂ္ဂင္ဂံ မဂ္ဂပရိယာပန္နန္တိ ဖလမဂ္ဂသ္သ အင္ဂံ, ဖလမဂ္ဂေ စ ပရိယာပန္နန္တိ အတ္ထော။
555. Catutthaphalaniddese aññātāvindriyanti aññātāvino catūsu saccesu niṭṭhitañāṇakiccassa indriyaṃ, aññātāvīnaṃ vā catūsu saccesu niṭṭhitakiccānaṃ cattāri saccāni ñatvā paṭivijjhitvā ṭhitānaṃ dhammānaṃ abbhantare indaṭṭhasādhanena indriyaṃ. Niddesavārepissa aññātāvīnanti ājānitvā ṭhitānaṃ. Dhammānanti sampayuttadhammānaṃ abbhantare. Aññāti ājānanā, paññā pajānanātiādīni vuttatthāneva. Maggaṅgaṃ maggapariyāpannanti phalamaggassa aṅgaṃ, phalamagge ca pariyāpannanti attho.
အပိစေတ္ထ ဣဒံ ပကိဏ္ဏကံ – ဧကံ ဣန္ဒ္ရိယံ ဧကံ ဌာနံ ဂစ္ဆတိ, ဧကံ ဆ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ, ဧကံ ဧကံ ဌာနံ ဂစ္ဆတိ။ ဧကဉ္ဟိ ‘အနညာတညသ္သာမီတိန္ဒ္ရိယံ’ ဧကံ ဌာနံ ဂစ္ဆတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ။ ဧကံ ‘အညိန္ဒ္ရိယံ’ ဟေဋ္ဌာ တီဏိ ဖလာနိ, ဥပရိ တယော မဂ္ဂေတိ ဆ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။ ဧကံ ‘အညာတာဝိန္ဒ္ရိယံ’ ဧကံ ဌာနံ ဂစ္ဆတိ အရဟတ္တဖလံ။ သဗ္ဗေသုပိ မဂ္ဂဖလေသု အတ္ထတော အဋ္ဌ အဋ္ဌ ဣန္ဒ္ရိယာနီတိ စတုသဋ္ဌိ လောကုတ္တရိန္ဒ္ရိယာနိ ကထိတာနိ။ ပာဠိတော ပန နဝ နဝ ကတ္ဝာ ဒ္ဝာသတ္တတိ ဟောန္တိ။ မဂ္ဂေ မဂ္ဂင္ဂန္တိ ဝုတ္တံ။ ဖလေပိ မဂ္ဂင္ဂံ။ မဂ္ဂေ ဗောဇ္ဈင္ဂောတိ ဝုတ္တော ဖလေပိ ဗောဇ္ဈင္ဂော။ မဂ္ဂက္ခဏေ အာရတိ ဝိရတီတိ ဝုတ္တာ ဖလက္ခဏေပိ အာရတိ ဝိရတီတိ။ တတ္ထ မဂ္ဂော မဂ္ဂဘာဝေနေဝ မဂ္ဂော, ဖလံ ပန မဂ္ဂံ ဥပာဒာယ မဂ္ဂော နာမ; ဖလင္ဂံ ဖလပရိယာပန္နန္တိ ဝတ္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ မဂ္ဂေ ဗုဇ္ဈနကသ္သ အင္ဂောတိ သမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော, ဖလေ ဗုဒ္ဓသ္သ အင္ဂောတိ သမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော။ မဂ္ဂေ အာရမဏဝိရမဏဝသေနေဝ အာရတိ ဝိရတိ။ ဖလေ ပန အာရတိဝိရတိဝသေနာတိ။
Apicettha idaṃ pakiṇṇakaṃ – ekaṃ indriyaṃ ekaṃ ṭhānaṃ gacchati, ekaṃ cha ṭhānāni gacchati, ekaṃ ekaṃ ṭhānaṃ gacchati. Ekañhi ‘anaññātaññassāmītindriyaṃ’ ekaṃ ṭhānaṃ gacchati sotāpattimaggaṃ. Ekaṃ ‘aññindriyaṃ’ heṭṭhā tīṇi phalāni, upari tayo maggeti cha ṭhānāni gacchati. Ekaṃ ‘aññātāvindriyaṃ’ ekaṃ ṭhānaṃ gacchati arahattaphalaṃ. Sabbesupi maggaphalesu atthato aṭṭha aṭṭha indriyānīti catusaṭṭhi lokuttarindriyāni kathitāni. Pāḷito pana nava nava katvā dvāsattati honti. Magge maggaṅganti vuttaṃ. Phalepi maggaṅgaṃ. Magge bojjhaṅgoti vutto phalepi bojjhaṅgo. Maggakkhaṇe ārati viratīti vuttā phalakkhaṇepi ārati viratīti. Tattha maggo maggabhāveneva maggo, phalaṃ pana maggaṃ upādāya maggo nāma; phalaṅgaṃ phalapariyāpannanti vattumpi vaṭṭati. Magge bujjhanakassa aṅgoti sambojjhaṅgo, phale buddhassa aṅgoti sambojjhaṅgo. Magge āramaṇaviramaṇavaseneva ārati virati. Phale pana ārativirativasenāti.
လောကုတ္တရဝိပာကကထာ နိဋ္ဌိတာ။
Lokuttaravipākakathā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / အဘိဓမ္မပိဋက • Abhidhammapiṭaka / ဓမ္မသင္ဂဏီပာဠိ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / လောကုတ္တရဝိပာက-ပဌမမဂ္ဂဝိပာကာ • Lokuttaravipāka-paṭhamamaggavipākā
ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ဓမ္မသင္ဂဏီ-မူလဋီကာ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / လောကုတ္တရဝိပာကကထာဝဏ္ဏနာ • Lokuttaravipākakathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ဓမ္မသင္ဂဏီ-အနုဋီကာ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / လောကုတ္တရဝိပာကကထာဝဏ္ဏနာ • Lokuttaravipākakathāvaṇṇanā