| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဟာနိဒ္ဒေသ-အဋ္ဌကထာ • Mahāniddesa-aṭṭhakathā |
၉. မာဂဏ္ဍိယသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
9. Māgaṇḍiyasuttaniddesavaṇṇanā
၇၀. နဝမေ မာဂဏ္ဍိယသုတ္တနိဒ္ဒေသေ ပဌမဂာထာယ တာဝ အဇပာလနိဂ္ရောဓမူလေ နာနာရူပာနိ နိမ္မိနိတ္ဝာ အဘိကာမံ အာဂတံ မာရဓီတရံ ဒိသ္ဝာန တဏ္ဟံ အရတိံ ရဂဉ္စ ဆန္ဒမတ္တမ္ပိ မေထုနသ္မိံ နာဟောသိ, ကိမေဝိဒံ ဣမိသ္သာ ဒာရိကာယ မုတ္တကရီသပုဏ္ဏံ ရူပံ ဒိသ္ဝာ ဘဝိသ္သတိ, သဗ္ဗထာ ပာဒာပိ နံ သမ္ဖုသိတုံ န ဣစ္ဆေ, ကုတောနေန သံဝသိတုန္တိ။
70. Navame māgaṇḍiyasuttaniddese paṭhamagāthāya tāva ajapālanigrodhamūle nānārūpāni nimminitvā abhikāmaṃ āgataṃ māradhītaraṃ disvāna taṇhaṃ aratiṃ ragañca chandamattampi methunasmiṃ nāhosi, kimevidaṃ imissā dārikāya muttakarīsapuṇṇaṃ rūpaṃ disvā bhavissati, sabbathā pādāpi naṃ samphusituṃ na icche, kutonena saṃvasitunti.
မုတ္တပုဏ္ဏန္တိ အာဟာရဥတုဝသေန ဝတ္ထိပုဋန္တရံ ပူရေတ္ဝာ ဌိတမုတ္တေန ပူရိတံ။ ကရီသပုဏ္ဏန္တိ ပက္ကာသယသင္ခာတေ ဟေဋ္ဌာနာဘိပိဋ္ဌိကဏ္ဋကမူလာနံ အန္တရေ ဥဗ္ဗေဓေန အဋ္ဌင္ဂုလမတ္တေ အန္တာဝသာနေ ဌိတဝစ္စေန ပုဏ္ဏံ။ သေမ္ဟပုဏ္ဏန္တိ ဥဒရပဋလေ ဌိတဧကပတ္တပ္ပမာဏေန သေမ္ဟေန ပူရိတံ။ ရုဟိရပုဏ္ဏန္တိ ယကနသ္သ ဟေဋ္ဌာဘာဂံ ပူရေတ္ဝာ ဟဒယဝက္ကပပ္ဖာသာနံ ဥပရိ ထောကံ ထောကံ ပဂ္ဃရန္တေန ဝက္ကဟဒယယကနပပ္ဖာသေ တေမယမာနေန ဌိတေန ဧကပတ္တသ္သ ပူရဏမတ္တေန သန္နိစိတလောဟိတသင္ခာတေန စ ကေသလောမနခဒန္တာနံ မံသဝိနိမုတ္တဋ္ဌာနဉ္စေဝ ထဒ္ဓသုက္ခစမ္မဉ္စ ဌပေတ္ဝာ ဓမနီဇာလာနုသာရေန သဗ္ဗံ ဥပာဒိဏ္ဏကသရီရံ ဖရိတ္ဝာ ဌိတသံသရဏလောဟိတသင္ခာတေန စ ဒုဝိဓေန ရုဟိရေန ပုဏ္ဏံ။
Muttapuṇṇanti āhārautuvasena vatthipuṭantaraṃ pūretvā ṭhitamuttena pūritaṃ. Karīsapuṇṇanti pakkāsayasaṅkhāte heṭṭhānābhipiṭṭhikaṇṭakamūlānaṃ antare ubbedhena aṭṭhaṅgulamatte antāvasāne ṭhitavaccena puṇṇaṃ. Semhapuṇṇanti udarapaṭale ṭhitaekapattappamāṇena semhena pūritaṃ. Ruhirapuṇṇanti yakanassa heṭṭhābhāgaṃ pūretvā hadayavakkapapphāsānaṃ upari thokaṃ thokaṃ paggharantena vakkahadayayakanapapphāse temayamānena ṭhitena ekapattassa pūraṇamattena sannicitalohitasaṅkhātena ca kesalomanakhadantānaṃ maṃsavinimuttaṭṭhānañceva thaddhasukkhacammañca ṭhapetvā dhamanījālānusārena sabbaṃ upādiṇṇakasarīraṃ pharitvā ṭhitasaṃsaraṇalohitasaṅkhātena ca duvidhena ruhirena puṇṇaṃ.
အဋ္ဌိသင္ဃာတန္တိ သကလသရီရေ ဟေဋ္ဌာ အဋ္ဌီနံ ဥပရိဋ္ဌိတာနိ သာဓိကာနိ တီဏိ အဋ္ဌိသတာနိ, တေဟိ အဋ္ဌီဟိ ဃဋိတံ။ န္ဟာရုသမ္ဗန္ဓန္တိ သကလသရီရေ အဋ္ဌီနိ အာဗန္ဓိတ္ဝာ ဌိတာနိ နဝ န္ဟာရုသတာနိ, တေဟိ န္ဟာရူဟိ သမ္ဗန္ဓံ အာဗန္ဓံ။ ရုဓိရမံသာဝလေပနန္တိ သံသရဏလောဟိတေန စ သာဓိကာနိ တီဏိ အဋ္ဌိသတာနိ အနုလိမ္ပေတ္ဝာ ဌိတေန နဝမံသပေသိသတေန စ အနုလိတ္တံ သရီရံ။ စမ္မဝိနဒ္ဓန္တိ သကလသရီရံ ပရိယောနန္ဓိတ္ဝာ ပာကဋကိလောမကသ္သ ဥပရိ ဆဝိယာ ဟေဋ္ဌာ ဌိတံ စမ္မံ, တေန စမ္မေန ဝိနဒ္ဓံ ပရိယောနဒ္ဓံ။ ‘‘စမ္မာဝနဒ္ဓ’’န္တိပိ ပာဠိ။ ဆဝိယာ ပဋိစ္ဆန္နန္တိ အတိသုခုမဆဝိယာ ပဋိစ္ဆန္နံ ဆာဒေတ္ဝာ ဌိတံ။ ဆိဒ္ဒာဝဆိဒ္ဒန္တိ အနေကဆိဒ္ဒံ။ ဥဂ္ဃရန္တန္တိ အက္ခိမုခာဒီဟိ ဥဂ္ဃရန္တံ။ ပဂ္ဃရန္တန္တိ အဓောဘာဂေန ပဂ္ဃရန္တံ။ ကိမိသင္ဃနိသေဝိတန္တိ သူစိမုခာဒီဟိ နာနာပာဏကုလသမူဟေဟိ အာသေဝိတံ။ နာနာကလိမလပရိပူရန္တိ အနေကဝိဓေဟိ အသုစိကောဋ္ဌာသေဟိ ပူရိတံ။
Aṭṭhisaṅghātanti sakalasarīre heṭṭhā aṭṭhīnaṃ upariṭṭhitāni sādhikāni tīṇi aṭṭhisatāni, tehi aṭṭhīhi ghaṭitaṃ. Nhārusambandhanti sakalasarīre aṭṭhīni ābandhitvā ṭhitāni nava nhārusatāni, tehi nhārūhi sambandhaṃ ābandhaṃ. Rudhiramaṃsāvalepananti saṃsaraṇalohitena ca sādhikāni tīṇi aṭṭhisatāni anulimpetvā ṭhitena navamaṃsapesisatena ca anulittaṃ sarīraṃ. Cammavinaddhanti sakalasarīraṃ pariyonandhitvā pākaṭakilomakassa upari chaviyā heṭṭhā ṭhitaṃ cammaṃ, tena cammena vinaddhaṃ pariyonaddhaṃ. ‘‘Cammāvanaddha’’ntipi pāḷi. Chaviyā paṭicchannanti atisukhumachaviyā paṭicchannaṃ chādetvā ṭhitaṃ. Chiddāvachiddanti anekachiddaṃ. Uggharantanti akkhimukhādīhi uggharantaṃ. Paggharantanti adhobhāgena paggharantaṃ. Kimisaṅghanisevitanti sūcimukhādīhi nānāpāṇakulasamūhehi āsevitaṃ. Nānākalimalaparipūranti anekavidhehi asucikoṭṭhāsehi pūritaṃ.
၇၁. တတော မာဂဏ္ဍိယော ‘‘ပဗ္ဗဇိတာ နာမ မာနုသကေ ကာမေ ပဟာယ ဒိဗ္ဗကာမတ္ထာယ ပဗ္ဗဇန္တိ, အယဉ္စ ဒိဗ္ဗေပိ ကာမေ န ဣစ္ဆတိ, ဣဒမ္ပိ ဣတ္ထိရတနံ, ကာ နု အသ္သ ဒိဋ္ဌီ’’တိ ပုစ္ဆိတုံ ဒုတိယံ ဂာထမာဟ။ တတ္ထ ဧတာဒိသံ စေ ရတနန္တိ ဒိဗ္ဗိတ္ထိရတနံ သန္ဓာယ ဘဏတိ။ နာရိန္တိ အတ္တနော ဓီတရံ သန္ဓာယ။ ဒိဋ္ဌိဂတံ သီလဝတံ နု ဇီဝိတန္တိ ဒိဋ္ဌိဉ္စ သီလဉ္စ ဝတဉ္စ ဇီဝိတဉ္စ။ ဘဝူပပတ္တိဉ္စ ဝဒေသိ ကီဒိသန္တိ အတ္တနော ဘဝူပပတ္တိံ ဝာ တုဝံ ကီဒိသံ ဝဒေသိ။
71. Tato māgaṇḍiyo ‘‘pabbajitā nāma mānusake kāme pahāya dibbakāmatthāya pabbajanti, ayañca dibbepi kāme na icchati, idampi itthiratanaṃ, kā nu assa diṭṭhī’’ti pucchituṃ dutiyaṃ gāthamāha. Tattha etādisaṃ ce ratananti dibbitthiratanaṃ sandhāya bhaṇati. Nārinti attano dhītaraṃ sandhāya. Diṭṭhigataṃ sīlavataṃ nu jīvitanti diṭṭhiñca sīlañca vatañca jīvitañca. Bhavūpapattiñca vadesi kīdisanti attano bhavūpapattiṃ vā tuvaṃ kīdisaṃ vadesi.
