| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / धम्मसङ्गणी-अनुटीका • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
लोकुत्तरविपाककथावण्णना
Lokuttaravipākakathāvaṇṇanā
५०५. तण्हाविज्जादीहि आहितविसेसं लोकियकम्मं विपाकुप्पादनसमत्थं होति, न अञ्ञथाति वुत्तं ‘‘तण्हादीहि अभिसङ्खत’’न्ति। इतरस्साति सुञ्ञताप्पणिहितनामरहितस्स। यो सुद्धिकपटिपदाय विभावितो, यो च सुत्तन्तपरियायेन अनिमित्तोति वुच्चति। तेनेवाह ‘‘अनिच्चानुपस्सनानन्तरस्सपि मग्गस्सा’’तिआदि। वळञ्जन…पे॰… भेदो होति मग्गागमनवसेनाति अधिप्पायो। ‘‘मग्गानन्तरफलचित्तस्मिं येवा’’ति वचनं अपेक्खित्वा ‘‘सुञ्ञतादिनामलाभे सती’’ति सासङ्कं आह। अनिमित्तनामञ्च लभति मग्गागमनतो फलस्स नामलाभे विसेसाभावतोति अधिप्पायो। तादिसाय एवाति यादिसा मग्गे सद्धा, तादिसाय एव फले सद्धाय।
505. Taṇhāvijjādīhi āhitavisesaṃ lokiyakammaṃ vipākuppādanasamatthaṃ hoti, na aññathāti vuttaṃ ‘‘taṇhādīhi abhisaṅkhata’’nti. Itarassāti suññatāppaṇihitanāmarahitassa. Yo suddhikapaṭipadāya vibhāvito, yo ca suttantapariyāyena animittoti vuccati. Tenevāha ‘‘aniccānupassanānantarassapi maggassā’’tiādi. Vaḷañjana…pe… bhedo hoti maggāgamanavasenāti adhippāyo. ‘‘Maggānantaraphalacittasmiṃ yevā’’ti vacanaṃ apekkhitvā ‘‘suññatādināmalābhe satī’’ti sāsaṅkaṃ āha. Animittanāmañca labhati maggāgamanato phalassa nāmalābhe visesābhāvatoti adhippāyo. Tādisāya evāti yādisā magge saddhā, tādisāya eva phale saddhāya.
५५५. ‘‘कतमे धम्मा निय्यानिका? चत्तारो मग्गा’’ति वचनतो (ध॰ स॰ १२९५, १६०९) अनिय्यानिकपदनिद्देसे च ‘‘चतूसु भूमीसु विपाको’’ति (ध॰ स॰ १६१०) वुत्तत्ता न निप्परियायेन फलं निय्यानसभावं, निय्यानसभावस्स पन विपाको किलेसानं पटिप्पस्सद्धिप्पहानवसेन पवत्तमानो परियायतो तथा वुच्चतीति आह ‘‘निय्यानिकसभावस्सा’’तिआदि। पञ्चङ्गिको चाति एतेन मग्गविभङ्गे सब्बवारेसुपि फलस्स मग्गपरियायो आगतोति दस्सेति। तत्थ हि अरियमग्गक्खणे विज्जमानासुपि विरतीसु तदवसिट्ठानं पञ्चन्नं कारापकङ्गानं अतिरेककिच्चतादस्सनत्थं पाळियं पञ्चङ्गिकोपि मग्गो उद्धटोति। एवं बोज्झङ्गापीति यथा मग्गो, एवं मग्गबोज्झङ्गविभङ्गेसु फलेसु च बोज्झङ्गा उद्धटाति अत्थो।
555. ‘‘Katame dhammā niyyānikā? Cattāro maggā’’ti vacanato (dha. sa. 1295, 1609) aniyyānikapadaniddese ca ‘‘catūsu bhūmīsu vipāko’’ti (dha. sa. 1610) vuttattā na nippariyāyena phalaṃ niyyānasabhāvaṃ, niyyānasabhāvassa pana vipāko kilesānaṃ paṭippassaddhippahānavasena pavattamāno pariyāyato tathā vuccatīti āha ‘‘niyyānikasabhāvassā’’tiādi. Pañcaṅgiko cāti etena maggavibhaṅge sabbavāresupi phalassa maggapariyāyo āgatoti dasseti. Tattha hi ariyamaggakkhaṇe vijjamānāsupi viratīsu tadavasiṭṭhānaṃ pañcannaṃ kārāpakaṅgānaṃ atirekakiccatādassanatthaṃ pāḷiyaṃ pañcaṅgikopi maggo uddhaṭoti. Evaṃ bojjhaṅgāpīti yathā maggo, evaṃ maggabojjhaṅgavibhaṅgesu phalesu ca bojjhaṅgā uddhaṭāti attho.
लोकुत्तरविपाककथावण्णना निट्ठिता।
Lokuttaravipākakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / धम्मसङ्गणीपाळि • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / लोकुत्तरविपाक-पठममग्गविपाका • Lokuttaravipāka-paṭhamamaggavipākā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / अभिधम्मपिटक (अट्ठकथा) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / धम्मसङ्गणि-अट्ठकथा • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / लोकुत्तरविपाककथा • Lokuttaravipākakathā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / धम्मसङ्गणी-मूलटीका • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / लोकुत्तरविपाककथावण्णना • Lokuttaravipākakathāvaṇṇanā
