Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਚਰਿਯਾਪਿਟਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Cariyāpiṭaka-aṭṭhakathā |
੧੦. ਮਚ੍ਛਰਾਜਚਰਿਯਾવਣ੍ਣਨਾ
10. Maccharājacariyāvaṇṇanā
੮੩. ਦਸਮੇ ਯਦਾ ਹੋਮਿ, ਮਚ੍ਛਰਾਜਾ ਮਹਾਸਰੇਤਿ ਅਤੀਤੇ ਮਚ੍ਛਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਕੋਸਲਰਟ੍ਠੇ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਜੇਤવਨੇ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਟ੍ਠਾਨੇ વਲ੍ਲਿਗਹਨਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਮਹਾਸਰੇ ਮਚ੍ਛਾਨਂ ਚਤੂਹਿ ਸਙ੍ਗਹવਤ੍ਥੂਹਿ ਰਞ੍ਜਨਤੋ ਯਦਾ ਅਹਂ ਰਾਜਾ ਹੋਮਿ, ਮਚ੍ਛਗਣਪਰਿવੁਤੋ ਤਤ੍ਥ ਪਟਿવਸਾਮਿ ਤਦਾ। ਉਣ੍ਹੇਤਿ ਉਣ੍ਹਕਾਲੇ ਗਿਮ੍ਹਸਮਯੇ। ਸੂਰਿਯਸਨ੍ਤਾਪੇਤਿ ਆਦਿਚ੍ਚਸਨ੍ਤਾਪੇਨ। ਸਰੇ ਉਦਕ ਖੀਯਥਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਰੇ ਉਦਕਂ ਖੀਯਿਤ੍ਥ ਛਿਜ੍ਜਿਤ੍ਥ। ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਰਟ੍ਠੇ ਤਦਾ ਦੇવੋ ਨ વਸ੍ਸਿ, ਸਸ੍ਸਾਨਿ ਮਿਲਾਯਿਂਸੁ, વਾਪਿਆਦੀਸੁ ਉਦਕਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਪਰਿਯਾਦਾਨਂ ਅਗਮਾਸਿ, ਮਚ੍ਛਕਚ੍ਛਪਾ ਕਲਲਗਹਨਂ ਪવਿਸਿਂਸੁ। ਤਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਸਰੇ ਮਚ੍ਛਾ ਕਦ੍ਦਮਗਹਨਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਨਿਲੀਯਿਂਸੁ।
83. Dasame yadā homi, maccharājā mahāsareti atīte macchayoniyaṃ nibbattitvā kosalaraṭṭhe sāvatthiyaṃ jetavane pokkharaṇiṭṭhāne valligahanaparikkhitte ekasmiṃ mahāsare macchānaṃ catūhi saṅgahavatthūhi rañjanato yadā ahaṃ rājā homi, macchagaṇaparivuto tattha paṭivasāmi tadā. Uṇheti uṇhakāle gimhasamaye. Sūriyasantāpeti ādiccasantāpena. Sare udaka khīyathāti tasmiṃ sare udakaṃ khīyittha chijjittha. Tasmiñhi raṭṭhe tadā devo na vassi, sassāni milāyiṃsu, vāpiādīsu udakaṃ parikkhayaṃ pariyādānaṃ agamāsi, macchakacchapā kalalagahanaṃ pavisiṃsu. Tasmimpi sare macchā kaddamagahanaṃ pavisitvā tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne nilīyiṃsu.
੮੪. ਤਤੋਤਿ ਤਤੋ ਉਦਕਪਰਿਕ੍ਖਯਤੋ ਅਪਰਭਾਗੇ। ਕੁਲਲਸੇਨਕਾਤਿ ਕੁਲਲਾਚੇવ ਸੇਨਾ ਚ। ਭਕ੍ਖਯਨ੍ਤਿ ਦਿવਾਰਤ੍ਤਿਂ, ਮਚ੍ਛੇ ਉਪਨਿਸੀਦਿਯਾਤਿ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਕਲਲਪਿਟ੍ਠੇ ਉਪਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਕਲਲਗਹਨਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਨਿਪਨ੍ਨੇ ਮਚ੍ਛੇ ਕਾਕਾ વਾ ਇਤਰੇ વਾ ਦਿવਾ ਚੇવ ਰਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਕਣਯਗ੍ਗਸਦਿਸੇਹਿ ਤੁਣ੍ਡੇਹਿ ਕੋਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਕੋਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ વਿਪ੍ਫਨ੍ਦਮਾਨੇ ਭਕ੍ਖਯਨ੍ਤਿ।
84.Tatoti tato udakaparikkhayato aparabhāge. Kulalasenakāti kulalāceva senā ca. Bhakkhayanti divārattiṃ, macche upanisīdiyāti tattha tattha kalalapiṭṭhe upanisīditvā kalalagahanaṃ pavisitvā nipanne macche kākā vā itare vā divā ceva rattiñca kaṇayaggasadisehi tuṇḍehi koṭṭetvā koṭṭetvā nīharitvā vipphandamāne bhakkhayanti.
