| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๒. มจฺฉริสุตฺตวณฺณนา
2. Maccharisuttavaṇṇanā
๓๒. ปมชฺชนากาเรน ปวตฺตา อนุปลทฺธิ ปมาโทฯ เตน เอกนฺตโต สติรหิตา โหนฺตีติ วุตฺตํ ‘‘สติวิปฺปวาสลกฺขเณนา’’ติฯ ทิฎฺฐิวิจิกิจฺฉาทโย เจตฺถ ปมาเทเนว สงฺคหิตาฯ อิทานิ ยถา มจฺฉริยนิมิตฺตญฺจ ปมาทนิมิตฺตญฺจ ทานํ น ทียติ, ตํ ทเสฺสตุํ ‘‘เอกโจฺจ หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ปริกฺขยํ คมิสฺสตีติ โภคปริหานิํ คมิสฺสติฯ ขิฑฺฑาทีติ อาทิ-สเทฺทน มณฺฑนวิภูสนฉณนกฺขตฺตกิจฺจพฺยสนาทิํ สงฺคณฺหาติฯ ยสทายกนฺติ กิตฺติยสสฺส ปริวารยสสฺส จ ทายกํฯ สิรีทายกนฺติ โสภคฺคทายกํฯ สมฺปตฺติทายกนฺติ กุลโภครูปโภคสมฺปทาหิ สมฺปตฺติทายกํฯ ปุญฺญนฺติ วา อิธ ปุญฺญผลํ ทฎฺฐพฺพํ ‘‘เอวมิทํ ปุญฺญํ ปวฑฺฒตี’’ติอาทีสุ (ที. นิ. ๓.๘๐) วิยฯ อตฺถิ ทานสฺส ผลนฺติ เอตฺถ เทยฺยธมฺมสฺส อนวฎฺฐิตตํ พหุลสาธารณตํ, ตํ ปหาย คมนียตํ , ตพฺพิสยาย ปีติยา สาวชฺชตํ, ทานธมฺมสฺส อนญฺญสาธารณตํ อนุคามิกตํ, ตพฺพิสยาย ปีติยา อนวชฺชตํ, โลภาทิปาปธมฺมานํ วิโนทนํ, เสสปุญฺญานํ อุปนิสฺสยญฺจ ชานเนฺตนาติ วตฺตพฺพํฯ
32. Pamajjanākārena pavattā anupaladdhi pamādo. Tena ekantato satirahitā hontīti vuttaṃ ‘‘sativippavāsalakkhaṇenā’’ti. Diṭṭhivicikicchādayo cettha pamādeneva saṅgahitā. Idāni yathā macchariyanimittañca pamādanimittañca dānaṃ na dīyati, taṃ dassetuṃ ‘‘ekacco hī’’tiādi vuttaṃ. Parikkhayaṃ gamissatīti bhogaparihāniṃ gamissati. Khiḍḍādīti ādi-saddena maṇḍanavibhūsanachaṇanakkhattakiccabyasanādiṃ saṅgaṇhāti. Yasadāyakanti kittiyasassa parivārayasassa ca dāyakaṃ. Sirīdāyakanti sobhaggadāyakaṃ. Sampattidāyakanti kulabhogarūpabhogasampadāhi sampattidāyakaṃ. Puññanti vā idha puññaphalaṃ daṭṭhabbaṃ ‘‘evamidaṃ puññaṃ pavaḍḍhatī’’tiādīsu (dī. ni. 3.80) viya. Atthi dānassa phalanti ettha deyyadhammassa anavaṭṭhitataṃ bahulasādhāraṇataṃ, taṃ pahāya gamanīyataṃ , tabbisayāya pītiyā sāvajjataṃ, dānadhammassa anaññasādhāraṇataṃ anugāmikataṃ, tabbisayāya pītiyā anavajjataṃ, lobhādipāpadhammānaṃ vinodanaṃ, sesapuññānaṃ upanissayañca jānantenāti vattabbaṃ.
ตํเยว พาลนฺติ โย มจฺฉรี, ตเมวฯ อทานสีลา พาลาฯ เอกโจฺจ ธนสฺส ปริโภคปริกฺขยภเยน อตฺตนาปิ น ปริภุญฺชติ อติโลภเสฎฺฐิ วิยาติ อาห ‘‘อิธโลกปรโลเกสู’’ติฯ
Taṃyeva bālanti yo maccharī, tameva. Adānasīlā bālā. Ekacco dhanassa paribhogaparikkhayabhayena attanāpi na paribhuñjati atilobhaseṭṭhi viyāti āha ‘‘idhalokaparalokesū’’ti.
