Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණි-අට්‌ඨකථා • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā

    ලොකුත්‌තරවිපාකකථා

    Lokuttaravipākakathā

    505. ලොකුත්‌තරවිපාකම්‌පි කුසලසදිසත්‌තා කුසලානුගතිකමෙව කත්‌වා භාජිතං. යස්‌මා පන තෙභූමකකුසලං චුතිපටිසන්‌ධිවසෙන වට්‌ටං ආචිනාති වඩ්‌ඪෙති, තස්‌මා තත්‌ථ කතත්‌තා උපචිතත්‌තාති වුත්‌තං. ලොකුත්‌තරං පන තෙන ආචිතම්‌පි අපචිනාති, සයම්‌පි චුතිපටිසන්‌ධිවසෙන න ආචිනාති, තෙනෙත්‌ථ ‘කතත්‌තා උපචිතත්‌තා’ති අවත්‌වා කතත්‌තා භාවිතත්‌තාති වුත්‌තං.

    505. Lokuttaravipākampi kusalasadisattā kusalānugatikameva katvā bhājitaṃ. Yasmā pana tebhūmakakusalaṃ cutipaṭisandhivasena vaṭṭaṃ ācināti vaḍḍheti, tasmā tattha katattā upacitattāti vuttaṃ. Lokuttaraṃ pana tena ācitampi apacināti, sayampi cutipaṭisandhivasena na ācināti, tenettha ‘katattā upacitattā’ti avatvā katattā bhāvitattāti vuttaṃ.

    සුඤ්‌ඤතන්‌තිආදීසු ‘මග්‌ගො’ තාව ‘ආගමනතො සගුණතො ආරම්‌මණතොති තීහි කාරණෙහි නාමං ලභතී’ති, ඉදං හෙට්‌ඨා කුසලාධිකාරෙ විත්‌ථාරිතං. තත්‌ථ සුත්‌තන්‌තිකපරියායෙන සගුණතොපි ආරම්‌මණතොපි නාමං ලභති. පරියායදෙසනා හෙසා. අභිධම්‌මකථා පන නිප්‌පරියායදෙසනා. තස්‌මා ඉධ සගුණතො වා ආරම්‌මණතො වා නාමං න ලභති, ආගමනතොව ලභති. ආගමනමෙව හි ධුරං. තං දුවිධං හොති – විපස්‌සනාගමනං මග්‌ගාගමනන්‌ති.

    Suññatantiādīsu ‘maggo’ tāva ‘āgamanato saguṇato ārammaṇatoti tīhi kāraṇehi nāmaṃ labhatī’ti, idaṃ heṭṭhā kusalādhikāre vitthāritaṃ. Tattha suttantikapariyāyena saguṇatopi ārammaṇatopi nāmaṃ labhati. Pariyāyadesanā hesā. Abhidhammakathā pana nippariyāyadesanā. Tasmā idha saguṇato vā ārammaṇato vā nāmaṃ na labhati, āgamanatova labhati. Āgamanameva hi dhuraṃ. Taṃ duvidhaṃ hoti – vipassanāgamanaṃ maggāgamananti.

