| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[४३३] ७. लोमसकस्सपजातकवण्णना
[433] 7. Lomasakassapajātakavaṇṇanā
अस्स इन्दसमो राजाति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो एकं उक्कण्ठितभिक्खुं आरब्भ कथेसि। तञ्हि भिक्खुं सत्था ‘‘सच्चं किर त्वं भिक्खु उक्कण्ठितोसी’’ति पुच्छित्वा ‘‘सच्च’’न्ति वुत्ते ‘‘भिक्खु सिनेरुकम्पनवातो किं पुराणपण्णानि न कम्पेस्सति, यससमङ्गिनोपि सप्पुरिसा आयसक्यं पापुणन्ति, किलेसा नामेते परिसुद्धसत्तेपि संकिलिट्ठे करोन्ति, पगेव तादिस’’न्ति वत्वा तेन याचितो अतीतं आहरि।
Assa indasamo rājāti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ ukkaṇṭhitabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Tañhi bhikkhuṃ satthā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu ukkaṇṭhitosī’’ti pucchitvā ‘‘sacca’’nti vutte ‘‘bhikkhu sinerukampanavāto kiṃ purāṇapaṇṇāni na kampessati, yasasamaṅginopi sappurisā āyasakyaṃ pāpuṇanti, kilesā nāmete parisuddhasattepi saṃkiliṭṭhe karonti, pageva tādisa’’nti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते ब्रह्मदत्तस्स पुत्तो ब्रह्मदत्तकुमारो नाम पुरोहितपुत्तो च कस्सपो नाम द्वे सहायका हुत्वा एकाचरियकुले सब्बसिप्पानि उग्गण्हिंसु। अपरभागे ब्रह्मदत्तकुमारो पितु अच्चयेन रज्जे पतिट्ठासि। कस्सपो चिन्तेसि ‘‘मय्हं सहायो राजा जातो, इदानि मे महन्तं इस्सरियं दस्सति, किं मे इस्सरियेन, अहं मातापितरो च राजानञ्च आपुच्छित्वा पब्बजिस्सामी’’ति। सो राजानञ्च मातापितरो च आपुच्छित्वा हिमवन्तं पविसित्वा इसिपब्बज्जं पब्बजित्वा सत्तमे दिवसे अभिञ्ञा च समापत्तियो च निब्बत्तेत्वा उञ्छाचरियाय यापेन्तो विहासि। पब्बजितं पन नं ‘‘लोमसकस्सपो’’ति सञ्जानिंसु। सो परमजितिन्द्रियो घोरतपो तापसो अहोसि। तस्स तेजेन सक्कस्स भवनं कम्पि। सक्को आवज्जेन्तो तं दिस्वा चिन्तेसि ‘‘अयं तापसो अतिविय उग्गतेजो सक्कभावापि मं चावेय्य, बाराणसिरञ्ञा सद्धिं एकतो हुत्वा तपमस्स भिन्दिस्सामी’’ति। सो सक्कानुभावेन अड्ढरत्तसमये बाराणसिरञ्ञो सिरिगब्भं पविसित्वा सकलगब्भं सरीरप्पभाय ओभासेत्वा रञ्ञो सन्तिके आकासे ठितो ‘‘उट्ठेहि, महाराजा’’ति राजानं पबोधेसि। ‘‘कोसि त्व’’न्ति वुत्ते ‘‘सक्कोहमस्मी’’ति आह। ‘‘किमत्थं आगतोसी’’ति? ‘‘महाराज, सकलजम्बुदीपे एकरज्जं इच्छसि, न इच्छसी’’ति? ‘‘किस्स न इच्छामी’’ति? अथ नं सक्को ‘‘तेन हि लोमसकस्सपं आनेत्वा पसुघातयञ्ञं यजापेहि, सक्कसमो अजरामरो हुत्वा सकलजम्बुदीपे रज्जं कारेस्ससी’’ति वत्वा पठमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente brahmadattassa putto brahmadattakumāro nāma purohitaputto ca kassapo nāma dve sahāyakā hutvā ekācariyakule sabbasippāni uggaṇhiṃsu. Aparabhāge brahmadattakumāro pitu accayena rajje patiṭṭhāsi. Kassapo cintesi ‘‘mayhaṃ sahāyo rājā jāto, idāni me mahantaṃ issariyaṃ dassati, kiṃ me issariyena, ahaṃ mātāpitaro ca rājānañca āpucchitvā pabbajissāmī’’ti. So rājānañca mātāpitaro ca āpucchitvā himavantaṃ pavisitvā isipabbajjaṃ pabbajitvā sattame divase abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā uñchācariyāya yāpento vihāsi. Pabbajitaṃ pana naṃ ‘‘lomasakassapo’’ti sañjāniṃsu. So paramajitindriyo ghoratapo tāpaso ahosi. Tassa tejena sakkassa bhavanaṃ kampi. Sakko āvajjento taṃ disvā cintesi ‘‘ayaṃ tāpaso ativiya uggatejo sakkabhāvāpi maṃ cāveyya, bārāṇasiraññā saddhiṃ ekato hutvā tapamassa bhindissāmī’’ti. So sakkānubhāvena aḍḍharattasamaye bārāṇasirañño sirigabbhaṃ pavisitvā sakalagabbhaṃ sarīrappabhāya obhāsetvā rañño santike ākāse ṭhito ‘‘uṭṭhehi, mahārājā’’ti rājānaṃ pabodhesi. ‘‘Kosi tva’’nti vutte ‘‘sakkohamasmī’’ti āha. ‘‘Kimatthaṃ āgatosī’’ti? ‘‘Mahārāja, sakalajambudīpe ekarajjaṃ icchasi, na icchasī’’ti? ‘‘Kissa na icchāmī’’ti? Atha naṃ sakko ‘‘tena hi lomasakassapaṃ ānetvā pasughātayaññaṃ yajāpehi, sakkasamo ajarāmaro hutvā sakalajambudīpe rajjaṃ kāressasī’’ti vatvā paṭhamaṃ gāthamāha –
६०.
60.
‘‘अस्स इन्दसमो राज, अच्चन्तं अजरामरो।
‘‘Assa indasamo rāja, accantaṃ ajarāmaro;
सचे त्वं यञ्ञं याजेय्य, इसिं लोमसकस्सप’’न्ति॥
Sace tvaṃ yaññaṃ yājeyya, isiṃ lomasakassapa’’nti.
तत्थ अस्साति भविस्ससि। याजेय्याति सचे त्वं अरञ्ञायतनतो इसिं लोमसकस्सपं आनेत्वा यञ्ञं यजेय्यासीति।
Tattha assāti bhavissasi. Yājeyyāti sace tvaṃ araññāyatanato isiṃ lomasakassapaṃ ānetvā yaññaṃ yajeyyāsīti.
तस्स वचनं सुत्वा राजा ‘‘साधू’’ति सम्पटिच्छि। सक्को ‘‘तेन हि मा पपञ्चं करी’’ति वत्वा पक्कामि। राजा पुनदिवसे सेय्यं नाम अमच्चं पक्कोसापेत्वा ‘‘सम्म, मय्हं पियसहायकस्स लोमसकस्सपस्स सन्तिकं गन्त्वा मम वचनेन एवं वदेहि ‘राजा किर तुम्हेहि पसुघातयञ्ञं यजापेत्वा सकलजम्बुदीपे एकराजा भविस्सति, तुम्हाकम्पि यत्तकं पदेसं इच्छथ, तत्तकं दस्सति, मया सद्धिं यञ्ञं यजितुं आगच्छथा’’’ति आह। सो ‘‘साधु, देवा’’ति तापसस्स वसनोकासजाननत्थं नगरे भेरिं चरापेत्वा एकेन वनचरकेन ‘‘अहं जानामी’’ति वुत्ते तं पुरतो कत्वा महन्तेन परिवारेन तत्थ गन्त्वा इसिं वन्दित्वा एकमन्तं निसिन्नो तं सासनं आरोचेसि। अथ नं सो ‘‘सेय्य किं नामेतं कथेसी’’ति वत्वा पटिक्खिपन्तो चतस्सो गाथा अभासि –
Tassa vacanaṃ sutvā rājā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi. Sakko ‘‘tena hi mā papañcaṃ karī’’ti vatvā pakkāmi. Rājā punadivase seyyaṃ nāma amaccaṃ pakkosāpetvā ‘‘samma, mayhaṃ piyasahāyakassa lomasakassapassa santikaṃ gantvā mama vacanena evaṃ vadehi ‘rājā kira tumhehi pasughātayaññaṃ yajāpetvā sakalajambudīpe ekarājā bhavissati, tumhākampi yattakaṃ padesaṃ icchatha, tattakaṃ dassati, mayā saddhiṃ yaññaṃ yajituṃ āgacchathā’’’ti āha. So ‘‘sādhu, devā’’ti tāpasassa vasanokāsajānanatthaṃ nagare bheriṃ carāpetvā ekena vanacarakena ‘‘ahaṃ jānāmī’’ti vutte taṃ purato katvā mahantena parivārena tattha gantvā isiṃ vanditvā ekamantaṃ nisinno taṃ sāsanaṃ ārocesi. Atha naṃ so ‘‘seyya kiṃ nāmetaṃ kathesī’’ti vatvā paṭikkhipanto catasso gāthā abhāsi –
६१.