ยสฺมา เอกโจฺจ อทานสีโล ปุริโส อทฺธิเก ทิสฺวา ปสฺสโนฺตปิ น ปสฺสติ, เตสํ กถํ สุณโนฺตปิ น สุโณติ, สยํ กิญฺจิ น กเถติ, อทาตุกมฺยตาถเมฺภ พโทฺธ โหติ, ตสฺมา ตตฺถ มตลิงฺคานิ อุปลพฺภนฺติเยวาติ อาห ‘‘อทานสีลตาย มรเณน มเตสู’’ติฯ อฎฺฐกถายํ ปน ทานมตฺตเมว คเหตฺวา มเตนสฺส สมตํ ทเสฺสตุํ ‘‘ยถา หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ทานสีลสฺส ปน อมตลิงฺคานิ วุตฺตวิปริยายโต เวทิตพฺพานิฯ วชนฺติ ปุถุเตฺต เอกวจนํ, ตสฺมา วจนวิปลฺลาเสน วุตฺตนฺติ อาห ‘‘สห วชนฺตา’’ติฯ ทานสีลาทิธโมฺม ปุราตโน, น อชฺชตโนติ สนนฺตโน, โส เอเตสุ อตฺถีติ สนนฺตนา, ปณฺฑิตา, เตสํ ธมฺมาติ เตสํ วเสนปิ ธโมฺม สนนฺตโนติ อาห ‘‘สนนฺตนานํ วา ปณฺฑิตานํ เอส ธโมฺม’’ติฯ อปฺปสฺมิมฺปิ เทยฺยธเมฺม สติ เอเก ทานํ ททนฺติ, เอเก น ททนฺติ มจฺฉริภาวาฯ สหสฺสทานสทิสาติ เอกาปิ ทกฺขิณา ปริจฺจาคเจตนาย อุฬารภาวโต สหสฺสทานสทิสา โหติฯ
Yasmā ekacco adānasīlo puriso addhike disvā passantopi na passati, tesaṃ kathaṃ suṇantopi na suṇoti, sayaṃ kiñci na katheti, adātukamyatāthambhe baddho hoti, tasmā tattha mataliṅgāni upalabbhantiyevāti āha ‘‘adānasīlatāya maraṇena matesū’’ti. Aṭṭhakathāyaṃ pana dānamattameva gahetvā matenassa samataṃ dassetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. Dānasīlassa pana amataliṅgāni vuttavipariyāyato veditabbāni. Vajanti puthutte ekavacanaṃ, tasmā vacanavipallāsena vuttanti āha ‘‘saha vajantā’’ti. Dānasīlādidhammo purātano, na ajjatanoti sanantano, so etesu atthīti sanantanā, paṇḍitā, tesaṃ dhammāti tesaṃ vasenapi dhammo sanantanoti āha ‘‘sanantanānaṃ vā paṇḍitānaṃ esa dhammo’’ti. Appasmimpi deyyadhamme sati eke dānaṃ dadanti, eke na dadanti maccharibhāvā. Sahassadānasadisāti ekāpi dakkhiṇā pariccāgacetanāya uḷārabhāvato sahassadānasadisā hoti.