੮੫. ਅਥ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਮਚ੍ਛਾਨਂ ਤਂ ਬ੍ਯਸਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਮਹਾਕਰੁਣਾਯ ਸਮੁਸ੍ਸਾਹਿਤਹਦਯੋ ‘‘ਠਪੇਤ੍વਾ ਮਂ ਇਮੇ ਮਮ ਞਾਤਕੇ ਇਮਸ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖਾ ਮੋਚੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਨਾਮ ਅਞ੍ਞੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਕੇਨ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਉਪਾਯੇਨ ਤੇ ਇਤੋ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਮੋਚੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ ਆਚਿਣ੍ਣਸਮਾਚਿਣ੍ਣਂ ਮਯਿ ਚ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਂ ਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸਚ੍ਚਕਿਰਿਯਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇવਂ વਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ਮਮ ਞਾਤਿਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਦਾਨਂ ਦਦੇਯ੍ਯਂ, ਤੇਨ ਚ ਸਕਲਸ੍ਸਾਪਿ ਆਹਾਰੂਪਜੀવਿਨੋ ਸਤ੍ਤਲੋਕਸ੍ਸ ਮਹਾਉਪਕਾਰੋ ਸਮ੍ਪਾਦਿਤੋ ਮਯਾ’’ਤਿ ਨਿਚ੍ਛਯਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇવਂ વਸ੍ਸਾਪੇਤੁਂ ਸਚ੍ਚਕਿਰਿਯਂ ਅਕਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸਹ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ।
85. Atha mahāsatto macchānaṃ taṃ byasanaṃ disvā mahākaruṇāya samussāhitahadayo ‘‘ṭhapetvā maṃ ime mama ñātake imasmā dukkhā mocetuṃ samattho nāma añño natthi, kena nu kho ahaṃ upāyena te ito dukkhato moceyya’’nti cintento ‘‘yaṃnūnāhaṃ pubbakehi mahesīhi āciṇṇasamāciṇṇaṃ mayi ca saṃvijjamānaṃ saccadhammaṃ nissāya saccakiriyaṃ katvā devaṃ vassāpetvā mama ñātisaṅghassa jīvitadānaṃ dadeyyaṃ, tena ca sakalassāpi āhārūpajīvino sattalokassa mahāupakāro sampādito mayā’’ti nicchayaṃ katvā devaṃ vassāpetuṃ saccakiriyaṃ akāsi. Tena vuttaṃ ‘‘evaṃ cintesaha’’ntiādi.
ਤਤ੍ਥ ਸਹ ਞਾਤੀਹਿ ਪੀਲ਼ਿਤੋਤਿ ਮਯ੍ਹਂ ਞਾਤੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਤੇਨ ਉਦਕਪਰਿਕ੍ਖਯੇਨ ਪੀਲ਼ਿਤੋ। ਸਹਾਤਿ વਾ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ। ਮਹਾਕਾਰੁਣਿਕਤਾਯ ਤੇਨ ਬ੍ਯਸਨੇਨ ਦੁਕ੍ਖਿਤੇਹਿ ਞਾਤੀਹਿ ਕਾਰਣਭੂਤੇਹਿ ਪੀਲ਼ਿਤੋ, ਞਾਤਿਸਙ੍ਘਦੁਕ੍ਖਦੁਕ੍ਖਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha saha ñātīhi pīḷitoti mayhaṃ ñātīhi saddhiṃ tena udakaparikkhayena pīḷito. Sahāti vā nipātamattaṃ. Mahākāruṇikatāya tena byasanena dukkhitehi ñātīhi kāraṇabhūtehi pīḷito, ñātisaṅghadukkhadukkhitoti attho.