၇၂. ဣတော ပရာ ဒ္ဝေ ဂာထာ ဝိသ္သဇ္ဇနပုစ္ဆာနယေန ပဝတ္တတ္တာ ပာကဋသမ္ဗန္ဓာယေဝ။ တာသု ပဌမဂာထာယ သင္ခေပတ္ထော – တသ္သ မယ္ဟံ မာဂဏ္ဍိယ ဒ္ဝာသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတဓမ္မေသု နိစ္ဆိနိတ္ဝာ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမည’’န္တိ (မ. နိ. ၃.၂၇, ၃၀၁) ဧဝံ ဣဒံ ဝဒာမီတိ သမုဂ္ဂဟီတံ န ဟောတိ နတ္ထိ န ဝိဇ္ဇတိ, ကိံ ကာရဏာ? အဟဉ္ဟိ ပသ္သန္တော ဒိဋ္ဌီသု အာဒီနဝံ ကဉ္စိ ဒိဋ္ဌိံ အဂ္ဂဟေတ္ဝာ သစ္စာနိ ပဝိစိနန္တော အဇ္ဈတ္တံ ရာဂာဒီနံ သန္တိဘာဝေန အဇ္ဈတ္တသန္တိသင္ခာတံ နိဗ္ဗာနမေဝ အဒ္ဒသန္တိ။
72. Ito parā dve gāthā vissajjanapucchānayena pavattattā pākaṭasambandhāyeva. Tāsu paṭhamagāthāya saṅkhepattho – tassa mayhaṃ māgaṇḍiya dvāsaṭṭhidiṭṭhigatadhammesu nicchinitvā ‘‘idameva saccaṃ, moghamañña’’nti (ma. ni. 3.27, 301) evaṃ idaṃ vadāmīti samuggahītaṃ na hoti natthi na vijjati, kiṃ kāraṇā? Ahañhi passanto diṭṭhīsu ādīnavaṃ kañci diṭṭhiṃ aggahetvā saccāni pavicinanto ajjhattaṃ rāgādīnaṃ santibhāvena ajjhattasantisaṅkhātaṃ nibbānameva addasanti.
အာဒီနဝန္တိ ဥပဒ္ဒဝံ။ သဒုက္ခန္တိ ကာယိကဒုက္ခေန သဒုက္ခံ။ သဝိဃာတန္တိ စေတသိကဒုက္ခေန သဟိတံ။ သဥပာယာသန္တိ ဥပာယာသသဟိတံ။ သပရိဠာဟန္တိ သဒရထံ။ န နိဗ္ဗိဒာယာတိ န ဝဋ္ဋေ နိဗ္ဗိန္ဒနတ္ထာယ။ န ဝိရာဂာယာတိ န ဝဋ္ဋေ ဝိရာဂတ္ထာယ။ န နိရောဓာယာတိ န ဝဋ္ဋသ္သ နိရောဓတ္ထာယ။ န ဥပသမာယာတိ န ဝဋ္ဋသ္သ ဥပသမတ္ထာယ။ န အဘိညာယာတိ န ဝဋ္ဋသ္သ အဘိဇာနနတ္ထာယ။ န သမ္ဗောဓာယာတိ န ကိလေသနိဒ္ဒာဝိဂမေန ဝဋ္ဋတော သမ္ဗုဇ္ဈနတ္ထာယ ။ န နိဗ္ဗာနာယာတိ န အမတနိဗ္ဗာနတ္ထာယ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘နိဗ္ဗိဒာယာ’’တိ ဝိပသ္သနာ။ ‘‘ဝိရာဂာယာ’’တိ မဂ္ဂော။ ‘‘နိရောဓာယ ဥပသမာယာ’’တိ နိဗ္ဗာနံ။ ‘‘အဘိညာယ သမ္ဗောဓာယာ’’တိ မဂ္ဂော။ ‘‘နိဗ္ဗာနာယာ’’တိ နိဗ္ဗာနမေဝ။ ဧဝံ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝိပသ္သနာ, တီသု မဂ္ဂော, တီသု နိဗ္ဗာနံ ဝုတ္တန္တိ ဧဝံ ဝဝတ္ထာနကထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပရိယာယေန ပန သဗ္ဗာနိပေတာနိ မဂ္ဂဝေဝစနာနိပိ နိဗ္ဗာနဝေဝစနာနိပိ ဟောန္တိယေဝ။
Ādīnavanti upaddavaṃ. Sadukkhanti kāyikadukkhena sadukkhaṃ. Savighātanti cetasikadukkhena sahitaṃ. Saupāyāsanti upāyāsasahitaṃ. Sapariḷāhanti sadarathaṃ. Na nibbidāyāti na vaṭṭe nibbindanatthāya. Na virāgāyāti na vaṭṭe virāgatthāya. Na nirodhāyāti na vaṭṭassa nirodhatthāya. Na upasamāyāti na vaṭṭassa upasamatthāya. Na abhiññāyāti na vaṭṭassa abhijānanatthāya. Na sambodhāyāti na kilesaniddāvigamena vaṭṭato sambujjhanatthāya . Na nibbānāyāti na amatanibbānatthāya. Ettha pana ‘‘nibbidāyā’’ti vipassanā. ‘‘Virāgāyā’’ti maggo. ‘‘Nirodhāya upasamāyā’’ti nibbānaṃ. ‘‘Abhiññāya sambodhāyā’’ti maggo. ‘‘Nibbānāyā’’ti nibbānameva. Evaṃ ekasmiṃ ṭhāne vipassanā, tīsu maggo, tīsu nibbānaṃ vuttanti evaṃ vavatthānakathā veditabbā. Pariyāyena pana sabbānipetāni maggavevacanānipi nibbānavevacanānipi hontiyeva.
အဇ္ဈတ္တံ ရာဂသ္သ သန္တိန္တိ အဇ္ဈတ္တရာဂသ္သ သန္တဘာဝေန နိဗ္ဗုတဘာဝေန အဇ္ဈတ္တသန္တိသင္ခာတံ နိဗ္ဗာနံ ဩလောကေသိံ။ ဒောသသ္သ သန္တိန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပစိနန္တိ နိဒ္ဒေသသ္သ ဥဒ္ဒေသပဒံ။ ဝိစိနန္တောတိ သစ္စာနိ ဝဍ္ဎေန္တော ဝိဘာဝေန္တော။ ပဝိစိနန္တောတိ တာနေဝ ပစ္စေကံ ဝိဘာဝေန္တော ။ ကေစိ ‘‘ဂဝေသန္တော’’တိ ဝဏ္ဏယန္တိ။ အဒသ္သန္တိ ဩလောကေသိံ။ အဒက္ခိန္တိ ဝိနိဝိဇ္ဈိံ။ အဖသ္သိန္တိ ပညာယ ဖုသိံ။ ပဋိဝိဇ္ဈိန္တိ ဉာဏေန ပစ္စက္ခံ အကာသိံ။
Ajjhattaṃ rāgassa santinti ajjhattarāgassa santabhāvena nibbutabhāvena ajjhattasantisaṅkhātaṃ nibbānaṃ olokesiṃ. Dosassa santintiādīsupi eseva nayo. Pacinanti niddesassa uddesapadaṃ. Vicinantoti saccāni vaḍḍhento vibhāvento. Pavicinantoti tāneva paccekaṃ vibhāvento . Keci ‘‘gavesanto’’ti vaṇṇayanti. Adassanti olokesiṃ. Adakkhinti vinivijjhiṃ. Aphassinti paññāya phusiṃ. Paṭivijjhinti ñāṇena paccakkhaṃ akāsiṃ.
၇၃. ဒုတိယဂာထာယ သင္ခေပတ္ထော – ယာနိမာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ တေဟိ တေဟိ သတ္တေဟိ ဝိနိစ္ဆိနိတ္ဝာ ဂဟိတတ္တာ ‘‘ဝိနိစ္ဆယာ’’တိ စ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ အဘိသင္ခတဘာဝာဒိနာ နယေန ‘‘ပကပ္ပိတာနီ’’တိ စ ဝုစ္စန္တိ, တေ ဝေ မုနီ ဒိဋ္ဌိဂတဓမ္မေ အဂ္ဂဟေတ္ဝာ အဇ္ဈတ္တသန္တီတိ ယမေတမတ္ထံ ဗ္ရူသိ, အာစိက္ခ မေ, ကထံ နု ဓီရေဟိ ပဝေဒိတံ တံ ကထံ ပကာသိတံ ဓီရေဟီတိ ဝဒတိ။
73. Dutiyagāthāya saṅkhepattho – yānimāni diṭṭhigatāni tehi tehi sattehi vinicchinitvā gahitattā ‘‘vinicchayā’’ti ca attano paccayehi abhisaṅkhatabhāvādinā nayena ‘‘pakappitānī’’ti ca vuccanti, te ve munī diṭṭhigatadhamme aggahetvā ajjhattasantīti yametamatthaṃ brūsi, ācikkha me, kathaṃ nu dhīrehi paveditaṃ taṃ kathaṃ pakāsitaṃ dhīrehīti vadati.
ဣမိသ္သာ ဂာထာယ နိဒ္ဒေသော ဥတ္တာနတ္ထော ဌပေတ္ဝာ ပရမတ္ထပဒံ။ တတ္ထ ယံ ပရမတ္ထန္တိ ယံ ဥတ္တမံ နိဗ္ဗာနံ။
Imissā gāthāya niddeso uttānattho ṭhapetvā paramatthapadaṃ. Tattha yaṃ paramatthanti yaṃ uttamaṃ nibbānaṃ.
