Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ജാതക-അട്ഠകഥാ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[൨൮൮] ൮. മച്ഛുദ്ദാനജാതകവണ്ണനാ
[288] 8. Macchuddānajātakavaṇṇanā
അഗ്ഘന്തി മച്ഛാതി ഇദം സത്ഥാ ജേതവനേ വിഹരന്തോ ഏകം കൂടവാണിജം ആരബ്ഭ കഥേസി. വത്ഥു ഹേട്ഠാ കഥിതമേവ.
Agghanti macchāti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ kūṭavāṇijaṃ ārabbha kathesi. Vatthu heṭṭhā kathitameva.
അതീതേ ബാരാണസിയം ബ്രഹ്മദത്തേ രജ്ജം കാരേന്തേ ബോധിസത്തോ കുടുമ്ബികകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ വിഞ്ഞുതം പത്തോ കുടുമ്ബം സണ്ഠപേസി. കനിട്ഠഭാതാപിസ്സ അത്ഥി, തേസം അപരഭാഗേ പിതാ കാലകതോ. തേ ഏകദിവസം ‘‘പിതു സന്തകം വോഹാരം സാധേസ്സാമാ’’തി ഏകം ഗാമം ഗന്ത്വാ കഹാപണസഹസ്സം ലഭിത്വാ ആഗച്ഛന്താ നദീതിത്ഥേ നാവം പടിമാനേന്താ പുടഭത്തം ഭുഞ്ജിംസു. ബോധിസത്തോ അതിരേകഭത്തം ഗങ്ഗായ മച്ഛാനം ദത്വാ നദീദേവതായ പത്തിം അദാസി. ദേവതാ പത്തിം അനുമോദിത്വായേവ ദിബ്ബേന യസേന വഡ്ഢിത്വാ അത്തനോ യസവുഡ്ഢിം ആവജ്ജമാനാ തം കാരണം അഞ്ഞാസി. ബോധിസത്തോപി വാലികായം ഉത്തരാസങ്ഗം പത്ഥരിത്വാ നിപന്നോ നിദ്ദം ഓക്കമി, കനിട്ഠഭാതാ പനസ്സ ഥോകം ചോരപകതികോ. സോ തേ കഹാപണേ ബോധിസത്തസ്സ അദത്വാ സയമേവ ഗണ്ഹിതുകാമതായ കഹാപണഭണ്ഡികസദിസം ഏകം സക്ഖരഭണ്ഡികം കത്വാ ദ്വേപി ഭണ്ഡികാ ഏകതോവ ഠപേസി. തേസം നാവം അഭിരുഹിത്വാ ഗങ്ഗാമജ്ഝഗതാനം കനിട്ഠോ നാവം ഖോഭേത്വാ ‘‘സക്ഖരഭണ്ഡികം ഉദകേ ഖിപിസ്സാമീ’’തി സഹസ്സഭണ്ഡികം ഖിപിത്വാ ‘‘ഭാതിക, സഹസ്സഭണ്ഡികാ ഉദകേ പതിതാ, കിന്തി കരോമാ’’തി ആഹ. ‘‘ഉദകേ പതിതായ കിം കരിസ്സാമ, മാ ചിന്തയീ’’തി. നദീദേവതാ ചിന്തേസി – ‘‘അഹം ഇമിനാ ദിന്നപത്തിം അനുമോദിത്വാ ദിബ്ബയസേന വഡ്ഢിത്വാ ഏതസ്സ സന്തകം രക്ഖിസ്സാമീ’’തി അത്തനോ ആനുഭാവേന തം ഭണ്ഡികം ഏകം മഹാമച്ഛം ഗിലാപേത്വാ സയം ആരക്ഖം ഗണ്ഹി. സോപി ചോരോ ഗേഹം ഗന്ത്വാ ‘‘ഭാതാ മേ വഞ്ചിതോ’’തി ഭണ്ഡികം മോചേന്തോ സക്ഖരാ പസ്സിത്വാ ഹദയേന സുസ്സന്തേന മഞ്ചസ്സ അടനിം ഉപഗൂഹിത്വാ നിപജ്ജി.