| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मिलिन्दपञ्हपाळि • Milindapañhapāḷi |
३. मच्चुभायनाभायनपञ्हो
3. Maccubhāyanābhāyanapañho
३. ‘‘भन्ते नागसेन, भासितम्पेतं भगवता ‘सब्बे तसन्ति दण्डस्स, सब्बे भायन्ति मच्चुनो’ति, पुन भणितं ‘अरहा सब्बभयमतिक्कन्तो’ति। किं नु खो, भन्ते नागसेन, अरहा दण्डभया तसति , निरये वा नेरयिका सत्ता जलिता कुथिता तत्ता सन्तत्ता तम्हा जलितग्गिजालका महानिरया चवमाना मच्चुनो भायन्ति। यदि, भन्ते नागसेन, भगवता भणितं ‘सब्बे तसन्ति दण्डस्स, सब्बे भायन्ति मच्चुनो’ति, तेन हि ‘अरहा सब्बभयमतिक्कन्तो’ति यं वचनं, तं मिच्छा। यदि भगवता भणितं ‘अरहा सब्बभयमतिक्कन्तो’ति, तेन हि ‘सब्बे तसन्ति दण्डस्स, सब्बे भायन्ति मच्चुनो’ति तम्पि वचनं मिच्छा। अयं उभतो कोटिको पञ्हो तवानुप्पत्तो, सो तया निब्बाहितब्बो’’ति।
3. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘sabbe tasanti daṇḍassa, sabbe bhāyanti maccuno’ti, puna bhaṇitaṃ ‘arahā sabbabhayamatikkanto’ti. Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, arahā daṇḍabhayā tasati , niraye vā nerayikā sattā jalitā kuthitā tattā santattā tamhā jalitaggijālakā mahānirayā cavamānā maccuno bhāyanti. Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘sabbe tasanti daṇḍassa, sabbe bhāyanti maccuno’ti, tena hi ‘arahā sabbabhayamatikkanto’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi bhagavatā bhaṇitaṃ ‘arahā sabbabhayamatikkanto’ti, tena hi ‘sabbe tasanti daṇḍassa, sabbe bhāyanti maccuno’ti tampi vacanaṃ micchā. Ayaṃ ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘नेतं, महाराज, वचनं भगवता अरहन्ते उपादाय भणितं ‘सब्बे तसन्ति दण्डस्स, सब्बे भायन्ति मच्चुनो’ति। ठपितो अरहा तस्मिं वत्थुस्मिं, समूहतो भयहेतु अरहतो। ये ते, महाराज, सत्ता सकिलेसा, येसञ्च अधिमत्ता अत्तानुदिट्ठि, ये च सुखदुक्खेसु उन्नतावनता, ते उपादाय भगवता भणितं ‘सब्बे तसन्ति दण्डस्स, सब्बे भायन्ति मच्चुनो’ति। अरहतो, महाराज, सब्बगति उपच्छिन्ना, योनि विद्धंसिता, पटिसन्धि उपहता, भग्गा फासुका, समूहता सब्बभवालया, समुच्छिन्ना सब्बसङ्खारा, हतं कुसलाकुसलं, विहता अविज्जा, अबीजं विञ्ञाणं कतं, दड्ढा सब्बकिलेसा, अतिवत्ता लोकधम्मा, तस्मा अरहा न तसति सब्बभयेहि।
‘‘Netaṃ, mahārāja, vacanaṃ bhagavatā arahante upādāya bhaṇitaṃ ‘sabbe tasanti daṇḍassa, sabbe bhāyanti maccuno’ti. Ṭhapito arahā tasmiṃ vatthusmiṃ, samūhato bhayahetu arahato. Ye te, mahārāja, sattā sakilesā, yesañca adhimattā attānudiṭṭhi, ye ca sukhadukkhesu unnatāvanatā, te upādāya bhagavatā bhaṇitaṃ ‘sabbe tasanti daṇḍassa, sabbe bhāyanti maccuno’ti. Arahato, mahārāja, sabbagati upacchinnā, yoni viddhaṃsitā, paṭisandhi upahatā, bhaggā phāsukā, samūhatā sabbabhavālayā, samucchinnā sabbasaṅkhārā, hataṃ kusalākusalaṃ, vihatā avijjā, abījaṃ viññāṇaṃ kataṃ, daḍḍhā sabbakilesā, ativattā lokadhammā, tasmā arahā na tasati sabbabhayehi.
‘‘इध, महाराज, रञ्ञो चत्तारो महामत्ता भवेय्युं अनुरक्खा लद्धयसा विस्सासिका ठपिता महति इस्सरिये ठाने। अथ राजा किस्मिञ्चि देव करणीये समुप्पन्ने यावता सकविजिते सब्बजनस्स आणापेय्य ‘सब्बेव मे बलिं करोन्तु, साधेथ तुम्हे चत्तारो महामत्ता तं करणीय’न्ति। अपि नु खो, महाराज, तेसं चतुन्नं महामत्तानं बलिभया सन्तासो उप्पज्जेय्या’’ति? ‘‘न हि भन्ते’’ति। ‘‘केन कारणेन महाराजा’’ति। ‘‘ठपिता ते, भन्ते, रञ्ञा उत्तमट्ठाने, नत्थि तेसं बलि, समतिक्कन्तबलिनो ते, अवसेसे उपादाय रञ्ञा आणापितं ‘सब्बेव मे बलिं करोन्तू’ति। ‘‘एवमेव खो, महाराज, नेतं वचनं भगवता अरहन्ते उपादाय भणितं, ठपितो अरहा तस्मिं वत्थुस्मिं, समूहतो भयहेतु अरहतो, ये ते, महाराज, सत्ता सकिलेसा, येसञ्च अधिमत्ता अत्तानुदिट्ठि, ये च सुखदुक्खेसु उन्नतावनता , ते उपादाय भगवता भणितं ‘सब्बे तसन्ति दण्डस्स, सब्बे भायन्ति मच्चुनो’ति। तस्मा अरहा न तसति सब्बभयेही’’ति।
‘‘Idha, mahārāja, rañño cattāro mahāmattā bhaveyyuṃ anurakkhā laddhayasā vissāsikā ṭhapitā mahati issariye ṭhāne. Atha rājā kismiñci deva karaṇīye samuppanne yāvatā sakavijite sabbajanassa āṇāpeyya ‘sabbeva me baliṃ karontu, sādhetha tumhe cattāro mahāmattā taṃ karaṇīya’nti. Api nu kho, mahārāja, tesaṃ catunnaṃ mahāmattānaṃ balibhayā santāso uppajjeyyā’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Kena kāraṇena mahārājā’’ti. ‘‘Ṭhapitā te, bhante, raññā uttamaṭṭhāne, natthi tesaṃ bali, samatikkantabalino te, avasese upādāya raññā āṇāpitaṃ ‘sabbeva me baliṃ karontū’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, netaṃ vacanaṃ bhagavatā arahante upādāya bhaṇitaṃ, ṭhapito arahā tasmiṃ vatthusmiṃ, samūhato bhayahetu arahato, ye te, mahārāja, sattā sakilesā, yesañca adhimattā attānudiṭṭhi, ye ca sukhadukkhesu unnatāvanatā , te upādāya bhagavatā bhaṇitaṃ ‘sabbe tasanti daṇḍassa, sabbe bhāyanti maccuno’ti. Tasmā arahā na tasati sabbabhayehī’’ti.
‘‘नेतं, भन्ते नागसेन, वचनं सावसेसं, निरवसेसवचनमेतं ‘सब्बे’ति। तत्थ मे उत्तरिं कारणं ब्रूहि तं वचनं पतिट्ठापेतु’’न्ति।
‘‘Netaṃ, bhante nāgasena, vacanaṃ sāvasesaṃ, niravasesavacanametaṃ ‘sabbe’ti. Tattha me uttariṃ kāraṇaṃ brūhi taṃ vacanaṃ patiṭṭhāpetu’’nti.
‘‘इध, महाराज, गामे गामस्सामिको आणापकं आणापेय्य ‘एहि, भो आणापक, यावता गामे गामिका, ते सब्बे सीघं मम सन्तिके सन्निपातेही’ति। सो ‘साधु सामी’ति सम्पटिच्छित्वा गाममज्झे ठत्वा तिक्खत्तुं सद्दमनुस्सावेय्य ‘यावता गामे गामिका, ते सब्बे सीघसीघं सामिनो सन्तिके सन्निपतन्तू’ति। ततो ते गामिका आणापकस्स वचनेन तुरिततुरिता सन्निपतित्वा गामस्सामिकस्स आरोचेन्ति ‘सन्निपतिता, सामि, सब्बे गामिका, यं ते करणीयं तं करोही’ति। इति सो, महाराज, गामस्सामिको कुटिपुरिसे सन्निपातेन्तो सब्बे गामिके आणापेति, ते च आणत्ता न सब्बे सन्निपतन्ति, कुटिपुरिसा येव सन्निपतन्ति, ‘एत्तका येव मे गामिका’ति गामस्सामिको च तथा सम्पटिच्छति, अञ्ञे बहुतरा अनागता इत्थिपुरिसा दासिदासा भतका कम्मकरा गामिका गिलाना गोमहिंसा अजेळका सुवाना, ये अनागता, सब्बे ते अगणिता, कुटिपुरिसे येव उपादाय आणापितत्ता ‘सब्बे सन्निपतन्तू’ति। एवमेव खो, महाराज, नेतं वचनं भगवता अरहन्ते उपादाय भणितं, ठपितो अरहा तस्मिं वत्थुस्मिं, समूहतो भयहेतु अरहतो, ये ते, महाराज, सत्ता सकिलेसा, येसञ्च अधिमत्ता अत्तानुदिट्ठि, ये च सुखदुक्खेसु उन्नतावनता, ते उपादाय भगवता भणितं ‘सब्बे तसन्ति दण्डस्स, सब्बे भायन्ति मच्चुनो’ति । तस्मा अरहा न तसति सब्बभयेहि।
‘‘Idha, mahārāja, gāme gāmassāmiko āṇāpakaṃ āṇāpeyya ‘ehi, bho āṇāpaka, yāvatā gāme gāmikā, te sabbe sīghaṃ mama santike sannipātehī’ti. So ‘sādhu sāmī’ti sampaṭicchitvā gāmamajjhe ṭhatvā tikkhattuṃ saddamanussāveyya ‘yāvatā gāme gāmikā, te sabbe sīghasīghaṃ sāmino santike sannipatantū’ti. Tato te gāmikā āṇāpakassa vacanena turitaturitā sannipatitvā gāmassāmikassa ārocenti ‘sannipatitā, sāmi, sabbe gāmikā, yaṃ te karaṇīyaṃ taṃ karohī’ti. Iti so, mahārāja, gāmassāmiko kuṭipurise sannipātento sabbe gāmike āṇāpeti, te ca āṇattā na sabbe sannipatanti, kuṭipurisā yeva sannipatanti, ‘ettakā yeva me gāmikā’ti gāmassāmiko ca tathā sampaṭicchati, aññe bahutarā anāgatā itthipurisā dāsidāsā bhatakā kammakarā gāmikā gilānā gomahiṃsā ajeḷakā suvānā, ye anāgatā, sabbe te agaṇitā, kuṭipurise yeva upādāya āṇāpitattā ‘sabbe sannipatantū’ti. Evameva kho, mahārāja, netaṃ vacanaṃ bhagavatā arahante upādāya bhaṇitaṃ, ṭhapito arahā tasmiṃ vatthusmiṃ, samūhato bhayahetu arahato, ye te, mahārāja, sattā sakilesā, yesañca adhimattā attānudiṭṭhi, ye ca sukhadukkhesu unnatāvanatā, te upādāya bhagavatā bhaṇitaṃ ‘sabbe tasanti daṇḍassa, sabbe bhāyanti maccuno’ti . Tasmā arahā na tasati sabbabhayehi.
‘‘अत्थि, महाराज, सावसेसं वचनं सावसेसो अत्थो, अत्थि सावसेसं वचनं निरवसेसो अत्थो, अत्थि निरवसेसं वचनं सावसेसो अत्थो, अत्थि निरवसेसं वचनं निरवसेसो अत्थो। तेन तेन अत्थो सम्पटिच्छितब्बो।
‘‘Atthi, mahārāja, sāvasesaṃ vacanaṃ sāvaseso attho, atthi sāvasesaṃ vacanaṃ niravaseso attho, atthi niravasesaṃ vacanaṃ sāvaseso attho, atthi niravasesaṃ vacanaṃ niravaseso attho. Tena tena attho sampaṭicchitabbo.
‘‘पञ्चविधेहि, महाराज, कारणेहि अत्थो सम्पटिच्छितब्बो आहच्चपदेन रसेन आचरियवंसेन 1 अधिप्पाया कारणुत्तरियताय। एत्थ हि आहच्चपदन्ति सुत्तं अधिप्पेतं। रसोति सुत्तानुलोमं। आचरियवंसोति आचरियवादो। अधिप्पायोति अत्तनो मति। कारणुत्तरियताति इमेहि चतूहि समेन्तं 2 कारणं। इमेहि खो, महाराज, पञ्चहि कारणेहि अत्थो सम्पटिच्छितब्बो। एवमेसो पञ्हो सुविनिच्छितो होती’’ति।
‘‘Pañcavidhehi, mahārāja, kāraṇehi attho sampaṭicchitabbo āhaccapadena rasena ācariyavaṃsena 3 adhippāyā kāraṇuttariyatāya. Ettha hi āhaccapadanti suttaṃ adhippetaṃ. Rasoti suttānulomaṃ. Ācariyavaṃsoti ācariyavādo. Adhippāyoti attano mati. Kāraṇuttariyatāti imehi catūhi samentaṃ 4 kāraṇaṃ. Imehi kho, mahārāja, pañcahi kāraṇehi attho sampaṭicchitabbo. Evameso pañho suvinicchito hotī’’ti.
‘‘होतु, भन्ते नागसेन, तथा तं सम्पटिच्छामि। ठपितो होतु अरहा तस्मिं वत्थुस्मिं, तसन्तु अवसेसा सत्ता, निरये पन नेरयिका सत्ता दुक्खा तिब्बा कटुका वेदना वेदयमाना जलितपज्जलितसब्बङ्गपच्चङ्गा रुण्णकारुञ्ञकन्दितपरिदेवितलालप्पितमुखा असय्हतिब्बदुक्खाभिभूता अताणा असरणा असरणीभूता अनप्पसोकातुरा अन्तिमपच्छिमगतिका एकन्तसोकपरायणा उण्हतिखिणचण्डखरतपनतेजवन्तो भीमभयजनकनिनादमहासद्दा संसिब्बितछब्बिधजालामालाकुला समन्ता सतयोजनानुफरणच्चिवेगा कदरिया तपना महानिरया चवमाना मच्चुनो भायन्ती’’ति? ‘‘आम, महाराजा’’ति।
‘‘Hotu, bhante nāgasena, tathā taṃ sampaṭicchāmi. Ṭhapito hotu arahā tasmiṃ vatthusmiṃ, tasantu avasesā sattā, niraye pana nerayikā sattā dukkhā tibbā kaṭukā vedanā vedayamānā jalitapajjalitasabbaṅgapaccaṅgā ruṇṇakāruññakanditaparidevitalālappitamukhā asayhatibbadukkhābhibhūtā atāṇā asaraṇā asaraṇībhūtā anappasokāturā antimapacchimagatikā ekantasokaparāyaṇā uṇhatikhiṇacaṇḍakharatapanatejavanto bhīmabhayajanakaninādamahāsaddā saṃsibbitachabbidhajālāmālākulā samantā satayojanānupharaṇaccivegā kadariyā tapanā mahānirayā cavamānā maccuno bhāyantī’’ti? ‘‘Āma, mahārājā’’ti.
‘‘ननु, भन्ते नागसेन, निरयो एकन्तदुक्खवेदनीयो, किस्स पन ते नेरयिका सत्ता एकन्तदुक्खवेदनीया निरया चवमाना मच्चुनो भायन्ति, किस्स निरये रमन्ती’’ति? ‘‘न ते, महाराज, नेरयिका सत्ता निरये रमन्ति, मुञ्चितुकामाव ते निरया। मरणस्सेव सो 5, महाराज, आनुभावो, येन तेसं सन्तासो उप्पज्जती’’ति। ‘‘एतं खो, भन्ते नागसेन, न सद्दहामि, यं मुच्चितुकामानं चुतिया सन्तासो उप्पज्जतीति, हासनीयं , भन्ते नागसेन, तं ठानं, यं ते पत्थितं लभन्ति, कारणेन मं सञ्ञापेही’’ति।
‘‘Nanu, bhante nāgasena, nirayo ekantadukkhavedanīyo, kissa pana te nerayikā sattā ekantadukkhavedanīyā nirayā cavamānā maccuno bhāyanti, kissa niraye ramantī’’ti? ‘‘Na te, mahārāja, nerayikā sattā niraye ramanti, muñcitukāmāva te nirayā. Maraṇasseva so 6, mahārāja, ānubhāvo, yena tesaṃ santāso uppajjatī’’ti. ‘‘Etaṃ kho, bhante nāgasena, na saddahāmi, yaṃ muccitukāmānaṃ cutiyā santāso uppajjatīti, hāsanīyaṃ , bhante nāgasena, taṃ ṭhānaṃ, yaṃ te patthitaṃ labhanti, kāraṇena maṃ saññāpehī’’ti.
‘‘मरणन्ति खो, महाराज, एतं अदिट्ठसच्चानं तासनीयट्ठानं, एत्थायं जनो तसति च उब्बिज्जति च। यो च, महाराज, कण्हसप्पस्स भायति, सो मरणस्स भायन्तो कण्हसप्पस्स भायति। यो च हत्थिस्स भायति…पे॰… सीहस्स…पे॰… ब्यग्घस्स…पे॰… दीपिस्स…पे॰… अच्छस्स…पे॰… तरच्छस्स…पे॰… महिंसस्स…पे॰… गवयस्स…पे॰… अग्गिस्स…पे॰… उदकस्स…पे॰… खाणुकस्स…पे॰… कण्टकस्स भायति। यो च सत्तिया भायति, सो मरणस्स भायन्तो सत्तिया भायति। मरणस्सेव सो 7, महाराज, सरससभावतेजो 8, तस्स सरससभावतेजेन सकिलेसा सत्ता मरणस्स तसन्ति भायन्ति, मुच्चितुकामापि, महाराज, नेरयिका सत्ता मरणस्स तसन्ति भायन्ति।
‘‘Maraṇanti kho, mahārāja, etaṃ adiṭṭhasaccānaṃ tāsanīyaṭṭhānaṃ, etthāyaṃ jano tasati ca ubbijjati ca. Yo ca, mahārāja, kaṇhasappassa bhāyati, so maraṇassa bhāyanto kaṇhasappassa bhāyati. Yo ca hatthissa bhāyati…pe… sīhassa…pe… byagghassa…pe… dīpissa…pe… acchassa…pe… taracchassa…pe… mahiṃsassa…pe… gavayassa…pe… aggissa…pe… udakassa…pe… khāṇukassa…pe… kaṇṭakassa bhāyati. Yo ca sattiyā bhāyati, so maraṇassa bhāyanto sattiyā bhāyati. Maraṇasseva so 9, mahārāja, sarasasabhāvatejo 10, tassa sarasasabhāvatejena sakilesā sattā maraṇassa tasanti bhāyanti, muccitukāmāpi, mahārāja, nerayikā sattā maraṇassa tasanti bhāyanti.
‘‘इध, महाराज, पुरिसस्स काये मेदो गण्ठि उप्पज्जेय्य। सो तेन रोगेन दुक्खितो उपद्दवा परिमुच्चितुकामो भिसक्कं सल्लकत्तं आमन्तापेय्य। तस्स वचनं सो भिसक्को सल्लकत्तो सम्पटिच्छित्वा तस्स रोगस्स उद्धरणाय उपकरणं उपट्ठापेय्य, सत्थकं तिखिणं करेय्य , यमकसलाका 11 अग्गिम्हि पक्खिपेय्य, खारलवणं निसदाय पिसापेय्य, अपि नु खो, महाराज, तस्स आतुरस्स तिखिणसत्थकच्छेदनेन यमकसलाकादहनेन खारलोणप्पवेसनेन तासो उप्पज्जेय्या’’ति? ‘‘आम भन्ते’’ति। ‘‘इति, महाराज, तस्स आतुरस्स रोगा मुच्चितुकामस्सापि वेदनाभया सन्तासो उप्पज्जति। एवमेव खो, महाराज, निरया मुच्चितुकामानम्पि नेरयिकानं सत्तानं मरणभया सन्तासो उप्पज्जति।
‘‘Idha, mahārāja, purisassa kāye medo gaṇṭhi uppajjeyya. So tena rogena dukkhito upaddavā parimuccitukāmo bhisakkaṃ sallakattaṃ āmantāpeyya. Tassa vacanaṃ so bhisakko sallakatto sampaṭicchitvā tassa rogassa uddharaṇāya upakaraṇaṃ upaṭṭhāpeyya, satthakaṃ tikhiṇaṃ kareyya , yamakasalākā 12 aggimhi pakkhipeyya, khāralavaṇaṃ nisadāya pisāpeyya, api nu kho, mahārāja, tassa āturassa tikhiṇasatthakacchedanena yamakasalākādahanena khāraloṇappavesanena tāso uppajjeyyā’’ti? ‘‘Āma bhante’’ti. ‘‘Iti, mahārāja, tassa āturassa rogā muccitukāmassāpi vedanābhayā santāso uppajjati. Evameva kho, mahārāja, nirayā muccitukāmānampi nerayikānaṃ sattānaṃ maraṇabhayā santāso uppajjati.
‘‘इध, महाराज, पुरिसो इस्सरापराधिको बद्धो सङ्खलिकबन्धनेन गब्भे पक्खित्तो परिमुच्चितुकामो अस्स, तमेनं सो इस्सरो मोचेतुकामो पक्कोसापेय्य। अपि नु खो, महाराज, तस्स इस्सरापराधिकस्स पुरिसस्स ‘कतदोसो अह’न्ति जानन्तस्स इस्सरदस्सनेन सन्तासो उप्पज्जेय्या’’ति? ‘‘आम भन्ते’’ति। ‘‘इति, महाराज, तस्स इस्सरापराधिकस्स पुरिसस्स परिमुच्चितुकामास्सापि इस्सरभया सन्तासो उप्पज्जति। एवमेव खो, महाराज, निरया मुच्चितुकामानम्पि नेरयिकानं सत्तानं मरणभया सन्तासो उप्पज्जती’’ति।
‘‘Idha, mahārāja, puriso issarāparādhiko baddho saṅkhalikabandhanena gabbhe pakkhitto parimuccitukāmo assa, tamenaṃ so issaro mocetukāmo pakkosāpeyya. Api nu kho, mahārāja, tassa issarāparādhikassa purisassa ‘katadoso aha’nti jānantassa issaradassanena santāso uppajjeyyā’’ti? ‘‘Āma bhante’’ti. ‘‘Iti, mahārāja, tassa issarāparādhikassa purisassa parimuccitukāmāssāpi issarabhayā santāso uppajjati. Evameva kho, mahārāja, nirayā muccitukāmānampi nerayikānaṃ sattānaṃ maraṇabhayā santāso uppajjatī’’ti.
‘‘अपरम्पि , भन्ते, उत्तरिं कारणं ब्रूहि, येनाहं कारणेन ओकप्पेय्य’’न्ति। ‘‘इध, महाराज, पुरिसो दट्ठविसेन आसीविसेन दट्ठो भवेय्य, सो तेन विसविकारेन पतेय्य उप्पतेय्य वट्टेय्य पवट्टेय्य, अथञ्ञतरो पुरिसो बलवन्तेन मन्तपदेन तं दट्ठविसं आसीविसं आनेत्वा तं दट्ठविसं पच्चाचमापेय्य, अपि नु खो, महाराज, तस्स विसगतस्स पुरिसस्स तस्मिं दट्ठविसे सप्पे सोत्थिहेतु उपगच्छन्ते सन्तासो उप्पज्जेय्या’’ति? ‘‘आम भन्ते’’ति। इति, महाराज, तथारूपे अहिम्हि सोत्थिहेतुपि उपगच्छन्ते तस्स सन्तासो उप्पज्जति। एवमेव खो, महाराज, निरया मुच्चितुकामानम्पि नेरयिकानं सन्तानं मरणभया सन्तासो उप्पज्जति। अनिट्ठं, महाराज, सब्बसत्तानं मरणं, तस्मा नेरयिका सत्ता निरया परिमुच्चितुकामापि मच्चुनो भायन्ती’’ति। ‘‘साधु, भन्ते नागसेन, एवमेतं तथा सम्पटिच्छामी’’ति।
‘‘Aparampi , bhante, uttariṃ kāraṇaṃ brūhi, yenāhaṃ kāraṇena okappeyya’’nti. ‘‘Idha, mahārāja, puriso daṭṭhavisena āsīvisena daṭṭho bhaveyya, so tena visavikārena pateyya uppateyya vaṭṭeyya pavaṭṭeyya, athaññataro puriso balavantena mantapadena taṃ daṭṭhavisaṃ āsīvisaṃ ānetvā taṃ daṭṭhavisaṃ paccācamāpeyya, api nu kho, mahārāja, tassa visagatassa purisassa tasmiṃ daṭṭhavise sappe sotthihetu upagacchante santāso uppajjeyyā’’ti? ‘‘Āma bhante’’ti. Iti, mahārāja, tathārūpe ahimhi sotthihetupi upagacchante tassa santāso uppajjati. Evameva kho, mahārāja, nirayā muccitukāmānampi nerayikānaṃ santānaṃ maraṇabhayā santāso uppajjati. Aniṭṭhaṃ, mahārāja, sabbasattānaṃ maraṇaṃ, tasmā nerayikā sattā nirayā parimuccitukāmāpi maccuno bhāyantī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
मच्चुभायनाभायनपञ्हो ततियो।
Maccubhāyanābhāyanapañho tatiyo.
Footnotes:
