| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāniddesa-aṭṭhakathā |
੯. ਮਾਗਣ੍ਡਿਯਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
9. Māgaṇḍiyasuttaniddesavaṇṇanā
੭੦. ਨવਮੇ ਮਾਗਣ੍ਡਿਯਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ਤਾવ ਅਜਪਾਲਨਿਗ੍ਰੋਧਮੂਲੇ ਨਾਨਾਰੂਪਾਨਿ ਨਿਮ੍ਮਿਨਿਤ੍વਾ ਅਭਿਕਾਮਂ ਆਗਤਂ ਮਾਰਧੀਤਰਂ ਦਿਸ੍વਾਨ ਤਣ੍ਹਂ ਅਰਤਿਂ ਰਗਞ੍ਚ ਛਨ੍ਦਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਮੇਥੁਨਸ੍ਮਿਂ ਨਾਹੋਸਿ, ਕਿਮੇવਿਦਂ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਦਾਰਿਕਾਯ ਮੁਤ੍ਤਕਰੀਸਪੁਣ੍ਣਂ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਬ੍ਬਥਾ ਪਾਦਾਪਿ ਨਂ ਸਮ੍ਫੁਸਿਤੁਂ ਨ ਇਚ੍ਛੇ, ਕੁਤੋਨੇਨ ਸਂવਸਿਤੁਨ੍ਤਿ।
70. Navame māgaṇḍiyasuttaniddese paṭhamagāthāya tāva ajapālanigrodhamūle nānārūpāni nimminitvā abhikāmaṃ āgataṃ māradhītaraṃ disvāna taṇhaṃ aratiṃ ragañca chandamattampi methunasmiṃ nāhosi, kimevidaṃ imissā dārikāya muttakarīsapuṇṇaṃ rūpaṃ disvā bhavissati, sabbathā pādāpi naṃ samphusituṃ na icche, kutonena saṃvasitunti.
ਮੁਤ੍ਤਪੁਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਆਹਾਰਉਤੁવਸੇਨ વਤ੍ਥਿਪੁਟਨ੍ਤਰਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤਮੁਤ੍ਤੇਨ ਪੂਰਿਤਂ। ਕਰੀਸਪੁਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਪਕ੍ਕਾਸਯਸਙ੍ਖਾਤੇ ਹੇਟ੍ਠਾਨਾਭਿਪਿਟ੍ਠਿਕਣ੍ਟਕਮੂਲਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰੇ ਉਬ੍ਬੇਧੇਨ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗੁਲਮਤ੍ਤੇ ਅਨ੍ਤਾવਸਾਨੇ ਠਿਤવਚ੍ਚੇਨ ਪੁਣ੍ਣਂ। ਸੇਮ੍ਹਪੁਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਉਦਰਪਟਲੇ ਠਿਤਏਕਪਤ੍ਤਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਸੇਮ੍ਹੇਨ ਪੂਰਿਤਂ। ਰੁਹਿਰਪੁਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਯਕਨਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਾਭਾਗਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਹਦਯવਕ੍ਕਪਪ੍ਫਾਸਾਨਂ ਉਪਰਿ ਥੋਕਂ ਥੋਕਂ ਪਗ੍ਘਰਨ੍ਤੇਨ વਕ੍ਕਹਦਯਯਕਨਪਪ੍ਫਾਸੇ ਤੇਮਯਮਾਨੇਨ ਠਿਤੇਨ ਏਕਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੂਰਣਮਤ੍ਤੇਨ ਸਨ੍ਨਿਚਿਤਲੋਹਿਤਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਚ ਕੇਸਲੋਮਨਖਦਨ੍ਤਾਨਂ ਮਂਸવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚੇવ ਥਦ੍ਧਸੁਕ੍ਖਚਮ੍ਮਞ੍ਚ ਠਪੇਤ੍વਾ ਧਮਨੀਜਾਲਾਨੁਸਾਰੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਉਪਾਦਿਣ੍ਣਕਸਰੀਰਂ ਫਰਿਤ੍વਾ ਠਿਤਸਂਸਰਣਲੋਹਿਤਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਚ ਦੁવਿਧੇਨ ਰੁਹਿਰੇਨ ਪੁਣ੍ਣਂ।
Muttapuṇṇanti āhārautuvasena vatthipuṭantaraṃ pūretvā ṭhitamuttena pūritaṃ. Karīsapuṇṇanti pakkāsayasaṅkhāte heṭṭhānābhipiṭṭhikaṇṭakamūlānaṃ antare ubbedhena aṭṭhaṅgulamatte antāvasāne ṭhitavaccena puṇṇaṃ. Semhapuṇṇanti udarapaṭale ṭhitaekapattappamāṇena semhena pūritaṃ. Ruhirapuṇṇanti yakanassa heṭṭhābhāgaṃ pūretvā hadayavakkapapphāsānaṃ upari thokaṃ thokaṃ paggharantena vakkahadayayakanapapphāse temayamānena ṭhitena ekapattassa pūraṇamattena sannicitalohitasaṅkhātena ca kesalomanakhadantānaṃ maṃsavinimuttaṭṭhānañceva thaddhasukkhacammañca ṭhapetvā dhamanījālānusārena sabbaṃ upādiṇṇakasarīraṃ pharitvā ṭhitasaṃsaraṇalohitasaṅkhātena ca duvidhena ruhirena puṇṇaṃ.
ਅਟ੍ਠਿਸਙ੍ਘਾਤਨ੍ਤਿ ਸਕਲਸਰੀਰੇ ਹੇਟ੍ਠਾ ਅਟ੍ਠੀਨਂ ਉਪਰਿਟ੍ਠਿਤਾਨਿ ਸਾਧਿਕਾਨਿ ਤੀਣਿ ਅਟ੍ਠਿਸਤਾਨਿ, ਤੇਹਿ ਅਟ੍ਠੀਹਿ ਘਟਿਤਂ। ਨ੍ਹਾਰੁਸਮ੍ਬਨ੍ਧਨ੍ਤਿ ਸਕਲਸਰੀਰੇ ਅਟ੍ਠੀਨਿ ਆਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਠਿਤਾਨਿ ਨવ ਨ੍ਹਾਰੁਸਤਾਨਿ, ਤੇਹਿ ਨ੍ਹਾਰੂਹਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਂ ਆਬਨ੍ਧਂ। ਰੁਧਿਰਮਂਸਾવਲੇਪਨਨ੍ਤਿ ਸਂਸਰਣਲੋਹਿਤੇਨ ਚ ਸਾਧਿਕਾਨਿ ਤੀਣਿ ਅਟ੍ਠਿਸਤਾਨਿ ਅਨੁਲਿਮ੍ਪੇਤ੍વਾ ਠਿਤੇਨ ਨવਮਂਸਪੇਸਿਸਤੇਨ ਚ ਅਨੁਲਿਤ੍ਤਂ ਸਰੀਰਂ। ਚਮ੍ਮવਿਨਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਸਕਲਸਰੀਰਂ ਪਰਿਯੋਨਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਪਾਕਟਕਿਲੋਮਕਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਛવਿਯਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਠਿਤਂ ਚਮ੍ਮਂ, ਤੇਨ ਚਮ੍ਮੇਨ વਿਨਦ੍ਧਂ ਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧਂ। ‘‘ਚਮ੍ਮਾવਨਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਲ਼ਿ। ਛવਿਯਾ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਅਤਿਸੁਖੁਮਛવਿਯਾ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਠਿਤਂ। ਛਿਦ੍ਦਾવਛਿਦ੍ਦਨ੍ਤਿ ਅਨੇਕਛਿਦ੍ਦਂ। ਉਗ੍ਘਰਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਕ੍ਖਿਮੁਖਾਦੀਹਿ ਉਗ੍ਘਰਨ੍ਤਂ। ਪਗ੍ਘਰਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਧੋਭਾਗੇਨ ਪਗ੍ਘਰਨ੍ਤਂ। ਕਿਮਿਸਙ੍ਘਨਿਸੇવਿਤਨ੍ਤਿ ਸੂਚਿਮੁਖਾਦੀਹਿ ਨਾਨਾਪਾਣਕੁਲਸਮੂਹੇਹਿ ਆਸੇવਿਤਂ। ਨਾਨਾਕਲਿਮਲਪਰਿਪੂਰਨ੍ਤਿ ਅਨੇਕવਿਧੇਹਿ ਅਸੁਚਿਕੋਟ੍ਠਾਸੇਹਿ ਪੂਰਿਤਂ।
Aṭṭhisaṅghātanti sakalasarīre heṭṭhā aṭṭhīnaṃ upariṭṭhitāni sādhikāni tīṇi aṭṭhisatāni, tehi aṭṭhīhi ghaṭitaṃ. Nhārusambandhanti sakalasarīre aṭṭhīni ābandhitvā ṭhitāni nava nhārusatāni, tehi nhārūhi sambandhaṃ ābandhaṃ. Rudhiramaṃsāvalepananti saṃsaraṇalohitena ca sādhikāni tīṇi aṭṭhisatāni anulimpetvā ṭhitena navamaṃsapesisatena ca anulittaṃ sarīraṃ. Cammavinaddhanti sakalasarīraṃ pariyonandhitvā pākaṭakilomakassa upari chaviyā heṭṭhā ṭhitaṃ cammaṃ, tena cammena vinaddhaṃ pariyonaddhaṃ. ‘‘Cammāvanaddha’’ntipi pāḷi. Chaviyā paṭicchannanti atisukhumachaviyā paṭicchannaṃ chādetvā ṭhitaṃ. Chiddāvachiddanti anekachiddaṃ. Uggharantanti akkhimukhādīhi uggharantaṃ. Paggharantanti adhobhāgena paggharantaṃ. Kimisaṅghanisevitanti sūcimukhādīhi nānāpāṇakulasamūhehi āsevitaṃ. Nānākalimalaparipūranti anekavidhehi asucikoṭṭhāsehi pūritaṃ.
