| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਨਯਾਲਙ੍ਕਾਰ-ਟੀਕਾ • Vinayālaṅkāra-ṭīkā |
੬. ਮਚ੍ਛਮਂਸવਿਨਿਚ੍ਛਯਕਥਾ
6. Macchamaṃsavinicchayakathā
੩੮. ਏવਂ ਕੁਲਸਙ੍ਗਹવਿਨਿਚ੍ਛਯਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਮਚ੍ਛਮਂਸવਿਨਿਚ੍ਛਯਂ ਕਥੇਤੁਂ ‘‘ਮਚ੍ਛਮਂਸੇਸੁ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਥਲੇ ਠਪਿਤਮਤ੍ਤੇ ਮਰਤਿ, ਕੇવਟ੍ਟਾਦੀਹਿ વਾ ਮਾਰਿਯਤੀਤਿ ਮਚ੍ਛੋ। ਮਚ੍ਛਸ੍ਸ ਇਦਨ੍ਤਿ ਮਚ੍ਛਂ, ਮਸਿਯਤੇ ਆਮਸਿਯਤੇਤਿ ਮਂਸਂ, ਮਚ੍ਛਞ੍ਚ ਮਂਸਞ੍ਚ ਮਚ੍ਛਮਂਸਾਨਿ, ਤੇਸੁ। ਮਚ੍ਛਮਂਸੇਸੁ ਪਨ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ ਏવਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਮਚ੍ਛਗ੍ਗਹਣੇਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਨਿਦ੍ਧਾਰਣਂ ਨ ਕਾਤਬ੍ਬਂ। ਪਨ-ਸਦ੍ਦੋ ਪਕ੍ਖਨ੍ਤਰਤ੍ਥੋ, ਦਿવਾਸੇਯ੍ਯਾਦੀਸੁ વਿਨਿਚ੍ਛਯਤੋ ਅਪਰੋ ਮਚ੍ਛਮਂਸੇਸੁ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਗਯ੍ਹਤੇ ਅਨੇਨਾਤਿ ਗਹਣਂ। ਕਿਂ ਤਂ? ਸਦ੍ਦੋ, ਮਚ੍ਛਇਤਿ ਗਹਣਂ ਮਚ੍ਛਗ੍ਗਹਣਂ, ਤੇਨ ਮਚ੍ਛਗ੍ਗਹਣੇਨ, ਮਚ੍ਛਸਦ੍ਦੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਂਸੇਸੁ ਪਨ…ਪੇ॰… ਅਕਪ੍ਪਿਯਾਨੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਮਨੁਸ੍ਸਮਂਸਂ ਸਮਾਨਜਾਤਿਮਂਸਤੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ। ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਾਨਂ ਮਂਸਾਨਿ ਰਾਜਙ੍ਗਤੋ, ਸੁਨਖਅਹੀਨਂ ਜੇਗੁਚ੍ਛਭਾવਤੋ, ਸੇਸਾਨਂ વਾਲ਼ਮਿਗਤ੍ਤਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਰਿਬਨ੍ਧવਿਮੋਚਨਤ੍ਥਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
38. Evaṃ kulasaṅgahavinicchayaṃ kathetvā idāni macchamaṃsavinicchayaṃ kathetuṃ ‘‘macchamaṃsesu panā’’tiādi vuttaṃ. Tattha thale ṭhapitamatte marati, kevaṭṭādīhi vā māriyatīti maccho. Macchassa idanti macchaṃ, masiyate āmasiyateti maṃsaṃ, macchañca maṃsañca macchamaṃsāni, tesu. Macchamaṃsesu pana vinicchayo evaṃ veditabboti yojanā. Macchaggahaṇenāti ettha niddhāraṇaṃ na kātabbaṃ. Pana-saddo pakkhantarattho, divāseyyādīsu vinicchayato aparo macchamaṃsesu vinicchayo veditabboti attho. Gayhate anenāti gahaṇaṃ. Kiṃ taṃ? Saddo, macchaiti gahaṇaṃ macchaggahaṇaṃ, tena macchaggahaṇena, macchasaddenāti attho. Maṃsesu pana…pe… akappiyānīti ettha manussamaṃsaṃ samānajātimaṃsato paṭikkhittaṃ. Hatthiassānaṃ maṃsāni rājaṅgato, sunakhaahīnaṃ jegucchabhāvato, sesānaṃ vāḷamigattā bhikkhūnaṃ paribandhavimocanatthaṃ paṭikkhittanti daṭṭhabbaṃ.