੮੬. ਧਮ੍ਮਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਭੂਤਂ ਅਤ੍ਥਂ, ਧਮ੍ਮਤੋ વਾ ਅਨਪੇਤਂ ਅਤ੍ਥਂ। ਕਿਂ ਤਂ? ਸਚ੍ਚਂ। ਅਦ੍ਦਸਪਸ੍ਸਯਨ੍ਤਿ ਮਯ੍ਹਂ ਞਾਤੀਨਞ੍ਚ ਅਪਸ੍ਸਯਂ ਅਦ੍ਦਸਂ। ਅਤਿਕ੍ਖਯਨ੍ਤਿ ਮਹਾવਿਨਾਸਂ।
86.Dhammatthanti dhammabhūtaṃ atthaṃ, dhammato vā anapetaṃ atthaṃ. Kiṃ taṃ? Saccaṃ. Addasapassayanti mayhaṃ ñātīnañca apassayaṃ addasaṃ. Atikkhayanti mahāvināsaṃ.
੮੭. ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਸਤਂ ਸਾਧੂਨਂ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਏਕਸ੍ਸਾਪਿ ਪਾਣਿਨੋ ਅਹਿਂਸਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਧਮ੍ਮਂ। ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤ੍વਾ। ਪਰਮਤ੍ਥਂ વਿਚਿਨ੍ਤਯਨ੍ਤਿ ਤਂ ਖੋ ਪਨ ਪਰਮਤ੍ਥਂ ਸਚ੍ਚਂ ਅવਿਪਰੀਤਸਭਾવਂ ਕਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤਯਨ੍ਤੋ। ਯਂ ਲੋਕੇ ਧੁવਸਸ੍ਸਤਨ੍ਤਿ ਯਦੇਤਂ ਬੁਦ੍ਧਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸਾવਕਾਨਂ ਏਕਸ੍ਸਾਪਿ ਪਾਣਿਨੋ ਅਹਿਂਸਨਂ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ ਤਥਭਾવੇਨ ਧੁવਂ ਸਸ੍ਸਤਂ વਿਚਿਨ੍ਤਯਂ ਸਚ੍ਚਕਿਰਿਯਂ ਅਕਾਸਿਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।
87.Saddhammanti sataṃ sādhūnaṃ buddhādīnaṃ ekassāpi pāṇino ahiṃsanasaṅkhātaṃ dhammaṃ. Anussaritvā. Paramatthaṃ vicintayanti taṃ kho pana paramatthaṃ saccaṃ aviparītasabhāvaṃ katvā cintayanto. Yaṃ loke dhuvasassatanti yadetaṃ buddhapaccekabuddhasāvakānaṃ ekassāpi pāṇino ahiṃsanaṃ, taṃ sabbakālaṃ tathabhāvena dhuvaṃ sassataṃ vicintayaṃ saccakiriyaṃ akāsinti sambandho.
੮੮. ਇਦਾਨਿ ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨਿ વਿਜ੍ਜਮਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਚ੍ਚવਚਨਂ ਪਯੋਜੇਤੁਕਾਮੋ ਕਾਲવਣ੍ਣਂ ਕਦ੍ਦਮਂ ਦ੍વਿਧਾ વਿਯੂਹਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਜਨਰੁਕ੍ਖਸਾਰਘਟਿਕવਣ੍ਣਮਹਾਸਰੀਰੋ ਸੁਧੋਤਲੋਹਿਤਕਮਣਿਸਦਿਸਾਨਿ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਉਮ੍ਮੀਲੇਤ੍વਾ ਆਕਾਸਂ ਉਲ੍ਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਤੋ ਸਰਾਮਿ ਅਤ੍ਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ।
88. Idāni taṃ dhammaṃ mahāsatto attani vijjamānaṃ gahetvā saccavacanaṃ payojetukāmo kālavaṇṇaṃ kaddamaṃ dvidhā viyūhitvā añjanarukkhasāraghaṭikavaṇṇamahāsarīro sudhotalohitakamaṇisadisāni akkhīni ummīletvā ākāsaṃ ullokento ‘‘yato sarāmi attāna’’nti gāthamāha.