ทุรนุคมโนติ อสมงฺคินา อนุคนฺตุํ ทุกฺกโรฯ อนนุคมนญฺจสฺส ธมฺมสฺส อปูรณเมวาติ อาห ‘‘ทุปฺปูโร’’ติฯ ‘‘ธมฺมํ จเร’’ติ อยํ ธมฺมจริยา คหฎฺฐสฺส วเสน อารทฺธาติ อาห ‘‘ทสกุสลกมฺมปถธมฺมํ จรตี’’ติฯ เตนาห ‘‘ทารญฺจ โปส’’นฺติฯ สมุญฺชกนฺติ กสฺสเกหิ อตฺตนา กาตพฺพํ กตฺวา วิสฎฺฐธญฺญกรณโต ขเล อุญฺฉาจริยวเสน สมุญฺชนิอาทินา ฉฑฺฑิตธญฺญสํหรณํฯ เตนาห ‘‘โย อปิ…เป.… สมุญฺชกํ จรตี’’ติฯ เอเตนาติ สตสหสฺสสหสฺสยาคิคฺคหเณน ทสนฺนมฺปิ ภิกฺขุโกฎีนํ ปิณฺฑปาโต ทสฺสิโต โหติฯ ‘‘ทิโนฺน’’ติ ปทํ อาเนตฺวา โยชนาฯ ทสนฺนํ วา กหาปณโกฎีนํ ปิณฺฑปาโตติ ทสนฺนํ กหาปณโกฎีนํ วินิยุญฺชนวเสน สมฺปาทิตปิณฺฑปาโตฯ ตยิทํ สตสหสฺสํ สหสฺสยาคีนํ ทานํ เอตฺตกํ โหตีติ กตฺวา วุตฺตํฯ สมุญฺชกํ จรโนฺตปีติ สมุญฺชกํ จริตฺวาปิ, สมุญฺชกจรณเหตูติ อโตฺถฯ เสสปททฺวเยปิ เอเสว นโยฯ ทารํ โปเสโนฺตปิ ธมฺมํ จรติ, อปฺปกสฺมิํ ททโนฺตปิ ธมฺมํ จรตีติ โยชนาฯ ตถาวิธสฺสาติ ตาทิสสฺส ตถาธมฺมจาริโน ยา ธมฺมจริยา, ตสฺสา กลมฺปิ นคฺฆนฺติ เอเต สหสฺสยาคิโน อตฺตโน สหสฺสยาคิตายฯ ยํ เตน ทลิเทฺทนาติอาทิ ตเสฺสวตฺถสฺส วิวรณํฯ สเพฺพสมฺปิ เตสนฺติ ‘‘สตํสหสฺสานํ สหสฺสยาคิน’’นฺติ วุตฺตานํ เตสํ สเพฺพสมฺปิฯ อิตเรสนฺติ ‘‘ตถาวิธสฺสา’’ติ วุตฺตปุริสโต อเญฺญสํฯ ทสโกฎิสหสฺสทานนฺติ ทสโกฎิสงฺขาตํ ตโต อเนกสหสฺสเภทตาย สหสฺสทานํฯ
Duranugamanoti asamaṅginā anugantuṃ dukkaro. Ananugamanañcassa dhammassa apūraṇamevāti āha ‘‘duppūro’’ti. ‘‘Dhammaṃ care’’ti ayaṃ dhammacariyā gahaṭṭhassa vasena āraddhāti āha ‘‘dasakusalakammapathadhammaṃ caratī’’ti. Tenāha ‘‘dārañca posa’’nti. Samuñjakanti kassakehi attanā kātabbaṃ katvā visaṭṭhadhaññakaraṇato khale uñchācariyavasena samuñjaniādinā chaḍḍitadhaññasaṃharaṇaṃ. Tenāha ‘‘yo api…pe… samuñjakaṃ caratī’’ti. Etenāti satasahassasahassayāgiggahaṇena dasannampi bhikkhukoṭīnaṃ piṇḍapāto dassito hoti. ‘‘Dinno’’ti padaṃ ānetvā yojanā. Dasannaṃ vā kahāpaṇakoṭīnaṃ piṇḍapātoti dasannaṃ kahāpaṇakoṭīnaṃ viniyuñjanavasena sampāditapiṇḍapāto. Tayidaṃ satasahassaṃ sahassayāgīnaṃ dānaṃ ettakaṃ hotīti katvā vuttaṃ. Samuñjakaṃ carantopīti samuñjakaṃ caritvāpi, samuñjakacaraṇahetūti attho. Sesapadadvayepi eseva nayo. Dāraṃ posentopi dhammaṃ carati, appakasmiṃ dadantopi dhammaṃ caratīti yojanā. Tathāvidhassāti tādisassa tathādhammacārino yā dhammacariyā, tassā kalampi nagghanti ete sahassayāgino attano sahassayāgitāya. Yaṃ tena daliddenātiādi tassevatthassa vivaraṇaṃ. Sabbesampi tesanti ‘‘sataṃsahassānaṃ sahassayāgina’’nti vuttānaṃ tesaṃ sabbesampi. Itaresanti ‘‘tathāvidhassā’’ti vuttapurisato aññesaṃ. Dasakoṭisahassadānanti dasakoṭisaṅkhātaṃ tato anekasahassabhedatāya sahassadānaṃ.