61.
‘‘ससमुद्दपरियायं, महिं सागरकुण्डलं।
‘‘Sasamuddapariyāyaṃ, mahiṃ sāgarakuṇḍalaṃ;
न इच्छे सह निन्दाय, एवं सेय्य विजानहि॥
Na icche saha nindāya, evaṃ seyya vijānahi.
६२.
62.
‘‘धिरत्थु तं यसलाभं, धनलाभञ्च ब्राह्मण।
‘‘Dhiratthu taṃ yasalābhaṃ, dhanalābhañca brāhmaṇa;
या वुत्ति विनिपातेन, अधम्मचरणेन वा॥
Yā vutti vinipātena, adhammacaraṇena vā.
६३.
63.
‘‘अपि चे पत्तमादाय, अनगारो परिब्बजे।
‘‘Api ce pattamādāya, anagāro paribbaje;
सायेव जीविका सेय्यो, या चाधम्मेन एसना॥
Sāyeva jīvikā seyyo, yā cādhammena esanā.
६४.
64.
‘‘अपि चे पत्तमादाय, अनगारो परिब्बजे।
‘‘Api ce pattamādāya, anagāro paribbaje;
अञ्ञं अहिंसयं लोके, अपि रज्जेन तं वर’’न्ति॥
Aññaṃ ahiṃsayaṃ loke, api rajjena taṃ vara’’nti.
तत्थ ससमुद्दपरियायन्ति ससमुद्दपरिक्खेपं। सागरकुण्डलन्ति चत्तारो दीपे परिक्खिपित्वा ठितसागरेहि कण्णवलिया ठपितकुण्डलेहि विय समन्नागतं। सह निन्दायाति ‘‘इमिना पसुघातकम्मं कत’’न्ति इमाय निन्दाय सह चक्कवाळपरियन्तं महापथविं न इच्छामीति वदति। या वुत्ति विनिपातेनाति नरके विनिपातकम्मेन या च जीवितवुत्ति होति, तं धिरत्थु, गरहामि तं वुत्तिन्ति दीपेति। सायेव जीविकाति पब्बजितस्स मत्तिकापत्तं आदाय परघरानि उपसङ्कमित्वा आहारपरियेसनजीविकाव यसधनलाभतो सतगुणेन सहस्सगुणेन वरतराति अत्थो अपि रज्जेन तं वरन्ति तं अनगारस्स सतो अञ्ञं अविहिंसन्तस्स परिब्बजनं सकलजम्बुदीपरज्जेनपि वरन्ति अत्थो।
Tattha sasamuddapariyāyanti sasamuddaparikkhepaṃ. Sāgarakuṇḍalanti cattāro dīpe parikkhipitvā ṭhitasāgarehi kaṇṇavaliyā ṭhapitakuṇḍalehi viya samannāgataṃ. Saha nindāyāti ‘‘iminā pasughātakammaṃ kata’’nti imāya nindāya saha cakkavāḷapariyantaṃ mahāpathaviṃ na icchāmīti vadati. Yā vutti vinipātenāti narake vinipātakammena yā ca jīvitavutti hoti, taṃ dhiratthu, garahāmi taṃ vuttinti dīpeti. Sāyeva jīvikāti pabbajitassa mattikāpattaṃ ādāya paragharāni upasaṅkamitvā āhārapariyesanajīvikāva yasadhanalābhato sataguṇena sahassaguṇena varatarāti attho api rajjena taṃ varanti taṃ anagārassa sato aññaṃ avihiṃsantassa paribbajanaṃ sakalajambudīparajjenapi varanti attho.
