| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៩៤] ៤. លោមហំសជាតកវណ្ណនា
[94] 4. Lomahaṃsajātakavaṇṇanā
សោតត្តោ សោសិន្នោ ចេវាតិ ឥទំ សត្ថា វេសាលិំ ឧបនិស្សាយ បាដិការាមេ វិហរន្តោ សុនក្ខត្តំ អារព្ភ កថេសិ។ ឯកស្មិញ្ហិ សមយេ សុនក្ខត្តោ សត្ថុ ឧបដ្ឋាកោ ហុត្វា បត្តចីវរមាទាយ វិចរមានោ កោរក្ខត្តិយស្ស ធម្មំ រោចេន្តោ ទសពលស្ស បត្តចីវរំ និយ្យាទេត្វា កោរក្ខត្តិយំ និស្សាយ វសតិ។ តស្ស កាលកញ្ជិកអសុរយោនិយំ និព្ពត្តកាលេ គិហិ ហុត្វា ‘‘នត្ថិ សមណស្ស គោតមស្ស ឧត្តរិ មនុស្សធម្មា អលមរិយញាណទស្សនវិសេសោ, តក្កបរិយាហតំ សមណោ គោតមោ ធម្មំ ទេសេតិ វីមំសានុចរិតំ សយំបដិភានំ។ យស្ស ច ខ្វាស្ស អត្ថាយ ធម្មោ ទេសិតោ, ន សោ និយ្យាតិ តក្ករស្ស សម្មា ទុក្ខក្ខយាយា’’តិ (ម. និ. ១.១៤៦) វេសាលិយំ តិណ្ណំ បាការានំ អន្តរេ វិចរន្តោ សត្ថុ អវណ្ណំ ភាសតិ។
Sotattososinno cevāti idaṃ satthā vesāliṃ upanissāya pāṭikārāme viharanto sunakkhattaṃ ārabbha kathesi. Ekasmiñhi samaye sunakkhatto satthu upaṭṭhāko hutvā pattacīvaramādāya vicaramāno korakkhattiyassa dhammaṃ rocento dasabalassa pattacīvaraṃ niyyādetvā korakkhattiyaṃ nissāya vasati. Tassa kālakañjikaasurayoniyaṃ nibbattakāle gihi hutvā ‘‘natthi samaṇassa gotamassa uttari manussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso, takkapariyāhataṃ samaṇo gotamo dhammaṃ deseti vīmaṃsānucaritaṃ sayaṃpaṭibhānaṃ. Yassa ca khvāssa atthāya dhammo desito, na so niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyā’’ti (ma. ni. 1.146) vesāliyaṃ tiṇṇaṃ pākārānaṃ antare vicaranto satthu avaṇṇaṃ bhāsati.
អថាយស្មា សារិបុត្តោ បិណ្ឌាយ ចរន្តោ តស្សេវំ អវណ្ណំ ភាសន្តស្ស សុត្វា បិណ្ឌបាតបដិក្កន្តោ តមត្ថំ ភគវតោ អារោចេសិ។ ភគវា ‘‘កោធនោ, សារិបុត្ត, សុនក្ខត្តោ មោឃបុរិសោ, កោធវសេនេវមាហ, កោធវសេនាបិ បន ‘ន សោ និយ្យាតិ តក្ករស្ស សម្មា ទុក្ខក្ខយាយា’តិ វទន្តោ អជានិត្វាបិ មយ្ហំ គុណមេវ ភាសតិ។ ន ខោ បន សោ មោឃបុរិសោ មយ្ហំ គុណំ ជានាតិ។ មយ្ហញ្ហិ, សារិបុត្ត, ឆ អភិញ្ញា នាម អត្ថិ, អយម្បិ មេ ឧត្តរិមនុស្សធម្មោវ។ ទសពលញាណានិ អត្ថិ, ចតុវេសារជ្ជញាណំ អត្ថិ, ចតុយោនិបរិច្ឆេទកញាណំ អត្ថិ, បញ្ចគតិបរិច្ឆេទកញាណំ អត្ថិ, អយម្បិ មេ ឧត្តរិមនុស្សធម្មោវ។ ឯវំ ឧត្តរិមនុស្សធម្មសមន្នាគតំ បន មំ យោ ឯវំ វទេយ្យ ‘នត្ថិ សមណស្ស គោតមស្ស ឧត្តរិមនុស្សធម្មោ’តិ, សោ តំ វាចំ អប្បហាយ តំ ចិត្តំ អប្បហាយ តំ ទិដ្ឋិំ អប្បដិនិស្សជ្ជិត្វា យថាភតំ និក្ខិត្តោ ឯវំ និរយេ’’តិ ឯវំ អត្តនោ វិជ្ជមានំ ឧត្តរិមនុស្សធម្មស្ស គុណំ កថេត្វា ‘‘សុនក្ខត្តោ កិរ, សារិបុត្ត, កោរក្ខត្តិយស្ស ទុក្ករការិកាយ មិច្ឆាតបេ បសន្នោ, មិច្ឆាតបេ បសីទន្តេន បន មយិ ឯវ បសីទិតុំ វដ្ដតិ។ អហញ្ហិ ឥតោ ឯកនវុតិកប្បមត្ថកេ ‘អត្ថិ នុ ខោ ឯត្ថ សារោ’តិ ពាហិរកំ មិច្ឆាតបំ វីមំសន្តោ ចតុរង្គសមន្នាគតំ ព្រហ្មចរិយវាសំ វសិំ, តបស្សី សុទំ ហោមិ បរមតបស្សី, លូខោ សុទំ ហោមិ បរមលូខោ, ជេគុច្ឆី សុទំ ហោមិ បរមជេគុច្ឆី, បវិវិត្តោ សុទំ ហោមិ បរមបវិវិត្តោ’’តិ វត្វា ថេរេន យាចិតោ អតីតំ អាហរិ។
Athāyasmā sāriputto piṇḍāya caranto tassevaṃ avaṇṇaṃ bhāsantassa sutvā piṇḍapātapaṭikkanto tamatthaṃ bhagavato ārocesi. Bhagavā ‘‘kodhano, sāriputta, sunakkhatto moghapuriso, kodhavasenevamāha, kodhavasenāpi pana ‘na so niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyā’ti vadanto ajānitvāpi mayhaṃ guṇameva bhāsati. Na kho pana so moghapuriso mayhaṃ guṇaṃ jānāti. Mayhañhi, sāriputta, cha abhiññā nāma atthi, ayampi me uttarimanussadhammova. Dasabalañāṇāni atthi, catuvesārajjañāṇaṃ atthi, catuyoniparicchedakañāṇaṃ atthi, pañcagatiparicchedakañāṇaṃ atthi, ayampi me uttarimanussadhammova. Evaṃ uttarimanussadhammasamannāgataṃ pana maṃ yo evaṃ vadeyya ‘natthi samaṇassa gotamassa uttarimanussadhammo’ti, so taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye’’ti evaṃ attano vijjamānaṃ uttarimanussadhammassa guṇaṃ kathetvā ‘‘sunakkhatto kira, sāriputta, korakkhattiyassa dukkarakārikāya micchātape pasanno, micchātape pasīdantena pana mayi eva pasīdituṃ vaṭṭati. Ahañhi ito ekanavutikappamatthake ‘atthi nu kho ettha sāro’ti bāhirakaṃ micchātapaṃ vīmaṃsanto caturaṅgasamannāgataṃ brahmacariyavāsaṃ vasiṃ, tapassī sudaṃ homi paramatapassī, lūkho sudaṃ homi paramalūkho, jegucchī sudaṃ homi paramajegucchī, pavivitto sudaṃ homi paramapavivitto’’ti vatvā therena yācito atītaṃ āhari.
