Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੭. ਲੋਮਸਕਙ੍ਗਿਯਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
7. Lomasakaṅgiyattheragāthāvaṇṇanā
ਦਬ੍ਬਂ ਕੁਸਨ੍ਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਲੋਮਸਕਙ੍ਗਿਯਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਸੋ ਕਿਰ ਇਤੋ ਏਕਨવੁਤੇ ਕਪ੍ਪੇ વਿਪਸ੍ਸਿਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਨਾਨਾਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਪੂਜੇਤ੍વਾ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ ਪੁਨ ਅਪਰਾਪਰਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਸੁਗਤੀਸੁਯੇવ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤਿ। ਤੇਨ ਚ ਸਮਯੇਨ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਭਦ੍ਦੇਕਰਤ੍ਤਪਟਿਪਦਾਯ ਕਥਿਤਾਯ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਦ੍ਦੇਕਰਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤવਸੇਨ ਤੇਨ ਸਾਕਚ੍ਛਂ ਕਰੋਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਨ ਸਮ੍ਪਾਯਾਸਿ। ਅਸਮ੍ਪਾਯਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਹਂ ਅਨਾਗਤੇ ਤੁਯ੍ਹਂ ਭਦ੍ਦੇਕਰਤ੍ਤਂ ਕਥੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਭવੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਪਣਿਧਾਨਂ ਅਕਾਸਿ, ਇਤਰੋ ‘‘ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਏਤੇਸੁ ਪਠਮੋ ਏਕਂ ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਰਂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਿਤ੍વਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਸਾਕਿਯਰਾਜਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਸੁਖੁਮਾਲਭਾવੇਨ ਸੋਣਸ੍ਸ વਿਯ ਪਾਦਤਲੇਸੁ ਲੋਮਾਨਿ ਜਾਤਾਨਿ, ਤੇਨਸ੍ਸ ਲੋਮਸਕਙ੍ਗਿਯੋਤਿ ਨਾਮਂ ਅਹੋਸਿ। ਇਤਰੋ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਚਨ੍ਦਨੋਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥ। ਲੋਮਸਕਙ੍ਗਿਯੋ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਾਦੀਸੁ ਸਕ੍ਯਕੁਮਾਰੇਸੁ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤੇਸੁ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਂ ਨ ਇਚ੍ਛਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਂવੇਜੇਤੁਂ ਚਨ੍ਦਨੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਦ੍ਦੇਕਰਤ੍ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਇਤਰੋ ‘‘ਨ ਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ। ਪੁਨ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ‘‘ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ਤਯਾ ‘ਭਦ੍ਦੇਕਰਤ੍ਤਂ ਕਥੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਗਰੋ ਕਤੋ, ਇਦਾਨਿ ਪਨ ਨਾਮਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਜਾਨਾਸੀ’’ਤਿ ਚੋਦੇਸਿ। ਇਤਰੋ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ, ‘‘ਮਯਾ ਕਿਰ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਬ੍ਬੇ ‘ਇਮਸ੍ਸ ਭਦ੍ਦੇਕਰਤ੍ਤਂ ਕਥੇਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਸਙ੍ਗਰੋ ਕਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਭਗવਾ ‘‘ਆਮ, ਕੁਲਪੁਤ੍ਤ, ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਤਯਾ ਏવਂ ਕਤ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਸ੍વਾਯਮਤ੍ਥੋ ਉਪਰਿਪਣ੍ਣਾਸਕੇ ਆਗਤਨਯੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਥ ਲੋਮਸਕਙ੍ਗਿਯੋ ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਬ੍ਬਾਜੇਥ ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਭਗવਾ ‘‘ਨ, ਖੋ, ਤਥਾਗਤਾ ਮਾਤਾਪਿਤੂਹਿ ਅਨਨੁਞ੍ਞਾਤਂ ਪੁਤ੍ਤਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿ। ਸੋ ਮਾਤੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਹਿ ਮਂ, ਅਮ੍ਮ, ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਂ, ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮਹ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ, ਮਾਤਰਾ ‘‘ਤਾਤ, ਸੁਖੁਮਾਲੋ ਤ੍વਂ ਕਥਂ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ, ‘‘ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਸ੍ਸਯਸਹਨਭਾવਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਦਬ੍ਬਂ ਕੁਸਂ ਪੋਟਕਿਲ’’ਨ੍ਤਿ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ।