अमच्चो तस्स कथं सुत्वा गन्त्वा रञ्ञो आरोचेसि। तं सुत्वा राजा ‘‘अनागच्छन्ते किं सक्का कातु’’न्ति तुण्ही अहोसि। पुन सक्को अड्ढरत्तसमये आगन्त्वा आकासे ठत्वा ‘‘किं, महाराज, लोमसकस्सपं आनेत्वा यञ्ञं न यजापेसी’’ति आह। ‘‘मया पेसितोपि नागच्छती’’ति। ‘‘तेन हि, महाराज, अत्तनो धीतरं चन्दवतिं कुमारिकं अलङ्करित्वा सेय्यं तथेव पेसेत्वा ‘सचे किर आगन्त्वा यञ्ञं यजिस्ससि, राजा ते इमं कुमारिकं दस्सती’ति वदापेहि, अद्धा सो कुमारिकाय पटिबद्धचित्तो हुत्वा आगच्छिस्सती’’ति। राजा ‘‘साधू’’ति सम्पटिच्छित्वा पुनदिवसे सेय्यस्स हत्थे धीतरं अदासि। सो राजधीतरं गहेत्वा तत्थ गन्त्वा इसिं वन्दित्वा पटिसन्थारं कत्वा देवच्छरपटिभागं राजधीतरं तस्स दस्सेत्वा एकमन्तं अट्ठासि। अथ इसि इन्द्रियानि भिन्दित्वा तं ओलोकेसि, सह ओलोकनेनेव पटिबद्धचित्तो हुत्वा झाना परिहायि। अमच्चो तस्स पटिबद्धचित्तभावं ञत्वा ‘‘भन्ते, सचे किर यञ्ञं यजिस्सथ, राजा ते इमं दारिकं पादपरिचारिकं कत्वा दस्सती’’ति आह। सो किलेसवसेन कम्पन्तो ‘‘इमं किर मे दस्सती’’ति आह। ‘‘आम, यञ्ञं यजन्तस्स ते दस्सती’’ति। सो ‘‘साधु इमं लभन्तो यजिस्सामी’’ति वत्वा तं गहेत्वा सहेव जटाहि अलङ्कतरथं अभिरुय्ह बाराणसिं अगमासि। राजापि ‘‘आगच्छति किरा’’ति सुत्वा यञ्ञावाटे कम्मं पट्ठपेसि। अथ नं आगतं दिस्वा ‘‘स्वे यञ्ञं यजाहि, अहं इन्दसमो भविस्सामि, यञ्ञपरियोसाने ते धीतरं दस्सामी’’ति आह। कस्सपो ‘‘साधू’’ति सम्पटिच्छि। अथ नं राजा पुनदिवसे तं आदाय चन्दवतिया सद्धिंयेव यञ्ञावाटं गतो। तत्थ हत्थिअस्सउसभादिसब्बचतुप्पदा पटिपाटिया ठपिताव अहेसुं। कस्सपो ते सब्बे हनित्वाव घातेत्वा यञ्ञं यजितुं आरभि। अथ नं तत्थ सन्निपतितो महाजनो दिस्वा ‘‘इदं ते लोमसकस्सप अयुत्तं अप्पतिरूपं, किं नामेतं करोसी’’ति वत्वा परिदेवन्तो द्वे गाथा अभासि –
Amacco tassa kathaṃ sutvā gantvā rañño ārocesi. Taṃ sutvā rājā ‘‘anāgacchante kiṃ sakkā kātu’’nti tuṇhī ahosi. Puna sakko aḍḍharattasamaye āgantvā ākāse ṭhatvā ‘‘kiṃ, mahārāja, lomasakassapaṃ ānetvā yaññaṃ na yajāpesī’’ti āha. ‘‘Mayā pesitopi nāgacchatī’’ti. ‘‘Tena hi, mahārāja, attano dhītaraṃ candavatiṃ kumārikaṃ alaṅkaritvā seyyaṃ tatheva pesetvā ‘sace kira āgantvā yaññaṃ yajissasi, rājā te imaṃ kumārikaṃ dassatī’ti vadāpehi, addhā so kumārikāya paṭibaddhacitto hutvā āgacchissatī’’ti. Rājā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā punadivase seyyassa hatthe dhītaraṃ adāsi. So rājadhītaraṃ gahetvā tattha gantvā isiṃ vanditvā paṭisanthāraṃ katvā devaccharapaṭibhāgaṃ rājadhītaraṃ tassa dassetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Atha isi indriyāni bhinditvā taṃ olokesi, saha olokaneneva paṭibaddhacitto hutvā jhānā parihāyi. Amacco tassa paṭibaddhacittabhāvaṃ ñatvā ‘‘bhante, sace kira yaññaṃ yajissatha, rājā te imaṃ dārikaṃ pādaparicārikaṃ katvā dassatī’’ti āha. So kilesavasena kampanto ‘‘imaṃ kira me dassatī’’ti āha. ‘‘Āma, yaññaṃ yajantassa te dassatī’’ti. So ‘‘sādhu imaṃ labhanto yajissāmī’’ti vatvā taṃ gahetvā saheva jaṭāhi alaṅkatarathaṃ abhiruyha bārāṇasiṃ agamāsi. Rājāpi ‘‘āgacchati kirā’’ti sutvā yaññāvāṭe kammaṃ paṭṭhapesi. Atha naṃ āgataṃ disvā ‘‘sve yaññaṃ yajāhi, ahaṃ indasamo bhavissāmi, yaññapariyosāne te dhītaraṃ dassāmī’’ti āha. Kassapo ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi. Atha naṃ rājā punadivase taṃ ādāya candavatiyā saddhiṃyeva yaññāvāṭaṃ gato. Tattha hatthiassausabhādisabbacatuppadā paṭipāṭiyā ṭhapitāva ahesuṃ. Kassapo te sabbe hanitvāva ghātetvā yaññaṃ yajituṃ ārabhi. Atha naṃ tattha sannipatito mahājano disvā ‘‘idaṃ te lomasakassapa ayuttaṃ appatirūpaṃ, kiṃ nāmetaṃ karosī’’ti vatvā paridevanto dve gāthā abhāsi –
६५.
65.
‘‘बलं चन्दो बलं सुरियो, बलं समणब्राह्मणा।
‘‘Balaṃ cando balaṃ suriyo, balaṃ samaṇabrāhmaṇā;
बलं वेला समुद्दस्स, बलातिबलमित्थियो॥
Balaṃ velā samuddassa, balātibalamitthiyo.
६६.
66.
‘‘यथा उग्गतपं सन्तं, इसिं लोमसकस्सपं।
‘‘Yathā uggatapaṃ santaṃ, isiṃ lomasakassapaṃ;
पितु अत्था चन्दवती, वाजपेय्यं अयाजयी’’ति॥
Pitu atthā candavatī, vājapeyyaṃ ayājayī’’ti.
तत्थ बलं चन्दो बलं सुरियोति महन्धकारविधमने अञ्ञं बलं नाम नत्थि, चन्दिमसूरियावेत्थ बलवन्तोति अत्थो। समणब्राह्मणाति इट्ठानिट्ठविसयवेगसहने खन्तिबलञाणबलेन समन्नागता समितपापबाहितपापा समणब्राह्मणा। बलं वेला समुद्दस्साति महासमुद्दस्स उत्तरितुं अदत्वा उदकं आवरित्वा विनासेतुं समत्थताय वेला बलं नाम। बलातिबलमित्थियोति इत्थियो पन विसदञाणेपि अवीतरागे अत्तनो वसं आनेत्वा विनासेतुं समत्थताय तेहि सब्बेहि बलेहिपि अतिबला नाम, सब्बबलेहि इत्थिबलमेव महन्तन्ति अत्थो। यथाति यस्मा। पितु अत्थाति पितु वुड्ढिअत्थाय। इदं वुत्तं होति – यस्मा इमं उग्गतपं समानं सीलादिगुणानं एसितत्ता इसिं अयं चन्दवती निस्सीलं कत्वा पितु वुड्ढिअत्थाय वाजपेय्यं यञ्ञं याजेति, तस्मा जानितब्बमेतं ‘‘बलातिबलमित्थियो’’ति।
Tattha balaṃ cando balaṃ suriyoti mahandhakāravidhamane aññaṃ balaṃ nāma natthi, candimasūriyāvettha balavantoti attho. Samaṇabrāhmaṇāti iṭṭhāniṭṭhavisayavegasahane khantibalañāṇabalena samannāgatā samitapāpabāhitapāpā samaṇabrāhmaṇā. Balaṃ velā samuddassāti mahāsamuddassa uttarituṃ adatvā udakaṃ āvaritvā vināsetuṃ samatthatāya velā balaṃ nāma. Balātibalamitthiyoti itthiyo pana visadañāṇepi avītarāge attano vasaṃ ānetvā vināsetuṃ samatthatāya tehi sabbehi balehipi atibalā nāma, sabbabalehi itthibalameva mahantanti attho. Yathāti yasmā. Pitu atthāti pitu vuḍḍhiatthāya. Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā imaṃ uggatapaṃ samānaṃ sīlādiguṇānaṃ esitattā isiṃ ayaṃ candavatī nissīlaṃ katvā pitu vuḍḍhiatthāya vājapeyyaṃ yaññaṃ yājeti, tasmā jānitabbametaṃ ‘‘balātibalamitthiyo’’ti.
तस्मिं समये कस्सपो यञ्ञं यजनत्थाय ‘‘मङ्गलहत्थिं गीवायं पहरिस्सामी’’ति खग्गरतनं उक्खिपि। हत्थी तं दिस्वा मरणभयतज्जितो महारवं रवि। तस्स रवं सुत्वा सेसापि हत्थिअस्सउसभादयो मरणभयतज्जिता भयेन विरविंसु। महाजनोपि विरवि। कस्सपो तं महाविरवं सुत्वा संवेगप्पत्तो हुत्वा अत्तनो जटादीनि ओलोकेसि। अथस्स जटामस्सुकच्छलोमानि पाकटानि अहेसुं। सो विप्पटिसारी हुत्वा ‘‘अननुरूपं वत मे पापकम्मं कत’’न्ति संवेगं पकासेन्तो अट्ठमं गाथमाह –
Tasmiṃ samaye kassapo yaññaṃ yajanatthāya ‘‘maṅgalahatthiṃ gīvāyaṃ paharissāmī’’ti khaggaratanaṃ ukkhipi. Hatthī taṃ disvā maraṇabhayatajjito mahāravaṃ ravi. Tassa ravaṃ sutvā sesāpi hatthiassausabhādayo maraṇabhayatajjitā bhayena viraviṃsu. Mahājanopi viravi. Kassapo taṃ mahāviravaṃ sutvā saṃvegappatto hutvā attano jaṭādīni olokesi. Athassa jaṭāmassukacchalomāni pākaṭāni ahesuṃ. So vippaṭisārī hutvā ‘‘ananurūpaṃ vata me pāpakammaṃ kata’’nti saṃvegaṃ pakāsento aṭṭhamaṃ gāthamāha –
६७.
67.
‘‘तं लोभपकतं कम्मं, कटुकं कामहेतुकं।
‘‘Taṃ lobhapakataṃ kammaṃ, kaṭukaṃ kāmahetukaṃ;
तस्स मूलं गवेसिस्सं, छेच्छं रागं सबन्धन’’न्ति॥
Tassa mūlaṃ gavesissaṃ, checchaṃ rāgaṃ sabandhana’’nti.