ਤਿਕੋਟਿਪਰਿਸੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤਸਙ੍ਖਾਤਾਹਿ ਤੀਹਿ ਕੋਟੀਹਿ ਤੀਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ ਤੀਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ, વਿਮੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤ੍ਥ ਅਦਿਟ੍ਠਅਸੁਤਾਨਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਸੋਤવਿਞ੍ਞਾਣਾਨਂ ਅਨਾਰਮ੍ਮਣਭਾવਤੋ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਅਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤਂ ਪਨ ਕਥਂ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤਂ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ, ਤੀਣਿ ਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤਾਨਿ ਞਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖવਸੇਨ ਅਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤਂ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਾਨਿ ਤਾਨਿ ਤੀਣਿ ਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤਾਨਿ ਚ ਏવਂ ਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤੇ ਸਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬવਿਧਿਞ੍ਚ ਤੇਨ વਿਧਿਨਾ ਅਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤੇ ਸਤਿ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾવਞ੍ਚ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਕਥ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ । ਤਤ੍ਥ ਦਿਸ੍વਾ ਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤਂ ਦਿਟ੍ਠਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤਂ ਨਾਮ। ਸੁਤ੍વਾ ਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤਂ ਸੁਤਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤਂ ਨਾਮ। ਅਦਿਸ੍વਾ ਅਸੁਤ੍વਾ ਤਕ੍ਕੇਨ ਅਨੁਮਾਨੇਨ ਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤਂ ਤਦੁਭਯવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤਂ ਨਾਮ। ਤਂ ਤਿવਿਧਮ੍ਪਿ ਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤਸਾਮਞ੍ਞੇਨ ਏਕਾ ਕੋਟਿ ਹੋਤਿ, ਤਤੋ વਿਮੁਤ੍ਤਂ ਅਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤਂ ਨਾਮ। ਏવਂ ਅਦਿਟ੍ਠਂ ਅਸੁਤਂ ਅਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤਂ ਮਚ੍ਛਮਂਸਂ ਤਿਕੋਟਿਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਹੋਤਿ।
Tikoṭiparisuddhanti diṭṭhasutaparisaṅkitasaṅkhātāhi tīhi koṭīhi tīhi ākārehi tīhi kāraṇehi parisuddhaṃ, vimuttanti attho. Tattha adiṭṭhaasutāni cakkhuviññāṇasotaviññāṇānaṃ anārammaṇabhāvato jānitabbāni. Aparisaṅkitaṃ pana kathaṃ jānitabbanti āha ‘‘aparisaṅkitaṃ panā’’tiādi, tīṇi parisaṅkitāni ñatvā tesaṃ paṭipakkhavasena aparisaṅkitaṃ jānitabbanti attho. Idāni tāni tīṇi parisaṅkitāni ca evaṃ parisaṅkite sati bhikkhūhi kattabbavidhiñca tena vidhinā aparisaṅkite sati kattabbabhāvañca vitthārato dassetuṃ ‘‘katha’’ntiādimāha . Tattha disvā parisaṅkitaṃ diṭṭhaparisaṅkitaṃ nāma. Sutvā parisaṅkitaṃ sutaparisaṅkitaṃ nāma. Adisvā asutvā takkena anumānena parisaṅkitaṃ tadubhayavinimuttaparisaṅkitaṃ nāma. Taṃ tividhampi parisaṅkitasāmaññena ekā koṭi hoti, tato vimuttaṃ aparisaṅkitaṃ nāma. Evaṃ adiṭṭhaṃ asutaṃ aparisaṅkitaṃ macchamaṃsaṃ tikoṭiparisuddhaṃ hoti.
ਜਾਲਂ ਮਚ੍ਛਬਨ੍ਧਨਂ। વਾਗੁਰਾ ਮਿਗਬਨ੍ਧਿਨੀ। ਕਪ੍ਪਤੀਤਿ ਯਦਿ ਤੇਸਂ વਚਨੇਨ ਸਙ੍ਕਾ ਨਿવਤ੍ਤਤਿ, વਟ੍ਟਤਿ, ਨ ਤਂ વਚਨਂ ਲੇਸਕਪ੍ਪਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਤੇਨੇવ વਕ੍ਖਤਿ ‘‘ਯਤ੍ਥ ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਮਤਿਕੋ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਕਪ੍ਪਤੀ’’ਤਿ। ਪવਤ੍ਤਮਂਸਨ੍ਤਿ ਆਪਣਾਦੀਸੁ ਪવਤ੍ਤਂ વਿਕ੍ਕਾਯਿਕਂ વਾ ਮਤਮਂਸਂ વਾ। ਮਙ੍ਗਲਾਦੀਨਨ੍ਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਆਹੁਨਪਾਹੁਨਾਦਿਕੇ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੂਨਂਯੇવ ਅਤ੍ਥਾਯ ਅਕਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਟ੍ਠਾਨਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਏવ-ਸਦ੍ਦੋ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਅਕਤਮੇવਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਞ੍ਚ ਮਙ੍ਗਲਾਦੀਨਞ੍ਚਾਤਿ ਮਿਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਕਤਮ੍ਪਿ ਨ વਤ੍ਤਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਯਥਾਠਿਤવਸੇਨ ਅવਧਾਰਣਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਨ ਸੁਨ੍ਦਰਂ। ਯਤ੍ਥ ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਮਤਿਕੋ ਹੋਤੀਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਕਤੇਪਿ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤਾਭਾવਮਾਹ।
Jālaṃ macchabandhanaṃ. Vāgurā migabandhinī. Kappatīti yadi tesaṃ vacanena saṅkā nivattati, vaṭṭati, na taṃ vacanaṃ lesakappaṃ kātuṃ vaṭṭati. Teneva vakkhati ‘‘yattha ca nibbematiko hoti, taṃ sabbaṃ kappatī’’ti. Pavattamaṃsanti āpaṇādīsu pavattaṃ vikkāyikaṃ vā matamaṃsaṃ vā. Maṅgalādīnanti ādi-saddena āhunapāhunādike saṅgaṇhāti. Bhikkhūnaṃyeva atthāya akatanti ettha aṭṭhānappayutto eva-saddo, bhikkhūnaṃ atthāya akatamevāti sambandhitabbaṃ, tasmā bhikkhūnañca maṅgalādīnañcāti missetvā katampi na vattatīti veditabbaṃ. Keci pana ‘‘yathāṭhitavasena avadhāraṇaṃ gahetvā vaṭṭatī’’ti vadanti, taṃ na sundaraṃ. Yattha ca nibbematiko hotīti bhikkhūnaṃ atthāya katepi sabbena sabbaṃ parisaṅkitābhāvamāha.
੩੯. ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਆવਿਕਾਤੁਂ ‘‘ਸਚੇ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਤਰੇਸਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾਨਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਜਾਨਤੋવੇਤ੍ਥ ਆਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀਤਿ। ਤੇਯੇવਾਤਿ ਯੇ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਕਤਂ, ਤੇਯੇવ। ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਕਤਮਂਸਪਰਿਭੋਗਤੋ ਅਕਪ੍ਪਿਯਮਂਸਪਰਿਭੋਗੇ વਿਸੇਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਕਪ੍ਪਿਯਮਂਸਂ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪੁਰਿਮਸ੍ਮਿਂ ਸਚਿਤ੍ਤਕਾਪਤ੍ਤਿ, ਇਤਰਸ੍ਮਿਂ ਅਚਿਤ੍ਤਕਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਕਪ੍ਪਿਯਮਂਸਂ ਅਜਾਨਿਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸਪਿ ਆਪਤ੍ਤਿਯੇવਾ’’ਤਿ। ‘‘ਪਰਿਭੋਗਕਾਲੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ વਾ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾવ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ (વਿ॰ ਸਙ੍ਗ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੯) વਚਨਤੋ ਅਕਪ੍ਪਿਯਮਂਸਂ ਅਜਾਨਿਤ੍વਾ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣੇ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ ਸਿਦ੍ਧਾ। ਅਜਾਨਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਹਿ ਆਪਤ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਆਪਤ੍ਤਿ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
39. Tamevatthaṃ āvikātuṃ ‘‘sace panā’’tiādi vuttaṃ. Itaresaṃ vaṭṭatīti ajānantānaṃ vaṭṭati, jānatovettha āpatti hotīti. Teyevāti ye uddissa kataṃ, teyeva. Uddissa katamaṃsaparibhogato akappiyamaṃsaparibhoge visesaṃ dassetuṃ ‘‘akappiyamaṃsaṃ panā’’tiādi vuttaṃ. Purimasmiṃ sacittakāpatti, itarasmiṃ acittakā. Tenāha ‘‘akappiyamaṃsaṃ ajānitvā bhuñjantassapi āpattiyevā’’ti. ‘‘Paribhogakāle pucchitvā paribhuñjissāmīti vā gahetvā pucchitvāva paribhuñjitabba’’nti (vi. saṅga. aṭṭha. 39) vacanato akappiyamaṃsaṃ ajānitvā paṭiggaṇhantassa paṭiggahaṇe anāpatti siddhā. Ajānitvā paribhuñjantasseva hi āpatti vuttā. Vattanti vadantīti iminā āpatti natthīti dasseti.
ਇਤਿ વਿਨਯਸਙ੍ਗਹਸਂવਣ੍ਣਨਾਭੂਤੇ વਿਨਯਾਲਙ੍ਕਾਰੇ
Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre
ਮਚ੍ਛਮਂਸવਿਨਿਚ੍ਛਯਕਥਾਲਙ੍ਕਾਰੋ ਨਾਮ
Macchamaṃsavinicchayakathālaṅkāro nāma
ਛਟ੍ਠੋ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ।
Chaṭṭho paricchedo.