    තත්‌ථ මග්‌ගස්‌ස ආගතට්‌ඨානෙ විපස්‌සනාගමනං ධුරං, ඵලස්‌ස ආගතට්‌ඨානෙ මග්‌ගාගමනං ධුරන්‌ති, ඉදම්‌පි හෙට්‌ඨා වුත්‌තමෙව. තෙසු ඉදං ඵලස්‌ස ආගතට්‌ඨානං, තස්‌මා ඉධ මග්‌ගාගමනං ධුරන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. සො පනෙස මග්‌ගො ආගමනතො ‘සුඤ්‌ඤත’න්‌ති නාමං ලභිත්‌වා සගුණතො ච ආරම්‌මණතො ච ‘අනිමිත්‌තො’‘අප්‌පණිහිතො’තිපි වුච්‌චති. තස්‌මා සයං ආගමනීයට්‌ඨානෙ ඨත්‌වා අත්‌තනො ඵලස්‌ස තීණි නාමානි දෙති. කථං? අයඤ්‌හි සුද්‌ධාගමනවසෙනෙව ලද්‌ධනාමො ‘සුඤ්‌ඤතමග්‌ගො’ සයං ආගමනීයට්‌ඨානෙ ඨත්‌වා අත්‌තනො ඵලස්‌ස නාමං දදමානො ‘සුඤ්‌ඤත’න්‌ති නාමං අකාසි. ‘සුඤ්‌ඤතඅනිමිත්‌තමග්‌ගො’ සයං ආගමනීයට්‌ඨානෙ ඨත්‌වා අත්‌තනො ඵලස්‌ස නාමං දදමානො ‘අනිමිත්‌ත’න්‌ති නාමං අකාසි. ‘සුඤ්‌ඤතඅප්‌පණිහිතමග්‌ගො’ සයං ආගමනීයට්‌ඨානෙ ඨත්‌වා අත්‌තනො ඵලස්‌ස නාමං දදමානො ‘අප්‌පණිහිත’න්‌ති නාමං අකාසි. ඉමානි පන තීණි නාමානි මග්‌ගානන්‌තරෙ ඵලචිත්‌තස්‌මිංයෙව ඉමිනා නයෙන ලබ්‌භන්‌ති, නො අපරභාගෙ වළඤ්‌ජනකඵලසමාපත්‌තියා. අපරභාගෙ පන අනිච්‌චතාදීහි තීහි විපස්‌සනාහි විපස්‌සිතුං සක්‌කොති. අථස්‌ස වුට්‌ඨිතවුට්‌ඨිතවිපස්‌සනාවසෙන අනිමිත්‌තඅප්‌පණිහිතසුඤ්‌ඤතසඞ්‌ඛාතානි තීණි ඵලානි උප්‌පජ්‌ජන්‌ති. තෙසං තානෙව සඞ්‌ඛාරාරම්‌මණානි. අනිච්‌චානුපස්‌සනාදීනි ඤාණානි අනුලොමඤාණානි නාම හොන්‌ති.

    Tattha maggassa āgataṭṭhāne vipassanāgamanaṃ dhuraṃ, phalassa āgataṭṭhāne maggāgamanaṃ dhuranti, idampi heṭṭhā vuttameva. Tesu idaṃ phalassa āgataṭṭhānaṃ, tasmā idha maggāgamanaṃ dhuranti veditabbaṃ. So panesa maggo āgamanato ‘suññata’nti nāmaṃ labhitvā saguṇato ca ārammaṇato ca ‘animitto’‘appaṇihito’tipi vuccati. Tasmā sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa tīṇi nāmāni deti. Kathaṃ? Ayañhi suddhāgamanavaseneva laddhanāmo ‘suññatamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘suññata’nti nāmaṃ akāsi. ‘Suññataanimittamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘animitta’nti nāmaṃ akāsi. ‘Suññataappaṇihitamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘appaṇihita’nti nāmaṃ akāsi. Imāni pana tīṇi nāmāni maggānantare phalacittasmiṃyeva iminā nayena labbhanti, no aparabhāge vaḷañjanakaphalasamāpattiyā. Aparabhāge pana aniccatādīhi tīhi vipassanāhi vipassituṃ sakkoti. Athassa vuṭṭhitavuṭṭhitavipassanāvasena animittaappaṇihitasuññatasaṅkhātāni tīṇi phalāni uppajjanti. Tesaṃ tāneva saṅkhārārammaṇāni. Aniccānupassanādīni ñāṇāni anulomañāṇāni nāma honti.

    යො චායං සුඤ්‌ඤතමග්‌ගෙ වුත්‌තො. අප්‌පණිහිතමග්‌ගෙපි එසෙව නයො. අයම්‌පි හි සුද්‌ධාගමනවසෙන ලද්‌ධනාමො ‘අප්‌පණිහිතමග්‌ගො’ සයං ආගමනීයට්‌ඨානෙ ඨත්‌වා අත්‌තනො ඵලස්‌ස නාමං දදමානො ‘අප්‌පණිහිත’න්‌ති නාමං අකාසි. ‘අප්‌පණිහිතඅනිමිත්‌තමග්‌ගො’ සයං ආගමනීයට්‌ඨානෙ ඨත්‌වා අත්‌තනො ඵලස්‌ස නාමං දදමානො ‘අනිමිත්‌ත’න්‌ති නාමං අකාසි. ‘අප්‌පණිහිතසුඤ්‌ඤතමග්‌ගො’ සයං ආගමනීයට්‌ඨානෙ ඨත්‌වා අත්‌තනො ඵලස්‌ස නාමං දදමානො ‘සුඤ්‌ඤත’න්‌ති නාමං අකාසි. ඉමානිපි තීණි නාමානි මග්‌ගානන්‌තරෙ ඵලචිත්‌තස්‌මිංයෙව ඉමිනා නයෙන ලබ්‌භන්‌ති, න අපරභාගෙ වළඤ්‌ජනකඵලසමාපත්‌තියාති. එවං ඉමස්‌මිං විපාකනිද්‌දෙසෙ කුසලචිත්‌තෙහි තිගුණානි විපාකචිත්‌තානි වෙදිතබ්‌බානි.