तस्सत्थो – महाराज, यं एतं मया चन्दवतिया लोभं उप्पादेत्वा तेन लोभेन पकतं कामहेतुकं पापकं, तं कटुकं तिखिणविपाकं। तस्साहं अयोनिसोमनसिकारसङ्खातं मूलं गवेसिस्सं, अलं मे इमिना खग्गेन, पञ्ञाखग्गं नीहरित्वा सुभनिमित्तबन्धनेन सद्धिं सबन्धनं रागं छिन्दिस्सामीति।
Tassattho – mahārāja, yaṃ etaṃ mayā candavatiyā lobhaṃ uppādetvā tena lobhena pakataṃ kāmahetukaṃ pāpakaṃ, taṃ kaṭukaṃ tikhiṇavipākaṃ. Tassāhaṃ ayonisomanasikārasaṅkhātaṃ mūlaṃ gavesissaṃ, alaṃ me iminā khaggena, paññākhaggaṃ nīharitvā subhanimittabandhanena saddhiṃ sabandhanaṃ rāgaṃ chindissāmīti.
अथ नं राजा ‘‘मा भायि सम्म, इदानि ते चन्दवतिं कुमारिञ्च रट्ठञ्च सत्तरतनरासिञ्च दस्सामि, यजाहि यञ्ञ’’न्ति आह। तं सुत्वा कस्सपो ‘‘न मे, महाराज, इमिना किलेसेन अत्थो’’ति वत्वा ओसानगाथमाह –
Atha naṃ rājā ‘‘mā bhāyi samma, idāni te candavatiṃ kumāriñca raṭṭhañca sattaratanarāsiñca dassāmi, yajāhi yañña’’nti āha. Taṃ sutvā kassapo ‘‘na me, mahārāja, iminā kilesena attho’’ti vatvā osānagāthamāha –
६८.
68.
‘‘धिरत्थु कामे सुबहूपि लोके, तपोव सेय्यो कामगुणेहि राज।
‘‘Dhiratthu kāme subahūpi loke, tapova seyyo kāmaguṇehi rāja;
तपो करिस्सामि पहाय कामे, तवेव रट्ठं चन्दवती च होतू’’ति॥
Tapo karissāmi pahāya kāme, taveva raṭṭhaṃ candavatī ca hotū’’ti.
तत्थ सुबहूपीति अतिबहुकेपि। तपो करिस्सामीति सीलसंयमतपमेव करिस्सामि।
Tattha subahūpīti atibahukepi. Tapo karissāmīti sīlasaṃyamatapameva karissāmi.
सो एवं वत्वा कसिणं समन्नाहरित्वा नट्ठं विसेसं उप्पादेत्वा आकासे पल्लङ्केन निसीदित्वा रञ्ञो धम्मं देसेत्वा ‘‘अप्पमत्तो होही’’ति ओवदित्वा यञ्ञावाटं विद्धंसापेत्वा महाजनस्स अभयदानं दापेत्वा रञ्ञो याचन्तस्सेव उप्पतित्वा अत्तनो वसनट्ठानमेव गन्त्वा यावजीवं ठत्वा आयुपरियोसाने ब्रह्मलोकपरायणो अहोसि।
So evaṃ vatvā kasiṇaṃ samannāharitvā naṭṭhaṃ visesaṃ uppādetvā ākāse pallaṅkena nisīditvā rañño dhammaṃ desetvā ‘‘appamatto hohī’’ti ovaditvā yaññāvāṭaṃ viddhaṃsāpetvā mahājanassa abhayadānaṃ dāpetvā rañño yācantasseva uppatitvā attano vasanaṭṭhānameva gantvā yāvajīvaṃ ṭhatvā āyupariyosāne brahmalokaparāyaṇo ahosi.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा सच्चानि पकासेत्वा जातकं समोधानेसि, सच्चपरियोसाने उक्कण्ठितभिक्खु सोतापत्तिफले पतिट्ठहि। तदा सेय्यो महाअमच्चो सारिपुत्तो अहोसि, लोमसकस्सपो पन अहमेव अहोसिन्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne ukkaṇṭhitabhikkhu sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tadā seyyo mahāamacco sāriputto ahosi, lomasakassapo pana ahameva ahosinti.
लोमसकस्सपजातकवण्णना सत्तमा।
Lomasakassapajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ४३३. लोमसकस्सपजातकं • 433. Lomasakassapajātakaṃ