ਤਤ੍ਥ ਯਤੋ ਸਰਾਮਿ ਅਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਯਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਹਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸਰਾਮਿ ਅਨੁਸ੍ਸਰਾਮਿ। ਯਤੋ ਪਤ੍ਤੋਸ੍ਮਿ વਿਞ੍ਞੁਤਨ੍ਤਿ ਯਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤਾਸੁ ਤਾਸੁ ਇਤਿਕਤ੍ਤਬ੍ਬਤਾਸੁ વਿਞ੍ਞੁਤਂ વਿਜਾਨਨਭਾવਂ ਪਤ੍ਤੋਸ੍ਮਿ, ਉਦ੍ਧਂ ਆਰੋਹਨવਸੇਨ ਇਤੋ ਯਾવ ਮਯ੍ਹਂ ਕਾਯવਚੀਕਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਣਸਮਤ੍ਥਤਾ વਿਞ੍ਞੁਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਏવ, ਏਤ੍ਥਨ੍ਤਰੇ ਸਮਾਨਜਾਤਿਕਾਨਂ ਖਾਦਨਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋਪਿ ਤਣ੍ਡੁਲਕਣਪ੍ਪਮਾਣਮ੍ਪਿ ਮਚ੍ਛਂ ਮਯਾ ਨ ਖਾਦਿਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਕਞ੍ਚਿ ਪਾਣਂ ਸਞ੍ਚਿਚ੍ਚ ਹਿਂਸਿਤਂ ਬਾਧਿਤਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ, ਪਗੇવ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪਿਤਂ।
Tattha yato sarāmi attānanti yato paṭṭhāya ahaṃ attabhāvasaṅkhātaṃ attānaṃ sarāmi anussarāmi. Yato pattosmi viññutanti yato paṭṭhāya tāsu tāsu itikattabbatāsu viññutaṃ vijānanabhāvaṃ pattosmi, uddhaṃ ārohanavasena ito yāva mayhaṃ kāyavacīkammānaṃ anussaraṇasamatthatā viññutappatti eva, etthantare samānajātikānaṃ khādanaṭṭhāne nibbattopi taṇḍulakaṇappamāṇampi macchaṃ mayā na khāditapubbaṃ, aññampi kañci pāṇaṃ sañcicca hiṃsitaṃ bādhitaṃ nābhijānāmi, pageva jīvitā voropitaṃ.
੮੯. ਏਤੇਨ ਸਚ੍ਚવਜ੍ਜੇਨਾਤਿ ‘‘ਯਦੇਤਂ ਮਯਾ ਕਸ੍ਸਚਿ ਪਾਣਸ੍ਸ ਅਹਿਂਸਨਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਸਚੇ ਏਤਂ ਸਚ੍ਚਂ ਤਥਂ ਅવਿਪਰੀਤਂ, ਏਤੇਨ ਸਚ੍ਚવਚਨੇਨ ਪਜ੍ਜੁਨ੍ਨੋ ਮੇਘੋ ਅਭਿવਸ੍ਸਤੁ, ਞਾਤਿਸਙ੍ਘਂ ਮੇ ਦੁਕ੍ਖਾ ਪਮੋਚੇਤੂ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪੁਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਚਾਰਿਕਚੇਟਕਂ ਆਣਾਪੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਪਜ੍ਜੁਨ੍ਨਂ ਦੇવਰਾਜਾਨਂ ਆਲਪਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਭਿਤ੍ਥਨਯਾ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ।
89.Etena saccavajjenāti ‘‘yadetaṃ mayā kassaci pāṇassa ahiṃsanaṃ vuttaṃ, sace etaṃ saccaṃ tathaṃ aviparītaṃ, etena saccavacanena pajjunno megho abhivassatu, ñātisaṅghaṃ me dukkhā pamocetū’’ti vatvā puna attano paricārikaceṭakaṃ āṇāpento viya pajjunnaṃ devarājānaṃ ālapanto ‘‘abhitthanayā’’ti gāthamāha.