    Yo cāyaṃ suññatamagge vutto. Appaṇihitamaggepi eseva nayo. Ayampi hi suddhāgamanavasena laddhanāmo ‘appaṇihitamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘appaṇihita’nti nāmaṃ akāsi. ‘Appaṇihitaanimittamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘animitta’nti nāmaṃ akāsi. ‘Appaṇihitasuññatamaggo’ sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano phalassa nāmaṃ dadamāno ‘suññata’nti nāmaṃ akāsi. Imānipi tīṇi nāmāni maggānantare phalacittasmiṃyeva iminā nayena labbhanti, na aparabhāge vaḷañjanakaphalasamāpattiyāti. Evaṃ imasmiṃ vipākaniddese kusalacittehi tiguṇāni vipākacittāni veditabbāni.

    යථා පන තෙභූමකකුසලානි අත්‌තනො විපාකං අධිපතිං ලභාපෙතුං න සක්‌කොන්‌ති, න එවං ලොකුත්‌තරකුසලානි. කස්‌මා? තෙභූමකකුසලානඤ්‌හි අඤ්‌ඤො ආයූහනකාලො අඤ්‌ඤො විපච්‌චනකාලො. තෙන තානි අත්‌තනො විපාකං අධිපතිං ලභාපෙතුං න සක්‌කොන්‌ති. ලොකුත්‌තරානි පන තාය සද්‌ධාය, තස්‌මිං වීරියෙ, තාය සතියා, තස්‌මිං සමාධිම්‌හි, තාය පඤ්‌ඤාය අවූපසන්‌තාය , අපණ්‌ණකං අවිරද්‌ධං මග්‌ගානන්‌තරමෙව විපාකං පටිලභන්‌ති, තෙන අත්‌තනො විපාකං අධිපතිං ලභාපෙතුං සක්‌කොන්‌ති.

    Yathā pana tebhūmakakusalāni attano vipākaṃ adhipatiṃ labhāpetuṃ na sakkonti, na evaṃ lokuttarakusalāni. Kasmā? Tebhūmakakusalānañhi añño āyūhanakālo añño vipaccanakālo. Tena tāni attano vipākaṃ adhipatiṃ labhāpetuṃ na sakkonti. Lokuttarāni pana tāya saddhāya, tasmiṃ vīriye, tāya satiyā, tasmiṃ samādhimhi, tāya paññāya avūpasantāya , apaṇṇakaṃ aviraddhaṃ maggānantarameva vipākaṃ paṭilabhanti, tena attano vipākaṃ adhipatiṃ labhāpetuṃ sakkonti.

    යථා හි පරිත්‌තකස්‌ස අග්‌ගිනො ගතට්‌ඨානෙ අග්‌ගිස්‌මිං නිබ්‌බුතමත්‌තෙයෙව උණ්‌හාකාරො නිබ්‌බායිත්‌වා කිඤ්‌චි න හොති, මහන්‌තං පන ආදිත්‌තං අග්‌ගික්‌ඛන්‌ධං නිබ්‌බාපෙත්‌වා ගොමයපරිභණ්‌ඩෙ කතෙපි උණ්‌හාකාරො අවූපසන්‌තොව හොති, එවමෙව තෙභූමකකුසලෙ අඤ්‌ඤො කම්‌මක්‌ඛණො අඤ්‌ඤො විපාකක්‌ඛණො පරිත්‌තඅග්‌ගිට්‌ඨානෙ උණ්‌හභාවනිබ්‌බුතකාලො විය හොති. තස්‌මා තං අත්‌තනො විපාකං අධිපතිං ලභාපෙතුං න සක්‌කොති. ලොකුත්‌තරෙ පන තාය සද්‌ධාය…පෙ.… තාය පඤ්‌ඤාය අවූපසන්‌තාය, මග්‌ගානන්‌තරමෙව ඵලං උප්‌පජ්‌ජති, තස්‌මා තං අත්‌තනො විපාකං අධිපතිං ලභාපෙතීති වෙදිතබ්‌බං. තෙනාහු පොරාණා – ‘විපාකෙ අධිපති නත්‌ථි ඨපෙත්‌වා ලොකුත්‌තර’න්‌ති.

