| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
២. មច្ឆរិសុត្តវណ្ណនា
2. Maccharisuttavaṇṇanā
៣២. បមជ្ជនាការេន បវត្តា អនុបលទ្ធិ បមាទោ។ តេន ឯកន្តតោ សតិរហិតា ហោន្តីតិ វុត្តំ ‘‘សតិវិប្បវាសលក្ខណេនា’’តិ។ ទិដ្ឋិវិចិកិច្ឆាទយោ ចេត្ថ បមាទេនេវ សង្គហិតា។ ឥទានិ យថា មច្ឆរិយនិមិត្តញ្ច បមាទនិមិត្តញ្ច ទានំ ន ទីយតិ, តំ ទស្សេតុំ ‘‘ឯកច្ចោ ហី’’តិអាទិ វុត្តំ។ បរិក្ខយំ គមិស្សតីតិ ភោគបរិហានិំ គមិស្សតិ។ ខិឌ្ឌាទីតិ អាទិ-សទ្ទេន មណ្ឌនវិភូសនឆណនក្ខត្តកិច្ចព្យសនាទិំ សង្គណ្ហាតិ។ យសទាយកន្តិ កិត្តិយសស្ស បរិវារយសស្ស ច ទាយកំ។ សិរីទាយកន្តិ សោភគ្គទាយកំ។ សម្បត្តិទាយកន្តិ កុលភោគរូបភោគសម្បទាហិ សម្បត្តិទាយកំ។ បុញ្ញន្តិ វា ឥធ បុញ្ញផលំ ទដ្ឋព្ពំ ‘‘ឯវមិទំ បុញ្ញំ បវឌ្ឍតី’’តិអាទីសុ (ទី. និ. ៣.៨០) វិយ។ អត្ថិ ទានស្ស ផលន្តិ ឯត្ថ ទេយ្យធម្មស្ស អនវដ្ឋិតតំ ពហុលសាធារណតំ, តំ បហាយ គមនីយតំ , តព្ពិសយាយ បីតិយា សាវជ្ជតំ, ទានធម្មស្ស អនញ្ញសាធារណតំ អនុគាមិកតំ, តព្ពិសយាយ បីតិយា អនវជ្ជតំ, លោភាទិបាបធម្មានំ វិនោទនំ, សេសបុញ្ញានំ ឧបនិស្សយញ្ច ជានន្តេនាតិ វត្តព្ពំ។
32. Pamajjanākārena pavattā anupaladdhi pamādo. Tena ekantato satirahitā hontīti vuttaṃ ‘‘sativippavāsalakkhaṇenā’’ti. Diṭṭhivicikicchādayo cettha pamādeneva saṅgahitā. Idāni yathā macchariyanimittañca pamādanimittañca dānaṃ na dīyati, taṃ dassetuṃ ‘‘ekacco hī’’tiādi vuttaṃ. Parikkhayaṃ gamissatīti bhogaparihāniṃ gamissati. Khiḍḍādīti ādi-saddena maṇḍanavibhūsanachaṇanakkhattakiccabyasanādiṃ saṅgaṇhāti. Yasadāyakanti kittiyasassa parivārayasassa ca dāyakaṃ. Sirīdāyakanti sobhaggadāyakaṃ. Sampattidāyakanti kulabhogarūpabhogasampadāhi sampattidāyakaṃ. Puññanti vā idha puññaphalaṃ daṭṭhabbaṃ ‘‘evamidaṃ puññaṃ pavaḍḍhatī’’tiādīsu (dī. ni. 3.80) viya. Atthi dānassa phalanti ettha deyyadhammassa anavaṭṭhitataṃ bahulasādhāraṇataṃ, taṃ pahāya gamanīyataṃ , tabbisayāya pītiyā sāvajjataṃ, dānadhammassa anaññasādhāraṇataṃ anugāmikataṃ, tabbisayāya pītiyā anavajjataṃ, lobhādipāpadhammānaṃ vinodanaṃ, sesapuññānaṃ upanissayañca jānantenāti vattabbaṃ.