ਤਤ੍ਥ ਅਭਿਤ੍ਥਨਯ ਪਜ੍ਜੁਨ੍ਨਾਤਿ ਪਜ੍ਜੁਨ੍ਨੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਮੇਘੋ, ਅਯਂ ਪਨ ਮੇਘવਸੇਨ ਲਦ੍ਧਨਾਮਂ વਸ੍ਸવਲਾਹਕਦੇવਰਾਜਾਨਂ ਆਲਪਤਿ। ਅਯਂ ਹਿਸ੍ਸ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ਦੇવੋ ਨਾਮ ਅਨਭਿਤ੍ਥਨਯਨ੍ਤੋ વਿਜ੍ਜੁਲਤਾ ਅਨਿਚ੍ਛਾਰੇਨ੍ਤੋ ਪવਸ੍ਸਨ੍ਤੋਪਿ ਨ ਸੋਭਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤ੍વਂ ਅਭਿਤ੍ਥਨਯਨ੍ਤੋ વਿਜ੍ਜੁਲਤਾ ਨਿਚ੍ਛਾਰੇਨ੍ਤੋ વਸ੍ਸਾਪੇਹੀਤਿ। ਨਿਧਿਂ ਕਾਕਸ੍ਸ ਨਾਸਯਾਤਿ ਕਾਕਾ ਕਲਲਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਠਿਤੇ ਮਚ੍ਛੇ ਤੁਣ੍ਡੇਨ ਕੋਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਖਾਦਨ੍ਤਿ , ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਅਨ੍ਤੋਕਲਲੇ ਮਚ੍ਛਾ ‘‘ਨਿਧੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਕਾਕਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਨਿਧਿਂ ਦੇવਂ વਸ੍ਸਾਪੇਨ੍ਤੋ ਉਦਕੇਨ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਨਾਸੇਹਿ। ਕਾਕਂ ਸੋਕਾਯ ਰਨ੍ਧੇਹੀਤਿ ਕਾਕਸਙ੍ਘੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਮਹਾਸਰੇ ਉਦਕੇਨ ਪੁਣ੍ਣੇ ਮਚ੍ਛੇ ਅਲਭਮਾਨੋ ਸੋਚਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਂ ਕਾਕਗਣਂ ਤ੍વਂ ਇਮਂ ਕਦ੍ਦਮਂ ਪੂਰੇਨ੍ਤੋ ਸੋਕਾਯ ਰਨ੍ਧੇਹਿ, ਸੋਕਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਪਨ વਸ੍ਸਾਪਯਥ, ਯਥਾ ਅਨ੍ਤੋਨਿਜ੍ਝਾਨਲਕ੍ਖਣਂ ਸੋਕਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਏવਂ ਕਰੋਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਚ੍ਛੇ ਸੋਕਾ ਪਮੋਚਯਾਤਿ ਮਮ ਞਾਤਕੇ ਸਬ੍ਬੇવ ਮਚ੍ਛੇ ਇਮਮ੍ਹਾ ਮਰਣਸੋਕਾ ਪਮੋਚੇਹਿ। ‘‘ਮਞ੍ਚ ਸੋਕਾ ਪਮੋਚਯਾ’’ਤਿ (ਜਾ॰ ੧.੧.੭੫) ਜਾਤਕੇ ਪਠਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਚ-ਕਾਰੋ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਨਤ੍ਥੋ, ਮਞ੍ਚ ਮਮ ਞਾਤਕੇ ਚਾਤਿ ਸਬ੍ਬੇવ ਮਰਣਸੋਕਾ ਪਮੋਚੇਹਿ (ਜਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧.੭੫)। ਮਚ੍ਛਾਨਞ੍ਹਿ ਅਨੁਦਕਭਾવੇਨ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾਨਂ ਘਾਸਭਾવਂ ਗਚ੍ਛਾਮਾਤਿ ਮਹਾਮਰਣਸੋਕੋ, ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਤੇਸਂ ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਕਰੁਣਾਯਤੋ ਕਰੁਣਾਪਤਿਰੂਪਮੁਖੇਨ ਸੋਕਸਮ੍ਭવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Tattha abhitthanaya pajjunnāti pajjunno vuccati megho, ayaṃ pana meghavasena laddhanāmaṃ vassavalāhakadevarājānaṃ ālapati. Ayaṃ hissa adhippāyo – devo nāma anabhitthanayanto vijjulatā anicchārento pavassantopi na sobhati, tasmā tvaṃ abhitthanayanto vijjulatā nicchārento vassāpehīti. Nidhiṃ kākassa nāsayāti kākā kalalaṃ pavisitvā ṭhite macche tuṇḍena koṭṭetvā nīharitvā khādanti , tasmā tesaṃ antokalale macchā ‘‘nidhī’’ti vuccanti. Taṃ kākasaṅghassa nidhiṃ devaṃ vassāpento udakena paṭicchādetvā nāsehi. Kākaṃ sokāya randhehīti kākasaṅgho imasmiṃ mahāsare udakena puṇṇe macche alabhamāno socissati, taṃ kākagaṇaṃ tvaṃ imaṃ kaddamaṃ pūrento sokāya randhehi, sokassatthāya pana vassāpayatha, yathā antonijjhānalakkhaṇaṃ sokaṃ pāpuṇāti, evaṃ karohīti attho. Macche sokā pamocayāti mama ñātake sabbeva macche imamhā maraṇasokā pamocehi. ‘‘Mañca sokā pamocayā’’ti (jā. 1.1.75) jātake paṭhanti. Tattha ca-kāro sampiṇḍanattho, mañca mama ñātake cāti sabbeva maraṇasokā pamocehi (jā. aṭṭha. 1.1.75). Macchānañhi anudakabhāvena paccatthikānaṃ ghāsabhāvaṃ gacchāmāti mahāmaraṇasoko, mahāsattassa pana tesaṃ anayabyasanaṃ paṭicca karuṇāyato karuṇāpatirūpamukhena sokasambhavo veditabbo.
ਏવਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਚਾਰਿਕਚੇਟਕਂ ਆਣਾਪੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਪਜ੍ਜੁਨ੍ਨਂ ਆਲਪਿਤ੍વਾ ਸਕਲੇ ਕੋਸਲਰਟ੍ਠੇ ਮਹਾવਸ੍ਸਂ વਸ੍ਸਾਪੇਸਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਸੀਲਤੇਜੇਨ ਸਚ੍ਚਕਿਰਿਯਾਯ ਸਮਕਾਲਮੇવ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਪਣ੍ਡੁਕਮ੍ਬਲਸਿਲਾਸਨਂ ਉਣ੍ਹਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਸੋ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ’’ਤਿ ਆવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਤਂ ਕਾਰਣਂ ਞਤ੍વਾ વਸ੍ਸવਲਾਹਕਦੇવਰਾਜਾਨਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਤਾਤ, ਮਹਾਪੁਰਿਸੋ ਮਚ੍ਛਰਾਜਾ ਞਾਤੀਨਂ ਮਰਣਸੋਕੇਨ વਸ੍ਸਾਪਨਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਸਕਲਂ ਕੋਸਲਰਟ੍ਠਂ ਏਕਮੇਘਂ ਕਤ੍વਾ વਸ੍ਸਾਪੇਹੀ’’ਤਿ ਆਹ।
Evaṃ bodhisatto attano paricārikaceṭakaṃ āṇāpento viya pajjunnaṃ ālapitvā sakale kosalaraṭṭhe mahāvassaṃ vassāpesi. Mahāsattassa hi sīlatejena saccakiriyāya samakālameva sakkassa paṇḍukambalasilāsanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. So ‘‘kiṃ nu kho’’ti āvajjento taṃ kāraṇaṃ ñatvā vassavalāhakadevarājānaṃ pakkosāpetvā ‘‘tāta, mahāpuriso maccharājā ñātīnaṃ maraṇasokena vassāpanaṃ icchati, sakalaṃ kosalaraṭṭhaṃ ekameghaṃ katvā vassāpehī’’ti āha.
ਸੋ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਏਕਂ વਲਾਹਕਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਏਕਂ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਮੇਘਗੀਤਂ ਗਾਯਨ੍ਤੋ ਪਾਚੀਨਲੋਕਧਾਤੁਅਭਿਮੁਖੋ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿ। ਪਾਚੀਨਦਿਸਾਭਾਗੇ ਖਲਮਣ੍ਡਲਮਤ੍ਤਂ ਏਕਂ ਮੇਘਮਣ੍ਡਲਂ ਉਟ੍ਠਾਯ ਸਤਪਟਲਂ ਸਹਸ੍ਸਪਟਲਂ ਹੁਤ੍વਾ ਅਭਿਤ੍ਥਨਯਨ੍ਤਂ વਿਜ੍ਜੁਲਤਾ ਨਿਚ੍ਛਾਰੇਨ੍ਤਂ ਅਧੋਮੁਖਠਪਿਤਉਦਕਕੁਮ੍ਭਾਕਾਰੇਨ વਿਸ੍ਸਨ੍ਦਮਾਨਂ ਸਕਲਂ ਕੋਸਲਰਟ੍ਠਂ ਮਹੋਘੇਨ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਿ। ਦੇવੋ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨਧਾਰਂ વਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਮੁਹੁਤ੍ਤੇਨੇવ ਤਂ ਮਹਾਸਰਂ ਪੂਰੇਸਿ। ਮਚ੍ਛਾ ਮਰਣਭਯਤੋ ਮੁਚ੍ਚਿਂਸੁ। ਕਾਕਾਦਯੋ ਅਪਤਿਟ੍ਠਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਨ ਕੇવਲਂ ਮਚ੍ਛਾ ਏવ, ਮਨੁਸ੍ਸਾਪਿ વਿવਿਧਸਸ੍ਸਾਨਿ ਸਮ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਾ ਚਤੁਪ੍ਪਦਾਦਯੋਪੀਤਿ ਸਬ੍ਬੇਪਿ વਸ੍ਸੂਪਜੀવਿਨੋ ਕਾਯਿਕਚੇਤਸਿਕਦੁਕ੍ਖਤੋ ਮੁਚ੍ਚਿਂਸੁ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā ekaṃ valāhakaṃ nivāsetvā ekaṃ pārupitvā meghagītaṃ gāyanto pācīnalokadhātuabhimukho pakkhandi. Pācīnadisābhāge khalamaṇḍalamattaṃ ekaṃ meghamaṇḍalaṃ uṭṭhāya satapaṭalaṃ sahassapaṭalaṃ hutvā abhitthanayantaṃ vijjulatā nicchārentaṃ adhomukhaṭhapitaudakakumbhākārena vissandamānaṃ sakalaṃ kosalaraṭṭhaṃ mahoghena ajjhotthari. Devo acchinnadhāraṃ vassanto muhutteneva taṃ mahāsaraṃ pūresi. Macchā maraṇabhayato mucciṃsu. Kākādayo apatiṭṭhā ahesuṃ. Na kevalaṃ macchā eva, manussāpi vividhasassāni sampādentā catuppadādayopīti sabbepi vassūpajīvino kāyikacetasikadukkhato mucciṃsu. Tena vuttaṃ –
੯੦.
90.
‘‘ਸਹ ਕਤੇ ਸਚ੍ਚવਰੇ, ਪਜ੍ਜੁਨ੍ਨੋ ਅਭਿਗਜ੍ਜਿਯ।
‘‘Saha kate saccavare, pajjunno abhigajjiya;
ਥਲਂ ਨਿਨ੍ਨਞ੍ਚ ਪੂਰੇਨ੍ਤੋ, ਖਣੇਨ ਅਭਿવਸ੍ਸਥਾ’’ਤਿ॥
Thalaṃ ninnañca pūrento, khaṇena abhivassathā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਖਣੇਨ ਅਭਿવਸ੍ਸਥਾਤਿ ਅਦਨ੍ਧਾਯਿਤ੍વਾ ਸਚ੍ਚਕਿਰਿਯਖਣੇਨੇવ ਅਭਿવਸ੍ਸਿ।
Tattha khaṇena abhivassathāti adandhāyitvā saccakiriyakhaṇeneva abhivassi.
੯੧. ਕਤ੍વਾ વੀਰਿਯਮੁਤ੍ਤਮਨ੍ਤਿ ਦੇવੇ ਅવਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਕਿਂ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਕੋਸਜ੍ਜਂ ਅਨਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਞਾਤਤ੍ਥਚਰਿਯਾਸਮ੍ਪਾਦਨਮੁਖੇਨ ਮਹਤੋ ਸਤ੍ਤਨਿਕਾਯਸ੍ਸ ਹਿਤਸੁਖਨਿਪ੍ਫਾਦਨਂ ਉਤ੍ਤਮਂ વੀਰਿਯਂ ਕਤ੍વਾ। ਸਚ੍ਚਤੇਜਬਲਸ੍ਸਿਤੋ ਮਮ ਸਚ੍ਚਾਨੁਭਾવਬਲਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਤਦਾ ਮਹਾਮੇਘਂ વਸ੍ਸਾਪੇਸਿਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਚੇਤਦੇવਂ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸਚ੍ਚੇਨ ਮੇ ਸਮੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਏਸਾ ਮੇ ਸਚ੍ਚਪਾਰਮੀ’’ਤਿ ਮਹਾਮਚ੍ਛਰਾਜਕਾਲੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਚ੍ਚਪਾਰਮਿਯਾ ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ।
91.Katvā vīriyamuttamanti deve avassante kiṃ kātabbanti kosajjaṃ anāpajjitvā ñātatthacariyāsampādanamukhena mahato sattanikāyassa hitasukhanipphādanaṃ uttamaṃ vīriyaṃ katvā. Saccatejabalassito mama saccānubhāvabalasannissito hutvā tadā mahāmeghaṃ vassāpesiṃ. Yasmā cetadevaṃ, tasmā ‘‘saccena me samo natthi, esā me saccapāramī’’ti mahāmaccharājakāle attano saccapāramiyā anaññasādhāraṇabhāvaṃ dassesi dhammarājā.
ਏવਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਮਹਾਕਰੁਣਾਯ ਸਮੁਸ੍ਸਾਹਿਤਹਦਯੋ ਸਕਲਰਟ੍ਠੇ ਮਹਾવਸ੍ਸਂ વਸ੍ਸਾਪਨવਸੇਨ ਮਹਾਜਨਂ ਮਰਣਦੁਕ੍ਖਤੋ ਮੋਚੇਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਯਥਾਕਮ੍ਮਂ ਗਤੋ।
Evaṃ mahāsatto mahākaruṇāya samussāhitahadayo sakalaraṭṭhe mahāvassaṃ vassāpanavasena mahājanaṃ maraṇadukkhato mocetvā jīvitapariyosāne yathākammaṃ gato.
ਤਦਾ ਪਜ੍ਜੁਨ੍ਨੋ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੋ ਅਹੋਸਿ, ਮਚ੍ਛਗਣਾ ਬੁਦ੍ਧਪਰਿਸਾ, ਮਚ੍ਛਰਾਜਾ ਲੋਕਨਾਥੋ।
Tadā pajjunno ānandatthero ahosi, macchagaṇā buddhaparisā, maccharājā lokanātho.
ਤਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਸੇਸਪਾਰਮਿਯੋਪਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤਬ੍ਬਾ। ਤਥਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਮਾਨਜਾਤਿਕਾਨਂ ਖਾਦਨਟ੍ਠਾਨੇ ਮਚ੍ਛਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਤਣ੍ਡੁਲਕਣਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਮਚ੍ਛਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਕਸ੍ਸਚਿਪਿ ਪਾਣਿਨੋ ਅਖਾਦਨਂ, ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਖਾਦਨਂ ਏਕਸਤ੍ਤਸ੍ਸਪਿ ਅવਿਹੇਠਨਂ, ਤਥਾ ਸਚ੍ਚਕਰਣੇਨ ਦੇવਸ੍ਸ વਸ੍ਸਾਪਨਂ, ਉਦਕੇ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣੇ ਕਲਲਗਹਨੇ ਨਿਮੁਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਨੁਭવਮਾਨਂ ਦੁਕ੍ਖਂ વੀਰਭਾવੇਨ ਅਗਣੇਤ੍વਾ ਞਾਤਿਸਙ੍ਘਸ੍ਸੇવ ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਹਦਯੇ ਕਤ੍વਾ ਅਸਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਭਾવੇਨ ਕਰੁਣਾਯਨਾ, ਤਥਾ ਚ ਪਟਿਪਤ੍ਤੀਤਿ ਏવਮਾਦਯੋ ਗੁਣਾਨੁਭਾવਾ વਿਭਾવੇਤਬ੍ਬਾਤਿ।
Tassa heṭṭhā vuttanayeneva sesapāramiyopi niddhāretabbā. Tathā attano samānajātikānaṃ khādanaṭṭhāne macchayoniyaṃ nibbattitvā taṇḍulakaṇamattampi macchaṃ ādiṃ katvā kassacipi pāṇino akhādanaṃ, tiṭṭhatu khādanaṃ ekasattassapi aviheṭhanaṃ, tathā saccakaraṇena devassa vassāpanaṃ, udake parikkhīṇe kalalagahane nimujjanavasena attanā anubhavamānaṃ dukkhaṃ vīrabhāvena agaṇetvā ñātisaṅghasseva taṃ dukkhaṃ attano hadaye katvā asahantassa sabbabhāvena karuṇāyanā, tathā ca paṭipattīti evamādayo guṇānubhāvā vibhāvetabbāti.
ਮਚ੍ਛਰਾਜਚਰਿਯਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Maccharājacariyāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਚਰਿਯਾਪਿਟਕਪਾਲ਼ਿ • Cariyāpiṭakapāḷi / ੧੦. ਮਚ੍ਛਰਾਜਚਰਿਯਾ • 10. Maccharājacariyā