‘‘กลํ นคฺฆตี’’ติ อิทํ เตสํ ทานโต อิมสฺส ทานสฺส อุฬารตรภาเวน วิปุลตรภาเวน วิปุลตรผลตาย วุตฺตนฺติ อาห ‘‘กถํ นุ โข เอตํ มหปฺผลตรนฺติ ชานนตฺถ’’นฺติฯ ปจฺจยวิเสเสน มหตฺตํ คโตติ มหคฺคโต, อุฬาโรติ อโตฺถฯ เตนาห ‘‘วิปุลเสฺสตํ เววจน’’นฺติฯ สเมนาติ ญาเยน, ธเมฺมนาติ อโตฺถฯ วิสเมติ น สเม มจฺฉริยลกฺขณปฺปเตฺตฯ เฉตฺวาติ ปีเฬตฺวาฯ ตํ ปน ปีฬนํ โปถนนฺติ ทเสฺสโนฺต ‘‘โปเถตฺวา’’ติ อาหฯ อสฺสุมุขาติ ตินฺตอสฺสุมุขสมฺมิสฺสา ปรํ โรทาเปตฺวาฯ มหาทานนฺติ ยถาวุตฺตํ พหุเทยฺยธมฺมสฺส ปริจฺจชเนน มหนฺตทานํฯ อุปฺปตฺติยา อปริสุทฺธตายาติ อชฺฌาสยสฺส เทยฺยธมฺมคเวสนาย จ สุทฺธตาย มลีนตฺตาฯ อิตรํ ธมฺมจริยาย นิพฺพตฺติตทานํฯ ปริตฺตทานนฺติ ปริตฺตสฺส เทยฺยธมฺมสฺส วเสน ปริตฺตทานํฯ อตฺตโน อุปฺปตฺติยา ปริสุทฺธตายาติ อชฺฌาสยสฺส เทยฺยธมฺมคเวสนาย จ วิสุทฺธตายฯ เอวนฺติอาทิมาหาติ ‘‘เอวํ สหสฺสานํ สหสฺสยาคิน’’นฺติ อโวจฯ ตตฺถ สหสฺสานนฺติ สตํสหสฺสานํฯ คาถาพนฺธสุขตฺถํ สตคฺคหณํ น กตํฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ
‘‘Kalaṃ nagghatī’’ti idaṃ tesaṃ dānato imassa dānassa uḷāratarabhāvena vipulatarabhāvena vipulataraphalatāya vuttanti āha ‘‘kathaṃ nu kho etaṃ mahapphalataranti jānanattha’’nti. Paccayavisesena mahattaṃ gatoti mahaggato, uḷāroti attho. Tenāha ‘‘vipulassetaṃ vevacana’’nti. Samenāti ñāyena, dhammenāti attho. Visameti na same macchariyalakkhaṇappatte. Chetvāti pīḷetvā. Taṃ pana pīḷanaṃ pothananti dassento ‘‘pothetvā’’ti āha. Assumukhāti tintaassumukhasammissā paraṃ rodāpetvā. Mahādānanti yathāvuttaṃ bahudeyyadhammassa pariccajanena mahantadānaṃ. Uppattiyā aparisuddhatāyāti ajjhāsayassa deyyadhammagavesanāya ca suddhatāya malīnattā. Itaraṃ dhammacariyāya nibbattitadānaṃ. Parittadānanti parittassa deyyadhammassa vasena parittadānaṃ. Attano uppattiyā parisuddhatāyāti ajjhāsayassa deyyadhammagavesanāya ca visuddhatāya. Evantiādimāhāti ‘‘evaṃ sahassānaṃ sahassayāgina’’nti avoca. Tattha sahassānanti sataṃsahassānaṃ. Gāthābandhasukhatthaṃ sataggahaṇaṃ na kataṃ. Sesaṃ vuttanayameva.
มจฺฉริสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Maccharisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๒. มจฺฉริสุตฺตํ • 2. Maccharisuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๒. มจฺฉริสุตฺตวณฺณนา • 2. Maccharisuttavaṇṇanā