តំយេវ ពាលន្តិ យោ មច្ឆរី, តមេវ។ អទានសីលា ពាលា។ ឯកច្ចោ ធនស្ស បរិភោគបរិក្ខយភយេន អត្តនាបិ ន បរិភុញ្ជតិ អតិលោភសេដ្ឋិ វិយាតិ អាហ ‘‘ឥធលោកបរលោកេសូ’’តិ។
Taṃyeva bālanti yo maccharī, tameva. Adānasīlā bālā. Ekacco dhanassa paribhogaparikkhayabhayena attanāpi na paribhuñjati atilobhaseṭṭhi viyāti āha ‘‘idhalokaparalokesū’’ti.
យស្មា ឯកច្ចោ អទានសីលោ បុរិសោ អទ្ធិកេ ទិស្វា បស្សន្តោបិ ន បស្សតិ, តេសំ កថំ សុណន្តោបិ ន សុណោតិ, សយំ កិញ្ចិ ន កថេតិ, អទាតុកម្យតាថម្ភេ ពទ្ធោ ហោតិ, តស្មា តត្ថ មតលិង្គានិ ឧបលព្ភន្តិយេវាតិ អាហ ‘‘អទានសីលតាយ មរណេន មតេសូ’’តិ។ អដ្ឋកថាយំ បន ទានមត្តមេវ គហេត្វា មតេនស្ស សមតំ ទស្សេតុំ ‘‘យថា ហី’’តិអាទិ វុត្តំ។ ទានសីលស្ស បន អមតលិង្គានិ វុត្តវិបរិយាយតោ វេទិតព្ពានិ។ វជន្តិ បុថុត្តេ ឯកវចនំ, តស្មា វចនវិបល្លាសេន វុត្តន្តិ អាហ ‘‘សហ វជន្តា’’តិ។ ទានសីលាទិធម្មោ បុរាតនោ, ន អជ្ជតនោតិ សនន្តនោ, សោ ឯតេសុ អត្ថីតិ សនន្តនា, បណ្ឌិតា, តេសំ ធម្មាតិ តេសំ វសេនបិ ធម្មោ សនន្តនោតិ អាហ ‘‘សនន្តនានំ វា បណ្ឌិតានំ ឯស ធម្មោ’’តិ។ អប្បស្មិម្បិ ទេយ្យធម្មេ សតិ ឯកេ ទានំ ទទន្តិ, ឯកេ ន ទទន្តិ មច្ឆរិភាវា។ សហស្សទានសទិសាតិ ឯកាបិ ទក្ខិណា បរិច្ចាគចេតនាយ ឧឡារភាវតោ សហស្សទានសទិសា ហោតិ។
Yasmā ekacco adānasīlo puriso addhike disvā passantopi na passati, tesaṃ kathaṃ suṇantopi na suṇoti, sayaṃ kiñci na katheti, adātukamyatāthambhe baddho hoti, tasmā tattha mataliṅgāni upalabbhantiyevāti āha ‘‘adānasīlatāya maraṇena matesū’’ti. Aṭṭhakathāyaṃ pana dānamattameva gahetvā matenassa samataṃ dassetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. Dānasīlassa pana amataliṅgāni vuttavipariyāyato veditabbāni. Vajanti puthutte ekavacanaṃ, tasmā vacanavipallāsena vuttanti āha ‘‘saha vajantā’’ti. Dānasīlādidhammo purātano, na ajjatanoti sanantano, so etesu atthīti sanantanā, paṇḍitā, tesaṃ dhammāti tesaṃ vasenapi dhammo sanantanoti āha ‘‘sanantanānaṃ vā paṇḍitānaṃ esa dhammo’’ti. Appasmimpi deyyadhamme sati eke dānaṃ dadanti, eke na dadanti maccharibhāvā. Sahassadānasadisāti ekāpi dakkhiṇā pariccāgacetanāya uḷārabhāvato sahassadānasadisā hoti.