    Yathā hi parittakassa aggino gataṭṭhāne aggismiṃ nibbutamatteyeva uṇhākāro nibbāyitvā kiñci na hoti, mahantaṃ pana ādittaṃ aggikkhandhaṃ nibbāpetvā gomayaparibhaṇḍe katepi uṇhākāro avūpasantova hoti, evameva tebhūmakakusale añño kammakkhaṇo añño vipākakkhaṇo parittaaggiṭṭhāne uṇhabhāvanibbutakālo viya hoti. Tasmā taṃ attano vipākaṃ adhipatiṃ labhāpetuṃ na sakkoti. Lokuttare pana tāya saddhāya…pe… tāya paññāya avūpasantāya, maggānantarameva phalaṃ uppajjati, tasmā taṃ attano vipākaṃ adhipatiṃ labhāpetīti veditabbaṃ. Tenāhu porāṇā – ‘vipāke adhipati natthi ṭhapetvā lokuttara’nti.

    555. චතුත්‌ථඵලනිද්‌දෙසෙ අඤ්‌ඤාතාවින්‌ද්‍රියන්‌ති අඤ්‌ඤාතාවිනො චතූසු සච්‌චෙසු නිට්‌ඨිතඤාණකිච්‌චස්‌ස ඉන්‌ද්‍රියං, අඤ්‌ඤාතාවීනං වා චතූසු සච්‌චෙසු නිට්‌ඨිතකිච්‌චානං චත්‌තාරි සච්‌චානි ඤත්‌වා පටිවිජ්‌ඣිත්‌වා ඨිතානං ධම්‌මානං අබ්‌භන්‌තරෙ ඉන්‌දට්‌ඨසාධනෙන ඉන්‌ද්‍රියං. නිද්‌දෙසවාරෙපිස්‌ස අඤ්‌ඤාතාවීනන්‌ති ආජානිත්‌වා ඨිතානං. ධම්‌මානන්‌ති සම්‌පයුත්‌තධම්‌මානං අබ්‌භන්‌තරෙ. අඤ්‌ඤාති ආජානනා, පඤ්‌ඤා පජානනාතිආදීනි වුත්‌තත්‌ථානෙව. මග්‌ගඞ්‌ගං මග්‌ගපරියාපන්‌නන්‌ති ඵලමග්‌ගස්‌ස අඞ්‌ගං, ඵලමග්‌ගෙ ච පරියාපන්‌නන්‌ති අත්‌ථො.

    555. Catutthaphalaniddese aññātāvindriyanti aññātāvino catūsu saccesu niṭṭhitañāṇakiccassa indriyaṃ, aññātāvīnaṃ vā catūsu saccesu niṭṭhitakiccānaṃ cattāri saccāni ñatvā paṭivijjhitvā ṭhitānaṃ dhammānaṃ abbhantare indaṭṭhasādhanena indriyaṃ. Niddesavārepissa aññātāvīnanti ājānitvā ṭhitānaṃ. Dhammānanti sampayuttadhammānaṃ abbhantare. Aññāti ājānanā, paññā pajānanātiādīni vuttatthāneva. Maggaṅgaṃ maggapariyāpannanti phalamaggassa aṅgaṃ, phalamagge ca pariyāpannanti attho.