੭੧. ਤਤੋ ਮਾਗਣ੍ਡਿਯੋ ‘‘ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਨਾਮ ਮਾਨੁਸਕੇ ਕਾਮੇ ਪਹਾਯ ਦਿਬ੍ਬਕਾਮਤ੍ਥਾਯ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ, ਅਯਞ੍ਚ ਦਿਬ੍ਬੇਪਿ ਕਾਮੇ ਨ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਇਦਮ੍ਪਿ ਇਤ੍ਥਿਰਤਨਂ, ਕਾ ਨੁ ਅਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤੁਂ ਦੁਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਏਤਾਦਿਸਂ ਚੇ ਰਤਨਨ੍ਤਿ ਦਿਬ੍ਬਿਤ੍ਥਿਰਤਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਭਣਤਿ। ਨਾਰਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਧੀਤਰਂ ਸਨ੍ਧਾਯ। ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ ਸੀਲવਤਂ ਨੁ ਜੀવਿਤਨ੍ਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਞ੍ਚ ਸੀਲਞ੍ਚ વਤਞ੍ਚ ਜੀવਿਤਞ੍ਚ। ਭવੂਪਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚ વਦੇਸਿ ਕੀਦਿਸਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਭવੂਪਪਤ੍ਤਿਂ વਾ ਤੁવਂ ਕੀਦਿਸਂ વਦੇਸਿ।
71. Tato māgaṇḍiyo ‘‘pabbajitā nāma mānusake kāme pahāya dibbakāmatthāya pabbajanti, ayañca dibbepi kāme na icchati, idampi itthiratanaṃ, kā nu assa diṭṭhī’’ti pucchituṃ dutiyaṃ gāthamāha. Tattha etādisaṃ ce ratananti dibbitthiratanaṃ sandhāya bhaṇati. Nārinti attano dhītaraṃ sandhāya. Diṭṭhigataṃ sīlavataṃ nu jīvitanti diṭṭhiñca sīlañca vatañca jīvitañca. Bhavūpapattiñca vadesi kīdisanti attano bhavūpapattiṃ vā tuvaṃ kīdisaṃ vadesi.
੭੨. ਇਤੋ ਪਰਾ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਪੁਚ੍ਛਾਨਯੇਨ ਪવਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਪਾਕਟਸਮ੍ਬਨ੍ਧਾਯੇવ। ਤਾਸੁ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ ਮਾਗਣ੍ਡਿਯ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਦਿਟ੍ਠਿਗਤਧਮ੍ਮੇਸੁ ਨਿਚ੍ਛਿਨਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ, ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੭, ੩੦੧) ਏવਂ ਇਦਂ વਦਾਮੀਤਿ ਸਮੁਗ੍ਗਹੀਤਂ ਨ ਹੋਤਿ ਨਤ੍ਥਿ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ, ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਅਹਞ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਦਿਟ੍ਠੀਸੁ ਆਦੀਨવਂ ਕਞ੍ਚਿ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪવਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਰਾਗਾਦੀਨਂ ਸਨ੍ਤਿਭਾવੇਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸਨ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવ ਅਦ੍ਦਸਨ੍ਤਿ।
72. Ito parā dve gāthā vissajjanapucchānayena pavattattā pākaṭasambandhāyeva. Tāsu paṭhamagāthāya saṅkhepattho – tassa mayhaṃ māgaṇḍiya dvāsaṭṭhidiṭṭhigatadhammesu nicchinitvā ‘‘idameva saccaṃ, moghamañña’’nti (ma. ni. 3.27, 301) evaṃ idaṃ vadāmīti samuggahītaṃ na hoti natthi na vijjati, kiṃ kāraṇā? Ahañhi passanto diṭṭhīsu ādīnavaṃ kañci diṭṭhiṃ aggahetvā saccāni pavicinanto ajjhattaṃ rāgādīnaṃ santibhāvena ajjhattasantisaṅkhātaṃ nibbānameva addasanti.
ਆਦੀਨવਨ੍ਤਿ ਉਪਦ੍ਦવਂ। ਸਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਕਾਯਿਕਦੁਕ੍ਖੇਨ ਸਦੁਕ੍ਖਂ। ਸવਿਘਾਤਨ੍ਤਿ ਚੇਤਸਿਕਦੁਕ੍ਖੇਨ ਸਹਿਤਂ। ਸਉਪਾਯਾਸਨ੍ਤਿ ਉਪਾਯਾਸਸਹਿਤਂ। ਸਪਰਿਲ਼ਾਹਨ੍ਤਿ ਸਦਰਥਂ। ਨ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯਾਤਿ ਨ વਟ੍ਟੇ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਨਤ੍ਥਾਯ। ਨ વਿਰਾਗਾਯਾਤਿ ਨ વਟ੍ਟੇ વਿਰਾਗਤ੍ਥਾਯ। ਨ ਨਿਰੋਧਾਯਾਤਿ ਨ વਟ੍ਟਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਤ੍ਥਾਯ। ਨ ਉਪਸਮਾਯਾਤਿ ਨ વਟ੍ਟਸ੍ਸ ਉਪਸਮਤ੍ਥਾਯ। ਨ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਨ વਟ੍ਟਸ੍ਸ ਅਭਿਜਾਨਨਤ੍ਥਾਯ। ਨ ਸਮ੍ਬੋਧਾਯਾਤਿ ਨ ਕਿਲੇਸਨਿਦ੍ਦਾવਿਗਮੇਨ વਟ੍ਟਤੋ ਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਨਤ੍ਥਾਯ । ਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਯਾਤਿ ਨ ਅਮਤਨਿਬ੍ਬਾਨਤ੍ਥਾਯ। ਏਤ੍ਥ ਪਨ ‘‘ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯਾ’’ਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾ। ‘‘વਿਰਾਗਾਯਾ’’ਤਿ ਮਗ੍ਗੋ। ‘‘ਨਿਰੋਧਾਯ ਉਪਸਮਾਯਾ’’ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ‘‘ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਸਮ੍ਬੋਧਾਯਾ’’ਤਿ ਮਗ੍ਗੋ। ‘‘ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਯਾ’’ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવ। ਏવਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ વਿਪਸ੍ਸਨਾ, ਤੀਸੁ ਮਗ੍ਗੋ, ਤੀਸੁ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਏવਂ વવਤ੍ਥਾਨਕਥਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਪਨ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪੇਤਾਨਿ ਮਗ੍ਗવੇવਚਨਾਨਿਪਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨવੇવਚਨਾਨਿਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿਯੇવ।
Ādīnavanti upaddavaṃ. Sadukkhanti kāyikadukkhena sadukkhaṃ. Savighātanti cetasikadukkhena sahitaṃ. Saupāyāsanti upāyāsasahitaṃ. Sapariḷāhanti sadarathaṃ. Na nibbidāyāti na vaṭṭe nibbindanatthāya. Na virāgāyāti na vaṭṭe virāgatthāya. Na nirodhāyāti na vaṭṭassa nirodhatthāya. Na upasamāyāti na vaṭṭassa upasamatthāya. Na abhiññāyāti na vaṭṭassa abhijānanatthāya. Na sambodhāyāti na kilesaniddāvigamena vaṭṭato sambujjhanatthāya . Na nibbānāyāti na amatanibbānatthāya. Ettha pana ‘‘nibbidāyā’’ti vipassanā. ‘‘Virāgāyā’’ti maggo. ‘‘Nirodhāya upasamāyā’’ti nibbānaṃ. ‘‘Abhiññāya sambodhāyā’’ti maggo. ‘‘Nibbānāyā’’ti nibbānameva. Evaṃ ekasmiṃ ṭhāne vipassanā, tīsu maggo, tīsu nibbānaṃ vuttanti evaṃ vavatthānakathā veditabbā. Pariyāyena pana sabbānipetāni maggavevacanānipi nibbānavevacanānipi hontiyeva.
ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਰਾਗਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਰਾਗਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਭਾવੇਨ ਨਿਬ੍ਬੁਤਭਾવੇਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸਨ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਓਲੋਕੇਸਿਂ। ਦੋਸਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਪਚਿਨਨ੍ਤਿ ਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਉਦ੍ਦੇਸਪਦਂ। વਿਚਿਨਨ੍ਤੋਤਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ વਡ੍ਢੇਨ੍ਤੋ વਿਭਾવੇਨ੍ਤੋ। ਪવਿਚਿਨਨ੍ਤੋਤਿ ਤਾਨੇવ ਪਚ੍ਚੇਕਂ વਿਭਾવੇਨ੍ਤੋ । ਕੇਚਿ ‘‘ਗવੇਸਨ੍ਤੋ’’ਤਿ વਣ੍ਣਯਨ੍ਤਿ। ਅਦਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਓਲੋਕੇਸਿਂ। ਅਦਕ੍ਖਿਨ੍ਤਿ વਿਨਿવਿਜ੍ਝਿਂ। ਅਫਸ੍ਸਿਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯ ਫੁਸਿਂ। ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਨ੍ਤਿ ਞਾਣੇਨ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ ਅਕਾਸਿਂ।
Ajjhattaṃ rāgassa santinti ajjhattarāgassa santabhāvena nibbutabhāvena ajjhattasantisaṅkhātaṃ nibbānaṃ olokesiṃ. Dosassa santintiādīsupi eseva nayo. Pacinanti niddesassa uddesapadaṃ. Vicinantoti saccāni vaḍḍhento vibhāvento. Pavicinantoti tāneva paccekaṃ vibhāvento . Keci ‘‘gavesanto’’ti vaṇṇayanti. Adassanti olokesiṃ. Adakkhinti vinivijjhiṃ. Aphassinti paññāya phusiṃ. Paṭivijjhinti ñāṇena paccakkhaṃ akāsiṃ.
੭੩. ਦੁਤਿਯਗਾਥਾਯ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਯਾਨਿਮਾਨਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਿ ਤੇਹਿ ਤੇਹਿ ਸਤ੍ਤੇਹਿ વਿਨਿਚ੍ਛਿਨਿਤ੍વਾ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘વਿਨਿਚ੍ਛਯਾ’’ਤਿ ਚ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਭਾવਾਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ‘‘ਪਕਪ੍ਪਿਤਾਨੀ’’ਤਿ ਚ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਤੇ વੇ ਮੁਨੀ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਧਮ੍ਮੇ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸਨ੍ਤੀਤਿ ਯਮੇਤਮਤ੍ਥਂ ਬ੍ਰੂਸਿ, ਆਚਿਕ੍ਖ ਮੇ, ਕਥਂ ਨੁ ਧੀਰੇਹਿ ਪવੇਦਿਤਂ ਤਂ ਕਥਂ ਪਕਾਸਿਤਂ ਧੀਰੇਹੀਤਿ વਦਤਿ।
73. Dutiyagāthāya saṅkhepattho – yānimāni diṭṭhigatāni tehi tehi sattehi vinicchinitvā gahitattā ‘‘vinicchayā’’ti ca attano paccayehi abhisaṅkhatabhāvādinā nayena ‘‘pakappitānī’’ti ca vuccanti, te ve munī diṭṭhigatadhamme aggahetvā ajjhattasantīti yametamatthaṃ brūsi, ācikkha me, kathaṃ nu dhīrehi paveditaṃ taṃ kathaṃ pakāsitaṃ dhīrehīti vadati.
ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਗਾਥਾਯ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥੋ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਰਮਤ੍ਥਪਦਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਪਰਮਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਯਂ ਉਤ੍ਤਮਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ।
Imissā gāthāya niddeso uttānattho ṭhapetvā paramatthapadaṃ. Tattha yaṃ paramatthanti yaṃ uttamaṃ nibbānaṃ.
੭੪. ਅਥਸ੍ਸ ਭਗવਾ ਯਥਾ ਯੇਨ ਉਪਾਯੇਨ ਤਂ ਪਦਂ ਧੀਰੇਹਿ ਪਕਾਸਿਤਂ, ਤਂ ਉਪਾਯਂ ਸਪਟਿਪਕ੍ਖਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਨ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਨ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾਤਿਆਦੀਹਿ ਦਿਟ੍ਠਿਸੁਤਿਅਟ੍ਠਸਮਾਪਤ੍ਤਿਞਾਣਬਾਹਿਰਸੀਲਬ੍ਬਤਾਨਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ‘‘ਸੁਦ੍ਧਿਮਾਹਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਂ ਆਹ-ਸਦ੍ਦਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਨਕਾਰੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਪੁਰਿਮਪਦਤ੍ਤਯਂ ਨੇਤ੍વਾ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸੁਦ੍ਧਿਂ ਨਾਹ ਨ ਕਥੇਮੀ’’ਤਿ ਏવਮਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਥਾ ਚੇਤ੍ਥ, ਏવਂ ਉਤ੍ਤਰਪਦੇਸੁਪਿ। ਤਤ੍ਥ ਚ ਅਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਨਾਹਾਤਿ ਦਸવਤ੍ਥੁਕਂ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਂ વਿਨਾ ਨ ਕਥੇਮਿ। ਤਥਾ ਅਸ੍ਸੁਤਿਯਾਤਿ ਨવਙ੍ਗਂ ਸવਨਂ વਿਨਾ। ਅਞਾਣਾਤਿ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਸਚ੍ਚਾਨੁਲੋਮਿਕਞਾਣਂ વਿਨਾ। ਅਸੀਲਤਾਤਿ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਂ વਿਨਾ। ਅਬ੍ਬਤਾਤਿ ਧੁਤਙ੍ਗવਤਂ વਿਨਾ। ਨੋਪਿ ਤੇਨਾਤਿ ਤੇਸੁ ਏਕਮੇਕੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਆਦਿਮਤ੍ਤੇਨਾਪਿ ਨ ਕਥੇਮੀਤਿ ਏવਮਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਏਤੇ ਚ ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜ ਅਨੁਗ੍ਗਹਾਯਾਤਿ ਏਤੇ ਚ ਪੁਰਿਮਦਿਟ੍ਠਿਆਦਿਭੇਦੇ ਕਣ੍ਹਪਕ੍ਖਿਕੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤਕਰਣੇਨ ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜ, ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਅਦਿਟ੍ਠਿਆਦਿਭੇਦੇ ਸੁਕ੍ਕਪਕ੍ਖਿਕੇਪਿ ਅਤਮ੍ਮਯਤਾਪਜ੍ਜਨੇਨ ਅਨੁਗ੍ਗਹਾਯ। ਸਨ੍ਤੋ ਅਨਿਸ੍ਸਾਯ ਭવਂ ਨ ਜਪ੍ਪੇਤਿ ਇਮਾਯ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਰਾਗਾਦਿવੂਪਸਮੇਨ ਸਨ੍ਤੋ ਚਕ੍ਖਾਦੀਸੁ ਕਞ੍ਚਿ ਧਮ੍ਮਂ ਅਨਿਸ੍ਸਾਯ ਏਕਮ੍ਪਿ ਭવਂ ਨ ਜਪ੍ਪੇ, ਅਪਿਹੇਤੁਂ ਅਪਤ੍ਥੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਸਿਯਾ, ਅਯਮਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
74. Athassa bhagavā yathā yena upāyena taṃ padaṃ dhīrehi pakāsitaṃ, taṃ upāyaṃ sapaṭipakkhaṃ dassento ‘‘na diṭṭhiyā’’ti gāthamāha. Tattha na diṭṭhiyātiādīhi diṭṭhisutiaṭṭhasamāpattiñāṇabāhirasīlabbatāni paṭikkhipati. ‘‘Suddhimāhā’’ti ettha vuttaṃ āha-saddaṃ sabbattha nakārena saddhiṃ yojetvā purimapadattayaṃ netvā ‘‘diṭṭhiyā suddhiṃ nāha na kathemī’’ti evamattho veditabbo. Yathā cettha, evaṃ uttarapadesupi. Tattha ca adiṭṭhiyā nāhāti dasavatthukaṃ sammādiṭṭhiṃ vinā na kathemi. Tathā assutiyāti navaṅgaṃ savanaṃ vinā. Añāṇāti kammassakatasaccānulomikañāṇaṃ vinā. Asīlatāti pātimokkhasaṃvaraṃ vinā. Abbatāti dhutaṅgavataṃ vinā. Nopi tenāti tesu ekamekena diṭṭhiādimattenāpi na kathemīti evamattho veditabbo. Ete ca nissajja anuggahāyāti ete ca purimadiṭṭhiādibhede kaṇhapakkhike dhamme samugghātakaraṇena nissajja, pacchime adiṭṭhiādibhede sukkapakkhikepi atammayatāpajjanena anuggahāya. Santo anissāya bhavaṃ na jappeti imāya paṭipattiyā rāgādivūpasamena santo cakkhādīsu kañci dhammaṃ anissāya ekampi bhavaṃ na jappe, apihetuṃ apatthetuṃ samattho siyā, ayamassa ajjhattasantīti adhippāyo.
ਸવਨਮ੍ਪਿ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਾਦਿવਸੇਨ ਸੁਣਨਮ੍ਪਿ ਆਕਙ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ। ਸਮ੍ਭਾਰਾ ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਆਦਿਕਾ ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਉਪਕਾਰਟ੍ਠੇਨ ਸਮ੍ਭਾਰਾ ਹੋਨ੍ਤਿ । ਕਣ੍ਹਪਕ੍ਖਿਕਾਨਨ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖੇ ਭવਾਨਂ। ਸਮੁਗ੍ਘਾਤਤੋ ਪਹਾਨਂ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਹਨਨਤੋ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਤੋ ਪਹਾਨਂ ਆਕਙ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ। ਤੇਧਾਤੁਕੇਸੁ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ ਕਾਮਰੂਪਾਰੂਪਸਙ੍ਖਾਤੇਸੁ ਤੇਭੂਮਕੇਸੁ ਕੋਸਲ੍ਲਸਮ੍ਭੂਤੇਸੁ। ਅਤਮ੍ਮਯਤਾਤਿ ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹਭਾવੋ।
Savanampi icchitabbanti suttādivasena suṇanampi ākaṅkhitabbaṃ. Sambhārā ime dhammāti sammādiṭṭhiādikā ime dhammā upakāraṭṭhena sambhārā honti . Kaṇhapakkhikānanti akusalapakkhe bhavānaṃ. Samugghātato pahānaṃ icchitabbanti sammā hananato samucchedato pahānaṃ ākaṅkhitabbaṃ. Tedhātukesu kusalesu dhammesūti kāmarūpārūpasaṅkhātesu tebhūmakesu kosallasambhūtesu. Atammayatāti nittaṇhabhāvo.
੭੫. ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ વਚਨਤ੍ਥਂ ਅਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਨ੍ਤੋ ਮਾਗਣ੍ਡਿਯੋ ‘‘ਨੋ ਚੇ ਕਿਰਾ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਾਦੀਨਿ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੇવ। ਕਣ੍ਹਪਕ੍ਖਿਕਾਨਿਯੇવ ਪਨ ਸਨ੍ਧਾਯ ਉਭਯਤ੍ਰਾਪਿ ਆਹ। ਆਹ-ਸਦ੍ਦਂ ਪਨ ‘‘ਨੋ ਚੇ’’ਤਿ ਸਦ੍ਦੇਨ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਨੋ ਚੇ ਕਿਰ ਆਹ ਨੋ ਚੇ ਕਿਰ ਕਥੇਸੀਤਿ ਏવਂ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਮੋਮੂਹਨ੍ਤਿ ਅਤਿਮੂਲ਼੍ਹਂ, ਮੋਹਨਂ વਾ। ਪਚ੍ਚੇਨ੍ਤੀਤਿ ਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਇਮਿਸ੍ਸਾਪਿ ਗਾਥਾਯ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਉਤ੍ਤਾਨੋ।
75. Evaṃ vutte vacanatthaṃ asallakkhento māgaṇḍiyo ‘‘no ce kirā’’ti gāthamāha. Tattha diṭṭhādīni vuttanayāneva. Kaṇhapakkhikāniyeva pana sandhāya ubhayatrāpi āha. Āha-saddaṃ pana ‘‘no ce’’ti saddena yojetvā no ce kira āha no ce kira kathesīti evaṃ attho daṭṭhabbo. Momūhanti atimūḷhaṃ, mohanaṃ vā. Paccentīti jānanti. Imissāpi gāthāya niddeso uttāno.
੭੬. ਅਥਸ੍ਸ ਭਗવਾ ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪੁਚ੍ਛਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤੋ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਿਞ੍ਚ ਨਿਸ੍ਸਾਯਾ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਤ੍વਂ ਮਾਗਣ੍ਡਿਯ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਪੁਚ੍ਛਮਾਨੋ ਯਾਨਿ ਤੇ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਿ ਸਮੁਗ੍ਗਹਿਤਾਨਿ, ਤੇਸ੍વੇવ ਸਮੁਗ੍ਗਹੀਤੇਸੁ ਪਮੋਹਂ ਆਗਤੋ ਤ੍વਂ ਇਤੋ ਚ ਮਯਾ વੁਤ੍ਤਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸਨ੍ਤਿਤੋ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਤੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਤੋ વਾ ਅਣੁਮ੍ਪਿ ਯੁਤ੍ਤਸਞ੍ਞਂ ਨ ਪਸ੍ਸਸਿ, ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਤ੍વਂ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਮੋਮੂਹਤੋ ਪਸ੍ਸਸੀਤਿ।
76. Athassa bhagavā taṃ diṭṭhiṃ nissāya pucchaṃ paṭikkhipanto ‘‘diṭṭhiñca nissāyā’’ti gāthamāha. Tassattho – tvaṃ māgaṇḍiya diṭṭhiṃ nissāya punappunaṃ pucchamāno yāni te diṭṭhigatāni samuggahitāni, tesveva samuggahītesu pamohaṃ āgato tvaṃ ito ca mayā vuttaajjhattasantito paṭipattito dhammadesanato vā aṇumpi yuttasaññaṃ na passasi, tena kāraṇena tvaṃ imaṃ dhammaṃ momūhato passasīti.
ਲਗ੍ਗਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਲਗ੍ਗਨਨ੍ਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਲਗ੍ਗਨਂ ਅਲ੍ਲੀਯਿਤ੍વਾ ਦਿਟ੍ਠਿਲਗ੍ਗਨਂ। ਬਨ੍ਧਨਨ੍ਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਬਨ੍ਧਨਂ। ਪਲਿਬੋਧਨ੍ਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਪਲਿਬੋਧਂ।
Lagganaṃ nissāya laggananti diṭṭhilagganaṃ allīyitvā diṭṭhilagganaṃ. Bandhananti diṭṭhibandhanaṃ. Palibodhanti diṭṭhipalibodhaṃ.
ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦੋਸੀਤਿ ਬਹਲਨ੍ਧਕਾਰਂ ਪવਿਟ੍ਠੋਸਿ। ਯੁਤ੍ਤਸਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਸਮਣਧਮ੍ਮੇ ਯੁਤ੍ਤਸਞ੍ਞਂ। ਪਤ੍ਤਸਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਸਮਣਧਮ੍ਮੇ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਞ੍ਞਂ। ਲਗ੍ਗਨਸਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਜਾਨਿਤਸਞ੍ਞਂ। ਕਾਰਣਸਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਹੇਤੁਸਞ੍ਞਂ। ਠਾਨਸਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਕਾਰਣਸਞ੍ਞਂ। ਨ ਪਟਿਲਭਸੀਤਿ ਨ વਿਨ੍ਦਸਿ। ਕੁਤੋ ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਮਗ੍ਗਞਾਣਂ ਪਨ ਕੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਲਭਿਸ੍ਸਸਿ। ਅਨਿਚ੍ਚਂ વਾਤਿ ਹੁਤ੍વਾ ਅਭਾવਟ੍ਠੇਨ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਅਨਿਚ੍ਚਂ। ਅਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾਨੁਲੋਮਂ વਾਤਿ ‘‘ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਸਞ੍ਞਾ ਅਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾ, ਤਾਯ ਸਞ੍ਞਾਯ ਅਨੁਲੋਮਂ ਅਪ੍ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਂ ਅਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾਨੁਲੋਮਂ। ਕਿਂ ਤਂ? વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਂ। ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਾਨਂ ਦੁਕ੍ਖਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾਨੁਲੋਮਾਨਮ੍ਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Andhakāraṃ pakkhandosīti bahalandhakāraṃ paviṭṭhosi. Yuttasaññanti samaṇadhamme yuttasaññaṃ. Pattasaññanti samaṇadhamme paṭiladdhasaññaṃ. Lagganasaññanti sañjānitasaññaṃ. Kāraṇasaññanti hetusaññaṃ. Ṭhānasaññanti kāraṇasaññaṃ. Na paṭilabhasīti na vindasi. Kuto ñāṇanti maggañāṇaṃ pana kena kāraṇena labhissasi. Aniccaṃ vāti hutvā abhāvaṭṭhena pañcakkhandhā aniccaṃ. Aniccasaññānulomaṃ vāti ‘‘pañcakkhandhā aniccā’’ti uppannā saññā aniccasaññā, tāya saññāya anulomaṃ appaṭikkūlaṃ aniccasaññānulomaṃ. Kiṃ taṃ? Vipassanāñāṇaṃ. Dvinnaṃ vipassanāñāṇānaṃ dukkhānattasaññānulomānampi eseva nayo.
੭੭. ਏવਂ ਸਮੁਗ੍ਗਹਿਤੇਸੁ ਪਮੋਹੇਨ ਮਾਗਣ੍ਡਿਯਸ੍ਸ વਿવਾਦਾਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤੇਸੁ ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਚ ਧਮ੍ਮੇਸੁ વਿਗਤਪ੍ਪਮੋਹਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿਬ੍ਬਿવਾਦਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਮੋ વਿਸੇਸੀ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯੋ ਏવਂ ਤਿਧਾ ਮਾਨੇਨ વਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ વਾ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ વਾ ਮਞ੍ਞਤਿ, ਸੋ ਤੇਨ ਮਾਨੇਨ ਤਾਯ વਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਤੇਨ વਾ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ વਿવਦੇਯ੍ਯ। ਯੋ ਪਨ ਅਮ੍ਹਾਦਿਸੋ ਇਮਾਸੁ ਤੀਸੁ વਿਧਾਸੁ ਅવਿਕਮ੍ਪਮਾਨੋ, ਸਮੋ વਿਸੇਸੀਤਿ ਨ ਤਸ੍ਸ ਹੋਤਿ, ਨ ਚ ਹੀਨੋਤਿ ਪਾਠਸੇਸੋ। ਇਮਿਸ੍ਸਾਪਿ ਗਾਥਾਯ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਉਤ੍ਤਾਨੋવ।
77. Evaṃ samuggahitesu pamohena māgaṇḍiyassa vivādāpattiṃ dassetvā idāni tesu aññesu ca dhammesu vigatappamohassa attano nibbivādataṃ dassento ‘‘samo visesī’’ti gāthamāha. Tassattho – yo evaṃ tidhā mānena vā diṭṭhiyā vā puggalena vā maññati, so tena mānena tāya vā diṭṭhiyā tena vā puggalena vivadeyya. Yo pana amhādiso imāsu tīsu vidhāsu avikampamāno, samo visesīti na tassa hoti, na ca hīnoti pāṭhaseso. Imissāpi gāthāya niddeso uttānova.
੭੮. ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ – ‘‘ਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਸੋ’’ਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਸੋ ਏવਰੂਪੋ ਪਹੀਨਮਾਨਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ‘‘ਮਾਦਿਸੋ ‘ਬਾਹਿਤਪਾਪਤ੍ਤਾ’ਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਕਿਂ વਦੇਯ੍ਯ ਕਿਂ વਤ੍ਥੁਂ ਭਣੇਯ੍ਯ, ਕੇਨ વਾ ਕਾਰਣੇਨ ਭਣੇਯ੍ਯ, ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਸਚ੍ਚਂ, ਤੁਯ੍ਹਂ ਮੁਸਾ’’ਤਿ વਾ ਕੇਨ ਮਾਨੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ વਾ વਿવਦੇਯ੍ਯ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਮਾਦਿਸੇ ਖੀਣਾਸવੇ ‘‘ਸਦਿਸੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਸਮਂ વਾ, ਇਤਰਦ੍વਯਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ વਿਸਮਂ વਾ ਮਞ੍ਞਿਤਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਮਾਨਾਦੀਸੁ ਕੇਨ વਾਦਂ ਪਟਿਸਂਯੁਜੇਯ੍ਯ ਪਟਿਪ੍ਫਰੇਯ੍ਯਾਤਿ। ਇਮਿਸ੍ਸਾਪਿ ਗਾਥਾਯ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਉਤ੍ਤਾਨੋ।
78. Kiñca bhiyyo – ‘‘saccanti so’’ti gāthā. Tassattho – so evarūpo pahīnamānadiṭṭhiko ‘‘mādiso ‘bāhitapāpattā’dinā nayena brāhmaṇo, idameva sacca’’nti kiṃ vadeyya kiṃ vatthuṃ bhaṇeyya, kena vā kāraṇena bhaṇeyya, ‘‘mayhaṃ saccaṃ, tuyhaṃ musā’’ti vā kena mānena diṭṭhiyā puggalena vā vivadeyya. Yasmiṃ mādise khīṇāsave ‘‘sadisohamasmī’’ti pavattiyā samaṃ vā, itaradvayabhāvena pavattiyā visamaṃ vā maññitaṃ natthi, samānādīsu kena vādaṃ paṭisaṃyujeyya paṭipphareyyāti. Imissāpi gāthāya niddeso uttāno.
੭੯. ਨਨੁ ਏਕਂਸੇਨੇવ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ? ‘‘ਓਕਂ ਪਹਾਯਾ’’ਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਓਕਂ ਪਹਾਯਾਤਿ ਰੂਪਧਾਤ੍વਾਦਿવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸੋਕਾਸਂ ਤਤ੍ਰ ਛਨ੍ਦਰਾਗਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ। ਅਨਿਕੇਤਸਾਰੀਤਿ ਰੂਪਨਿਮਿਤ੍ਤਨਿਕੇਤਾਦੀਨਿ ਤਣ੍ਹਾવਸੇਨ ਅਸਰਨ੍ਤੋ। ਗਾਮੇ ਅਕੁਬ੍ਬਂ ਮੁਨਿ ਸਨ੍ਥવਾਨੀਤਿ ਗਾਮੇ ਗਿਹਿਸਨ੍ਥવਾਨਿ ਅਕਰੋਨ੍ਤੋ। ਕਾਮੇਹਿ ਰਿਤ੍ਤੋਤਿ ਕਾਮੇਸੁ ਛਨ੍ਦਰਾਗਾਭਾવੇਨ ਸਬ੍ਬਕਾਮੇਹਿ ਪੁਥੁਭੂਤੋ। ਅਪੁਰਕ੍ਖਰਾਨੋਤਿ ਆਯਤਿਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਅਨਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ। ਕਥਂ ਨ વਿਗ੍ਗਯ੍ਹ ਜਨੇਨ ਕਯਿਰਾਤਿ ਜਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ વਿਗ੍ਗਾਹਿਕਕਥਂ ਨ ਕਥੇਯ੍ਯ।
79. Nanu ekaṃseneva evarūpo puggalo? ‘‘Okaṃ pahāyā’’ti gāthā. Tattha okaṃ pahāyāti rūpadhātvādiviññāṇassokāsaṃ tatra chandarāgappahānena chaḍḍetvā. Aniketasārīti rūpanimittaniketādīni taṇhāvasena asaranto. Gāme akubbaṃ muni santhavānīti gāme gihisanthavāni akaronto. Kāmehi rittoti kāmesu chandarāgābhāvena sabbakāmehi puthubhūto. Apurakkharānoti āyatiṃ attabhāvaṃ anabhinibbattento. Kathaṃ na viggayha janena kayirāti janena saddhiṃ viggāhikakathaṃ na katheyya.
ਹਾਲਿਦ੍ਦਕਾਨੀਤਿ ਏવਂਨਾਮਕੋ ਗਹਪਤਿ। ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮੀਤਿ ਯੇਨਾਤਿ ਭੁਮ੍ਮਤ੍ਥੇ ਕਰਣવਚਨਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਤ੍ਥ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੋ, ਤਤ੍ਥ ਉਪਸਙ੍ਕਮੀਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਯੇਨ વਾ ਕਾਰਣੇਨ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੋ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤਬ੍ਬੋ, ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਉਪਸਙ੍ਕਮੀਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਕੇਨ ਚ ਕਾਰਣੇਨ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੋ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤਬ੍ਬੋ? ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਗੁਣવਿਸੇਸਾਧਿਗਮਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ, ਸਾਦੁਫਲੂਪਭੋਗਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਦਿਜਗਣੇਹਿ ਨਿਚ੍ਚਫਲਿਤਮਹਾਰੁਕ੍ਖੋ વਿਯ। ਉਪਸਙ੍ਕਮੀਤਿ ਚ ਗਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾਤਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨਪਰਿਯੋਸਾਨਦੀਪਨਂ। ਅਥ વਾ ਏવਂ ਗਤੋ ਤਤੋ ਆਸਨ੍ਨਤਰਂ ਠਾਨਂ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨਸ੍ਸ ਸਮੀਪਸਙ੍ਖਾਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾਤਿਪਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
Hāliddakānīti evaṃnāmako gahapati. Yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkamīti yenāti bhummatthe karaṇavacanaṃ. Tasmā yattha mahākaccāno, tattha upasaṅkamīti evamettha attho daṭṭhabbo. Yena vā kāraṇena mahākaccāno devamanussehi upasaṅkamitabbo, tena kāraṇena upasaṅkamīti evamettha attho daṭṭhabbo. Kena ca kāraṇena mahākaccāno upasaṅkamitabbo? Nānappakāraguṇavisesādhigamādhippāyena, sāduphalūpabhogādhippāyena dijagaṇehi niccaphalitamahārukkho viya. Upasaṅkamīti ca gatoti vuttaṃ hoti. Upasaṅkamitvāti upasaṅkamanapariyosānadīpanaṃ. Atha vā evaṃ gato tato āsannataraṃ ṭhānaṃ mahākaccānassa samīpasaṅkhātaṃ gantvātipi vuttaṃ hoti.
ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾਤਿ ਪਞ੍ਚਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇਨ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ। ਇਦਾਨਿ ਯੇਨਤ੍ਥੇਨ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਆਗਤੋ, ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤੁਕਾਮੋ ਦਸਨਖਸਮੋਧਾਨਸਮੁਜ੍ਜਲਂ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਸਿਰਸਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਭਾવਨਪੁਂਸਕਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ‘‘વਿਸਮਂ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾ ਪਰਿવਤ੍ਤਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੭) વਿਯ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਨਿਸੀਦੀਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਭੁਮ੍ਮਤ੍ਥੇ વਾ ਏਤਂ ਉਪਯੋਗવਚਨਂ। ਨਿਸੀਦੀਤਿ ਨਿਸਜ੍ਜਂ ਕਪ੍ਪੇਸਿ। ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਹਿ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾ ਗਰੁਟ੍ਠਾਨਿਯਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਸਨਕੁਸਲਤਾਯ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਨ੍ਤਿ। ਅਯਞ੍ਚ ਗਹਪਤਿ ਤੇਸਂ ਅਞ੍ਞਤਰੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ।
Abhivādetvāti pañcapatiṭṭhitena vanditvā. Idāni yenatthena mahākaccānassa upaṭṭhānaṃ āgato, taṃ pucchitukāmo dasanakhasamodhānasamujjalaṃ añjaliṃ sirasi patiṭṭhāpetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantanti bhāvanapuṃsakaniddeso ‘‘visamaṃ candimasūriyā parivattantī’’tiādīsu (a. ni. 4.7) viya. Tasmā yathā nisinno ekamantaṃ nisinno hoti, evaṃ nisīdīti evamettha attho daṭṭhabbo. Bhummatthe vā etaṃ upayogavacanaṃ. Nisīdīti nisajjaṃ kappesi. Paṇḍitā hi devamanussā garuṭṭhāniyaṃ upasaṅkamitvā āsanakusalatāya ekamantaṃ nisīdanti. Ayañca gahapati tesaṃ aññataro, tasmā ekamantaṃ nisīdi.
ਕਥਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਚ ਪਨ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤੀਤਿ? ਛ ਨਿਸਜ੍ਜਦੋਸੇ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ? ਅਤਿਦੂਰਂ ਅਚ੍ਚਾਸਨ੍ਨਂ ਉਪਰਿવਾਤਂ ਉਨ੍ਨਤਪ੍ਪਦੇਸਂ ਅਤਿਸਮ੍ਮੁਖਂ ਅਤਿਪਚ੍ਛਾਤਿ। ਅਤਿਦੂਰੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹਿ ਸਚੇ ਕਥੇਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਉਚ੍ਚਾਸਦ੍ਦੇਨ ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ। ਅਚ੍ਚਾਸਨ੍ਨੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਸਙ੍ਘਟ੍ਟਨਂ ਕਰੋਤਿ। ਉਪਰਿવਾਤੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਸਰੀਰਗਨ੍ਧੇਨ ਬਾਧਤਿ। ਉਨ੍ਨਤਪ੍ਪਦੇਸੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਅਗਾਰવਂ ਪਕਾਸੇਤਿ। ਅਤਿਸਮ੍ਮੁਖਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਸਚੇ ਦਟ੍ਠੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਚਕ੍ਖੁਂ ਆਹਚ੍ਚ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ। ਅਤਿਪਚ੍ਛਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਸਚੇ ਦਟ੍ਠੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਗੀવਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਯਮ੍ਪਿ ਏਤੇ ਛ ਨਿਸਜ੍ਜਦੋਸੇ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦੀ’’ਤਿ।
Kathaṃ nisinno ca pana ekamantaṃ nisinno hotīti? Cha nisajjadose vajjetvā. Seyyathidaṃ? Atidūraṃ accāsannaṃ uparivātaṃ unnatappadesaṃ atisammukhaṃ atipacchāti. Atidūre nisinno hi sace kathetukāmo hoti, uccāsaddena kathetabbaṃ hoti. Accāsanne nisinno saṅghaṭṭanaṃ karoti. Uparivāte nisinno sarīragandhena bādhati. Unnatappadese nisinno agāravaṃ pakāseti. Atisammukhā nisinno sace daṭṭhukāmo hoti, cakkhunā cakkhuṃ āhacca daṭṭhabbaṃ hoti. Atipacchā nisinno sace daṭṭhukāmo hoti, gīvaṃ pasāretvā daṭṭhabbaṃ hoti. Tasmā ayampi ete cha nisajjadose vajjetvā nisīdi. Tena vuttaṃ – ‘‘ekamantaṃ nisīdī’’ti.
ਏਤਦવੋਚਾਤਿ ਏਤਂ ਅવੋਚ। વੁਤ੍ਤਮਿਦਂ ਭਨ੍ਤੇ ਕਚ੍ਚਾਨ ਭਗવਤਾ ਅਟ੍ਠਕવਗ੍ਗਿਯੇ ਮਾਗਣ੍ਡਿਯਪਞ੍ਹੇਤਿ ਅਟ੍ਠਕવਗ੍ਗਿਯਮ੍ਹਿ ਮਾਗਣ੍ਡਿਯਪਞ੍ਹੋ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਞ੍ਹੇ।
Etadavocāti etaṃ avoca. Vuttamidaṃ bhante kaccāna bhagavatā aṭṭhakavaggiye māgaṇḍiyapañheti aṭṭhakavaggiyamhi māgaṇḍiyapañho nāma atthi, tasmiṃ pañhe.
ਰੂਪਧਾਤੂਤਿ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਰੂਪਧਾਤੁਰਾਗવਿਨਿਬਨ੍ਧਨ੍ਤਿ ਰੂਪਧਾਤੁਮ੍ਹਿ ਰਾਗੇਨ વਿਨਿਬਦ੍ਧਂ। વਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਕਮ੍ਮવਿਞ੍ਞਾਣਂ। ਓਕਸਾਰੀਤਿ ਗੇਹਸਾਰੀ ਆਲਯਸਾਰੀ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ‘‘વਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁ ਖੋ ਗਹਪਤੀ’’ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ? ਸਮ੍ਮੋਹવਿਘਾਤਤ੍ਥਂ। ‘‘ਓਕੋ’’ਤਿ ਹਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਪਚ੍ਚਯੋ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਪੁਰੇਜਾਤਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸਪਿ વਿਪਾਕવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸਪਿ, વਿਪਾਕવਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚ વਿਪਾਕવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸਪਿ ਕਮ੍ਮવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸਪਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਕਤਰਂ ਨੁ ਖੋ ਇਧ વਿਞ੍ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਮੋਹੋ ਭવੇਯ੍ਯ। ਤਸ੍ਸ વਿਘਾਤਤ੍ਥਂ ਤਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਸਮ੍ਭਿਨ੍ਨਾવ ਦੇਸਨਾ ਕਤਾਤਿ। ਅਪਿਚ વਿਪਾਕਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਚਤਸ੍ਸੋ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰવਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿਯੋਤਿ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਤਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਮ੍ਪਿ ਇਧ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਨ ਗਹਿਤਂ।
Rūpadhātūti rūpakkhandho adhippeto. Rūpadhāturāgavinibandhanti rūpadhātumhi rāgena vinibaddhaṃ. Viññāṇanti kammaviññāṇaṃ. Okasārīti gehasārī ālayasārī. Kasmā panettha ‘‘viññāṇadhātu kho gahapatī’’ti na vuttanti? Sammohavighātatthaṃ. ‘‘Oko’’ti hi atthato paccayo vuccati, purejātañca kammaviññāṇaṃ pacchājātassa kammaviññāṇassapi vipākaviññāṇassapi, vipākaviññāṇañca vipākaviññāṇassapi kammaviññāṇassapi paccayo hoti, tasmā ‘‘kataraṃ nu kho idha viññāṇa’’nti sammoho bhaveyya. Tassa vighātatthaṃ taṃ aggahetvā asambhinnāva desanā katāti. Apica vipākaārammaṇavasena catasso abhisaṅkhāraviññāṇaṭṭhitiyoti vuttāti tā dassetumpi idha viññāṇaṃ na gahitaṃ.
ਉਪਯੁਪਾਦਾਨਾਤਿ ਤਣ੍ਹੂਪਯਦਿਟ੍ਠੂਪਯવਸੇਨ ਦ੍વੇ ਉਪਯਾ, ਕਾਮੁਪਾਦਾਨਾਦੀਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਉਪਾਦਾਨਾਨਿ ਚ। ਚੇਤਸੋ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਾਭਿਨਿવੇਸਾਨੁਸਯਾਤਿ ਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਭੂਤਾ ਚੇવ ਅਭਿਨਿવੇਸਭੂਤਾ ਚ ਅਨੁਸਯਭੂਤਾ ਚ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ। ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਹਿ ਖੀਣਾਸવਾਨਂ ਏਤੇ ਪਹੀਨਾવ, ਸਤ੍ਥੁ ਪਨ ਖੀਣਾਸવਭਾવੋ ਲੋਕੇ ਅਤਿਪਾਕਟੋਤਿ ਉਪਰਿਮਕੋਟਿਯਾ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਂ। વਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁਯਾਤਿ ਇਧ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਕਸ੍ਮਾ ਗਹਿਤਂ? ਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ਕਿਲੇਸਾ ਹਿ ਨ ਕੇવਲਂ ਚਤੂਸੁਯੇવ ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਪਹੀਨਾ ਪਹੀਯਨ੍ਤਿ, ਪਞ੍ਚਸੁਪਿ ਪਹੀਯਨ੍ਤਿਯੇવਾਤਿ ਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਗਹਿਤਂ। ਏવਂ ਖੋ ਗਹਪਤਿ ਅਨੋਕਸਾਰੀ ਹੋਤੀਤਿ ਏવਂ ਕਮ੍ਮવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਓਕਂ ਅਸਰਨ੍ਤੇਨ ਅਨੋਕਸਾਰੀ ਨਾਮ ਹੋਤਿ।
Upayupādānāti taṇhūpayadiṭṭhūpayavasena dve upayā, kāmupādānādīni cattāri upādānāni ca. Cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayāti akusalacittassa adhiṭṭhānabhūtā ceva abhinivesabhūtā ca anusayabhūtā ca. Tathāgatassāti sammāsambuddhassa. Sabbesampi hi khīṇāsavānaṃ ete pahīnāva, satthu pana khīṇāsavabhāvo loke atipākaṭoti uparimakoṭiyā evaṃ vuttaṃ. Viññāṇadhātuyāti idha viññāṇaṃ kasmā gahitaṃ? Kilesappahānadassanatthaṃ. Kilesā hi na kevalaṃ catūsuyeva khandhesu pahīnā pahīyanti, pañcasupi pahīyantiyevāti kilesappahānadassanatthaṃ gahitaṃ. Evaṃ kho gahapati anokasārī hotīti evaṃ kammaviññāṇena okaṃ asarantena anokasārī nāma hoti.
ਰੂਪਨਿਮਿਤ੍ਤਨਿਕੇਤવਿਸਾਰવਿਨਿਬਨ੍ਧਾਤਿ ਰੂਪਮੇવ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਟ੍ਠੇਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਆਰਮ੍ਮਣਕਿਰਿਯਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਨਿવਾਸਟ੍ਠੇਨ ਨਿਕੇਤਨ੍ਤਿ ਰੂਪਨਿਮਿਤ੍ਤਨਿਕੇਤਂ। વਿਸਾਰੋ ਚ વਿਨਿਬਨ੍ਧੋ ਚ વਿਸਾਰવਿਨਿਬਨ੍ਧਾ। ਉਭਯੇਨਪਿ ਹਿ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਪਤ੍ਥਟਭਾવੋ ਚ વਿਨਿਬਨ੍ਧਨਭਾવੋ ਚ વੁਤ੍ਤੋ, ਰੂਪਨਿਮਿਤ੍ਤਨਿਕੇਤੇ વਿਸਾਰવਿਨਿਬਨ੍ਧਾਤਿ ਰੂਪਨਿਮਿਤ੍ਤਨਿਕੇਤવਿਸਾਰવਿਨਿਬਨ੍ਧਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਰੂਪਨਿਮਿਤ੍ਤਨਿਕੇਤਮ੍ਹਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਕਿਲੇਸવਿਸਾਰੇਨ ਚੇવ ਕਿਲੇਸવਿਨਿਬਨ੍ਧਨੇਨ ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਕੇਤਸਾਰੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣવਸੇਨ ਨਿવਾਸਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠੇਨ ਨਿਕੇਤਸਾਰੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪਹੀਨਾਤਿ ਤੇ ਰੂਪਨਿਮਿਤ੍ਤਨਿਕੇਤੇ ਕਿਲੇਸવਿਸਾਰવਿਨਿਬਨ੍ਧਾ ਪਹੀਨਾ।
Rūpanimittaniketavisāravinibandhāti rūpameva kilesānaṃ paccayaṭṭhena nimittaṃ, ārammaṇakiriyasaṅkhātena nivāsaṭṭhena niketanti rūpanimittaniketaṃ. Visāro ca vinibandho ca visāravinibandhā. Ubhayenapi hi kilesānaṃ patthaṭabhāvo ca vinibandhanabhāvo ca vutto, rūpanimittanikete visāravinibandhāti rūpanimittaniketavisāravinibandhā, tasmā rūpanimittaniketamhi uppannena kilesavisārena ceva kilesavinibandhanena cāti attho. Niketasārīti vuccatīti ārammaṇakaraṇavasena nivāsaṭṭhānaṭṭhena niketasārīti vuccati. Pahīnāti te rūpanimittanikete kilesavisāravinibandhā pahīnā.
ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਚ ‘‘ਓਕਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ, ਛ ਆਰਮ੍ਮਣਾਨਿ ‘‘ਨਿਕੇਤ’’ਨ੍ਤਿ? ਛਨ੍ਦਰਾਗਸ੍ਸ ਬਲવਦੁਬ੍ਬਲਤਾਯ। ਸਮਾਨੇਪਿ ਹਿ ਏਤੇਸਂ ਆਲਯਟ੍ਠੇਨ વਿਸਯਭਾવੇ ਓਕੋਤਿ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਸੁਦ੍ਧਂ ਗੇਹਮੇવ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਨਿਕੇਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਜ੍ਜ ਅਸੁਕਟ੍ਠਾਨੇ ਕੀਲ਼ਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਕਤਸਙ੍ਕੇਤਾਨਂ ਨਿવਾਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਉਯ੍ਯਾਨਾਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਧਨਧਞ੍ਞਪੁਣ੍ਣਗੇਹੇ ਛਨ੍ਦਰਾਗੋ ਬਲવਾ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕੇਸੁ ਖਨ੍ਧੇਸੁ। ਯਥਾ ਪਨ ਉਯ੍ਯਾਨਟ੍ਠਾਨਾਦੀਸੁ ਤਤੋ ਦੁਬ੍ਬਲਤਰੋ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਬਾਹਿਰੇਸੁ ਛਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣੇਸੂਤਿ ਛਨ੍ਦਰਾਗਸ੍ਸ ਬਲવਦੁਬ੍ਬਲਤਾਯ ਏવਂ ਦੇਸਨਾ ਕਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Kasmā panettha pañcakkhandhā ca ‘‘okā’’ti vuttā, cha ārammaṇāni ‘‘niketa’’nti? Chandarāgassa balavadubbalatāya. Samānepi hi etesaṃ ālayaṭṭhena visayabhāve okoti nippariyāyena suddhaṃ gehameva vuccati, niketanti ‘‘ajja asukaṭṭhāne kīḷissāmā’’ti katasaṅketānaṃ nivāsanaṭṭhānaṃ uyyānādi. Tattha yathā puttadāradhanadhaññapuṇṇagehe chandarāgo balavā hoti, evaṃ ajjhattikesu khandhesu. Yathā pana uyyānaṭṭhānādīsu tato dubbalataro hoti, evaṃ bāhiresu chasu ārammaṇesūti chandarāgassa balavadubbalatāya evaṃ desanā katāti veditabbā.
ਸੁਖਿਤੇਸੁ ਸੁਖਿਤੋਤਿ ਉਪਟ੍ਠਾਕੇਸੁ ਧਨਧਞ੍ਞਲਾਭਾਦਿવਸੇਨ ਸੁਖਿਤੇਸੁ ‘‘ਇਦਾਨਾਹਂ ਮਨਾਪਂ ਚੀવਰਂ ਮਨਾਪਂ ਭੋਜਨਂ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਗੇਹਸ੍ਸਿਤਸੁਖੇਨ ਸੁਖਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਤੇਹਿ ਪਤ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਨੁਭવਮਾਨੋ વਿਯ ਚਰਤਿ। ਦੁਕ੍ਖਿਤੇਸੁ ਦੁਕ੍ਖਿਤੋਤਿ ਤੇਸਂ ਕੇਨਚਿਦੇવ ਕਾਰਣੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਸਯਂ ਦ੍વਿਗੁਣੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਦੁਕ੍ਖਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਕਿਚ੍ਚਕਰਣੀਯੇਸੂਤਿ ਕਿਚ੍ਚਸਙ੍ਖਾਤੇਸੁ ਕਰਣੀਯੇਸੁ। વੋਯੋਗਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਉਪਯੋਗਂ ਸਯਂ ਤੇਸਂ ਕਿਚ੍ਚਾਨਂ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ।
Sukhitesu sukhitoti upaṭṭhākesu dhanadhaññalābhādivasena sukhitesu ‘‘idānāhaṃ manāpaṃ cīvaraṃ manāpaṃ bhojanaṃ labhissāmī’’ti gehassitasukhena sukhito hoti, tehi pattasampattiṃ attanā anubhavamāno viya carati. Dukkhitesu dukkhitoti tesaṃ kenacideva kāraṇena dukkhe uppanne sayaṃ dviguṇena dukkhena dukkhito hoti. Kiccakaraṇīyesūti kiccasaṅkhātesu karaṇīyesu. Voyogaṃ āpajjatīti upayogaṃ sayaṃ tesaṃ kiccānaṃ kattabbataṃ āpajjati.
ਕਾਮੇਸੂਤਿ વਤ੍ਥੁਕਾਮੇਸੁ। ਏવਂ ਖੋ ਗਹਪਤਿ ਕਾਮੇਹਿ ਅਰਿਤ੍ਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਏવਂ ਕਿਲੇਸਕਾਮੇਹਿ ਅਰਿਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ।
Kāmesūti vatthukāmesu. Evaṃ kho gahapati kāmehi aritto hotīti evaṃ kilesakāmehi aritto hoti.
ਅਨ੍ਤੋ ਕਾਮਾਨਂ ਭਾવੇਨ ਅਤੁਚ੍ਛੋ। ਸੁਕ੍ਕਪਕ੍ਖੋ ਤੇਸਂ ਅਭਾવੇਨ ਰਿਤ੍ਤੋ ਤੁਚ੍ਛੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Anto kāmānaṃ bhāvena atuccho. Sukkapakkho tesaṃ abhāvena ritto tucchoti veditabbo.
ਪੁਰਕ੍ਖਰਾਨੋਤਿ વਟ੍ਟਂ ਪੁਰਤੋ ਕੁਰੁਮਾਨੋ। ਏવਂਰੂਪੋ ਸਿਯਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਦੀਘਰਸ੍ਸਕਾਲ਼ੋਦਾਤਾਦੀਸੁ ਰੂਪੇਸੁ ਏવਂਰੂਪੋ ਨਾਮ ਭવੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਥੇਤਿ। ਸੁਖਾਦੀਸੁ વੇਦਨਾਸੁ ਏવਂવੇਦਨੋ ਨਾਮ। ਨੀਲਸਞ੍ਞਾਦੀਸੁ ਸਞ੍ਞਾਸੁ ਏવਂਸਞ੍ਞੋ ਨਾਮ। ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਦੀਸੁ ਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਏવਂਸਙ੍ਖਾਰੋ ਨਾਮ। ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਦੀਸੁ વਿਞ੍ਞਾਣੇਸੁ ਏવਂવਿਞ੍ਞਾਣੋ ਨਾਮ ਭવੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਥੇਤਿ।
Purakkharānoti vaṭṭaṃ purato kurumāno. Evaṃrūpo siyantiādīsu dīgharassakāḷodātādīsu rūpesu evaṃrūpo nāma bhaveyyanti pattheti. Sukhādīsu vedanāsu evaṃvedano nāma. Nīlasaññādīsu saññāsu evaṃsañño nāma. Puññābhisaṅkhārādīsu saṅkhāresu evaṃsaṅkhāro nāma. Cakkhuviññāṇādīsu viññāṇesu evaṃviññāṇo nāma bhaveyyanti pattheti.
ਅਪੁਰਕ੍ਖਰਾਨੋਤਿ વਟ੍ਟਂ ਪੁਰਤੋ ਅਕੁਰੁਮਾਨੋ। ਸਹਿਤਂ ਮੇ, ਅਸਹਿਤਂ ਤੇਤਿ ਤੁਯ੍ਹਂ વਚਨਂ ਅਸਹਿਤਂ ਅਸਿਲਿਟ੍ਠਂ, ਮਯ੍ਹਂ ਸਹਿਤਂ ਸਿਲਿਟ੍ਠਂ ਮਧੁਰਂ ਮਧੁਰਪਾਨਸਦਿਸਂ। ਅਧਿਚਿਣ੍ਣਂ ਤੇ વਿਪਰਾવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਯਂ ਤੁਯ੍ਹਂ ਦੀਘੇਨ ਕਾਲੇਨ ਪਰਿਚਿਤਂ ਸੁਪ੍ਪਗੁਣਂ, ਤਂ ਮਮ વਾਦਂ ਆਗਮ੍ਮ ਸਬ੍ਬਂ ਖਣੇਨ વਿਪਰਾવਤ੍ਤਂ ਨਿવਤ੍ਤਂ। ਆਰੋਪਿਤੋ ਤੇ વਾਦੋਤਿ ਤੁਯ੍ਹਂ ਦੋਸੋ ਮਯਾ ਆਰੋਪਿਤੋ। ਚਰ વਾਦਪ੍ਪਮੋਕ੍ਖਾਯਾਤਿ ਤਂ ਤਂ ਆਚਰਿਯਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਉਤ੍ਤਰਂ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਸ વਾਦਸ੍ਸ ਮੋਕ੍ਖਾਯ ਚਰ ਆਹਿਣ੍ਡ। ਨਿਬ੍ਬੇਠੇਹਿ વਾ ਸਚੇ ਪਹੋਸੀਤਿ ਅਥ ਸਯਮੇવ ਪਹੋਸਿ, ਇਧੇવ ਨਿਬ੍ਬੇਠੇਹੀਤਿ।
Apurakkharānoti vaṭṭaṃ purato akurumāno. Sahitaṃ me, asahitaṃ teti tuyhaṃ vacanaṃ asahitaṃ asiliṭṭhaṃ, mayhaṃ sahitaṃ siliṭṭhaṃ madhuraṃ madhurapānasadisaṃ. Adhiciṇṇaṃ te viparāvattanti yaṃ tuyhaṃ dīghena kālena paricitaṃ suppaguṇaṃ, taṃ mama vādaṃ āgamma sabbaṃ khaṇena viparāvattaṃ nivattaṃ. Āropito te vādoti tuyhaṃ doso mayā āropito. Cara vādappamokkhāyāti taṃ taṃ ācariyaṃ upasaṅkamitvā uttaraṃ pariyesanto imassa vādassa mokkhāya cara āhiṇḍa. Nibbeṭhehi vā sace pahosīti atha sayameva pahosi, idheva nibbeṭhehīti.
੮੦. ਸੋ ਏવਰੂਪੋ ‘‘ਯੇਹਿ વਿવਿਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਯੇਹੀਤਿ ਯੇਹਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਦੀਹਿ। વਿવਿਤ੍ਤੋ વਿਚਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਰਿਤ੍ਤੋ ਚਰੇਯ੍ਯ। ਨ ਤਾਨਿ ਉਗ੍ਗਯ੍ਹ વਦੇਯ੍ਯ ਨਾਗੋਤਿ ‘‘ਆਗੁਂ ਨ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਚੂਲ਼ਨਿ॰ ਭਦ੍ਰਾવੁਧਮਾਣવਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸ ੭੦; ਪਾਰਾਯਨਾਨੁਗੀਤਿਨਿਦ੍ਦੇਸ ੧੦੨) ਨਯੇਨ ਨਾਗੋ ਤਾਨਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਿ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਨ ਚਰੇਯ੍ਯ। ਏਲਮ੍ਬੁਜਨ੍ਤਿ ਏਲਸਞ੍ਞਿਤੇ ਅਮ੍ਬੁਮ੍ਹਿ ਜਾਤਂ ਕਣ੍ਟਕਨਾਲ਼ਂ વਾਰਿਜਂ, ਪਦੁਮਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਯਥਾ ਜਲੇਨ ਪਙ੍ਕੇਨ ਚਨੂਪਲਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਪਦੁਮਂ ਯਥਾ ਜਲੇਨ ਚ ਪਙ੍ਕੇਨ ਚ ਅਨੁਪਲਿਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਮੁਨਿ ਸਨ੍ਤਿવਾਦੋ ਅਗਿਦ੍ਧੋਤਿ ਏવਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸਨ੍ਤਿવਾਦੋ ਮੁਨਿ ਗੇਧਾਭਾવੇਨ ਅਗਿਦ੍ਧੋ। ਕਾਮੇ ਚ ਲੋਕੇ ਚ ਅਨੂਪਲਿਤ੍ਤੋਤਿ ਦੁવਿਧੇਪਿ ਕਾਮੇ ਅਪਾਯਾਦਿਕੇ ਚ ਲੋਕੇ ਦ੍વੀਹਿ ਸਿਲੇਸੇਹਿ ਅਨੁਪਲਿਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ।
80. So evarūpo ‘‘yehi vivitto’’ti gāthā. Tattha yehīti yehi diṭṭhigatādīhi. Vivitto vicareyyāti ritto careyya. Na tāniuggayha vadeyya nāgoti ‘‘āguṃ na karotī’’tiādinā (cūḷani. bhadrāvudhamāṇavapucchāniddesa 70; pārāyanānugītiniddesa 102) nayena nāgo tāni diṭṭhigatāni uggahetvā na careyya. Elambujanti elasaññite ambumhi jātaṃ kaṇṭakanāḷaṃ vārijaṃ, padumanti vuttaṃ hoti. Yathā jalena paṅkena canūpalittanti taṃ padumaṃ yathā jalena ca paṅkena ca anupalittaṃ hoti. Evaṃ muni santivādo agiddhoti evaṃ ajjhattasantivādo muni gedhābhāvena agiddho. Kāme ca loke ca anūpalittoti duvidhepi kāme apāyādike ca loke dvīhi silesehi anupalitto hoti.
ਆਗੁਂ ਨ ਕਰੋਤੀਤਿ ਅਕੁਸਲਾਦਿਦੋਸਂ ਨ ਕਰੋਤਿ। ਨ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਅਗਤਿવਸੇਨ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਨਾਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਪਹੀਨਕਿਲੇਸੇ ਨ ਉਪੇਤਿ। ਪਾਪਕਾਤਿ ਲਾਮਕਾ। ਅਕੁਸਲਾਤਿ ਅਕੋਸਲ੍ਲਸਮ੍ਭੂਤਾ। ਤੇ ਕਿਲੇਸੇ ਨ ਪੁਨੇਤੀਤਿ ਯੇ ਕਿਲੇਸਾ ਪਹੀਨਾ, ਤੇ ਕਿਲੇਸੇ ਪੁਨ ਨ ਏਤਿ। ਨ ਪਚ੍ਚੇਤੀਤਿ ਪਟਿ ਨ ਉਪੇਤਿ। ਨ ਪਚ੍ਚਾਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਪੁਨ ਨ ਨਿવਤ੍ਤਤਿ।
Āguṃ na karotīti akusalādidosaṃ na karoti. Na gacchatīti agativasena na gacchati. Nāgacchatīti pahīnakilese na upeti. Pāpakāti lāmakā. Akusalāti akosallasambhūtā. Te kilese na punetīti ye kilesā pahīnā, te kilese puna na eti. Na paccetīti paṭi na upeti. Na paccāgacchatīti puna na nivattati.
ਖਰਦਣ੍ਡੋਤਿ ਖਰਪਤ੍ਤਦਣ੍ਡੋ ਫਰੁਸਦਣ੍ਡੋ। ਚਤ੍ਤਗੇਧੋਤਿ વਿਸ੍ਸਟ੍ਠਗੇਧੋ। વਨ੍ਤਗੇਧੋਤਿ વਮਿਤਗੇਧੋ। ਮੁਤ੍ਤਗੇਧੋਤਿ ਛਿਨ੍ਨਬਨ੍ਧਨਗੇਧੋ। ਪਹੀਨਗੇਧੋਤਿ ਪਜਹਿਤਗੇਧੋ। ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਟ੍ਠਗੇਧੋਤਿ ਯਥਾ ਨ ਪੁਨ ਚਿਤ੍ਤਂ ਆਰੁਹਤਿ, ਏવਂ ਪਟਿવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਗੇਧੋ। ਉਪਰਿ વੀਤਰਾਗਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਸਬ੍ਬਾਨੇવ ਤਾਨਿ ਗਹਿਤਗ੍ਗਹਣਸ੍ਸ વਿਸ੍ਸਟ੍ਠਭਾવવੇવਚਨਾਨਿ।
Kharadaṇḍoti kharapattadaṇḍo pharusadaṇḍo. Cattagedhoti vissaṭṭhagedho. Vantagedhoti vamitagedho. Muttagedhoti chinnabandhanagedho. Pahīnagedhoti pajahitagedho. Paṭinissaṭṭhagedhoti yathā na puna cittaṃ āruhati, evaṃ paṭivissajjitagedho. Upari vītarāgādīsupi eseva nayo. Sabbāneva tāni gahitaggahaṇassa vissaṭṭhabhāvavevacanāni.
੮੧. ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ – ‘‘ਨ વੇਦਗੂ’’ਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਨ વੇਦਗੂ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾਯਕੋਤਿ ਚਤੁਮਗ੍ਗવੇਦਗੂ ਮਾਦਿਸੋ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾਯਕੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ વਾ, ਤਂ ਸਾਰਤੋ ਪਚ੍ਚੇਨ੍ਤੋ વਾ ਨ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ વਚਨਤ੍ਥੋ – ਯਾਯਤੀਤਿ ਯਾਯਕੋ। ਕਰਣવਚਨੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਯਾਯਤੀਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾਯਕੋ। ਉਪਯੋਗਤ੍ਥੇ ਸਾਮਿવਚਨੇਨਪਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਯਾਤੀਤਿਪਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾਯਕੋ। ਨ ਮੁਤਿਯਾ ਸ ਮਾਨਮੇਤੀਤਿ ਮੁਤਰੂਪਾਦਿਭੇਦਾਯ ਮੁਤਿਯਾਪਿ ਸੋ ਮਾਨਂ ਨ ਏਤਿ। ਨ ਹਿ ਤਮ੍ਮਯੋ ਸੋਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਤਮ੍ਮਯੋ ਹੋਤਿ ਤਪ੍ਪਰਾਯਣੋ, ਅਯਂ ਪਨ ਨ ਤਾਦਿਸੋ। ਨ ਕਮ੍ਮੁਨਾ ਨੋਪਿ ਸੁਤੇਨ ਨੇਯ੍ਯੋਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਦਿਨਾ ਕਮ੍ਮੁਨਾ વਾ, ਸੁਤਸੁਦ੍ਧਿਆਦਿਨਾ ਸੁਤੇਨ વਾ ਸੋ ਨੇਤਬ੍ਬੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਅਨੂਪਨੀਤੋ ਸ ਨਿવੇਸਨੇਸੂਤਿ ਸੋ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਉਪਯਾਨਂ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਨਿવੇਸਨੇਸੁ ਅਨੁਪਨੀਤੋ।
81. Kiñca bhiyyo – ‘‘na vedagū’’ti gāthā. Tattha na vedagū diṭṭhiyāyakoti catumaggavedagū mādiso diṭṭhiyāyako na hoti, diṭṭhiyā gacchanto vā, taṃ sārato paccento vā na hoti. Tattha vacanattho – yāyatīti yāyako. Karaṇavacanena diṭṭhiyā yāyatīti diṭṭhiyāyako. Upayogatthe sāmivacanenapi diṭṭhiyā yātītipi diṭṭhiyāyako. Na mutiyā sa mānametīti mutarūpādibhedāya mutiyāpi so mānaṃ na eti. Na hi tammayo soti taṇhādiṭṭhivasena tammayo hoti tapparāyaṇo, ayaṃ pana na tādiso. Na kammunā nopisutena neyyoti puññābhisaṅkhārādinā kammunā vā, sutasuddhiādinā sutena vā so netabbo na hoti. Anūpanīto sa nivesanesūti so dvinnampi upayānaṃ pahīnattā sabbesu taṇhādiṭṭhinivesanesu anupanīto.
ਮੁਤਰੂਪੇਨ વਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਮੁਤਰੂਪਂ ਨਾਮ ਗਨ੍ਧਰਸਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਿ। ਮਾਨਂ ਨੇਤੀਤਿ ਅਸ੍ਮਿਮਾਨਂ ਨ ਏਤਿ। ਨ ਉਪੇਤੀਤਿ ਸਮੀਪਂ ਨ ਏਤਿ। ਨ ਉਪਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਤਮ੍ਮਯੋਤਿ ਤਪ੍ਪਕਤੋ।
Mutarūpena vāti ettha mutarūpaṃ nāma gandharasaphoṭṭhabbāni. Mānaṃ netīti asmimānaṃ na eti. Na upetīti samīpaṃ na eti. Na upagacchatīti upagantvā na tiṭṭhati. Tammayoti tappakato.
੮੨. ਤਸ੍ਸ ਚ ਏવਂવਿਧਸ੍ਸ ‘‘ਸਞ੍ਞਾવਿਰਤ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਸਞ੍ਞਾવਿਰਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਞ੍ਞਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾਯ ਭਾવਨਾਯ ਪਹੀਨਕਾਮਾਦਿਸਞ੍ਞਸ੍ਸ। ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਸਮਥਯਾਨਿਕੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾਯ ਭਾવਨਾਯ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸੇਹਿ વਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਇਮਿਨਾ ਸੁਕ੍ਖવਿਪਸ੍ਸਕੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਸਞ੍ਞਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਞ੍ਚ ਯੇ ਅਗ੍ਗਹੇਸੁਂ, ਤੇ ਘਟ੍ਟਮਾਨਾ વਿਚਰਨ੍ਤਿ ਲੋਕੇਤਿ ਯੇ ਪਨ ਕਾਮਸਞ੍ਞਾਦਿਕਂ ਸਞ੍ਞਂ ਅਗ੍ਗਹੇਸੁਂ, ਤੇ વਿਸੇਸਤੋ ਗਹਟ੍ਠਾ ਕਾਮਾਧਿਕਰਣਂ, ਯੇ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਅਗ੍ਗਹੇਸੁਂ, ਤੇ વਿਸੇਸਤੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਧਮ੍ਮਾਧਿਕਰਣਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤਾ વਿਚਰਨ੍ਤੀਤਿ।
82. Tassa ca evaṃvidhassa ‘‘saññāvirattassā’’ti gāthā. Tattha saññāvirattassāti nekkhammasaññāpubbaṅgamāya bhāvanāya pahīnakāmādisaññassa. Iminā padena ubhatobhāgavimutto samathayāniko adhippeto. Paññāvimuttassāti vipassanāpubbaṅgamāya bhāvanāya sabbakilesehi vimuttassa. Iminā sukkhavipassako adhippeto. Saññañca diṭṭhiñca ye aggahesuṃ, te ghaṭṭamānā vicaranti loketi ye pana kāmasaññādikaṃ saññaṃ aggahesuṃ, te visesato gahaṭṭhā kāmādhikaraṇaṃ, ye ca diṭṭhiṃ aggahesuṃ, te visesato pabbajitā dhammādhikaraṇaṃ aññamaññaṃ ghaṭṭentā vicarantīti.
ਯੋ ਸਮਥਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਤੀਤਿ ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਮਥਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਪੁਰੇਚਾਰਿਕਂ ਕਤ੍વਾ ਸਹવਿਪਸ੍ਸਨਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ, ਪਠਮਂ ਸਮਾਧਿਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਸਹવਿਪਸ੍ਸਨਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਸ੍ਸ ਆਦਿਤੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾਦਿਤੋ। ਉਪਾਦਾਯਾਤਿ ਪਟਿਚ੍ਚ ਆਗਮ੍ਮ। ਗਨ੍ਥਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭੀਤਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਗਨ੍ਥਾ ਦੂਰੀਕਤਾ ਭવਨ੍ਤਿ। ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤ੍ਤੇਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਂ ਪਤ੍ਤੇ। ਅਰਹਤੋਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲੇ ਠਿਤਸ੍ਸ। ਗਨ੍ਥਾ ਚ ਮੋਹਾ ਚਾਤਿਆਦਯੋ ਸਬ੍ਬੇ ਕਿਲੇਸਾ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।
Yo samathapubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāvetīti yo puggalo samathapubbaṅgamaṃ purecārikaṃ katvā sahavipassanaṃ ariyamaggaṃ bhāveti, paṭhamaṃ samādhiṃ uppādetvā pacchā sahavipassanaṃ ariyamaggaṃ uppādetīti attho. Tassa āditoti tassa puggalassa paṭhamajjhānādito. Upādāyāti paṭicca āgamma. Ganthā vikkhambhītā hontīti ganthā dūrīkatā bhavanti. Arahatte patteti arahattaphalaṃ patte. Arahatoti arahattaphale ṭhitassa. Ganthā ca mohā cātiādayo sabbe kilesā pahīnā honti.
ਯੋ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਤੀਤਿ ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਪੁਰੇਚਾਰਿਕਂ ਕਤ੍વਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ, ਪਠਮਂ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਸਮਾਧਿਂ ਭਾવੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਸ੍ਸ ਆਦਿਤੋ ਉਪਾਦਾਯਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਿਪਸ੍ਸਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟਿਚ੍ਚ। ਮੋਹਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਾਤਿ ਦੂਰਂ ਪਾਪਿਤਾ ਸਞ੍ਞਾવਸੇਨ। ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤੀਤਿ ਯੇ ਕਾਮਸਞ੍ਞਾਦਿਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਸਞ੍ਞਾવਸੇਨ ਪੀਲ਼ੇਨ੍ਤਿ। ਸਙ੍ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤੀਤਿ ਤਤੋ ਤਤੋ ਪੀਲ਼ੇਨ੍ਤਿ । ਇਦਾਨਿ ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤੇ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਰਾਜਾਨੋਪਿ ਰਾਜੂਹਿ વਿવਦਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਾਣੀਹਿਪਿ ਉਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਹਤ੍ਥੇਹਿ ਪਹਰਨ੍ਤਿ। ਲੇਡ੍ਡੂਹੀਤਿ ਕਪਾਲਖਣ੍ਡੇਹਿ। ਦਣ੍ਡੇਹੀਤਿ ਅਡ੍ਢਦਣ੍ਡਕੇਹਿ। ਸਤ੍ਥੇਹੀਤਿ ਉਭਤੋਧਾਰੇਹਿ ਸਤ੍ਥੇਹਿ।
Yo vipassanāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāvetīti yo puggalo vipassanaṃ pubbaṅgamaṃ purecārikaṃ katvā ariyamaggaṃ bhāveti, paṭhamaṃ vipassanaṃ uppādetvā pacchā ariyamaggasampayuttaṃ samādhiṃ bhāvetīti attho. Tassa ādito upādāyāti tassa puggalassa vipassanato paṭṭhāya vipassanaṃ paṭicca. Mohā vikkhambhitā hontīti ettha vikkhambhitāti dūraṃ pāpitā saññāvasena. Ghaṭṭentīti ye kāmasaññādiṃ gaṇhanti, te saññāvasena pīḷenti. Saṅghaṭṭentīti tato tato pīḷenti . Idāni ghaṭṭente dassetuṃ ‘‘rājānopirājūhi vivadantī’’tiādinā nayena vitthāro vutto. Aññamaññaṃ pāṇīhipi upakkamantīti ettha aññamaññaṃ hatthehi paharanti. Leḍḍūhīti kapālakhaṇḍehi. Daṇḍehīti aḍḍhadaṇḍakehi. Satthehīti ubhatodhārehi satthehi.
ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਦਿਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨਭਾવੇਨ। ਗਤਿਯਾ ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤੀਤਿ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਾਯ ਪਤਿਟ੍ਠਾਭੂਤਾਯ ਗਤਿਯਾ ਪੀਲ਼ੇਨ੍ਤਿ ਘਟ੍ਟਨਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਨਿਰਯਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯਤ੍ਤਾ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવ।
Abhisaṅkhārānaṃ appahīnattāti puññādiabhisaṅkhārānaṃ appahīnabhāvena. Gatiyā ghaṭṭentīti gantabbāya patiṭṭhābhūtāya gatiyā pīḷenti ghaṭṭanaṃ āpajjanti. Nirayādīsupi eseva nayo. Sesamettha vuttanayattā uttānameva.
ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਜ੍ਜੋਤਿਕਾਯ ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸਟ੍ਠਕਥਾਯ
Saddhammappajjotikāya mahāniddesaṭṭhakathāya
ਮਾਗਣ੍ਡਿਯਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Māgaṇḍiyasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸਪਾਲ਼ਿ • Mahāniddesapāḷi / ੯. ਮਾਗਣ੍ਡਿਯਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • 9. Māgaṇḍiyasuttaniddeso