၇၄. အထသ္သ ဘဂဝာ ယထာ ယေန ဥပာယေန တံ ပဒံ ဓီရေဟိ ပကာသိတံ, တံ ဥပာယံ သပဋိပက္ခံ ဒသ္သေန္တော ‘‘န ဒိဋ္ဌိယာ’’တိ ဂာထမာဟ။ တတ္ထ န ဒိဋ္ဌိယာတိအာဒီဟိ ဒိဋ္ဌိသုတိအဋ္ဌသမာပတ္တိဉာဏဗာဟိရသီလဗ္ဗတာနိ ပဋိက္ခိပတိ။ ‘‘သုဒ္ဓိမာဟာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တံ အာဟ-သဒ္ဒံ သဗ္ဗတ္ထ နကာရေန သဒ္ဓိံ ယောဇေတ္ဝာ ပုရိမပဒတ္တယံ နေတ္ဝာ ‘‘ဒိဋ္ဌိယာ သုဒ္ဓိံ နာဟ န ကထေမီ’’တိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ စေတ္ထ, ဧဝံ ဥတ္တရပဒေသုပိ။ တတ္ထ စ အဒိဋ္ဌိယာ နာဟာတိ ဒသဝတ္ထုကံ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဝိနာ န ကထေမိ။ တထာ အသ္သုတိယာတိ နဝင္ဂံ သဝနံ ဝိနာ။ အဉာဏာတိ ကမ္မသ္သကတသစ္စာနုလောမိကဉာဏံ ဝိနာ။ အသီလတာတိ ပာတိမောက္ခသံဝရံ ဝိနာ။ အဗ္ဗတာတိ ဓုတင္ဂဝတံ ဝိနာ။ နောပိ တေနာတိ တေသု ဧကမေကေန ဒိဋ္ဌိအာဒိမတ္တေနာပိ န ကထေမီတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတေ စ နိသ္သဇ္ဇ အနုဂ္ဂဟာယာတိ ဧတေ စ ပုရိမဒိဋ္ဌိအာဒိဘေဒေ ကဏ္ဟပက္ခိကေ ဓမ္မေ သမုဂ္ဃာတကရဏေန နိသ္သဇ္ဇ, ပစ္ဆိမေ အဒိဋ္ဌိအာဒိဘေဒေ သုက္ကပက္ခိကေပိ အတမ္မယတာပဇ္ဇနေန အနုဂ္ဂဟာယ။ သန္တော အနိသ္သာယ ဘဝံ န ဇပ္ပေတိ ဣမာယ ပဋိပတ္တိယာ ရာဂာဒိဝူပသမေန သန္တော စက္ခာဒီသု ကဉ္စိ ဓမ္မံ အနိသ္သာယ ဧကမ္ပိ ဘဝံ န ဇပ္ပေ, အပိဟေတုံ အပတ္ထေတုံ သမတ္ထော သိယာ, အယမသ္သ အဇ္ဈတ္တသန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။
74. Athassa bhagavā yathā yena upāyena taṃ padaṃ dhīrehi pakāsitaṃ, taṃ upāyaṃ sapaṭipakkhaṃ dassento ‘‘na diṭṭhiyā’’ti gāthamāha. Tattha na diṭṭhiyātiādīhi diṭṭhisutiaṭṭhasamāpattiñāṇabāhirasīlabbatāni paṭikkhipati. ‘‘Suddhimāhā’’ti ettha vuttaṃ āha-saddaṃ sabbattha nakārena saddhiṃ yojetvā purimapadattayaṃ netvā ‘‘diṭṭhiyā suddhiṃ nāha na kathemī’’ti evamattho veditabbo. Yathā cettha, evaṃ uttarapadesupi. Tattha ca adiṭṭhiyā nāhāti dasavatthukaṃ sammādiṭṭhiṃ vinā na kathemi. Tathā assutiyāti navaṅgaṃ savanaṃ vinā. Añāṇāti kammassakatasaccānulomikañāṇaṃ vinā. Asīlatāti pātimokkhasaṃvaraṃ vinā. Abbatāti dhutaṅgavataṃ vinā. Nopi tenāti tesu ekamekena diṭṭhiādimattenāpi na kathemīti evamattho veditabbo. Ete ca nissajja anuggahāyāti ete ca purimadiṭṭhiādibhede kaṇhapakkhike dhamme samugghātakaraṇena nissajja, pacchime adiṭṭhiādibhede sukkapakkhikepi atammayatāpajjanena anuggahāya. Santo anissāya bhavaṃ na jappeti imāya paṭipattiyā rāgādivūpasamena santo cakkhādīsu kañci dhammaṃ anissāya ekampi bhavaṃ na jappe, apihetuṃ apatthetuṃ samattho siyā, ayamassa ajjhattasantīti adhippāyo.
သဝနမ္ပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ သုတ္တာဒိဝသေန သုဏနမ္ပိ အာကင္ခိတဗ္ဗံ။ သမ္ဘာရာ ဣမေ ဓမ္မာတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိကာ ဣမေ ဓမ္မာ ဥပကာရဋ္ဌေန သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ ။ ကဏ္ဟပက္ခိကာနန္တိ အကုသလပက္ခေ ဘဝာနံ။ သမုဂ္ဃာတတော ပဟာနံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ သမ္မာ ဟနနတော သမုစ္ဆေဒတော ပဟာနံ အာကင္ခိတဗ္ဗံ။ တေဓာတုကေသု ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ ကာမရူပာရူပသင္ခာတေသု တေဘူမကေသု ကောသလ္လသမ္ဘူတေသု။ အတမ္မယတာတိ နိတ္တဏ္ဟဘာဝော။
Savanampi icchitabbanti suttādivasena suṇanampi ākaṅkhitabbaṃ. Sambhārā ime dhammāti sammādiṭṭhiādikā ime dhammā upakāraṭṭhena sambhārā honti . Kaṇhapakkhikānanti akusalapakkhe bhavānaṃ. Samugghātato pahānaṃ icchitabbanti sammā hananato samucchedato pahānaṃ ākaṅkhitabbaṃ. Tedhātukesu kusalesu dhammesūti kāmarūpārūpasaṅkhātesu tebhūmakesu kosallasambhūtesu. Atammayatāti nittaṇhabhāvo.
၇၅. ဧဝံ ဝုတ္တေ ဝစနတ္ထံ အသလ္လက္ခေန္တော မာဂဏ္ဍိယော ‘‘နော စေ ကိရာ’’တိ ဂာထမာဟ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌာဒီနိ ဝုတ္တနယာနေဝ။ ကဏ္ဟပက္ခိကာနိယေဝ ပန သန္ဓာယ ဥဘယတ္ရာပိ အာဟ။ အာဟ-သဒ္ဒံ ပန ‘‘နော စေ’’တိ သဒ္ဒေန ယောဇေတ္ဝာ နော စေ ကိရ အာဟ နော စေ ကိရ ကထေသီတိ ဧဝံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ မောမူဟန္တိ အတိမူဠ္ဟံ, မောဟနံ ဝာ။ ပစ္စေန္တီတိ ဇာနန္တိ။ ဣမိသ္သာပိ ဂာထာယ နိဒ္ဒေသော ဥတ္တာနော။
75. Evaṃ vutte vacanatthaṃ asallakkhento māgaṇḍiyo ‘‘no ce kirā’’ti gāthamāha. Tattha diṭṭhādīni vuttanayāneva. Kaṇhapakkhikāniyeva pana sandhāya ubhayatrāpi āha. Āha-saddaṃ pana ‘‘no ce’’ti saddena yojetvā no ce kira āha no ce kira kathesīti evaṃ attho daṭṭhabbo. Momūhanti atimūḷhaṃ, mohanaṃ vā. Paccentīti jānanti. Imissāpi gāthāya niddeso uttāno.
၇၆. အထသ္သ ဘဂဝာ တံ ဒိဋ္ဌိံ နိသ္သာယ ပုစ္ဆံ ပဋိက္ခိပန္တော ‘‘ဒိဋ္ဌိဉ္စ နိသ္သာယာ’’တိ ဂာထမာဟ။ တသ္သတ္ထော – တ္ဝံ မာဂဏ္ဍိယ ဒိဋ္ဌိံ နိသ္သာယ ပုနပ္ပုနံ ပုစ္ဆမာနော ယာနိ တေ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ သမုဂ္ဂဟိတာနိ, တေသ္ဝေဝ သမုဂ္ဂဟီတေသု ပမောဟံ အာဂတော တ္ဝံ ဣတော စ မယာ ဝုတ္တအဇ္ဈတ္တသန္တိတော ပဋိပတ္တိတော ဓမ္မဒေသနတော ဝာ အဏုမ္ပိ ယုတ္တသညံ န ပသ္သသိ, တေန ကာရဏေန တ္ဝံ ဣမံ ဓမ္မံ မောမူဟတော ပသ္သသီတိ။
76. Athassa bhagavā taṃ diṭṭhiṃ nissāya pucchaṃ paṭikkhipanto ‘‘diṭṭhiñca nissāyā’’ti gāthamāha. Tassattho – tvaṃ māgaṇḍiya diṭṭhiṃ nissāya punappunaṃ pucchamāno yāni te diṭṭhigatāni samuggahitāni, tesveva samuggahītesu pamohaṃ āgato tvaṃ ito ca mayā vuttaajjhattasantito paṭipattito dhammadesanato vā aṇumpi yuttasaññaṃ na passasi, tena kāraṇena tvaṃ imaṃ dhammaṃ momūhato passasīti.
လဂ္ဂနံ နိသ္သာယ လဂ္ဂနန္တိ ဒိဋ္ဌိလဂ္ဂနံ အလ္လီယိတ္ဝာ ဒိဋ္ဌိလဂ္ဂနံ။ ဗန္ဓနန္တိ ဒိဋ္ဌိဗန္ဓနံ။ ပလိဗောဓန္တိ ဒိဋ္ဌိပလိဗောဓံ။
Lagganaṃ nissāya laggananti diṭṭhilagganaṃ allīyitvā diṭṭhilagganaṃ. Bandhananti diṭṭhibandhanaṃ. Palibodhanti diṭṭhipalibodhaṃ.