អតីតេ ឯកនវុតិកប្បមត្ថកេ ពោធិសត្តោ ‘‘ពាហិរកតបំ វីមំសិស្សាមី’’តិ អាជីវកបព្ពជ្ជំ បព្ពជិត្វា អចេលកោ អហោសិ រជោជល្លិកោ, បវិវិត្តោ អហោសិ ឯកវិហារី។ មនុស្សេ ទិស្វា មិគោ វិយ បលាយិ, មហាវិកតិភោជនោ អហោសិ, វច្ឆកគោមយាទីនិ បរិភុញ្ជិ, អប្បមាទវិហារត្ថាយ អរញ្ញេ ឯកស្មិំ ភិំសនកេ វនសណ្ឌេ វិហាសិ។ តស្មិម្បិ វិហរន្តោ ហិមបាតសមយេ អន្តរដ្ឋកេ រត្តិំ វនសណ្ឌា និក្ខមិត្វា អព្ភោកាសេ វិហរិត្វា សូរិយេ ឧគ្គតេ វនសណ្ឌំ បវិសតិ។ សោ យថា រត្តិំ អព្ភោកាសេ ហិមោទកេន តិន្តោ, តថេវ ទិវា វនសណ្ឌតោ បគ្ឃរន្តេហិ ឧទកពិន្ទូហិ តេមយិ។ ឯវំ អហោរត្តំ សីតទុក្ខំ អនុភោតិ។ គិម្ហានំ បន បច្ឆិមេ មាសេ ទិវា អព្ភោកាសេ វិហរិត្វា រត្តិំ វនសណ្ឌំ បវិសតិ។ សោ យថា ទិវា អព្ភោកាសេ អាតបេន បរិឡាហប្បត្តោ, តថេវ រត្តិំ និវាតេ វនសណ្ឌេ បរិឡាហំ បាបុណាតិ, សរីរា សេទធារា មុច្ចន្តិ។ អថស្ស បុព្ពេ អស្សុតបុព្ពា អយំ គាថា បដិភាសិ –
Atīte ekanavutikappamatthake bodhisatto ‘‘bāhirakatapaṃ vīmaṃsissāmī’’ti ājīvakapabbajjaṃ pabbajitvā acelako ahosi rajojalliko, pavivitto ahosi ekavihārī. Manusse disvā migo viya palāyi, mahāvikatibhojano ahosi, vacchakagomayādīni paribhuñji, appamādavihāratthāya araññe ekasmiṃ bhiṃsanake vanasaṇḍe vihāsi. Tasmimpi viharanto himapātasamaye antaraṭṭhake rattiṃ vanasaṇḍā nikkhamitvā abbhokāse viharitvā sūriye uggate vanasaṇḍaṃ pavisati. So yathā rattiṃ abbhokāse himodakena tinto, tatheva divā vanasaṇḍato paggharantehi udakabindūhi temayi. Evaṃ ahorattaṃ sītadukkhaṃ anubhoti. Gimhānaṃ pana pacchime māse divā abbhokāse viharitvā rattiṃ vanasaṇḍaṃ pavisati. So yathā divā abbhokāse ātapena pariḷāhappatto, tatheva rattiṃ nivāte vanasaṇḍe pariḷāhaṃ pāpuṇāti, sarīrā sedadhārā muccanti. Athassa pubbe assutapubbā ayaṃ gāthā paṭibhāsi –
៩៤.
94.
‘‘សោតត្តោ សោសិន្នោ ចេវ, ឯកោ ភិំសនកេ វនេ;
‘‘Sotatto sosinno ceva, eko bhiṃsanake vane;
នគ្គោ ន ចគ្គិមាសីនោ, ឯសនាបសុតោ មុនី’’តិ។
Naggo na caggimāsīno, esanāpasuto munī’’ti.
តត្ថ សោតត្តោតិ សូរិយសន្តាបេន សុដ្ឋុ តត្តោ។ សោសិន្នោតិ ហិមោទកេន សុសិន្នោ សុដ្ឋុ តិន្តោ។ ឯកោ ភិំសនកេ វនេតិ យត្ថ បវិដ្ឋានំ យេភុយ្យេន លោមានិ ហំសន្តិ, តថារូបេ ភិំសនកេវនសណ្ឌេ ឯកោ អទុតិយោវ អហោសិន្តិ ទីបេតិ។ នគ្គោ ន ចគ្គិមាសីនោតិ នគ្គោ ច ន ច អគ្គិមាសីនោ។ តថា សីតេន បីឡិយមានោបិ នេវ និវាសនបារុបនំ វា អាទិយិំ, ន ច អគ្គិំ អាគម្ម និសីទិន្តិ ទីបេតិ។ ឯសនាបសុតោតិ អព្រហ្មចរិយេបិ តស្មិំ ព្រហ្មចរិយសញ្ញី ហុត្វា ‘‘ព្រហ្មចរិយមេវេតំ ឯសនា គវេសនា ឧបាយោ ព្រហ្មលោកស្សា’’តិ ឯវំ តាយ ព្រហ្មចរិយេសនាយ បសុតោ អនុយុត្តោ ឧស្សុក្កំ អាបន្នោ អហោសិន្តិ ទស្សេតិ។ មុនីតិ ‘‘មុនិ ខោ ឯស មោនត្ថាយ បដិបន្នោ’’តិ ឯវំ លោកេន សម្ភាវិតោ អហោសិន្តិ ទីបេតិ។
Tattha sotattoti sūriyasantāpena suṭṭhu tatto. Sosinnoti himodakena susinno suṭṭhu tinto. Eko bhiṃsanake vaneti yattha paviṭṭhānaṃ yebhuyyena lomāni haṃsanti, tathārūpe bhiṃsanakevanasaṇḍe eko adutiyova ahosinti dīpeti. Naggo na caggimāsīnoti naggo ca na ca aggimāsīno. Tathā sītena pīḷiyamānopi neva nivāsanapārupanaṃ vā ādiyiṃ, na ca aggiṃ āgamma nisīdinti dīpeti. Esanāpasutoti abrahmacariyepi tasmiṃ brahmacariyasaññī hutvā ‘‘brahmacariyamevetaṃ esanā gavesanā upāyo brahmalokassā’’ti evaṃ tāya brahmacariyesanāya pasuto anuyutto ussukkaṃ āpanno ahosinti dasseti. Munīti ‘‘muni kho esa monatthāya paṭipanno’’ti evaṃ lokena sambhāvito ahosinti dīpeti.
ឯវំ ចតុរង្គសមន្នាគតំ ព្រហ្មចរិយំ ចរិត្វា ពោធិសត្តោ មរណកាលេ ឧបដ្ឋិតំ និរយនិមិត្តំ ទិស្វា ‘‘ឥទំ វតសមាទានំ និរត្ថក’’ន្តិ ញត្វា តង្ខណញ្ញេវ តំ លទ្ធិំ ភិន្ទិត្វា សម្មាទិដ្ឋិំ គហេត្វា ទេវលោកេ និព្ពត្តិ។
Evaṃ caturaṅgasamannāgataṃ brahmacariyaṃ caritvā bodhisatto maraṇakāle upaṭṭhitaṃ nirayanimittaṃ disvā ‘‘idaṃ vatasamādānaṃ niratthaka’’nti ñatvā taṅkhaṇaññeva taṃ laddhiṃ bhinditvā sammādiṭṭhiṃ gahetvā devaloke nibbatti.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘អហំ តេន សមយេន សោ អាជីវកោ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘ahaṃ tena samayena so ājīvako ahosi’’nti.
លោមហំសជាតកវណ្ណនា ចតុត្ថា។
Lomahaṃsajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៩៤. លោមហំសជាតកំ • 94. Lomahaṃsajātakaṃ