Dabbaṃkusanti āyasmato lomasakaṅgiyattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira ito ekanavute kappe vipassiṃ bhagavantaṃ passitvā pasannamānaso nānāpupphehi pūjetvā tena puññakammena devaloke nibbatto puna aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto kassapassa bhagavato sāsane pabbajitvā samaṇadhammaṃ karoti. Tena ca samayena satthārā bhaddekarattapaṭipadāya kathitāya aññataro bhikkhu bhaddekarattasuttavasena tena sākacchaṃ karoti. So taṃ na sampāyāsi. Asampāyanto ‘‘ahaṃ anāgate tuyhaṃ bhaddekarattaṃ kathetuṃ samattho bhaveyya’’nti paṇidhānaṃ akāsi, itaro ‘‘puccheyya’’nti. Etesu paṭhamo ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaritvā amhākaṃ bhagavato kāle kapilavatthusmiṃ sākiyarājakule nibbatti. Tassa sukhumālabhāvena soṇassa viya pādatalesu lomāni jātāni, tenassa lomasakaṅgiyoti nāmaṃ ahosi. Itaro devaloke nibbattitvā candanoti paññāyittha. Lomasakaṅgiyo anuruddhādīsu sakyakumāresu pabbajantesu pabbajituṃ na icchi. Atha naṃ saṃvejetuṃ candano devaputto upasaṅkamitvā bhaddekarattaṃ pucchi. Itaro ‘‘na jānāmī’’ti. Puna devaputto ‘‘atha kasmā tayā ‘bhaddekarattaṃ katheyya’nti saṅgaro kato, idāni pana nāmamattampi na jānāsī’’ti codesi. Itaro tena saddhiṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā, ‘‘mayā kira, bhante, pubbe ‘imassa bhaddekarattaṃ kathessāmī’ti saṅgaro kato’’ti pucchi. Bhagavā ‘‘āma, kulaputta, kassapassa bhagavato kāle tayā evaṃ kata’’nti āha. Svāyamattho uparipaṇṇāsake āgatanayena vitthārato veditabbo. Atha lomasakaṅgiyo ‘‘tena hi, bhante, pabbājetha ma’’nti āha. Bhagavā ‘‘na, kho, tathāgatā mātāpitūhi ananuññātaṃ puttaṃ pabbājentī’’ti paṭikkhipi. So mātu santikaṃ gantvā ‘‘anujānāhi maṃ, amma, pabbajituṃ, pabbajissāmaha’’nti vatvā, mātarā ‘‘tāta, sukhumālo tvaṃ kathaṃ pabbajissasī’’ti vutte, ‘‘attano parissayasahanabhāvaṃ pakāsento ‘‘dabbaṃ kusaṃ poṭakila’’nti gāthaṃ abhāsi.
੨੭. ਤਤ੍ਥ ਦਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਬ੍ਬਤਿਣਮਾਹ, ਯਂ ‘‘ਸਦ੍ਦੁਲੋ’’ਤਿਪਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕੁਸਨ੍ਤਿ ਕੁਸਤਿਣਂ, ਯੋ ‘‘ਕਾਸੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪੋਟਕਿਲਨ੍ਤਿ ਸਕਣ੍ਟਕਂ ਅਕਣ੍ਟਕਞ੍ਚ ਗਚ੍ਛਂ। ਇਧ ਪਨ ਸਕਣ੍ਟਕਮੇવ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਉਸੀਰਾਦੀਨਿ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਨਿ। ਦਬ੍ਬਾਦੀਨਿ ਤਿਣਾਨਿ ਬੀਰਣਤਿਣਾਨਿ ਪਾਦੇਹਿ ਅਕ੍ਕਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਦੁਕ੍ਖਜਨਕਾਨਿ ਗਮਨਨ੍ਤਰਾਯਕਰਾਨਿ ਚ, ਤਾਨਿ ਚ ਪਨਾਹਂ ਉਰਸਾ ਪਨੁਦਿਸ੍ਸਾਮਿ ਉਰਸਾਪਿ ਅਪਨੇਸ੍ਸਾਮਿ। ਏવਂ ਅਪਨੇਨ੍ਤੋ ਤਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਹਨ੍ਤੋ ਅਰਞ੍ਞਾਯਤਨੇ ਗੁਮ੍ਬਨ੍ਤਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਾਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਕੋ ਪਨ વਾਦੋ ਪਾਦੇਹਿ ਅਕ੍ਕਮਨੇਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। વਿવੇਕਮਨੁਬ੍ਰੂਹਯਨ੍ਤਿ ਕਾਯવਿવੇਕਂ ਚਿਤ੍ਤવਿવੇਕਂ ਉਪਧਿવਿવੇਕਞ੍ਚ ਅਨੁਬ੍ਰੂਹਯਨ੍ਤੋ। ਗਣਸਙ੍ਗਣਿਕਞ੍ਹਿ ਪਹਾਯ ਕਾਯવਿવੇਕਂ ਅਨੁਬ੍ਰੂਹਯਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਅਟ੍ਠਤਿਂਸਾਯ ਆਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤવਿવੇਕੋ, ਨ ਸਙ੍ਗਣਿਕਾਰਤਸ੍ਸ। ਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸੇવ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਞ੍ਚ ਯੁਗਨਦ੍ਧਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਖੇਪਨੇਨ ਉਪਧਿવਿવੇਕਾਧਿਗਮੋ, ਨ ਅਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘વਿવੇਕਮਨੁਬ੍ਰੂਹਯਨ੍ਤਿ ਕਾਯવਿવੇਕਂ ਚਿਤ੍ਤવਿવੇਕਂ ਉਪਧਿવਿવੇਕਞ੍ਚ ਅਨੁਬ੍ਰੂਹਯਨ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਏવਂ ਪਨ ਪੁਤ੍ਤੇਨ વੁਤ੍ਤੇ ਮਾਤਾ ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਤਾਤ, ਪਬ੍ਬਜਾ’’ਤਿ ਅਨੁਜਾਨਿ। ਸੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਯਾਚਿ। ਤਂ ਸਤ੍ਥਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸਿ। ਤਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਕਤਪੁਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਂ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪવਿਸਨ੍ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਹਂਸੁ – ‘‘ਆવੁਸੋ, ਤ੍વਂ ਸੁਖੁਮਾਲੋ ਕਿਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਸਿ ਅਰਞ੍ਞੇ વਸਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਤਮੇવ ਗਾਥਂ વਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਭਾવਨਂ ਅਨੁਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞੋ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੨.੫੨.੨੩-੨੭) –
27. Tattha dabbanti dabbatiṇamāha, yaṃ ‘‘saddulo’’tipi vuccati. Kusanti kusatiṇaṃ, yo ‘‘kāso’’ti vuccati. Poṭakilanti sakaṇṭakaṃ akaṇṭakañca gacchaṃ. Idha pana sakaṇṭakameva adhippetaṃ. Usīrādīni suviññeyyāni. Dabbādīni tiṇāni bīraṇatiṇāni pādehi akkantassāpi dukkhajanakāni gamanantarāyakarāni ca, tāni ca panāhaṃ urasā panudissāmi urasāpi apanessāmi. Evaṃ apanento taṃ nimittaṃ dukkhaṃ sahanto araññāyatane gumbantaraṃ pavisitvā samaṇadhammaṃ kātuṃ sakkhissāmi. Ko pana vādo pādehi akkamaneti dasseti. Vivekamanubrūhayanti kāyavivekaṃ cittavivekaṃ upadhivivekañca anubrūhayanto. Gaṇasaṅgaṇikañhi pahāya kāyavivekaṃ anubrūhayantasseva aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu yattha katthaci cittaṃ samādahantassa cittaviveko, na saṅgaṇikāratassa. Samāhitasseva vipassanāya kammaṃ karontassa samathavipassanañca yuganaddhaṃ karontassa kilesānaṃ khepanena upadhivivekādhigamo, na asamāhitassa. Tena vuttaṃ ‘‘vivekamanubrūhayanti kāyavivekaṃ cittavivekaṃ upadhivivekañca anubrūhayanto’’ti. Evaṃ pana puttena vutte mātā ‘‘tena hi, tāta, pabbajā’’ti anujāni. So bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pabbajjaṃ yāci. Taṃ satthā pabbājesi. Taṃ pabbajitvā katapubbakiccaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññaṃ pavisantaṃ bhikkhū āhaṃsu – ‘‘āvuso, tvaṃ sukhumālo kiṃ sakkhissasi araññe vasitu’’nti. So tesampi tameva gāthaṃ vatvā araññaṃ pavisitvā bhāvanaṃ anuyuñjanto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.23-27) –
‘‘ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣਂ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ, ਆਹੁਤੀਨਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹਂ।
‘‘Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ, āhutīnaṃ paṭiggahaṃ;
ਰਥਿਯਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਂ, ਨਾਨਾਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਪੂਜਯਿਂ॥
Rathiyaṃ paṭipajjantaṃ, nānāpupphehi pūjayiṃ.
‘‘ਏਕਨવੁਤਿਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਯਂ ਪੁਪ੍ਫਮਭਿਪੂਜਯਿਂ।
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ, ਬੁਦ੍ਧਪੂਜਾਯਿਦਂ ਫਲਂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਨ ਪਤ੍વਾ ਥੇਰੋ ਅਞ੍ਞਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਨ੍ਤੋ ਤਂਯੇવ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸੀਤਿ।
Arahattaṃ pana patvā thero aññaṃ byākaronto taṃyeva gāthaṃ abhāsīti.
ਲੋਮਸਕਙ੍ਗਿਯਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Lomasakaṅgiyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੭. ਲੋਮਸਕਙ੍ਗਿਯਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 7. Lomasakaṅgiyattheragāthā