အန္ဓကာရံ ပက္ခန္ဒောသီတိ ဗဟလန္ဓကာရံ ပဝိဋ္ဌောသိ။ ယုတ္တသညန္တိ သမဏဓမ္မေ ယုတ္တသညံ။ ပတ္တသညန္တိ သမဏဓမ္မေ ပဋိလဒ္ဓသညံ။ လဂ္ဂနသညန္တိ သဉ္ဇာနိတသညံ။ ကာရဏသညန္တိ ဟေတုသညံ။ ဌာနသညန္တိ ကာရဏသညံ။ န ပဋိလဘသီတိ န ဝိန္ဒသိ။ ကုတော ဉာဏန္တိ မဂ္ဂဉာဏံ ပန ကေန ကာရဏေန လဘိသ္သသိ။ အနိစ္စံ ဝာတိ ဟုတ္ဝာ အဘာဝဋ္ဌေန ပဉ္စက္ခန္ဓာ အနိစ္စံ။ အနိစ္စသညာနုလောမံ ဝာတိ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ အနိစ္စာ’’တိ ဥပ္ပန္နာ သညာ အနိစ္စသညာ, တာယ သညာယ အနုလောမံ အပ္ပဋိက္ကူလံ အနိစ္စသညာနုလောမံ။ ကိံ တံ? ဝိပသ္သနာဉာဏံ။ ဒ္ဝိန္နံ ဝိပသ္သနာဉာဏာနံ ဒုက္ခာနတ္တသညာနုလောမာနမ္ပိ ဧသေဝ နယော။
Andhakāraṃ pakkhandosīti bahalandhakāraṃ paviṭṭhosi. Yuttasaññanti samaṇadhamme yuttasaññaṃ. Pattasaññanti samaṇadhamme paṭiladdhasaññaṃ. Lagganasaññanti sañjānitasaññaṃ. Kāraṇasaññanti hetusaññaṃ. Ṭhānasaññanti kāraṇasaññaṃ. Na paṭilabhasīti na vindasi. Kuto ñāṇanti maggañāṇaṃ pana kena kāraṇena labhissasi. Aniccaṃ vāti hutvā abhāvaṭṭhena pañcakkhandhā aniccaṃ. Aniccasaññānulomaṃ vāti ‘‘pañcakkhandhā aniccā’’ti uppannā saññā aniccasaññā, tāya saññāya anulomaṃ appaṭikkūlaṃ aniccasaññānulomaṃ. Kiṃ taṃ? Vipassanāñāṇaṃ. Dvinnaṃ vipassanāñāṇānaṃ dukkhānattasaññānulomānampi eseva nayo.
၇၇. ဧဝံ သမုဂ္ဂဟိတေသု ပမောဟေန မာဂဏ္ဍိယသ္သ ဝိဝာဒာပတ္တိံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ တေသု အညေသု စ ဓမ္မေသု ဝိဂတပ္ပမောဟသ္သ အတ္တနော နိဗ္ဗိဝာဒတံ ဒသ္သေန္တော ‘‘သမော ဝိသေသီ’’တိ ဂာထမာဟ။ တသ္သတ္ထော – ယော ဧဝံ တိဓာ မာနေန ဝာ ဒိဋ္ဌိယာ ဝာ ပုဂ္ဂလေန ဝာ မညတိ, သော တေန မာနေန တာယ ဝာ ဒိဋ္ဌိယာ တေန ဝာ ပုဂ္ဂလေန ဝိဝဒေယ္ယ။ ယော ပန အမ္ဟာဒိသော ဣမာသု တီသု ဝိဓာသု အဝိကမ္ပမာနော, သမော ဝိသေသီတိ န တသ္သ ဟောတိ, န စ ဟီနောတိ ပာဌသေသော။ ဣမိသ္သာပိ ဂာထာယ နိဒ္ဒေသော ဥတ္တာနောဝ။
77. Evaṃ samuggahitesu pamohena māgaṇḍiyassa vivādāpattiṃ dassetvā idāni tesu aññesu ca dhammesu vigatappamohassa attano nibbivādataṃ dassento ‘‘samo visesī’’ti gāthamāha. Tassattho – yo evaṃ tidhā mānena vā diṭṭhiyā vā puggalena vā maññati, so tena mānena tāya vā diṭṭhiyā tena vā puggalena vivadeyya. Yo pana amhādiso imāsu tīsu vidhāsu avikampamāno, samo visesīti na tassa hoti, na ca hīnoti pāṭhaseso. Imissāpi gāthāya niddeso uttānova.
၇၈. ကိဉ္စ ဘိယ္ယော – ‘‘သစ္စန္တိ သော’’တိ ဂာထာ။ တသ္သတ္ထော – သော ဧဝရူပော ပဟီနမာနဒိဋ္ဌိကော ‘‘မာဒိသော ‘ဗာဟိတပာပတ္တာ’ဒိနာ နယေန ဗ္ရာဟ္မဏော, ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ ကိံ ဝဒေယ္ယ ကိံ ဝတ္ထုံ ဘဏေယ္ယ, ကေန ဝာ ကာရဏေန ဘဏေယ္ယ, ‘‘မယ္ဟံ သစ္စံ, တုယ္ဟံ မုသာ’’တိ ဝာ ကေန မာနေန ဒိဋ္ဌိယာ ပုဂ္ဂလေန ဝာ ဝိဝဒေယ္ယ။ ယသ္မိံ မာဒိသေ ခီဏာသဝေ ‘‘သဒိသောဟမသ္မီ’’တိ ပဝတ္တိယာ သမံ ဝာ, ဣတရဒ္ဝယဘာဝေန ပဝတ္တိယာ ဝိသမံ ဝာ မညိတံ နတ္ထိ, သမာနာဒီသု ကေန ဝာဒံ ပဋိသံယုဇေယ္ယ ပဋိပ္ဖရေယ္ယာတိ။ ဣမိသ္သာပိ ဂာထာယ နိဒ္ဒေသော ဥတ္တာနော။
78. Kiñca bhiyyo – ‘‘saccanti so’’ti gāthā. Tassattho – so evarūpo pahīnamānadiṭṭhiko ‘‘mādiso ‘bāhitapāpattā’dinā nayena brāhmaṇo, idameva sacca’’nti kiṃ vadeyya kiṃ vatthuṃ bhaṇeyya, kena vā kāraṇena bhaṇeyya, ‘‘mayhaṃ saccaṃ, tuyhaṃ musā’’ti vā kena mānena diṭṭhiyā puggalena vā vivadeyya. Yasmiṃ mādise khīṇāsave ‘‘sadisohamasmī’’ti pavattiyā samaṃ vā, itaradvayabhāvena pavattiyā visamaṃ vā maññitaṃ natthi, samānādīsu kena vādaṃ paṭisaṃyujeyya paṭipphareyyāti. Imissāpi gāthāya niddeso uttāno.
၇၉. နနု ဧကံသေနေဝ ဧဝရူပော ပုဂ္ဂလော? ‘‘ဩကံ ပဟာယာ’’တိ ဂာထာ။ တတ္ထ ဩကံ ပဟာယာတိ ရူပဓာတ္ဝာဒိဝိညာဏသ္သောကာသံ တတ္ရ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေန ဆဍ္ဍေတ္ဝာ။ အနိကေတသာရီတိ ရူပနိမိတ္တနိကေတာဒီနိ တဏ္ဟာဝသေန အသရန္တော။ ဂာမေ အကုဗ္ဗံ မုနိ သန္ထဝာနီတိ ဂာမေ ဂိဟိသန္ထဝာနိ အကရောန္တော။ ကာမေဟိ ရိတ္တောတိ ကာမေသု ဆန္ဒရာဂာဘာဝေန သဗ္ဗကာမေဟိ ပုထုဘူတော။ အပုရက္ခရာနောတိ အာယတိံ အတ္တဘာဝံ အနဘိနိဗ္ဗတ္တေန္တော။ ကထံ န ဝိဂ္ဂယ္ဟ ဇနေန ကယိရာတိ ဇနေန သဒ္ဓိံ ဝိဂ္ဂာဟိကကထံ န ကထေယ္ယ။
79. Nanu ekaṃseneva evarūpo puggalo? ‘‘Okaṃ pahāyā’’ti gāthā. Tattha okaṃ pahāyāti rūpadhātvādiviññāṇassokāsaṃ tatra chandarāgappahānena chaḍḍetvā. Aniketasārīti rūpanimittaniketādīni taṇhāvasena asaranto. Gāme akubbaṃ muni santhavānīti gāme gihisanthavāni akaronto. Kāmehi rittoti kāmesu chandarāgābhāvena sabbakāmehi puthubhūto. Apurakkharānoti āyatiṃ attabhāvaṃ anabhinibbattento. Kathaṃ na viggayha janena kayirāti janena saddhiṃ viggāhikakathaṃ na katheyya.
ဟာလိဒ္ဒကာနီတိ ဧဝံနာမကော ဂဟပတိ။ ယေနာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော တေနုပသင္ကမီတိ ယေနာတိ ဘုမ္မတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ တသ္မာ ယတ္ထ မဟာကစ္စာနော, တတ္ထ ဥပသင္ကမီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယေန ဝာ ကာရဏေန မဟာကစ္စာနော ဒေဝမနုသ္သေဟိ ဥပသင္ကမိတဗ္ဗော, တေန ကာရဏေန ဥပသင္ကမီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကေန စ ကာရဏေန မဟာကစ္စာနော ဥပသင္ကမိတဗ္ဗော? နာနပ္ပကာရဂုဏဝိသေသာဓိဂမာဓိပ္ပာယေန, သာဒုဖလူပဘောဂာဓိပ္ပာယေန ဒိဇဂဏေဟိ နိစ္စဖလိတမဟာရုက္ခော ဝိယ။ ဥပသင္ကမီတိ စ ဂတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပသင္ကမိတ္ဝာတိ ဥပသင္ကမနပရိယောသာနဒီပနံ။ အထ ဝာ ဧဝံ ဂတော တတော အာသန္နတရံ ဌာနံ မဟာကစ္စာနသ္သ သမီပသင္ခာတံ ဂန္တ္ဝာတိပိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
Hāliddakānīti evaṃnāmako gahapati. Yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkamīti yenāti bhummatthe karaṇavacanaṃ. Tasmā yattha mahākaccāno, tattha upasaṅkamīti evamettha attho daṭṭhabbo. Yena vā kāraṇena mahākaccāno devamanussehi upasaṅkamitabbo, tena kāraṇena upasaṅkamīti evamettha attho daṭṭhabbo. Kena ca kāraṇena mahākaccāno upasaṅkamitabbo? Nānappakāraguṇavisesādhigamādhippāyena, sāduphalūpabhogādhippāyena dijagaṇehi niccaphalitamahārukkho viya. Upasaṅkamīti ca gatoti vuttaṃ hoti. Upasaṅkamitvāti upasaṅkamanapariyosānadīpanaṃ. Atha vā evaṃ gato tato āsannataraṃ ṭhānaṃ mahākaccānassa samīpasaṅkhātaṃ gantvātipi vuttaṃ hoti.
အဘိဝာဒေတ္ဝာတိ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတ္ဝာ။ ဣဒာနိ ယေနတ္ထေန မဟာကစ္စာနသ္သ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂတော, တံ ပုစ္ဆိတုကာမော ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇလိံ သိရသိ ပတိဋ္ဌာပေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော ‘‘ဝိသမံ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဝတ္တန္တီ’’တိအာဒီသု (အ. နိ. ၄.၇) ဝိယ။ တသ္မာ ယထာ နိသိန္နော ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဟောတိ, ဧဝံ နိသီဒီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘုမ္မတ္ထေ ဝာ ဧတံ ဥပယောဂဝစနံ။ နိသီဒီတိ နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေသိ။ ပဏ္ဍိတာ ဟိ ဒေဝမနုသ္သာ ဂရုဋ္ဌာနိယံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ အာသနကုသလတာယ ဧကမန္တံ နိသီဒန္တိ။ အယဉ္စ ဂဟပတိ တေသံ အညတရော, တသ္မာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။
Abhivādetvāti pañcapatiṭṭhitena vanditvā. Idāni yenatthena mahākaccānassa upaṭṭhānaṃ āgato, taṃ pucchitukāmo dasanakhasamodhānasamujjalaṃ añjaliṃ sirasi patiṭṭhāpetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantanti bhāvanapuṃsakaniddeso ‘‘visamaṃ candimasūriyā parivattantī’’tiādīsu (a. ni. 4.7) viya. Tasmā yathā nisinno ekamantaṃ nisinno hoti, evaṃ nisīdīti evamettha attho daṭṭhabbo. Bhummatthe vā etaṃ upayogavacanaṃ. Nisīdīti nisajjaṃ kappesi. Paṇḍitā hi devamanussā garuṭṭhāniyaṃ upasaṅkamitvā āsanakusalatāya ekamantaṃ nisīdanti. Ayañca gahapati tesaṃ aññataro, tasmā ekamantaṃ nisīdi.
ကထံ နိသိန္နော စ ပန ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဟောတီတိ? ဆ နိသဇ္ဇဒောသေ ဝဇ္ဇေတ္ဝာ။ သေယ္ယထိဒံ? အတိဒူရံ အစ္စာသန္နံ ဥပရိဝာတံ ဥန္နတပ္ပဒေသံ အတိသမ္မုခံ အတိပစ္ဆာတိ။ အတိဒူရေ နိသိန္နော ဟိ သစေ ကထေတုကာမော ဟောတိ, ဥစ္စာသဒ္ဒေန ကထေတဗ္ဗံ ဟောတိ။ အစ္စာသန္နေ နိသိန္နော သင္ဃဋ္ဋနံ ကရောတိ။ ဥပရိဝာတေ နိသိန္နော သရီရဂန္ဓေန ဗာဓတိ။ ဥန္နတပ္ပဒေသေ နိသိန္နော အဂာရဝံ ပကာသေတိ။ အတိသမ္မုခာ နိသိန္နော သစေ ဒဋ္ဌုကာမော ဟောတိ, စက္ခုနာ စက္ခုံ အာဟစ္စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဟောတိ။ အတိပစ္ဆာ နိသိန္နော သစေ ဒဋ္ဌုကာမော ဟောတိ, ဂီဝံ ပသာရေတ္ဝာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဟောတိ။ တသ္မာ အယမ္ပိ ဧတေ ဆ နိသဇ္ဇဒောသေ ဝဇ္ဇေတ္ဝာ နိသီဒိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧကမန္တံ နိသီဒီ’’တိ။
Kathaṃ nisinno ca pana ekamantaṃ nisinno hotīti? Cha nisajjadose vajjetvā. Seyyathidaṃ? Atidūraṃ accāsannaṃ uparivātaṃ unnatappadesaṃ atisammukhaṃ atipacchāti. Atidūre nisinno hi sace kathetukāmo hoti, uccāsaddena kathetabbaṃ hoti. Accāsanne nisinno saṅghaṭṭanaṃ karoti. Uparivāte nisinno sarīragandhena bādhati. Unnatappadese nisinno agāravaṃ pakāseti. Atisammukhā nisinno sace daṭṭhukāmo hoti, cakkhunā cakkhuṃ āhacca daṭṭhabbaṃ hoti. Atipacchā nisinno sace daṭṭhukāmo hoti, gīvaṃ pasāretvā daṭṭhabbaṃ hoti. Tasmā ayampi ete cha nisajjadose vajjetvā nisīdi. Tena vuttaṃ – ‘‘ekamantaṃ nisīdī’’ti.
ဧတဒဝောစာတိ ဧတံ အဝောစ။ ဝုတ္တမိဒံ ဘန္တေ ကစ္စာန ဘဂဝတာ အဋ္ဌကဝဂ္ဂိယေ မာဂဏ္ဍိယပဉ္ဟေတိ အဋ္ဌကဝဂ္ဂိယမ္ဟိ မာဂဏ္ဍိယပဉ္ဟော နာမ အတ္ထိ, တသ္မိံ ပဉ္ဟေ။
Etadavocāti etaṃ avoca. Vuttamidaṃ bhante kaccāna bhagavatā aṭṭhakavaggiye māgaṇḍiyapañheti aṭṭhakavaggiyamhi māgaṇḍiyapañho nāma atthi, tasmiṃ pañhe.
ရူပဓာတူတိ ရူပက္ခန္ဓော အဓိပ္ပေတော။ ရူပဓာတုရာဂဝိနိဗန္ဓန္တိ ရူပဓာတုမ္ဟိ ရာဂေန ဝိနိဗဒ္ဓံ။ ဝိညာဏန္တိ ကမ္မဝိညာဏံ။ ဩကသာရီတိ ဂေဟသာရီ အာလယသာရီ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ‘‘ဝိညာဏဓာတု ခော ဂဟပတီ’’တိ န ဝုတ္တန္တိ? သမ္မောဟဝိဃာတတ္ထံ။ ‘‘ဩကော’’တိ ဟိ အတ္ထတော ပစ္စယော ဝုစ္စတိ, ပုရေဇာတဉ္စ ကမ္မဝိညာဏံ ပစ္ဆာဇာတသ္သ ကမ္မဝိညာဏသ္သပိ ဝိပာကဝိညာဏသ္သပိ, ဝိပာကဝိညာဏဉ္စ ဝိပာကဝိညာဏသ္သပိ ကမ္မဝိညာဏသ္သပိ ပစ္စယော ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘ကတရံ နု ခော ဣဓ ဝိညာဏ’’န္တိ သမ္မောဟော ဘဝေယ္ယ။ တသ္သ ဝိဃာတတ္ထံ တံ အဂ္ဂဟေတ္ဝာ အသမ္ဘိန္နာဝ ဒေသနာ ကတာတိ။ အပိစ ဝိပာကအာရမ္မဏဝသေန စတသ္သော အဘိသင္ခာရဝိညာဏဋ္ဌိတိယောတိ ဝုတ္တာတိ တာ ဒသ္သေတုမ္ပိ ဣဓ ဝိညာဏံ န ဂဟိတံ။
Rūpadhātūti rūpakkhandho adhippeto. Rūpadhāturāgavinibandhanti rūpadhātumhi rāgena vinibaddhaṃ. Viññāṇanti kammaviññāṇaṃ. Okasārīti gehasārī ālayasārī. Kasmā panettha ‘‘viññāṇadhātu kho gahapatī’’ti na vuttanti? Sammohavighātatthaṃ. ‘‘Oko’’ti hi atthato paccayo vuccati, purejātañca kammaviññāṇaṃ pacchājātassa kammaviññāṇassapi vipākaviññāṇassapi, vipākaviññāṇañca vipākaviññāṇassapi kammaviññāṇassapi paccayo hoti, tasmā ‘‘kataraṃ nu kho idha viññāṇa’’nti sammoho bhaveyya. Tassa vighātatthaṃ taṃ aggahetvā asambhinnāva desanā katāti. Apica vipākaārammaṇavasena catasso abhisaṅkhāraviññāṇaṭṭhitiyoti vuttāti tā dassetumpi idha viññāṇaṃ na gahitaṃ.
ဥပယုပာဒာနာတိ တဏ္ဟူပယဒိဋ္ဌူပယဝသေန ဒ္ဝေ ဥပယာ, ကာမုပာဒာနာဒီနိ စတ္တာရိ ဥပာဒာနာနိ စ။ စေတသော အဓိဋ္ဌာနာဘိနိဝေသာနုသယာတိ အကုသလစိတ္တသ္သ အဓိဋ္ဌာနဘူတာ စေဝ အဘိနိဝေသဘူတာ စ အနုသယဘူတာ စ။ တထာဂတသ္သာတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဟိ ခီဏာသဝာနံ ဧတေ ပဟီနာဝ, သတ္ထု ပန ခီဏာသဝဘာဝော လောကေ အတိပာကဋောတိ ဥပရိမကောဋိယာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဝိညာဏဓာတုယာတိ ဣဓ ဝိညာဏံ ကသ္မာ ဂဟိတံ? ကိလေသပ္ပဟာနဒသ္သနတ္ထံ။ ကိလေသာ ဟိ န ကေဝလံ စတူသုယေဝ ခန္ဓေသု ပဟီနာ ပဟီယန္တိ, ပဉ္စသုပိ ပဟီယန္တိယေဝာတိ ကိလေသပ္ပဟာနဒသ္သနတ္ထံ ဂဟိတံ။ ဧဝံ ခော ဂဟပတိ အနောကသာရီ ဟောတီတိ ဧဝံ ကမ္မဝိညာဏေန ဩကံ အသရန္တေန အနောကသာရီ နာမ ဟောတိ။
Upayupādānāti taṇhūpayadiṭṭhūpayavasena dve upayā, kāmupādānādīni cattāri upādānāni ca. Cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayāti akusalacittassa adhiṭṭhānabhūtā ceva abhinivesabhūtā ca anusayabhūtā ca. Tathāgatassāti sammāsambuddhassa. Sabbesampi hi khīṇāsavānaṃ ete pahīnāva, satthu pana khīṇāsavabhāvo loke atipākaṭoti uparimakoṭiyā evaṃ vuttaṃ. Viññāṇadhātuyāti idha viññāṇaṃ kasmā gahitaṃ? Kilesappahānadassanatthaṃ. Kilesā hi na kevalaṃ catūsuyeva khandhesu pahīnā pahīyanti, pañcasupi pahīyantiyevāti kilesappahānadassanatthaṃ gahitaṃ. Evaṃ kho gahapati anokasārī hotīti evaṃ kammaviññāṇena okaṃ asarantena anokasārī nāma hoti.
ရူပနိမိတ္တနိကေတဝိသာရဝိနိဗန္ဓာတိ ရူပမေဝ ကိလေသာနံ ပစ္စယဋ္ဌေန နိမိတ္တံ, အာရမ္မဏကိရိယသင္ခာတေန နိဝာသဋ္ဌေန နိကေတန္တိ ရူပနိမိတ္တနိကေတံ။ ဝိသာရော စ ဝိနိဗန္ဓော စ ဝိသာရဝိနိဗန္ဓာ။ ဥဘယေနပိ ဟိ ကိလေသာနံ ပတ္ထဋဘာဝော စ ဝိနိဗန္ဓနဘာဝော စ ဝုတ္တော, ရူပနိမိတ္တနိကေတေ ဝိသာရဝိနိဗန္ဓာတိ ရူပနိမိတ္တနိကေတဝိသာရဝိနိဗန္ဓာ, တသ္မာ ရူပနိမိတ္တနိကေတမ္ဟိ ဥပ္ပန္နေန ကိလေသဝိသာရေန စေဝ ကိလေသဝိနိဗန္ဓနေန စာတိ အတ္ထော။ နိကေတသာရီတိ ဝုစ္စတီတိ အာရမ္မဏကရဏဝသေန နိဝာသဋ္ဌာနဋ္ဌေန နိကေတသာရီတိ ဝုစ္စတိ။ ပဟီနာတိ တေ ရူပနိမိတ္တနိကေတေ ကိလေသဝိသာရဝိနိဗန္ဓာ ပဟီနာ။
Rūpanimittaniketavisāravinibandhāti rūpameva kilesānaṃ paccayaṭṭhena nimittaṃ, ārammaṇakiriyasaṅkhātena nivāsaṭṭhena niketanti rūpanimittaniketaṃ. Visāro ca vinibandho ca visāravinibandhā. Ubhayenapi hi kilesānaṃ patthaṭabhāvo ca vinibandhanabhāvo ca vutto, rūpanimittanikete visāravinibandhāti rūpanimittaniketavisāravinibandhā, tasmā rūpanimittaniketamhi uppannena kilesavisārena ceva kilesavinibandhanena cāti attho. Niketasārīti vuccatīti ārammaṇakaraṇavasena nivāsaṭṭhānaṭṭhena niketasārīti vuccati. Pahīnāti te rūpanimittanikete kilesavisāravinibandhā pahīnā.
ကသ္မာ ပနေတ္ထ ပဉ္စက္ခန္ဓာ စ ‘‘ဩကာ’’တိ ဝုတ္တာ, ဆ အာရမ္မဏာနိ ‘‘နိကေတ’’န္တိ? ဆန္ဒရာဂသ္သ ဗလဝဒုဗ္ဗလတာယ။ သမာနေပိ ဟိ ဧတေသံ အာလယဋ္ဌေန ဝိသယဘာဝေ ဩကောတိ နိပ္ပရိယာယေန သုဒ္ဓံ ဂေဟမေဝ ဝုစ္စတိ, နိကေတန္တိ ‘‘အဇ္ဇ အသုကဋ္ဌာနေ ကီဠိသ္သာမာ’’တိ ကတသင္ကေတာနံ နိဝာသနဋ္ဌာနံ ဥယ္ယာနာဒိ။ တတ္ထ ယထာ ပုတ္တဒာရဓနဓညပုဏ္ဏဂေဟေ ဆန္ဒရာဂော ဗလဝာ ဟောတိ, ဧဝံ အဇ္ဈတ္တိကေသု ခန္ဓေသု။ ယထာ ပန ဥယ္ယာနဋ္ဌာနာဒီသု တတော ဒုဗ္ဗလတရော ဟောတိ, ဧဝံ ဗာဟိရေသု ဆသု အာရမ္မဏေသူတိ ဆန္ဒရာဂသ္သ ဗလဝဒုဗ္ဗလတာယ ဧဝံ ဒေသနာ ကတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Kasmā panettha pañcakkhandhā ca ‘‘okā’’ti vuttā, cha ārammaṇāni ‘‘niketa’’nti? Chandarāgassa balavadubbalatāya. Samānepi hi etesaṃ ālayaṭṭhena visayabhāve okoti nippariyāyena suddhaṃ gehameva vuccati, niketanti ‘‘ajja asukaṭṭhāne kīḷissāmā’’ti katasaṅketānaṃ nivāsanaṭṭhānaṃ uyyānādi. Tattha yathā puttadāradhanadhaññapuṇṇagehe chandarāgo balavā hoti, evaṃ ajjhattikesu khandhesu. Yathā pana uyyānaṭṭhānādīsu tato dubbalataro hoti, evaṃ bāhiresu chasu ārammaṇesūti chandarāgassa balavadubbalatāya evaṃ desanā katāti veditabbā.
သုခိတေသု သုခိတောတိ ဥပဋ္ဌာကေသု ဓနဓညလာဘာဒိဝသေန သုခိတေသု ‘‘ဣဒာနာဟံ မနာပံ စီဝရံ မနာပံ ဘောဇနံ လဘိသ္သာမီ’’တိ ဂေဟသ္သိတသုခေန သုခိတော ဟောတိ, တေဟိ ပတ္တသမ္ပတ္တိံ အတ္တနာ အနုဘဝမာနော ဝိယ စရတိ။ ဒုက္ခိတေသု ဒုက္ခိတောတိ တေသံ ကေနစိဒေဝ ကာရဏေန ဒုက္ခေ ဥပ္ပန္နေ သယံ ဒ္ဝိဂုဏေန ဒုက္ခေန ဒုက္ခိတော ဟောတိ။ ကိစ္စကရဏီယေသူတိ ကိစ္စသင္ခာတေသု ကရဏီယေသု။ ဝောယောဂံ အာပဇ္ဇတီတိ ဥပယောဂံ သယံ တေသံ ကိစ္စာနံ ကတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။
Sukhitesu sukhitoti upaṭṭhākesu dhanadhaññalābhādivasena sukhitesu ‘‘idānāhaṃ manāpaṃ cīvaraṃ manāpaṃ bhojanaṃ labhissāmī’’ti gehassitasukhena sukhito hoti, tehi pattasampattiṃ attanā anubhavamāno viya carati. Dukkhitesu dukkhitoti tesaṃ kenacideva kāraṇena dukkhe uppanne sayaṃ dviguṇena dukkhena dukkhito hoti. Kiccakaraṇīyesūti kiccasaṅkhātesu karaṇīyesu. Voyogaṃ āpajjatīti upayogaṃ sayaṃ tesaṃ kiccānaṃ kattabbataṃ āpajjati.
ကာမေသူတိ ဝတ္ထုကာမေသု။ ဧဝံ ခော ဂဟပတိ ကာမေဟိ အရိတ္တော ဟောတီတိ ဧဝံ ကိလေသကာမေဟိ အရိတ္တော ဟောတိ။
Kāmesūti vatthukāmesu. Evaṃ kho gahapati kāmehi aritto hotīti evaṃ kilesakāmehi aritto hoti.
အန္တော ကာမာနံ ဘာဝေန အတုစ္ဆော။ သုက္ကပက္ခော တေသံ အဘာဝေန ရိတ္တော တုစ္ဆောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
Anto kāmānaṃ bhāvena atuccho. Sukkapakkho tesaṃ abhāvena ritto tucchoti veditabbo.
ပုရက္ခရာနောတိ ဝဋ္ဋံ ပုရတော ကုရုမာနော။ ဧဝံရူပော သိယန္တိအာဒီသု ဒီဃရသ္သကာဠောဒာတာဒီသု ရူပေသု ဧဝံရူပော နာမ ဘဝေယ္ယန္တိ ပတ္ထေတိ။ သုခာဒီသု ဝေဒနာသု ဧဝံဝေဒနော နာမ။ နီလသညာဒီသု သညာသု ဧဝံသညော နာမ။ ပုညာဘိသင္ခာရာဒီသု သင္ခာရေသု ဧဝံသင္ခာရော နာမ။ စက္ခုဝိညာဏာဒီသု ဝိညာဏေသု ဧဝံဝိညာဏော နာမ ဘဝေယ္ယန္တိ ပတ္ထေတိ။
Purakkharānoti vaṭṭaṃ purato kurumāno. Evaṃrūpo siyantiādīsu dīgharassakāḷodātādīsu rūpesu evaṃrūpo nāma bhaveyyanti pattheti. Sukhādīsu vedanāsu evaṃvedano nāma. Nīlasaññādīsu saññāsu evaṃsañño nāma. Puññābhisaṅkhārādīsu saṅkhāresu evaṃsaṅkhāro nāma. Cakkhuviññāṇādīsu viññāṇesu evaṃviññāṇo nāma bhaveyyanti pattheti.
အပုရက္ခရာနောတိ ဝဋ္ဋံ ပုရတော အကုရုမာနော။ သဟိတံ မေ, အသဟိတံ တေတိ တုယ္ဟံ ဝစနံ အသဟိတံ အသိလိဋ္ဌံ, မယ္ဟံ သဟိတံ သိလိဋ္ဌံ မဓုရံ မဓုရပာနသဒိသံ။ အဓိစိဏ္ဏံ တေ ဝိပရာဝတ္တန္တိ ယံ တုယ္ဟံ ဒီဃေန ကာလေန ပရိစိတံ သုပ္ပဂုဏံ, တံ မမ ဝာဒံ အာဂမ္မ သဗ္ဗံ ခဏေန ဝိပရာဝတ္တံ နိဝတ္တံ။ အာရောပိတော တေ ဝာဒောတိ တုယ္ဟံ ဒောသော မယာ အာရောပိတော။ စရ ဝာဒပ္ပမောက္ခာယာတိ တံ တံ အာစရိယံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဥတ္တရံ ပရိယေသန္တော ဣမသ္သ ဝာဒသ္သ မောက္ခာယ စရ အာဟိဏ္ဍ။ နိဗ္ဗေဌေဟိ ဝာ သစေ ပဟောသီတိ အထ သယမေဝ ပဟောသိ, ဣဓေဝ နိဗ္ဗေဌေဟီတိ။
Apurakkharānoti vaṭṭaṃ purato akurumāno. Sahitaṃ me, asahitaṃ teti tuyhaṃ vacanaṃ asahitaṃ asiliṭṭhaṃ, mayhaṃ sahitaṃ siliṭṭhaṃ madhuraṃ madhurapānasadisaṃ. Adhiciṇṇaṃ te viparāvattanti yaṃ tuyhaṃ dīghena kālena paricitaṃ suppaguṇaṃ, taṃ mama vādaṃ āgamma sabbaṃ khaṇena viparāvattaṃ nivattaṃ. Āropito te vādoti tuyhaṃ doso mayā āropito. Cara vādappamokkhāyāti taṃ taṃ ācariyaṃ upasaṅkamitvā uttaraṃ pariyesanto imassa vādassa mokkhāya cara āhiṇḍa. Nibbeṭhehi vā sace pahosīti atha sayameva pahosi, idheva nibbeṭhehīti.
၈၀. သော ဧဝရူပော ‘‘ယေဟိ ဝိဝိတ္တော’’တိ ဂာထာ။ တတ္ထ ယေဟီတိ ယေဟိ ဒိဋ္ဌိဂတာဒီဟိ။ ဝိဝိတ္တော ဝိစရေယ္ယာတိ ရိတ္တော စရေယ္ယ။ န တာနိ ဥဂ္ဂယ္ဟ ဝဒေယ္ယ နာဂောတိ ‘‘အာဂုံ န ကရောတီ’’တိအာဒိနာ (စူဠနိ. ဘဒ္ရာဝုဓမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၇၀; ပာရာယနာနုဂီတိနိဒ္ဒေသ ၁၀၂) နယေန နာဂော တာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဥဂ္ဂဟေတ္ဝာ န စရေယ္ယ။ ဧလမ္ဗုဇန္တိ ဧလသညိတေ အမ္ဗုမ္ဟိ ဇာတံ ကဏ္ဋကနာဠံ ဝာရိဇံ, ပဒုမန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာ ဇလေန ပင္ကေန စနူပလိတ္တန္တိ တံ ပဒုမံ ယထာ ဇလေန စ ပင္ကေန စ အနုပလိတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ မုနိ သန္တိဝာဒော အဂိဒ္ဓောတိ ဧဝံ အဇ္ဈတ္တသန္တိဝာဒော မုနိ ဂေဓာဘာဝေန အဂိဒ္ဓော။ ကာမေ စ လောကေ စ အနူပလိတ္တောတိ ဒုဝိဓေပိ ကာမေ အပာယာဒိကေ စ လောကေ ဒ္ဝီဟိ သိလေသေဟိ အနုပလိတ္တော ဟောတိ။
80. So evarūpo ‘‘yehi vivitto’’ti gāthā. Tattha yehīti yehi diṭṭhigatādīhi. Vivitto vicareyyāti ritto careyya. Na tāniuggayha vadeyya nāgoti ‘‘āguṃ na karotī’’tiādinā (cūḷani. bhadrāvudhamāṇavapucchāniddesa 70; pārāyanānugītiniddesa 102) nayena nāgo tāni diṭṭhigatāni uggahetvā na careyya. Elambujanti elasaññite ambumhi jātaṃ kaṇṭakanāḷaṃ vārijaṃ, padumanti vuttaṃ hoti. Yathā jalena paṅkena canūpalittanti taṃ padumaṃ yathā jalena ca paṅkena ca anupalittaṃ hoti. Evaṃ muni santivādo agiddhoti evaṃ ajjhattasantivādo muni gedhābhāvena agiddho. Kāme ca loke ca anūpalittoti duvidhepi kāme apāyādike ca loke dvīhi silesehi anupalitto hoti.
အာဂုံ န ကရောတီတိ အကုသလာဒိဒောသံ န ကရောတိ။ န ဂစ္ဆတီတိ အဂတိဝသေန န ဂစ္ဆတိ။ နာဂစ္ဆတီတိ ပဟီနကိလေသေ န ဥပေတိ။ ပာပကာတိ လာမကာ။ အကုသလာတိ အကောသလ္လသမ္ဘူတာ။ တေ ကိလေသေ န ပုနေတီတိ ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ, တေ ကိလေသေ ပုန န ဧတိ။ န ပစ္စေတီတိ ပဋိ န ဥပေတိ။ န ပစ္စာဂစ္ဆတီတိ ပုန န နိဝတ္တတိ။
Āguṃ na karotīti akusalādidosaṃ na karoti. Na gacchatīti agativasena na gacchati. Nāgacchatīti pahīnakilese na upeti. Pāpakāti lāmakā. Akusalāti akosallasambhūtā. Te kilese na punetīti ye kilesā pahīnā, te kilese puna na eti. Na paccetīti paṭi na upeti. Na paccāgacchatīti puna na nivattati.
ခရဒဏ္ဍောတိ ခရပတ္တဒဏ္ဍော ဖရုသဒဏ္ဍော။ စတ္တဂေဓောတိ ဝိသ္သဋ္ဌဂေဓော။ ဝန္တဂေဓောတိ ဝမိတဂေဓော။ မုတ္တဂေဓောတိ ဆိန္နဗန္ဓနဂေဓော။ ပဟီနဂေဓောတိ ပဇဟိတဂေဓော။ ပဋိနိသ္သဋ္ဌဂေဓောတိ ယထာ န ပုန စိတ္တံ အာရုဟတိ, ဧဝံ ပဋိဝိသ္သဇ္ဇိတဂေဓော။ ဥပရိ ဝီတရာဂာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သဗ္ဗာနေဝ တာနိ ဂဟိတဂ္ဂဟဏသ္သ ဝိသ္သဋ္ဌဘာဝဝေဝစနာနိ။
Kharadaṇḍoti kharapattadaṇḍo pharusadaṇḍo. Cattagedhoti vissaṭṭhagedho. Vantagedhoti vamitagedho. Muttagedhoti chinnabandhanagedho. Pahīnagedhoti pajahitagedho. Paṭinissaṭṭhagedhoti yathā na puna cittaṃ āruhati, evaṃ paṭivissajjitagedho. Upari vītarāgādīsupi eseva nayo. Sabbāneva tāni gahitaggahaṇassa vissaṭṭhabhāvavevacanāni.
၈၁. ကိဉ္စ ဘိယ္ယော – ‘‘န ဝေဒဂူ’’တိ ဂာထာ။ တတ္ထ န ဝေဒဂူ ဒိဋ္ဌိယာယကောတိ စတုမဂ္ဂဝေဒဂူ မာဒိသော ဒိဋ္ဌိယာယကော န ဟောတိ, ဒိဋ္ဌိယာ ဂစ္ဆန္တော ဝာ, တံ သာရတော ပစ္စေန္တော ဝာ န ဟောတိ။ တတ္ထ ဝစနတ္ထော – ယာယတီတိ ယာယကော။ ကရဏဝစနေန ဒိဋ္ဌိယာ ယာယတီတိ ဒိဋ္ဌိယာယကော။ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနေနပိ ဒိဋ္ဌိယာ ယာတီတိပိ ဒိဋ္ဌိယာယကော။ န မုတိယာ သ မာနမေတီတိ မုတရူပာဒိဘေဒာယ မုတိယာပိ သော မာနံ န ဧတိ။ န ဟိ တမ္မယော သောတိ တဏ္ဟာဒိဋ္ဌိဝသေန တမ္မယော ဟောတိ တပ္ပရာယဏော, အယံ ပန န တာဒိသော။ န ကမ္မုနာ နောပိ သုတေန နေယ္ယောတိ ပုညာဘိသင္ခာရာဒိနာ ကမ္မုနာ ဝာ, သုတသုဒ္ဓိအာဒိနာ သုတေန ဝာ သော နေတဗ္ဗော န ဟောတိ။ အနူပနီတော သ နိဝေသနေသူတိ သော ဒ္ဝိန္နမ္ပိ ဥပယာနံ ပဟီနတ္တာ သဗ္ဗေသု တဏ္ဟာဒိဋ္ဌိနိဝေသနေသု အနုပနီတော။
81. Kiñca bhiyyo – ‘‘na vedagū’’ti gāthā. Tattha na vedagū diṭṭhiyāyakoti catumaggavedagū mādiso diṭṭhiyāyako na hoti, diṭṭhiyā gacchanto vā, taṃ sārato paccento vā na hoti. Tattha vacanattho – yāyatīti yāyako. Karaṇavacanena diṭṭhiyā yāyatīti diṭṭhiyāyako. Upayogatthe sāmivacanenapi diṭṭhiyā yātītipi diṭṭhiyāyako. Na mutiyā sa mānametīti mutarūpādibhedāya mutiyāpi so mānaṃ na eti. Na hi tammayo soti taṇhādiṭṭhivasena tammayo hoti tapparāyaṇo, ayaṃ pana na tādiso. Na kammunā nopisutena neyyoti puññābhisaṅkhārādinā kammunā vā, sutasuddhiādinā sutena vā so netabbo na hoti. Anūpanīto sa nivesanesūti so dvinnampi upayānaṃ pahīnattā sabbesu taṇhādiṭṭhinivesanesu anupanīto.
မုတရူပေန ဝာတိ ဧတ္ထ မုတရူပံ နာမ ဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ မာနံ နေတီတိ အသ္မိမာနံ န ဧတိ။ န ဥပေတီတိ သမီပံ န ဧတိ။ န ဥပဂစ္ဆတီတိ ဥပဂန္တ္ဝာ န တိဋ္ဌတိ။ တမ္မယောတိ တပ္ပကတော။
Mutarūpena vāti ettha mutarūpaṃ nāma gandharasaphoṭṭhabbāni. Mānaṃ netīti asmimānaṃ na eti. Na upetīti samīpaṃ na eti. Na upagacchatīti upagantvā na tiṭṭhati. Tammayoti tappakato.
၈၂. တသ္သ စ ဧဝံဝိဓသ္သ ‘‘သညာဝိရတ္တသ္သာ’’တိ ဂာထာ။ တတ္ထ သညာဝိရတ္တသ္သာတိ နေက္ခမ္မသညာပုဗ္ဗင္ဂမာယ ဘာဝနာယ ပဟီနကာမာဒိသညသ္သ။ ဣမိနာ ပဒေန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော သမထယာနိကော အဓိပ္ပေတော။ ပညာဝိမုတ္တသ္သာတိ ဝိပသ္သနာပုဗ္ဗင္ဂမာယ ဘာဝနာယ သဗ္ဗကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တသ္သ။ ဣမိနာ သုက္ခဝိပသ္သကော အဓိပ္ပေတော။ သညဉ္စ ဒိဋ္ဌိဉ္စ ယေ အဂ္ဂဟေသုံ, တေ ဃဋ္ဋမာနာ ဝိစရန္တိ လောကေတိ ယေ ပန ကာမသညာဒိကံ သညံ အဂ္ဂဟေသုံ, တေ ဝိသေသတော ဂဟဋ္ဌာ ကာမာဓိကရဏံ, ယေ စ ဒိဋ္ဌိံ အဂ္ဂဟေသုံ, တေ ဝိသေသတော ပဗ္ဗဇိတာ ဓမ္မာဓိကရဏံ အညမညံ ဃဋ္ဋေန္တာ ဝိစရန္တီတိ။
82. Tassa ca evaṃvidhassa ‘‘saññāvirattassā’’ti gāthā. Tattha saññāvirattassāti nekkhammasaññāpubbaṅgamāya bhāvanāya pahīnakāmādisaññassa. Iminā padena ubhatobhāgavimutto samathayāniko adhippeto. Paññāvimuttassāti vipassanāpubbaṅgamāya bhāvanāya sabbakilesehi vimuttassa. Iminā sukkhavipassako adhippeto. Saññañca diṭṭhiñca ye aggahesuṃ, te ghaṭṭamānā vicaranti loketi ye pana kāmasaññādikaṃ saññaṃ aggahesuṃ, te visesato gahaṭṭhā kāmādhikaraṇaṃ, ye ca diṭṭhiṃ aggahesuṃ, te visesato pabbajitā dhammādhikaraṇaṃ aññamaññaṃ ghaṭṭentā vicarantīti.
ယော သမထပုဗ္ဗင္ဂမံ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတီတိ ယော ပုဂ္ဂလော သမထပုဗ္ဗင္ဂမံ ပုရေစာရိကံ ကတ္ဝာ သဟဝိပသ္သနံ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတိ, ပဌမံ သမာဓိံ ဥပ္ပာဒေတ္ဝာ ပစ္ဆာ သဟဝိပသ္သနံ အရိယမဂ္ဂံ ဥပ္ပာဒေတီတိ အတ္ထော။ တသ္သ အာဒိတောတိ တသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ပဌမဇ္ဈာနာဒိတော။ ဥပာဒာယာတိ ပဋိစ္စ အာဂမ္မ။ ဂန္ထာ ဝိက္ခမ္ဘီတာ ဟောန္တီတိ ဂန္ထာ ဒူရီကတာ ဘဝန္တိ။ အရဟတ္တေ ပတ္တေတိ အရဟတ္တဖလံ ပတ္တေ။ အရဟတောတိ အရဟတ္တဖလေ ဌိတသ္သ။ ဂန္ထာ စ မောဟာ စာတိအာဒယော သဗ္ဗေ ကိလေသာ ပဟီနာ ဟောန္တိ။
Yo samathapubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāvetīti yo puggalo samathapubbaṅgamaṃ purecārikaṃ katvā sahavipassanaṃ ariyamaggaṃ bhāveti, paṭhamaṃ samādhiṃ uppādetvā pacchā sahavipassanaṃ ariyamaggaṃ uppādetīti attho. Tassa āditoti tassa puggalassa paṭhamajjhānādito. Upādāyāti paṭicca āgamma. Ganthā vikkhambhītā hontīti ganthā dūrīkatā bhavanti. Arahatte patteti arahattaphalaṃ patte. Arahatoti arahattaphale ṭhitassa. Ganthā ca mohā cātiādayo sabbe kilesā pahīnā honti.
ယော ဝိပသ္သနာပုဗ္ဗင္ဂမံ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတီတိ ယော ပုဂ္ဂလော ဝိပသ္သနံ ပုဗ္ဗင္ဂမံ ပုရေစာရိကံ ကတ္ဝာ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတိ, ပဌမံ ဝိပသ္သနံ ဥပ္ပာဒေတ္ဝာ ပစ္ဆာ အရိယမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တံ သမာဓိံ ဘာဝေတီတိ အတ္ထော။ တသ္သ အာဒိတော ဥပာဒာယာတိ တသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ဝိပသ္သနတော ပဋ္ဌာယ ဝိပသ္သနံ ပဋိစ္စ။ မောဟာ ဝိက္ခမ္ဘိတာ ဟောန္တီတိ ဧတ္ထ ဝိက္ခမ္ဘိတာတိ ဒူရံ ပာပိတာ သညာဝသေန။ ဃဋ္ဋေန္တီတိ ယေ ကာမသညာဒိံ ဂဏ္ဟန္တိ, တေ သညာဝသေန ပီဠေန္တိ။ သင္ဃဋ္ဋေန္တီတိ တတော တတော ပီဠေန္တိ ။ ဣဒာနိ ဃဋ္ဋေန္တေ ဒသ္သေတုံ ‘‘ရာဇာနောပိ ရာဇူဟိ ဝိဝဒန္တီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိတ္ထာရော ဝုတ္တော။ အညမညံ ပာဏီဟိပိ ဥပက္ကမန္တီတိ ဧတ္ထ အညမညံ ဟတ္ထေဟိ ပဟရန္တိ။ လေဍ္ဍူဟီတိ ကပာလခဏ္ဍေဟိ။ ဒဏ္ဍေဟီတိ အဍ္ဎဒဏ္ဍကေဟိ။ သတ္ထေဟီတိ ဥဘတောဓာရေဟိ သတ္ထေဟိ။
Yo vipassanāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāvetīti yo puggalo vipassanaṃ pubbaṅgamaṃ purecārikaṃ katvā ariyamaggaṃ bhāveti, paṭhamaṃ vipassanaṃ uppādetvā pacchā ariyamaggasampayuttaṃ samādhiṃ bhāvetīti attho. Tassa ādito upādāyāti tassa puggalassa vipassanato paṭṭhāya vipassanaṃ paṭicca. Mohā vikkhambhitā hontīti ettha vikkhambhitāti dūraṃ pāpitā saññāvasena. Ghaṭṭentīti ye kāmasaññādiṃ gaṇhanti, te saññāvasena pīḷenti. Saṅghaṭṭentīti tato tato pīḷenti . Idāni ghaṭṭente dassetuṃ ‘‘rājānopirājūhi vivadantī’’tiādinā nayena vitthāro vutto. Aññamaññaṃ pāṇīhipi upakkamantīti ettha aññamaññaṃ hatthehi paharanti. Leḍḍūhīti kapālakhaṇḍehi. Daṇḍehīti aḍḍhadaṇḍakehi. Satthehīti ubhatodhārehi satthehi.
အဘိသင္ခာရာနံ အပ္ပဟီနတ္တာတိ ပုညာဒိအဘိသင္ခာရာနံ အပ္ပဟီနဘာဝေန။ ဂတိယာ ဃဋ္ဋေန္တီတိ ဂန္တဗ္ဗာယ ပတိဋ္ဌာဘူတာယ ဂတိယာ ပီဠေန္တိ ဃဋ္ဋနံ အာပဇ္ဇန္တိ။ နိရယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနမေဝ။
Abhisaṅkhārānaṃ appahīnattāti puññādiabhisaṅkhārānaṃ appahīnabhāvena. Gatiyā ghaṭṭentīti gantabbāya patiṭṭhābhūtāya gatiyā pīḷenti ghaṭṭanaṃ āpajjanti. Nirayādīsupi eseva nayo. Sesamettha vuttanayattā uttānameva.
သဒ္ဓမ္မပ္ပဇ္ဇောတိကာယ မဟာနိဒ္ဒေသဋ္ဌကထာယ
Saddhammappajjotikāya mahāniddesaṭṭhakathāya
မာဂဏ္ဍိယသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Māgaṇḍiyasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / မဟာနိဒ္ဒေသပာဠိ • Mahāniddesapāḷi / ၉. မာဂဏ္ဍိယသုတ္တနိဒ္ဒေသော • 9. Māgaṇḍiyasuttaniddeso