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto kuṭumbikakule nibbattitvā viññutaṃ patto kuṭumbaṃ saṇṭhapesi. Kaniṭṭhabhātāpissa atthi, tesaṃ aparabhāge pitā kālakato. Te ekadivasaṃ ‘‘pitu santakaṃ vohāraṃ sādhessāmā’’ti ekaṃ gāmaṃ gantvā kahāpaṇasahassaṃ labhitvā āgacchantā nadītitthe nāvaṃ paṭimānentā puṭabhattaṃ bhuñjiṃsu. Bodhisatto atirekabhattaṃ gaṅgāya macchānaṃ datvā nadīdevatāya pattiṃ adāsi. Devatā pattiṃ anumoditvāyeva dibbena yasena vaḍḍhitvā attano yasavuḍḍhiṃ āvajjamānā taṃ kāraṇaṃ aññāsi. Bodhisattopi vālikāyaṃ uttarāsaṅgaṃ pattharitvā nipanno niddaṃ okkami, kaniṭṭhabhātā panassa thokaṃ corapakatiko. So te kahāpaṇe bodhisattassa adatvā sayameva gaṇhitukāmatāya kahāpaṇabhaṇḍikasadisaṃ ekaṃ sakkharabhaṇḍikaṃ katvā dvepi bhaṇḍikā ekatova ṭhapesi. Tesaṃ nāvaṃ abhiruhitvā gaṅgāmajjhagatānaṃ kaniṭṭho nāvaṃ khobhetvā ‘‘sakkharabhaṇḍikaṃ udake khipissāmī’’ti sahassabhaṇḍikaṃ khipitvā ‘‘bhātika, sahassabhaṇḍikā udake patitā, kinti karomā’’ti āha. ‘‘Udake patitāya kiṃ karissāma, mā cintayī’’ti. Nadīdevatā cintesi – ‘‘ahaṃ iminā dinnapattiṃ anumoditvā dibbayasena vaḍḍhitvā etassa santakaṃ rakkhissāmī’’ti attano ānubhāvena taṃ bhaṇḍikaṃ ekaṃ mahāmacchaṃ gilāpetvā sayaṃ ārakkhaṃ gaṇhi. Sopi coro gehaṃ gantvā ‘‘bhātā me vañcito’’ti bhaṇḍikaṃ mocento sakkharā passitvā hadayena sussantena mañcassa aṭaniṃ upagūhitvā nipajji.
തദാ കേവട്ടാ മച്ഛഗഹണത്ഥായ ജാലം ഖിപിംസു. സോ മച്ഛോ ദേവതാനുഭാവേന ജാലം പാവിസി. കേവട്ടാ തം ഗഹേത്വാ വിക്കിണിതും നഗരം പവിട്ഠാ. മനുസ്സാ മഹാമച്ഛം ദിസ്വാ മൂലം പുച്ഛന്തി. കേവട്ടാ ‘‘കഹാപണസഹസ്സഞ്ച സത്ത ച മാസകേ ദത്വാ ഗണ്ഹഥാ’’തി വദന്തി. മനുസ്സാ ‘‘സഹസ്സഗ്ഘനകമച്ഛോപി നോ ദിട്ഠോ’’തി പരിഹാസം കരോന്തി. കേവട്ടാ മച്ഛം ഗഹേത്വാ ബോധിസത്തസ്സ ഘരദ്വാരം ഗന്ത്വാ ‘‘ഇമം മച്ഛം ഗണ്ഹഥാ’’തി ആഹംസു. ‘‘കിമസ്സ മൂല’’ന്തി? ‘‘സത്ത മാസകേ ദത്വാ ഗണ്ഹഥാ’’തി. ‘‘അഞ്ഞേസം ദദമാനാ കഥം ദേഥാ’’തി? ‘‘അഞ്ഞേസം സഹസ്സേന ച സത്തഹി ച മാസകേഹി ദേമ, തുമ്ഹേ പന സത്ത മാസകേ ദത്വാ ഗണ്ഹഥാ’’തി. സോ തേസം സത്ത മാസകേ ദത്വാ മച്ഛം ഭരിയായ പേസേസി. സാ മച്ഛസ്സ കുച്ഛിം ഫാലയമാനാ സഹസ്സഭണ്ഡികം ദിസ്വാ ബോധിസത്തസ്സ ആരോചേസി. ബോധിസത്തോ തം ഓലോകേത്വാ അത്തനോ ലഞ്ഛം ദിസ്വാ സകസന്തകഭാവം ഞത്വാ ‘‘ഇദാനി ഇമേ കേവട്ടാ ഇമം മച്ഛം അഞ്ഞേസം ദദമാനാ സഹസ്സേന ചേവ സത്തഹി ച മാസകേഹി ദേന്തി, അമ്ഹേ പന പത്വാ സഹസ്സസ്സ അമ്ഹാകം സന്തകത്താ സത്തേവ മാസകേ ഗഹേത്വാ അദംസു, ഇദം അന്തരം അജാനന്തം ന സക്കാ കഞ്ചി സദ്ദഹാപേതു’’ന്തി ചിന്തേത്വാ പഠമം ഗാഥമാഹ –
Tadā kevaṭṭā macchagahaṇatthāya jālaṃ khipiṃsu. So maccho devatānubhāvena jālaṃ pāvisi. Kevaṭṭā taṃ gahetvā vikkiṇituṃ nagaraṃ paviṭṭhā. Manussā mahāmacchaṃ disvā mūlaṃ pucchanti. Kevaṭṭā ‘‘kahāpaṇasahassañca satta ca māsake datvā gaṇhathā’’ti vadanti. Manussā ‘‘sahassagghanakamacchopi no diṭṭho’’ti parihāsaṃ karonti. Kevaṭṭā macchaṃ gahetvā bodhisattassa gharadvāraṃ gantvā ‘‘imaṃ macchaṃ gaṇhathā’’ti āhaṃsu. ‘‘Kimassa mūla’’nti? ‘‘Satta māsake datvā gaṇhathā’’ti. ‘‘Aññesaṃ dadamānā kathaṃ dethā’’ti? ‘‘Aññesaṃ sahassena ca sattahi ca māsakehi dema, tumhe pana satta māsake datvā gaṇhathā’’ti. So tesaṃ satta māsake datvā macchaṃ bhariyāya pesesi. Sā macchassa kucchiṃ phālayamānā sahassabhaṇḍikaṃ disvā bodhisattassa ārocesi. Bodhisatto taṃ oloketvā attano lañchaṃ disvā sakasantakabhāvaṃ ñatvā ‘‘idāni ime kevaṭṭā imaṃ macchaṃ aññesaṃ dadamānā sahassena ceva sattahi ca māsakehi denti, amhe pana patvā sahassassa amhākaṃ santakattā satteva māsake gahetvā adaṃsu, idaṃ antaraṃ ajānantaṃ na sakkā kañci saddahāpetu’’nti cintetvā paṭhamaṃ gāthamāha –
൧൧൨.
112.
‘‘അഗ്ഘന്തി മച്ഛാ അധികം സഹസ്സം, ന സോ അത്ഥി യോ ഇമം സദ്ദഹേയ്യ;
‘‘Agghanti macchā adhikaṃ sahassaṃ, na so atthi yo imaṃ saddaheyya;
മയ്ഹഞ്ച അസ്സു ഇധ സത്ത മാസാ, അഹമ്പി തം മച്ഛുദ്ദാനം കിണേയ്യ’’ന്തി.
Mayhañca assu idha satta māsā, ahampi taṃ macchuddānaṃ kiṇeyya’’nti.
തത്ഥ അധികന്തി അഞ്ഞേഹി പുച്ഛിതാ കേവട്ടാ ‘‘സത്തമാസാധികം സഹസ്സം അഗ്ഘന്തീ’’തി വദന്തി. ന സോ അത്ഥി യോ ഇമം സദ്ദഹേയ്യാതി സോ പുരിസോ ന അത്ഥി, യോ ഇമം കാരണം പച്ചക്ഖതോ അജാനന്തോ മമ വചനേന സദ്ദഹേയ്യ, ഏത്തകം വാ മച്ഛാ അഗ്ഘന്തീതി യോ ഇമം സദ്ദഹേയ്യ, സോ നത്ഥി, തസ്മായേവ തേ അഞ്ഞേഹി ന ഗഹിതാതിപി അത്ഥോ. മയ്ഹഞ്ച അസ്സൂതി മയ്ഹം പന സത്ത മാസകാ അഹേസും. മച്ഛുദ്ദാനന്തി മച്ഛവഗ്ഗം. തേന ഹി മച്ഛേന സദ്ധിം അഞ്ഞേപി മച്ഛാ ഏകതോ ബദ്ധാ തം സകലമ്പി മച്ഛുദ്ദാനം സന്ധായേതം വുത്തം. കിണേയ്യന്തി കിണിം, സത്തേവ മാസകേ ദത്വാ ഏത്തകം മച്ഛവഗ്ഗം ഗണ്ഹിന്തി അത്ഥോ.
Tattha adhikanti aññehi pucchitā kevaṭṭā ‘‘sattamāsādhikaṃ sahassaṃ agghantī’’ti vadanti. Na so atthi yo imaṃ saddaheyyāti so puriso na atthi, yo imaṃ kāraṇaṃ paccakkhato ajānanto mama vacanena saddaheyya, ettakaṃ vā macchā agghantīti yo imaṃ saddaheyya, so natthi, tasmāyeva te aññehi na gahitātipi attho. Mayhañca assūti mayhaṃ pana satta māsakā ahesuṃ. Macchuddānanti macchavaggaṃ. Tena hi macchena saddhiṃ aññepi macchā ekato baddhā taṃ sakalampi macchuddānaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Kiṇeyyanti kiṇiṃ, satteva māsake datvā ettakaṃ macchavaggaṃ gaṇhinti attho.
ഏവഞ്ച പന വത്വാ ഇദം ചിന്തേസി – ‘‘കിം നു ഖോ നിസ്സായ മയാ ഏതേ കഹാപണാ ലദ്ധാ’’തി? തസ്മിം ഖണേ നദീദേവതാ ആകാസേ ദിസ്സമാനരൂപേന ഠത്വാ ‘‘അഹം, ഗങ്ഗാദേവതാ, തയാ മച്ഛാനം അതിരേകഭത്തം ദത്വാ മയ്ഹം പത്തി ദിന്നാ, തേനാഹം തവ സന്തകം രക്ഖന്തീ ആഗതാ’’തി ദീപയമാനാ ഗാഥമാഹ –
Evañca pana vatvā idaṃ cintesi – ‘‘kiṃ nu kho nissāya mayā ete kahāpaṇā laddhā’’ti? Tasmiṃ khaṇe nadīdevatā ākāse dissamānarūpena ṭhatvā ‘‘ahaṃ, gaṅgādevatā, tayā macchānaṃ atirekabhattaṃ datvā mayhaṃ patti dinnā, tenāhaṃ tava santakaṃ rakkhantī āgatā’’ti dīpayamānā gāthamāha –
൧൧൩.
113.
‘‘മച്ഛാനം ഭോജനം ദത്വാ, മമ ദക്ഖിണമാദിസി;
‘‘Macchānaṃ bhojanaṃ datvā, mama dakkhiṇamādisi;
തം ദക്ഖിണം സരന്തിയാ, കതം അപചിതിം തയാ’’തി.
Taṃ dakkhiṇaṃ sarantiyā, kataṃ apacitiṃ tayā’’ti.
തത്ഥ ദക്ഖിണന്തി ഇമസ്മിം ഠാനേ പത്തിദാനം ദക്ഖിണാ നാമ. സരന്തിയാ കതം അപചിതിം തയാതി തം തയാ മയ്ഹം കതം അപചിതിം സരന്തിയാ മയാ ഇദം തവ ധനം രക്ഖിതന്തി അത്ഥോ.
Tattha dakkhiṇanti imasmiṃ ṭhāne pattidānaṃ dakkhiṇā nāma. Sarantiyā kataṃ apacitiṃ tayāti taṃ tayā mayhaṃ kataṃ apacitiṃ sarantiyā mayā idaṃ tava dhanaṃ rakkhitanti attho.
ഇദം വത്വാ ച പന സാ ദേവതാ തസ്സ കനിട്ഠേന കതകൂടകമ്മം സബ്ബം കഥേത്വാ ‘‘ഏസോ ഇദാനി ഹദയേന സുസ്സന്തേന നിപന്നോ, ദുട്ഠചിത്തസ്സ വുഡ്ഢി നാമ നത്ഥി, അഹം പന ‘തവ സന്തകം മാ നസ്സീ’തി ധനം തേ ആഹരിത്വാ അദാസിം, ഇദം കനിട്ഠചോരസ്സ അദത്വാ സബ്ബം ത്വഞ്ഞേവ ഗണ്ഹാ’’തി വത്വാ തതിയം ഗാഥമാഹ –
Idaṃ vatvā ca pana sā devatā tassa kaniṭṭhena katakūṭakammaṃ sabbaṃ kathetvā ‘‘eso idāni hadayena sussantena nipanno, duṭṭhacittassa vuḍḍhi nāma natthi, ahaṃ pana ‘tava santakaṃ mā nassī’ti dhanaṃ te āharitvā adāsiṃ, idaṃ kaniṭṭhacorassa adatvā sabbaṃ tvaññeva gaṇhā’’ti vatvā tatiyaṃ gāthamāha –
൧൧൪.
114.
‘‘പദുട്ഠചിത്തസ്സ ന ഫാതി ഹോതി, ന ചാപി തം ദേവതാ പൂജയന്തി;
‘‘Paduṭṭhacittassa na phāti hoti, na cāpi taṃ devatā pūjayanti;
യോ ഭാതരം പേത്തികം സാപതേയ്യം, അവഞ്ചയീ ദുക്കടകമ്മകാരീ’’തി.
Yo bhātaraṃ pettikaṃ sāpateyyaṃ, avañcayī dukkaṭakammakārī’’ti.
തത്ഥ ന ഫാതി ഹോതീതി ഏവരൂപസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ഇധലോകേ വാ പരലോകേ വാ വുഡ്ഢി നാമ ന ഹോതി. ന ചാപി തന്തി തം പുഗ്ഗലം തസ്സ സന്തകം രക്ഖമാനാ ദേവതാ ന പൂജയന്തി.
Tattha na phāti hotīti evarūpassa puggalassa idhaloke vā paraloke vā vuḍḍhi nāma na hoti. Na cāpi tanti taṃ puggalaṃ tassa santakaṃ rakkhamānā devatā na pūjayanti.
ഇതി ദേവതാ മിത്തദുബ്ഭിചോരസ്സ കഹാപണേ അദാതുകാമാ ഏവമാഹ. ബോധിസത്തോ പന ‘‘ന സക്കാ ഏവം കാതു’’ന്തി തസ്സപി പഞ്ച കഹാപണസതാനി പേസേസിയേവ.
Iti devatā mittadubbhicorassa kahāpaṇe adātukāmā evamāha. Bodhisatto pana ‘‘na sakkā evaṃ kātu’’nti tassapi pañca kahāpaṇasatāni pesesiyeva.
സത്ഥാ ഇമം ധമ്മദേസനം ആഹരിത്വാ സച്ചാനി പകാസേത്വാ ജാതകം സമോധാനേസി, സച്ചപരിയോസാനേ വാണിജോ സോതാപത്തിഫലേ പതിട്ഠഹി. ‘‘തദാ കനിട്ഠഭാതാ ഇദാനി കൂടവാണിജോ, ജേട്ഠഭാതാ പന അഹമേവ അഹോസി’’ന്തി.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne vāṇijo sotāpattiphale patiṭṭhahi. ‘‘Tadā kaniṭṭhabhātā idāni kūṭavāṇijo, jeṭṭhabhātā pana ahameva ahosi’’nti.
മച്ഛുദ്ദാനജാതകവണ്ണനാ അട്ഠമാ.
Macchuddānajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ജാതകപാളി • Jātakapāḷi / ൨൮൮. മച്ഛുദ്ദാനജാതകം • 288. Macchuddānajātakaṃ