    අපිචෙත්‌ථ ඉදං පකිණ්‌ණකං – එකං ඉන්‌ද්‍රියං එකං ඨානං ගච්‌ඡති, එකං ඡ ඨානානි ගච්‌ඡති, එකං එකං ඨානං ගච්‌ඡති. එකඤ්‌හි ‘අනඤ්‌ඤාතඤ්‌ඤස්‌සාමීතින්‌ද්‍රියං’ එකං ඨානං ගච්‌ඡති සොතාපත්‌තිමග්‌ගං. එකං ‘අඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං’ හෙට්‌ඨා තීණි ඵලානි, උපරි තයො මග්‌ගෙති ඡ ඨානානි ගච්‌ඡති. එකං ‘අඤ්‌ඤාතාවින්‌ද්‍රියං’ එකං ඨානං ගච්‌ඡති අරහත්‌තඵලං. සබ්‌බෙසුපි මග්‌ගඵලෙසු අත්‌ථතො අට්‌ඨ අට්‌ඨ ඉන්‌ද්‍රියානීති චතුසට්‌ඨි ලොකුත්‌තරින්‌ද්‍රියානි කථිතානි. පාළිතො පන නව නව කත්‌වා ද්‌වාසත්‌තති හොන්‌ති. මග්‌ගෙ මග්‌ගඞ්‌ගන්‌ති වුත්‌තං. ඵලෙපි මග්‌ගඞ්‌ගං. මග්‌ගෙ බොජ්‌ඣඞ්‌ගොති වුත්‌තො ඵලෙපි බොජ්‌ඣඞ්‌ගො. මග්‌ගක්‌ඛණෙ ආරති විරතීති වුත්‌තා ඵලක්‌ඛණෙපි ආරති විරතීති. තත්‌ථ මග්‌ගො මග්‌ගභාවෙනෙව මග්‌ගො, ඵලං පන මග්‌ගං උපාදාය මග්‌ගො නාම; ඵලඞ්‌ගං ඵලපරියාපන්‌නන්‌ති වත්‌තුම්‌පි වට්‌ටති. මග්‌ගෙ බුජ්‌ඣනකස්‌ස අඞ්‌ගොති සම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො, ඵලෙ බුද්‌ධස්‌ස අඞ්‌ගොති සම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො. මග්‌ගෙ ආරමණවිරමණවසෙනෙව ආරති විරති. ඵලෙ පන ආරතිවිරතිවසෙනාති.

    Apicettha idaṃ pakiṇṇakaṃ – ekaṃ indriyaṃ ekaṃ ṭhānaṃ gacchati, ekaṃ cha ṭhānāni gacchati, ekaṃ ekaṃ ṭhānaṃ gacchati. Ekañhi ‘anaññātaññassāmītindriyaṃ’ ekaṃ ṭhānaṃ gacchati sotāpattimaggaṃ. Ekaṃ ‘aññindriyaṃ’ heṭṭhā tīṇi phalāni, upari tayo maggeti cha ṭhānāni gacchati. Ekaṃ ‘aññātāvindriyaṃ’ ekaṃ ṭhānaṃ gacchati arahattaphalaṃ. Sabbesupi maggaphalesu atthato aṭṭha aṭṭha indriyānīti catusaṭṭhi lokuttarindriyāni kathitāni. Pāḷito pana nava nava katvā dvāsattati honti. Magge maggaṅganti vuttaṃ. Phalepi maggaṅgaṃ. Magge bojjhaṅgoti vutto phalepi bojjhaṅgo. Maggakkhaṇe ārati viratīti vuttā phalakkhaṇepi ārati viratīti. Tattha maggo maggabhāveneva maggo, phalaṃ pana maggaṃ upādāya maggo nāma; phalaṅgaṃ phalapariyāpannanti vattumpi vaṭṭati. Magge bujjhanakassa aṅgoti sambojjhaṅgo, phale buddhassa aṅgoti sambojjhaṅgo. Magge āramaṇaviramaṇavaseneva ārati virati. Phale pana ārativirativasenāti.

    ලොකුත්‌තරවිපාකකථා නිට්‌ඨිතා.

    Lokuttaravipākakathā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණීපාළි • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ලොකුත්‌තරවිපාක-පඨමමග්‌ගවිපාකා • Lokuttaravipāka-paṭhamamaggavipākā

    ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-මූලටීකා • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ලොකුත්‌තරවිපාකකථාවණ්‌ණනා • Lokuttaravipākakathāvaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-අනුටීකා • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ලොකුත්‌තරවිපාකකථාවණ්‌ණනා • Lokuttaravipākakathāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact