| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya |
8. මධුපිණ්‌ඩිකසුත්‌තං
8. Madhupiṇḍikasuttaṃ
199. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සක්‌කෙසු විහරති කපිලවත්‌ථුස්‌මිං නිග්‍රොධාරාමෙ. අථ ඛො භගවා පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය කපිලවත්‌ථුං පිණ්‌ඩාය පාවිසි. කපිලවත්‌ථුස්‌මිං පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා පච්‌ඡාභත්‌තං පිණ්‌ඩපාතපටික්‌කන්‌තො යෙන මහාවනං තෙනුපසඞ්‌කමි දිවාවිහාරාය. මහාවනං අජ්‌ඣොගාහෙත්‌වා බෙලුවලට්‌ඨිකාය මූලෙ දිවාවිහාරං නිසීදි. දණ්‌ඩපාණිපි ඛො සක්‌කො ජඞ්‌ඝාවිහාරං 1 අනුචඞ්‌කමමානො අනුවිචරමානො යෙන මහාවනං තෙනුපසඞ්‌කමි. මහාවනං අජ්‌ඣොගාහෙත්‌වා යෙන බෙලුවලට්‌ඨිකා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවතා සද්‌ධිං සම්‌මොදි. සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා දණ්‌ඩමොලුබ්‌භ එකමන්‌තං අට්‌ඨාසි. එකමන්‌තං ඨිතො ඛො දණ්‌ඩපාණි සක්‌කො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘කිංවාදී සමණො කිමක්‌ඛායී’’ති? ‘‘යථාවාදී ඛො, ආවුසො, සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්‍රහ්‌මකෙ සස්‌සමණබ්‍රාහ්‌මණියා පජාය සදෙවමනුස්‌සාය න කෙනචි ලොකෙ විග්‌ගය්‌හ තිට්‌ඨති, යථා ච පන කාමෙහි විසංයුත්‌තං විහරන්‌තං තං බ්‍රාහ්‌මණං අකථංකථිං ඡින්‌නකුක්‌කුච්‌චං භවාභවෙ වීතතණ්‌හං සඤ්‌ඤා නානුසෙන්‌ති – එවංවාදී ඛො අහං, ආවුසො, එවමක්‌ඛායී’’ති.
199. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sakkesu viharati kapilavatthusmiṃ nigrodhārāme. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya kapilavatthuṃ piṇḍāya pāvisi. Kapilavatthusmiṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto yena mahāvanaṃ tenupasaṅkami divāvihārāya. Mahāvanaṃ ajjhogāhetvā beluvalaṭṭhikāya mūle divāvihāraṃ nisīdi. Daṇḍapāṇipi kho sakko jaṅghāvihāraṃ 2 anucaṅkamamāno anuvicaramāno yena mahāvanaṃ tenupasaṅkami. Mahāvanaṃ ajjhogāhetvā yena beluvalaṭṭhikā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā daṇḍamolubbha ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho daṇḍapāṇi sakko bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kiṃvādī samaṇo kimakkhāyī’’ti? ‘‘Yathāvādī kho, āvuso, sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya na kenaci loke viggayha tiṭṭhati, yathā ca pana kāmehi visaṃyuttaṃ viharantaṃ taṃ brāhmaṇaṃ akathaṃkathiṃ chinnakukkuccaṃ bhavābhave vītataṇhaṃ saññā nānusenti – evaṃvādī kho ahaṃ, āvuso, evamakkhāyī’’ti.
‘‘එවං වුත්‌තෙ දණ්‌ඩපාණි සක්‌කො සීසං ඔකම්‌පෙත්‌වා , ජිව්‌හං නිල්‌ලාළෙත්‌වා, තිවිසාඛං නලාටිකං නලාටෙ වුට්‌ඨාපෙත්‌වා දණ්‌ඩමොලුබ්‌භ පක්‌කාමි.
‘‘Evaṃ vutte daṇḍapāṇi sakko sīsaṃ okampetvā , jivhaṃ nillāḷetvā, tivisākhaṃ nalāṭikaṃ nalāṭe vuṭṭhāpetvā daṇḍamolubbha pakkāmi.
200. අථ ඛො භගවා සායන්‌හසමයං පටිසල්‌ලානා වුට්‌ඨිතො යෙන නිග්‍රොධාරාමො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ නිසීදි. නිසජ්‌ජ ඛො භගවා භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසි – ‘‘ඉධාහං, භික්‌ඛවෙ, පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය කපිලවත්‌ථුං පිණ්‌ඩාය පාවිසිං. කපිලවත්‌ථුස්‌මිං පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා පච්‌ඡාභත්‌තං පිණ්‌ඩපාතපටික්‌කන්‌තො යෙන මහාවනං තෙනුපසඞ්‌කමිං දිවාවිහාරාය. මහාවනං අජ්‌ඣොගාහෙත්‌වා බෙලුවලට්‌ඨිකාය මූලෙ දිවාවිහාරං නිසීදිං. දණ්‌ඩපාණිපි ඛො, භික්‌ඛවෙ, සක්‌කො ජඞ්‌ඝාවිහාරං අනුචඞ්‌කමමානො අනුවිචරමානො යෙන මහාවනං තෙනුපසඞ්‌කමි. මහාවනං අජ්‌ඣොගාහෙත්‌වා යෙන බෙලුවලට්‌ඨිකා යෙනාහං තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා මයා සද්‌ධිං සම්‌මොදි. සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා දණ්‌ඩමොලුබ්‌භ එකමන්‌තං අට්‌ඨාසි. එකමන්‌තං ඨිතො ඛො, භික්‌ඛවෙ, දණ්‌ඩපාණි සක්‌කො මං එතදවොච – ‘කිංවාදී සමණො කිමක්‌ඛායී’ති?
200. Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yena nigrodhārāmo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘idhāhaṃ, bhikkhave, pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya kapilavatthuṃ piṇḍāya pāvisiṃ. Kapilavatthusmiṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto yena mahāvanaṃ tenupasaṅkamiṃ divāvihārāya. Mahāvanaṃ ajjhogāhetvā beluvalaṭṭhikāya mūle divāvihāraṃ nisīdiṃ. Daṇḍapāṇipi kho, bhikkhave, sakko jaṅghāvihāraṃ anucaṅkamamāno anuvicaramāno yena mahāvanaṃ tenupasaṅkami. Mahāvanaṃ ajjhogāhetvā yena beluvalaṭṭhikā yenāhaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā mayā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā daṇḍamolubbha ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho, bhikkhave, daṇḍapāṇi sakko maṃ etadavoca – ‘kiṃvādī samaṇo kimakkhāyī’ti?
‘‘එවං වුත්‌තෙ අහං, භික්‌ඛවෙ, දණ්‌ඩපාණිං සක්‌කං එතදවොචං – යථාවාදී ඛො, ආවුසො, සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්‍රහ්‌මකෙ සස්‌සමණබ්‍රාහ්‌මණියා පජාය සදෙවමනුස්‌සාය න කෙනචි ලොකෙ විග්‌ගය්‌හ තිට්‌ඨති, යථා ච පන කාමෙහි විසංයුත්‌තං විහරන්‌තං තං බ්‍රාහ්‌මණං අකථංකථිං ඡින්‌නකුක්‌කුච්‌චං භවාභවෙ වීතතණ්‌හං සඤ්‌ඤා නානුසෙන්‌ති – එවංවාදී ඛො අහං, ආවුසො, එවමක්‌ඛායී’’ති. ‘‘එවං වුත්‌තෙ භික්‌ඛවෙ, දණ්‌ඩපාණි සක්‌කො සීසං ඔකම්‌පෙත්‌වා, ජිව්‌හං නිල්‌ලාළෙත්‌වා, තිවිසාඛං නලාටිකං නලාටෙ වුට්‌ඨාපෙත්‌වා දණ්‌ඩමොලුබ්‌භ පක්‌කාමී’’ති.
‘‘Evaṃ vutte ahaṃ, bhikkhave, daṇḍapāṇiṃ sakkaṃ etadavocaṃ – yathāvādī kho, āvuso, sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya na kenaci loke viggayha tiṭṭhati, yathā ca pana kāmehi visaṃyuttaṃ viharantaṃ taṃ brāhmaṇaṃ akathaṃkathiṃ chinnakukkuccaṃ bhavābhave vītataṇhaṃ saññā nānusenti – evaṃvādī kho ahaṃ, āvuso, evamakkhāyī’’ti. ‘‘Evaṃ vutte bhikkhave, daṇḍapāṇi sakko sīsaṃ okampetvā, jivhaṃ nillāḷetvā, tivisākhaṃ nalāṭikaṃ nalāṭe vuṭṭhāpetvā daṇḍamolubbha pakkāmī’’ti.
201. එවං වුත්‌තෙ අඤ්‌ඤතරො භික්‌ඛු භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘කිංවාදී පන, භන්‌තෙ, භගවා සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්‍රහ්‌මකෙ සස්‌සමණබ්‍රාහ්‌මණියා පජාය සදෙවමනුස්‌සාය න කෙනචි ලොකෙ විග්‌ගය්‌හ තිට්‌ඨති? කථඤ්‌ච පන, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං කාමෙහි විසංයුත්‌තං විහරන්‌තං තං බ්‍රාහ්‌මණං අකථංකථිං ඡින්‌නකුක්‌කුච්‌චං භවාභවෙ වීතතණ්‌හං සඤ්‌ඤා නානුසෙන්‌තී’’ති? ‘‘යතොනිදානං, භික්‌ඛු, පුරිසං පපඤ්‌චසඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛා සමුදාචරන්‌ති. එත්‌ථ චෙ නත්‌ථි අභිනන්‌දිතබ්‌බං අභිවදිතබ්‌බං අජ්‌ඣොසිතබ්‌බං. එසෙවන්‌තො රාගානුසයානං, එසෙවන්‌තො පටිඝානුසයානං, එසෙවන්‌තො දිට්‌ඨානුසයානං , එසෙවන්‌තො විචිකිච්‌ඡානුසයානං, එසෙවන්‌තො මානානුසයානං, එසෙවන්‌තො භවරාගානුසයානං, එසෙවන්‌තො අවිජ්‌ජානුසයානං, එසෙවන්‌තො දණ්‌ඩාදාන-සත්‌ථාදාන-කලහ-විග්‌ගහ-විවාද-තුවංතුවං-පෙසුඤ්‌ඤ-මුසාවාදානං. එත්‌ථෙතෙ පාපකා අකුසලා ධම්‌මා අපරිසෙසා නිරුජ්‌ඣන්‌තී’ති. ඉදමවොච භගවා. ඉදං වත්‌වාන සුගතො උට්‌ඨායාසනා විහාරං පාවිසි.
201. Evaṃ vutte aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kiṃvādī pana, bhante, bhagavā sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya na kenaci loke viggayha tiṭṭhati? Kathañca pana, bhante, bhagavantaṃ kāmehi visaṃyuttaṃ viharantaṃ taṃ brāhmaṇaṃ akathaṃkathiṃ chinnakukkuccaṃ bhavābhave vītataṇhaṃ saññā nānusentī’’ti? ‘‘Yatonidānaṃ, bhikkhu, purisaṃ papañcasaññāsaṅkhā samudācaranti. Ettha ce natthi abhinanditabbaṃ abhivaditabbaṃ ajjhositabbaṃ. Esevanto rāgānusayānaṃ, esevanto paṭighānusayānaṃ, esevanto diṭṭhānusayānaṃ , esevanto vicikicchānusayānaṃ, esevanto mānānusayānaṃ, esevanto bhavarāgānusayānaṃ, esevanto avijjānusayānaṃ, esevanto daṇḍādāna-satthādāna-kalaha-viggaha-vivāda-tuvaṃtuvaṃ-pesuñña-musāvādānaṃ. Etthete pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhantī’ti. Idamavoca bhagavā. Idaṃ vatvāna sugato uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi.
202. අථ ඛො තෙසං භික්‌ඛූනං අචිරපක්‌කන්‌තස්‌ස භගවතො එතදහොසි – ‘‘ඉදං ඛො නො, ආවුසො, භගවා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසං උද්‌දිසිත්‌වා, විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභජිත්‌වා, උට්‌ඨායාසනා විහාරං පවිට්‌ඨො – ‘යතොනිදානං, භික්‌ඛු, පුරිසං පපඤ්‌චසඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛා සමුදාචරන්‌ති. එත්‌ථ චෙ නත්‌ථ්‌ත්‌ථ්‌ථි අභිනන්‌දිතබ්‌බං අභිවදිතබ්‌බං අජ්‌ඣොසිතබ්‌බං. එසෙවන්‌තො රාගානුසයානං…පෙ.… එත්‌ථෙතෙ පාපකා අකුසලා ධම්‌මා අපරිසෙසා නිරුජ්‌ඣන්‌තී’ති . කො නු ඛො ඉමස්‌ස භගවතා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසස්‌ස උද්‌දිට්‌ඨස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභත්‌තස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං විභජෙය්‍යා’’ති? අථ ඛො තෙසං භික්‌ඛූනං එතදහොසි – ‘‘අයං ඛො ආයස්‌මා මහාකච්‌චානො සත්‌ථු චෙව සංවණ්‌ණිතො සම්‌භාවිතො ච විඤ්‌ඤූනං සබ්‍රහ්‌මචාරීනං. පහොති චායස්‌මා මහාකච්‌චානො ඉමස්‌ස භගවතා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසස්‌ස උද්‌දිට්‌ඨස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභත්‌තස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං විභජිතුං. යංනූන මයං යෙනායස්‌මා මහාකච්‌චානො තෙනුපසඞ්‌කමෙය්‍යාම; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං මහාකච්‌චානං එතමත්‌ථං පටිපුච්‌ඡෙය්‍යාමා’’ති.
202. Atha kho tesaṃ bhikkhūnaṃ acirapakkantassa bhagavato etadahosi – ‘‘idaṃ kho no, āvuso, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā, vitthārena atthaṃ avibhajitvā, uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho – ‘yatonidānaṃ, bhikkhu, purisaṃ papañcasaññāsaṅkhā samudācaranti. Ettha ce natthtththi abhinanditabbaṃ abhivaditabbaṃ ajjhositabbaṃ. Esevanto rāgānusayānaṃ…pe… etthete pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhantī’ti . Ko nu kho imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajeyyā’’ti? Atha kho tesaṃ bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘ayaṃ kho āyasmā mahākaccāno satthu ceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ. Pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajituṃ. Yaṃnūna mayaṃ yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkameyyāma; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etamatthaṃ paṭipuccheyyāmā’’ti.
අථ ඛො තෙ භික්‌ඛූ යෙනායස්‌මා මහාකච්‌චානො තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මතා මහාකච්‌චානෙන සද්‌ධිං සම්‌මොදිංසු. සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. එකමන්‌තං නිසින්‌නා ඛො තෙ භික්‌ඛූ ආයස්‌මන්‌තං මහාකච්‌චානං එතදවොචුං – ‘‘ඉදං ඛො නො, ආවුසො කච්‌චාන, භගවා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසං උද්‌දිසිත්‌වා විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභජිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා විහාරං පවිට්‌ඨො – ‘යතොනිදානං, භික්‌ඛු, පුරිසං පපඤ්‌චසඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛා සමුදාචරන්‌ති. එත්‌ථ චෙ නත්‌ථි අභිනන්‌දිතබ්‌බං අභිවදිතබ්‌බං අජ්‌ඣොසිතබ්‌බං. එසෙවන්‌තො රාගානුසයානං…පෙ.… එත්‌ථෙතෙ පාපකා අකුසලා ධම්‌මා අපරිසෙසා නිරුජ්‌ඣන්‌තී’ති. තෙසං නො, ආවුසො කච්‌චාන, අම්‌හාකං අචිරපක්‌කන්‌තස්‌ස භගවතො එතදහොසි – ‘ඉදං ඛො නො, ආවුසො, භගවා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසං උද්‌දිසිත්‌වා විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභජිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා විහාරං පවිට්‌ඨො – ‘‘යතොනිදානං, භික්‌ඛු, පුරිසං පපඤ්‌චසඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛා සමුදාචරන්‌ති. එත්‌ථ චෙ නත්‌ථි අභිනන්‌දිතබ්‌බං අභිවදිතබ්‌බං අජ්‌ඣොසිතබ්‌බං. එසෙවන්‌තො රාගානුසයානං…පෙ.… එත්‌ථෙතෙ පාපකා අකුසලා ධම්‌මා අපරිසෙසා නිරුජ්‌ඣන්‌තී’’ති. කො නු ඛො ඉමස්‌ස භගවතා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසස්‌ස උද්‌දිට්‌ඨස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභත්‌තස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං විභජෙය්‍යාති? තෙසං නො, ආවුසො කච්‌චාන, අම්‌හාකං එතදහොසි – ‘අයං ඛො ආයස්‌මා මහාකච්‌චානො සත්‌ථු චෙව සංවණ්‌ණිතො සම්‌භාවිතො ච විඤ්‌ඤූනං සබ්‍රහ්‌මචාරීනං, පහොති චායස්‌මා මහාකච්‌චානො ඉමස්‌ස භගවතා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසස්‌ස උද්‌දිට්‌ඨස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභත්‌තස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං විභජිතුං. යංනූන මයං යෙනායස්‌මා මහාකච්‌චානො තෙනුපසඞ්‌කමෙය්‍යාම; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං මහාකච්‌චානං එතමත්‌ථං පටිපුච්‌ඡෙය්‍යාමා’ති. විභජතායස්‌මා මහාකච්‌චානො’’ති.
Atha kho te bhikkhū yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā āyasmatā mahākaccānena saddhiṃ sammodiṃsu. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etadavocuṃ – ‘‘idaṃ kho no, āvuso kaccāna, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho – ‘yatonidānaṃ, bhikkhu, purisaṃ papañcasaññāsaṅkhā samudācaranti. Ettha ce natthi abhinanditabbaṃ abhivaditabbaṃ ajjhositabbaṃ. Esevanto rāgānusayānaṃ…pe… etthete pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhantī’ti. Tesaṃ no, āvuso kaccāna, amhākaṃ acirapakkantassa bhagavato etadahosi – ‘idaṃ kho no, āvuso, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho – ‘‘yatonidānaṃ, bhikkhu, purisaṃ papañcasaññāsaṅkhā samudācaranti. Ettha ce natthi abhinanditabbaṃ abhivaditabbaṃ ajjhositabbaṃ. Esevanto rāgānusayānaṃ…pe… etthete pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhantī’’ti. Ko nu kho imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajeyyāti? Tesaṃ no, āvuso kaccāna, amhākaṃ etadahosi – ‘ayaṃ kho āyasmā mahākaccāno satthu ceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ, pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajituṃ. Yaṃnūna mayaṃ yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkameyyāma; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etamatthaṃ paṭipuccheyyāmā’ti. Vibhajatāyasmā mahākaccāno’’ti.
203. ‘‘සෙය්‍යථාපි, ආවුසො, පුරිසො සාරත්‌ථිකො සාරගවෙසී සාරපරියෙසනං චරමානො මහතො රුක්‌ඛස්‌ස තිට්‌ඨතො සාරවතො අතික්‌කම්‌මෙව මූලං, අතික්‌කම්‌ම ඛන්‌ධං, සාඛාපලාසෙ සාරං පරියෙසිතබ්‌බං මඤ්‌ඤෙය්‍ය; එවංසම්‌පදමිදං ආයස්‌මන්‌තානං සත්‌ථරි සම්‌මුඛීභූතෙ, තං භගවන්‌තං අතිසිත්‌වා , අම්‌හෙ එතමත්‌ථං පටිපුච්‌ඡිතබ්‌බං මඤ්‌ඤථ. සො හාවුසො, භගවා ජානං ජානාති, පස්‌සං පස්‌සති, චක්‌ඛුභූතො ඤාණභූතො ධම්‌මභූතො බ්‍රහ්‌මභූතො, වත්‌තා පවත්‌තා, අත්‌ථස්‌ස නින්‌නෙතා, අමතස්‌ස දාතා, ධම්‌මස්‌සාමී තථාගතො. සො චෙව පනෙතස්‌ස කාලො අහොසි, යං භගවන්‌තංයෙව එතමත්‌ථං පටිපුච්‌ඡෙය්‍යාථ. යථා වො භගවා බ්‍යාකරෙය්‍ය තථා නං ධාරෙය්‍යාථා’’ති. ‘‘අද්‌ධාවුසො කච්‌චාන, භගවා ජානං ජානාති, පස්‌සං පස්‌සති, චක්‌ඛුභූතො ඤාණභූතො ධම්‌මභූතො බ්‍රහ්‌මභූතො, වත්‌තා පවත්‌තා, අත්‌ථස්‌ස නින්‌නෙතා, අමතස්‌ස දාතා, ධම්‌මස්‌සාමී තථාගතො. සො චෙව පනෙතස්‌ස කාලො අහොසි, යං භගවන්‌තංයෙව එතමත්‌ථං පටිපුච්‌ඡෙය්‍යාම. යථා නො භගවා බ්‍යාකරෙය්‍ය තථා නං ධාරෙය්‍යාම. අපි චායස්‌මා මහාකච්‌චානො සත්‌ථු චෙව සංවණ්‌ණිතො සම්‌භාවිතො ච විඤ්‌ඤූනං සබ්‍රහ්‌මචාරීනං, පහොති චායස්‌මා මහාකච්‌චානො ඉමස්‌ස භගවතා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසස්‌ස උද්‌දිට්‌ඨස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභත්‌තස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං විභජිතුං. විභජතායස්‌මා මහාකච්‌චානො අගරුං කත්‌වා’’ති 3. ‘‘තෙන හාවුසො, සුණාථ, සාධුකං මනසිකරොථ, භාසිස්‌සාමී’’ති. ‘‘එවමාවුසො’’ති ඛො තෙ භික්‌ඛූ ආයස්‌මතො මහාකච්‌චානස්‌ස පච්‌චස්‌සොසුං. ආයස්‌මා මහාකච්‌චානො එතදවොච –
203. ‘‘Seyyathāpi, āvuso, puriso sāratthiko sāragavesī sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato atikkammeva mūlaṃ, atikkamma khandhaṃ, sākhāpalāse sāraṃ pariyesitabbaṃ maññeyya; evaṃsampadamidaṃ āyasmantānaṃ satthari sammukhībhūte, taṃ bhagavantaṃ atisitvā , amhe etamatthaṃ paṭipucchitabbaṃ maññatha. So hāvuso, bhagavā jānaṃ jānāti, passaṃ passati, cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto, vattā pavattā, atthassa ninnetā, amatassa dātā, dhammassāmī tathāgato. So ceva panetassa kālo ahosi, yaṃ bhagavantaṃyeva etamatthaṃ paṭipuccheyyātha. Yathā vo bhagavā byākareyya tathā naṃ dhāreyyāthā’’ti. ‘‘Addhāvuso kaccāna, bhagavā jānaṃ jānāti, passaṃ passati, cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto, vattā pavattā, atthassa ninnetā, amatassa dātā, dhammassāmī tathāgato. So ceva panetassa kālo ahosi, yaṃ bhagavantaṃyeva etamatthaṃ paṭipuccheyyāma. Yathā no bhagavā byākareyya tathā naṃ dhāreyyāma. Api cāyasmā mahākaccāno satthu ceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ, pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajituṃ. Vibhajatāyasmā mahākaccāno agaruṃ katvā’’ti 4. ‘‘Tena hāvuso, suṇātha, sādhukaṃ manasikarotha, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evamāvuso’’ti kho te bhikkhū āyasmato mahākaccānassa paccassosuṃ. Āyasmā mahākaccāno etadavoca –
204. ‘‘යං ඛො නො, ආවුසො, භගවා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසං උද්‌දිසිත්‌වා විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභජිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා විහාරං පවිට්‌ඨො – ‘යතොනිදානං, භික්‌ඛු, පුරිසං පපඤ්‌චසඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛා සමුදාචරන්‌ති . එත්‌ථ චෙ නත්‌ථි අභිනන්‌දිතබ්‌බං අභිවදිතබ්‌බං අජ්‌ඣොසිතබ්‌බං, එසෙවන්‌තො රාගානුසයානං…පෙ.… එත්‌ථෙතෙ පාපකා අකුසලා ධම්‌මා අපරිසෙසා නිරුජ්‌ඣන්‌තී’ති, ඉමස්‌ස ඛො අහං, ආවුසො, භගවතා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසස්‌ස උද්‌දිට්‌ඨස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභත්‌තස්‌ස එවං විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං ආජානාමි –
204. ‘‘Yaṃ kho no, āvuso, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho – ‘yatonidānaṃ, bhikkhu, purisaṃ papañcasaññāsaṅkhā samudācaranti . Ettha ce natthi abhinanditabbaṃ abhivaditabbaṃ ajjhositabbaṃ, esevanto rāgānusayānaṃ…pe… etthete pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhantī’ti, imassa kho ahaṃ, āvuso, bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmi –
‘‘චක්‌ඛුඤ්‌චාවුසො, පටිච්‌ච රූපෙ ච උප්‌පජ්‌ජති චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණං, තිණ්‌ණං සඞ්‌ගති ඵස්‌සො, ඵස්‌සපච්‌චයා වෙදනා, යං වෙදෙති තං සඤ්‌ජානාති , යං සඤ්‌ජානාති තං විතක්‌කෙති, යං විතක්‌කෙති තං පපඤ්‌චෙති, යං පපඤ්‌චෙති තතොනිදානං පුරිසං පපඤ්‌චසඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛා සමුදාචරන්‌ති අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නෙසු චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යෙසු රූපෙසු. සොතඤ්‌චාවුසො, පටිච්‌ච සද්‌දෙ ච උප්‌පජ්‌ජති සොතවිඤ්‌ඤාණං…පෙ.… ඝානඤ්‌චාවුසො, පටිච්‌ච ගන්‌ධෙ ච උප්‌පජ්‌ජති ඝානවිඤ්‌ඤාණං…පෙ.… ජිව්‌හඤ්‌චාවුසො, පටිච්‌ච රසෙ ච උප්‌පජ්‌ජති ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤාණං…පෙ.… කායඤ්‌චාවුසො, පටිච්‌ච ඵොට්‌ඨබ්‌බෙ ච උප්‌පජ්‌ජති කායවිඤ්‌ඤාණං…පෙ.… මනඤ්‌චාවුසො, පටිච්‌ච ධම්‌මෙ ච උප්‌පජ්‌ජති මනොවිඤ්‌ඤාණං, තිණ්‌ණං සඞ්‌ගති ඵස්‌සො, ඵස්‌සපච්‌චයා වෙදනා, යං වෙදෙති තං සඤ්‌ජානාති, යං සඤ්‌ජානාති තං විතක්‌කෙති, යං විතක්‌කෙති තං පපඤ්‌චෙති, යං පපඤ්‌චෙති තතොනිදානං පුරිසං පපඤ්‌චසඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛා සමුදාචරන්‌ති අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නෙසු මනොවිඤ්‌ඤෙය්‍යෙසු ධම්‌මෙසු.
‘‘Cakkhuñcāvuso, paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso, phassapaccayā vedanā, yaṃ vedeti taṃ sañjānāti , yaṃ sañjānāti taṃ vitakketi, yaṃ vitakketi taṃ papañceti, yaṃ papañceti tatonidānaṃ purisaṃ papañcasaññāsaṅkhā samudācaranti atītānāgatapaccuppannesu cakkhuviññeyyesu rūpesu. Sotañcāvuso, paṭicca sadde ca uppajjati sotaviññāṇaṃ…pe… ghānañcāvuso, paṭicca gandhe ca uppajjati ghānaviññāṇaṃ…pe… jivhañcāvuso, paṭicca rase ca uppajjati jivhāviññāṇaṃ…pe… kāyañcāvuso, paṭicca phoṭṭhabbe ca uppajjati kāyaviññāṇaṃ…pe… manañcāvuso, paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso, phassapaccayā vedanā, yaṃ vedeti taṃ sañjānāti, yaṃ sañjānāti taṃ vitakketi, yaṃ vitakketi taṃ papañceti, yaṃ papañceti tatonidānaṃ purisaṃ papañcasaññāsaṅkhā samudācaranti atītānāgatapaccuppannesu manoviññeyyesu dhammesu.
‘‘සො වතාවුසො, චක්‌ඛුස්‌මිං සති රූපෙ සති චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණෙ සති ඵස්‌සපඤ්‌ඤත්‌තිං පඤ්‌ඤාපෙස්‌සතීති – ඨානමෙතං විජ්‌ජති. ඵස්‌සපඤ්‌ඤත්‌තියා සති වෙදනාපඤ්‌ඤත්‌තිං පඤ්‌ඤාපෙස්‌සතීති – ඨානමෙතං විජ්‌ජති. වෙදනාපඤ්‌ඤත්‌තියා සති සඤ්‌ඤාපඤ්‌ඤත්‌තිං පඤ්‌ඤාපෙස්‌සතීති – ඨානමෙතං විජ්‌ජති. සඤ්‌ඤාපඤ්‌ඤත්‌තියා සති විතක්‌කපඤ්‌ඤත්‌තිං පඤ්‌ඤාපෙස්‌සතීති – ඨානමෙතං විජ්‌ජති. විතක්‌කපඤ්‌ඤත්‌තියා සති පපඤ්‌චසඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛාසමුදාචරණපඤ්‌ඤත්‌තිං පඤ්‌ඤාපෙස්‌සතීති – ඨානමෙතං විජ්‌ජති. සො වතාවුසො, සොතස්‌මිං සති සද්‌දෙ සති…පෙ.… ඝානස්‌මිං සති ගන්‌ධෙ සති…පෙ.… ජිව්‌හාය සති රසෙ සති…පෙ.… කායස්‌මිං සති ඵොට්‌ඨබ්‌බෙ සති…පෙ.… මනස්‌මිං සති ධම්‌මෙ සති මනොවිඤ්‌ඤාණෙ සති ඵස්‌සපඤ්‌ඤත්‌තිං පඤ්‌ඤාපෙස්‌සතීති – ඨානමෙතං විජ්‌ජති. ඵස්‌සපඤ්‌ඤත්‌තියා සති වෙදනාපඤ්‌ඤත්‌තිං පඤ්‌ඤාපෙස්‌සතීති – ඨානමෙතං විජ්‌ජති. වෙදනාපඤ්‌ඤත්‌තියා සති සඤ්‌ඤාපඤ්‌ඤත්‌තිං පඤ්‌ඤාපෙස්‌සතීති – ඨානමෙතං විජ්‌ජති. සඤ්‌ඤාපඤ්‌ඤත්‌තියා සති විතක්‌කපඤ්‌ඤත්‌තිං පඤ්‌ඤාපෙස්‌සතීති – ඨානමෙතං විජ්‌ජති. විතක්‌කපඤ්‌ඤත්‌තියා සති පපඤ්‌චසඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛාසමුදාචරණපඤ්‌ඤත්‌තිං පඤ්‌ඤාපෙස්‌සතීති – ඨානමෙතං විජ්‌ජති.
‘‘So vatāvuso, cakkhusmiṃ sati rūpe sati cakkhuviññāṇe sati phassapaññattiṃ paññāpessatīti – ṭhānametaṃ vijjati. Phassapaññattiyā sati vedanāpaññattiṃ paññāpessatīti – ṭhānametaṃ vijjati. Vedanāpaññattiyā sati saññāpaññattiṃ paññāpessatīti – ṭhānametaṃ vijjati. Saññāpaññattiyā sati vitakkapaññattiṃ paññāpessatīti – ṭhānametaṃ vijjati. Vitakkapaññattiyā sati papañcasaññāsaṅkhāsamudācaraṇapaññattiṃ paññāpessatīti – ṭhānametaṃ vijjati. So vatāvuso, sotasmiṃ sati sadde sati…pe… ghānasmiṃ sati gandhe sati…pe… jivhāya sati rase sati…pe… kāyasmiṃ sati phoṭṭhabbe sati…pe… manasmiṃ sati dhamme sati manoviññāṇe sati phassapaññattiṃ paññāpessatīti – ṭhānametaṃ vijjati. Phassapaññattiyā sati vedanāpaññattiṃ paññāpessatīti – ṭhānametaṃ vijjati. Vedanāpaññattiyā sati saññāpaññattiṃ paññāpessatīti – ṭhānametaṃ vijjati. Saññāpaññattiyā sati vitakkapaññattiṃ paññāpessatīti – ṭhānametaṃ vijjati. Vitakkapaññattiyā sati papañcasaññāsaṅkhāsamudācaraṇapaññattiṃ paññāpessatīti – ṭhānametaṃ vijjati.
‘‘සො වතාවුසො, චක්‌ඛුස්‌මිං අසති රූපෙ අසති චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණෙ අසති ඵස්‌සපඤ්‌ඤත්‌තිං පඤ්‌ඤාපෙස්‌සතීති – නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. ඵස්‌සපඤ්‌ඤත්‌තියා අසති වෙදනාපඤ්‌ඤත්‌තිං පඤ්‌ඤාපෙස්‌සතීති – නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. වෙදනාපඤ්‌ඤත්‌තියා අසති සඤ්‌ඤාපඤ්‌ඤත්‌තිං පඤ්‌ඤාපෙස්‌සතීති – නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. සඤ්‌ඤාපඤ්‌ඤත්‌තියා අසති විතක්‌කපඤ්‌ඤත්‌තිං පඤ්‌ඤාපෙස්‌සතීති – නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. විතක්‌කපඤ්‌ඤත්‌තියා අසති පපඤ්‌චසඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛාසමුදාචරණපඤ්‌ඤත්‌තිං පඤ්‌ඤාපෙස්‌සතීති – නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. සො වතාවුසො, සොතස්‌මිං අසති සද්‌දෙ අසති…පෙ.… ඝානස්‌මිං අසති ගන්‌ධෙ අසති…පෙ.… ජිව්‌හාය අසති රසෙ අසති…පෙ.… කායස්‌මිං අසති ඵොට්‌ඨබ්‌බෙ අසති…පෙ.… මනස්‌මිං අසති ධම්‌මෙ අසති මනොවිඤ්‌ඤාණෙ අසති ඵස්‌සපඤ්‌ඤත්‌තිං පඤ්‌ඤාපෙස්‌සතීති – නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. ඵස්‌සපඤ්‌ඤත්‌තියා අසති වෙදනාපඤ්‌ඤත්‌තිං පඤ්‌ඤාපෙස්‌සතීති – නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. වෙදනාපඤ්‌ඤත්‌තියා අසති සඤ්‌ඤාපඤ්‌ඤත්‌තිං පඤ්‌ඤාපෙස්‌සතීති – නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. සඤ්‌ඤාපඤ්‌ඤත්‌තියා අසති විතක්‌කපඤ්‌ඤත්‌තිං පඤ්‌ඤාපෙස්‌සතීති – නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. විතක්‌කපඤ්‌ඤත්‌තියා අසති පපඤ්‌චසඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛාසමුදාචරණපඤ්‌ඤත්‌තිං පඤ්‌ඤාපෙස්‌සතීති – නෙතං ඨානං විජ්‌ජති.
‘‘So vatāvuso, cakkhusmiṃ asati rūpe asati cakkhuviññāṇe asati phassapaññattiṃ paññāpessatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Phassapaññattiyā asati vedanāpaññattiṃ paññāpessatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Vedanāpaññattiyā asati saññāpaññattiṃ paññāpessatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Saññāpaññattiyā asati vitakkapaññattiṃ paññāpessatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Vitakkapaññattiyā asati papañcasaññāsaṅkhāsamudācaraṇapaññattiṃ paññāpessatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati. So vatāvuso, sotasmiṃ asati sadde asati…pe… ghānasmiṃ asati gandhe asati…pe… jivhāya asati rase asati…pe… kāyasmiṃ asati phoṭṭhabbe asati…pe… manasmiṃ asati dhamme asati manoviññāṇe asati phassapaññattiṃ paññāpessatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Phassapaññattiyā asati vedanāpaññattiṃ paññāpessatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Vedanāpaññattiyā asati saññāpaññattiṃ paññāpessatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Saññāpaññattiyā asati vitakkapaññattiṃ paññāpessatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Vitakkapaññattiyā asati papañcasaññāsaṅkhāsamudācaraṇapaññattiṃ paññāpessatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
‘‘යං ඛො නො, ආවුසො, භගවා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසං උද්‌දිසිත්‌වා විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභජිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා විහාරං පවිට්‌ඨො – ‘යතොනිදානං, භික්‌ඛු, පුරිසං පපඤ්‌චසඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛා සමුදාචරන්‌ති එත්‌ථ චෙ නත්‌ථි අභිනන්‌දිතබ්‌බං අභිවදිතබ්‌බං අජ්‌ඣොසිතබ්‌බං එසෙවන්‌තො රාගානුසයානං…පෙ.… එත්‌ථෙතෙ පාපකා අකුසලා ධම්‌මා අපරිසෙසා නිරුජ්‌ඣන්‌තී’ති, ඉමස්‌ස ඛො අහං, ආවුසො, භගවතා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසස්‌ස උද්‌දිට්‌ඨස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභත්‌තස්‌ස එවං විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං ආජානාමි. ආකඞ්‌ඛමානා ච පන තුම්‌හෙ ආයස්‌මන්‌තො භගවන්‌තංයෙව උපසඞ්‌කමිත්‌වා එතමත්‌ථං පටිපුච්‌ඡෙය්‍යාථ. යථා නො භගවා බ්‍යාකරොති තථා නං ධාරෙය්‍යාථා’’ති.
‘‘Yaṃ kho no, āvuso, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho – ‘yatonidānaṃ, bhikkhu, purisaṃ papañcasaññāsaṅkhā samudācaranti ettha ce natthi abhinanditabbaṃ abhivaditabbaṃ ajjhositabbaṃ esevanto rāgānusayānaṃ…pe… etthete pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhantī’ti, imassa kho ahaṃ, āvuso, bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmi. Ākaṅkhamānā ca pana tumhe āyasmanto bhagavantaṃyeva upasaṅkamitvā etamatthaṃ paṭipuccheyyātha. Yathā no bhagavā byākaroti tathā naṃ dhāreyyāthā’’ti.
205. අථ ඛො තෙ භික්‌ඛූ ආයස්‌මතො මහාකච්‌චානස්‌ස භාසිතං අභිනන්‌දිත්‌වා අනුමොදිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. එකමන්‌තං නිසින්‌නා ඛො තෙ භික්‌ඛූ භගවන්‌තං එතදවොචුං – ‘‘යං ඛො නො, භන්‌තෙ, භගවා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසං උද්‌දිසිත්‌වා විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභජිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා විහාරං පවිට්‌ඨො – ‘යතොනිදානං, භික්‌ඛු, පුරිසං පපඤ්‌චසඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛා සමුදාචරන්‌ති. එත්‌ථ චෙ නත්‌ථි අභිනන්‌දිතබ්‌බං අභිවදිතබ්‌බං අජ්‌ඣොසිතබ්‌බං. එසෙවන්‌තො රාගානුසයානං…පෙ.… එත්‌ථෙතෙ පාපකා අකුසලා ධම්‌මා අපරිසෙසා නිරුජ්‌ඣන්‌තී’ති. තෙසං නො, භන්‌තෙ, අම්‌හාකං අචිරපක්‌කන්‌තස්‌ස භගවතො එතදහොසි – ‘ඉදං ඛො නො, ආවුසො, භගවා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසං උද්‌දිසිත්‌වා විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභජිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා විහාරං පවිට්‌ඨො – ‘‘යතොනිදානං, භික්‌ඛු, පුරිසං පපඤ්‌චසඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛා සමුදාචරන්‌ති. එත්‌ථ චෙ නත්‌ථි අභිනන්‌දිතබ්‌බං අභිවදිතබ්‌බං අජ්‌ඣොසිතබ්‌බං. එසෙවන්‌තො රාගානුසයානං, එසෙවන්‌තො පටිඝානුසයානං, එසෙවන්‌තො දිට්‌ඨානුසයානං, එසෙවන්‌තො විචිකිච්‌ඡානුසයානං, එසෙවන්‌තො මානානුසයානං, එසෙවන්‌තො භවරාගානුසයානං , එසෙවන්‌තො අවිජ්‌ජානුසයානං, එසෙවන්‌තො දණ්‌ඩාදාන-සත්‌ථාදාන-කලහ-විග්‌ගහ-විවාදතුවංතුවං-පෙසුඤ්‌ඤ-මුසාවාදානං. එත්‌ථෙතෙ පාපකා අකුසලා ධම්‌මා අපරිසෙසා නිරුජ්‌ඣන්‌තී’’ති. කො නු ඛො ඉමස්‌ස භගවතා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසස්‌ස උද්‌දිට්‌ඨස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභත්‌තස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං විභජෙය්‍යා’ති? තෙසං නො, භන්‌තෙ, අම්‌හාකං එතදහොසි – ‘අයං ඛො ආයස්‌මා මහාකච්‌චානො සත්‌ථු චෙව සංවණ්‌ණිතො සම්‌භාවිතො ච විඤ්‌ඤූනං සබ්‍රහ්‌මචාරීනං, පහොති චායස්‌මා මහාකච්‌චානො ඉමස්‌ස භගවතා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසස්‌ස උද්‌දිට්‌ඨස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභත්‌තස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං විභජිතුං, යංනූන මයං යෙනායස්‌මා මහාකච්‌චානො තෙනුපසඞ්‌කමෙය්‍යාම; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං මහාකච්‌චානං එතමත්‌ථං පටිපුච්‌ඡෙය්‍යාමා’ති. අථ ඛො මයං, භන්‌තෙ, යෙනායස්‌මා මහාකච්‌චානො තෙනුපසඞ්‌කමිම්‌හ; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං මහාකච්‌චානං එතමත්‌ථං පටිපුච්‌ඡිම්‌හ. තෙසං නො, භන්‌තෙ, ආයස්‌මතා මහාකච්‌චානෙන ඉමෙහි ආකාරෙහි ඉමෙහි පදෙහි ඉමෙහි බ්‍යඤ්‌ජනෙහි අත්‌ථො විභත්‌තො’’ති. ‘‘පණ්‌ඩිතො, භික්‌ඛවෙ, මහාකච්‌චානො; මහාපඤ්‌ඤො, භික්‌ඛවෙ, මහාකච්‌චානො. මං චෙපි තුම්‌හෙ, භික්‌ඛවෙ, එතමත්‌ථං පටිපුච්‌ඡෙය්‍යාථ, අහම්‌පි තං එවමෙවං බ්‍යාකරෙය්‍යං යථා තං මහාකච්‌චානෙන බ්‍යාකතං. එසො චෙවෙතස්‌ස අත්‌ථො. එවඤ්‌ච 5 නං ධාරෙථා’’ති.
205. Atha kho te bhikkhū āyasmato mahākaccānassa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘yaṃ kho no, bhante, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho – ‘yatonidānaṃ, bhikkhu, purisaṃ papañcasaññāsaṅkhā samudācaranti. Ettha ce natthi abhinanditabbaṃ abhivaditabbaṃ ajjhositabbaṃ. Esevanto rāgānusayānaṃ…pe… etthete pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhantī’ti. Tesaṃ no, bhante, amhākaṃ acirapakkantassa bhagavato etadahosi – ‘idaṃ kho no, āvuso, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho – ‘‘yatonidānaṃ, bhikkhu, purisaṃ papañcasaññāsaṅkhā samudācaranti. Ettha ce natthi abhinanditabbaṃ abhivaditabbaṃ ajjhositabbaṃ. Esevanto rāgānusayānaṃ, esevanto paṭighānusayānaṃ, esevanto diṭṭhānusayānaṃ, esevanto vicikicchānusayānaṃ, esevanto mānānusayānaṃ, esevanto bhavarāgānusayānaṃ , esevanto avijjānusayānaṃ, esevanto daṇḍādāna-satthādāna-kalaha-viggaha-vivādatuvaṃtuvaṃ-pesuñña-musāvādānaṃ. Etthete pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhantī’’ti. Ko nu kho imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajeyyā’ti? Tesaṃ no, bhante, amhākaṃ etadahosi – ‘ayaṃ kho āyasmā mahākaccāno satthu ceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ, pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajituṃ, yaṃnūna mayaṃ yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkameyyāma; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etamatthaṃ paṭipuccheyyāmā’ti. Atha kho mayaṃ, bhante, yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkamimha; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etamatthaṃ paṭipucchimha. Tesaṃ no, bhante, āyasmatā mahākaccānena imehi ākārehi imehi padehi imehi byañjanehi attho vibhatto’’ti. ‘‘Paṇḍito, bhikkhave, mahākaccāno; mahāpañño, bhikkhave, mahākaccāno. Maṃ cepi tumhe, bhikkhave, etamatthaṃ paṭipuccheyyātha, ahampi taṃ evamevaṃ byākareyyaṃ yathā taṃ mahākaccānena byākataṃ. Eso cevetassa attho. Evañca 6 naṃ dhārethā’’ti.
එවං වුත්‌තෙ ආයස්‌මා ආනන්‌දො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘සෙය්‍යථාපි, භන්‌තෙ, පුරිසො ජිඝච්‌ඡාදුබ්‌බල්‍යපරෙතො මධුපිණ්‌ඩිකං අධිගච්‌ඡෙය්‍ය, සො යතො යතො සායෙය්‍ය, ලභෙථෙව සාදුරසං අසෙචනකං. එවමෙව ඛො, භන්‌තෙ, චෙතසො භික්‌ඛු දබ්‌බජාතිකො, යතො යතො ඉමස්‌ස ධම්‌මපරියායස්‌ස පඤ්‌ඤාය අත්‌ථං උපපරික්‌ඛෙය්‍ය, ලභෙථෙව අත්‌තමනතං, ලභෙථෙව චෙතසො පසාදං. කො නාමො අයං 7, භන්‌තෙ, ධම්‌මපරියායො’’ති? ‘‘තස්‌මාතිහ ත්‌වං, ආනන්‌ද, ඉමං ධම්‌මපරියායං මධුපිණ්‌ඩිකපරියායො ත්‌වෙව නං ධාරෙහී’’ති.
Evaṃ vutte āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘seyyathāpi, bhante, puriso jighacchādubbalyapareto madhupiṇḍikaṃ adhigaccheyya, so yato yato sāyeyya, labhetheva sādurasaṃ asecanakaṃ. Evameva kho, bhante, cetaso bhikkhu dabbajātiko, yato yato imassa dhammapariyāyassa paññāya atthaṃ upaparikkheyya, labhetheva attamanataṃ, labhetheva cetaso pasādaṃ. Ko nāmo ayaṃ 8, bhante, dhammapariyāyo’’ti? ‘‘Tasmātiha tvaṃ, ānanda, imaṃ dhammapariyāyaṃ madhupiṇḍikapariyāyo tveva naṃ dhārehī’’ti.
ඉදමවොච භගවා. අත්‌තමනො ආයස්‌මා ආනන්‌දො භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දීති.
Idamavoca bhagavā. Attamano āyasmā ānando bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.
මධුපිණ්‌ඩිකසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං අට්‌ඨමං.
Madhupiṇḍikasuttaṃ niṭṭhitaṃ aṭṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 8. මධුපිණ්‌ඩිකසුත්‌තවණ්‌ණනා • 8. Madhupiṇḍikasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 8. මධුපිණ්‌ඩිකසුත්‌තවණ්‌ණනා • 8. Madhupiṇḍikasuttavaṇṇanā