ទុរនុគមនោតិ អសមង្គិនា អនុគន្តុំ ទុក្ករោ។ អននុគមនញ្ចស្ស ធម្មស្ស អបូរណមេវាតិ អាហ ‘‘ទុប្បូរោ’’តិ។ ‘‘ធម្មំ ចរេ’’តិ អយំ ធម្មចរិយា គហដ្ឋស្ស វសេន អារទ្ធាតិ អាហ ‘‘ទសកុសលកម្មបថធម្មំ ចរតី’’តិ។ តេនាហ ‘‘ទារញ្ច បោស’’ន្តិ។ សមុញ្ជកន្តិ កស្សកេហិ អត្តនា កាតព្ពំ កត្វា វិសដ្ឋធញ្ញករណតោ ខលេ ឧញ្ឆាចរិយវសេន សមុញ្ជនិអាទិនា ឆឌ្ឌិតធញ្ញសំហរណំ។ តេនាហ ‘‘យោ អបិ…បេ.… សមុញ្ជកំ ចរតី’’តិ។ ឯតេនាតិ សតសហស្សសហស្សយាគិគ្គហណេន ទសន្នម្បិ ភិក្ខុកោដីនំ បិណ្ឌបាតោ ទស្សិតោ ហោតិ។ ‘‘ទិន្នោ’’តិ បទំ អានេត្វា យោជនា។ ទសន្នំ វា កហាបណកោដីនំ បិណ្ឌបាតោតិ ទសន្នំ កហាបណកោដីនំ វិនិយុញ្ជនវសេន សម្បាទិតបិណ្ឌបាតោ។ តយិទំ សតសហស្សំ សហស្សយាគីនំ ទានំ ឯត្តកំ ហោតីតិ កត្វា វុត្តំ។ សមុញ្ជកំ ចរន្តោបីតិ សមុញ្ជកំ ចរិត្វាបិ, សមុញ្ជកចរណហេតូតិ អត្ថោ។ សេសបទទ្វយេបិ ឯសេវ នយោ។ ទារំ បោសេន្តោបិ ធម្មំ ចរតិ, អប្បកស្មិំ ទទន្តោបិ ធម្មំ ចរតីតិ យោជនា។ តថាវិធស្សាតិ តាទិសស្ស តថាធម្មចារិនោ យា ធម្មចរិយា, តស្សា កលម្បិ នគ្ឃន្តិ ឯតេ សហស្សយាគិនោ អត្តនោ សហស្សយាគិតាយ។ យំ តេន ទលិទ្ទេនាតិអាទិ តស្សេវត្ថស្ស វិវរណំ។ សព្ពេសម្បិ តេសន្តិ ‘‘សតំសហស្សានំ សហស្សយាគិន’’ន្តិ វុត្តានំ តេសំ សព្ពេសម្បិ។ ឥតរេសន្តិ ‘‘តថាវិធស្សា’’តិ វុត្តបុរិសតោ អញ្ញេសំ។ ទសកោដិសហស្សទានន្តិ ទសកោដិសង្ខាតំ តតោ អនេកសហស្សភេទតាយ សហស្សទានំ។
Duranugamanoti asamaṅginā anugantuṃ dukkaro. Ananugamanañcassa dhammassa apūraṇamevāti āha ‘‘duppūro’’ti. ‘‘Dhammaṃ care’’ti ayaṃ dhammacariyā gahaṭṭhassa vasena āraddhāti āha ‘‘dasakusalakammapathadhammaṃ caratī’’ti. Tenāha ‘‘dārañca posa’’nti. Samuñjakanti kassakehi attanā kātabbaṃ katvā visaṭṭhadhaññakaraṇato khale uñchācariyavasena samuñjaniādinā chaḍḍitadhaññasaṃharaṇaṃ. Tenāha ‘‘yo api…pe… samuñjakaṃ caratī’’ti. Etenāti satasahassasahassayāgiggahaṇena dasannampi bhikkhukoṭīnaṃ piṇḍapāto dassito hoti. ‘‘Dinno’’ti padaṃ ānetvā yojanā. Dasannaṃ vā kahāpaṇakoṭīnaṃ piṇḍapātoti dasannaṃ kahāpaṇakoṭīnaṃ viniyuñjanavasena sampāditapiṇḍapāto. Tayidaṃ satasahassaṃ sahassayāgīnaṃ dānaṃ ettakaṃ hotīti katvā vuttaṃ. Samuñjakaṃ carantopīti samuñjakaṃ caritvāpi, samuñjakacaraṇahetūti attho. Sesapadadvayepi eseva nayo. Dāraṃ posentopi dhammaṃ carati, appakasmiṃ dadantopi dhammaṃ caratīti yojanā. Tathāvidhassāti tādisassa tathādhammacārino yā dhammacariyā, tassā kalampi nagghanti ete sahassayāgino attano sahassayāgitāya. Yaṃ tena daliddenātiādi tassevatthassa vivaraṇaṃ. Sabbesampi tesanti ‘‘sataṃsahassānaṃ sahassayāgina’’nti vuttānaṃ tesaṃ sabbesampi. Itaresanti ‘‘tathāvidhassā’’ti vuttapurisato aññesaṃ. Dasakoṭisahassadānanti dasakoṭisaṅkhātaṃ tato anekasahassabhedatāya sahassadānaṃ.
‘‘កលំ នគ្ឃតី’’តិ ឥទំ តេសំ ទានតោ ឥមស្ស ទានស្ស ឧឡារតរភាវេន វិបុលតរភាវេន វិបុលតរផលតាយ វុត្តន្តិ អាហ ‘‘កថំ នុ ខោ ឯតំ មហប្ផលតរន្តិ ជាននត្ថ’’ន្តិ។ បច្ចយវិសេសេន មហត្តំ គតោតិ មហគ្គតោ, ឧឡារោតិ អត្ថោ។ តេនាហ ‘‘វិបុលស្សេតំ វេវចន’’ន្តិ។ សមេនាតិ ញាយេន, ធម្មេនាតិ អត្ថោ។ វិសមេតិ ន សមេ មច្ឆរិយលក្ខណប្បត្តេ។ ឆេត្វាតិ បីឡេត្វា។ តំ បន បីឡនំ បោថនន្តិ ទស្សេន្តោ ‘‘បោថេត្វា’’តិ អាហ។ អស្សុមុខាតិ តិន្តអស្សុមុខសម្មិស្សា បរំ រោទាបេត្វា។ មហាទានន្តិ យថាវុត្តំ ពហុទេយ្យធម្មស្ស បរិច្ចជនេន មហន្តទានំ។ ឧប្បត្តិយា អបរិសុទ្ធតាយាតិ អជ្ឈាសយស្ស ទេយ្យធម្មគវេសនាយ ច សុទ្ធតាយ មលីនត្តា។ ឥតរំ ធម្មចរិយាយ និព្ពត្តិតទានំ។ បរិត្តទានន្តិ បរិត្តស្ស ទេយ្យធម្មស្ស វសេន បរិត្តទានំ។ អត្តនោ ឧប្បត្តិយា បរិសុទ្ធតាយាតិ អជ្ឈាសយស្ស ទេយ្យធម្មគវេសនាយ ច វិសុទ្ធតាយ។ ឯវន្តិអាទិមាហាតិ ‘‘ឯវំ សហស្សានំ សហស្សយាគិន’’ន្តិ អវោច។ តត្ថ សហស្សានន្តិ សតំសហស្សានំ។ គាថាពន្ធសុខត្ថំ សតគ្គហណំ ន កតំ។ សេសំ វុត្តនយមេវ។
‘‘Kalaṃ nagghatī’’ti idaṃ tesaṃ dānato imassa dānassa uḷāratarabhāvena vipulatarabhāvena vipulataraphalatāya vuttanti āha ‘‘kathaṃ nu kho etaṃ mahapphalataranti jānanattha’’nti. Paccayavisesena mahattaṃ gatoti mahaggato, uḷāroti attho. Tenāha ‘‘vipulassetaṃ vevacana’’nti. Samenāti ñāyena, dhammenāti attho. Visameti na same macchariyalakkhaṇappatte. Chetvāti pīḷetvā. Taṃ pana pīḷanaṃ pothananti dassento ‘‘pothetvā’’ti āha. Assumukhāti tintaassumukhasammissā paraṃ rodāpetvā. Mahādānanti yathāvuttaṃ bahudeyyadhammassa pariccajanena mahantadānaṃ. Uppattiyā aparisuddhatāyāti ajjhāsayassa deyyadhammagavesanāya ca suddhatāya malīnattā. Itaraṃ dhammacariyāya nibbattitadānaṃ. Parittadānanti parittassa deyyadhammassa vasena parittadānaṃ. Attano uppattiyā parisuddhatāyāti ajjhāsayassa deyyadhammagavesanāya ca visuddhatāya. Evantiādimāhāti ‘‘evaṃ sahassānaṃ sahassayāgina’’nti avoca. Tattha sahassānanti sataṃsahassānaṃ. Gāthābandhasukhatthaṃ sataggahaṇaṃ na kataṃ. Sesaṃ vuttanayameva.
មច្ឆរិសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Maccharisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ២. មច្ឆរិសុត្តំ • 2. Maccharisuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ២. មច្ឆរិសុត្តវណ្ណនា • 2. Maccharisuttavaṇṇanā
