| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
5. මාගණ්‌ඩියසුත්‌තවණ්‌ණනා
5. Māgaṇḍiyasuttavaṇṇanā
207. එවං මෙ සුතන්‌ති මාගණ්‌ඩියසුත්‌තං. තත්‌ථ අග්‍යාගාරෙති අග්‌ගිහොමසාලයං. තිණසන්‌ථාරකෙති ද්‌වෙ මාගණ්‌ඩියා මාතුලො ච භාගිනෙය්‍යො ච. තෙසු මාතුලො පබ්‌බජිත්‌වා අරහත්‌තං පත්‌තො, භාගිනෙය්‍යොපි සඋපනිස්‌සයො නචිරස්‌සෙව පබ්‌බජිත්‌වා අරහත්‌තං පාපුණිස්‌සති. අථස්‌ස භගවා උපනිස්‌සයං දිස්‌වා රමණීයං දෙවගබ්‌භසදිසං ගන්‌ධකුටිං පහාය තත්‌ථ ඡාරිකතිණකචවරාදීහි උක්‌ලාපෙ අග්‍යාගාරෙ තිණසන්‌ථාරකං පඤ්‌ඤාපෙත්‌වා පරසඞ්‌ගහකරණත්‌ථං කතිපාහං වසිත්‌ථ. තං සන්‌ධායෙතං වුත්‌තං. තෙනුපසඞ්‌කමීති න කෙවලං තංදිවසමෙව, යස්‌මා පන තං අග්‍යාගාරං ගාමූපචාරෙ දාරකදාරිකාහි ඔකිණ්‌ණං අවිවිත්‌තං, තස්‌මා භගවා නිච්‌චකාලම්‌පි දිවසභාගං තස්‌මිං වනසණ්‌ඩෙ වීතිනාමෙත්‌වා සායං වාසත්‌ථාය තත්‌ථ උපගච්‌ඡති.
207.Evaṃme sutanti māgaṇḍiyasuttaṃ. Tattha agyāgāreti aggihomasālayaṃ. Tiṇasanthāraketi dve māgaṇḍiyā mātulo ca bhāgineyyo ca. Tesu mātulo pabbajitvā arahattaṃ patto, bhāgineyyopi saupanissayo nacirasseva pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇissati. Athassa bhagavā upanissayaṃ disvā ramaṇīyaṃ devagabbhasadisaṃ gandhakuṭiṃ pahāya tattha chārikatiṇakacavarādīhi uklāpe agyāgāre tiṇasanthārakaṃ paññāpetvā parasaṅgahakaraṇatthaṃ katipāhaṃ vasittha. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Tenupasaṅkamīti na kevalaṃ taṃdivasameva, yasmā pana taṃ agyāgāraṃ gāmūpacāre dārakadārikāhi okiṇṇaṃ avivittaṃ, tasmā bhagavā niccakālampi divasabhāgaṃ tasmiṃ vanasaṇḍe vītināmetvā sāyaṃ vāsatthāya tattha upagacchati.
අද්‌දසා ඛො…පෙ.… තිණසන්‌ථාරකං පඤ්‌ඤත්‌තන්‌ති භගවා අඤ්‌ඤෙසු දිවසෙසු තිණසන්‌ථාරකං සඞ්‌ඝරිත්‌වා සඤ්‌ඤාණං කත්‌වා ගච්‌ඡති, තංදිවසං පන පඤ්‌ඤපෙත්‌වාව අගමාසි. කස්‌මා? තදා හි පච්‌චූසසමයෙ ලොකං ඔලොකෙත්‌වාව අද්‌දස – ‘‘අජ්‌ජ මාගණ්‌ඩියො ඉධාගන්‌ත්‌වා ඉමං තිණසන්‌ථාරකං දිස්‌වා භාරද්‌වාජෙන සද්‌ධිං තිණසන්‌ථාරකං ආරබ්‌භ කථාසල්‌ලාපං කරිස්‌සති, අථාහං ආගන්‌ත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙස්‌සාමි, සො ධම්‌මං සුත්‌වා මම සන්‌තිකෙ පබ්‌බජිත්‌වා අරහත්‌තං පාපුණිස්‌සති. පරෙසං සඞ්‌ගහකරණත්‌ථමෙව හි මයා පාරමියො පූරිතා’’ති තිණසන්‌ථාරකං පඤ්‌ඤපෙත්‌වාව අගමාසි.
Addasākho…pe… tiṇasanthārakaṃ paññattanti bhagavā aññesu divasesu tiṇasanthārakaṃ saṅgharitvā saññāṇaṃ katvā gacchati, taṃdivasaṃ pana paññapetvāva agamāsi. Kasmā? Tadā hi paccūsasamaye lokaṃ oloketvāva addasa – ‘‘ajja māgaṇḍiyo idhāgantvā imaṃ tiṇasanthārakaṃ disvā bhāradvājena saddhiṃ tiṇasanthārakaṃ ārabbha kathāsallāpaṃ karissati, athāhaṃ āgantvā dhammaṃ desessāmi, so dhammaṃ sutvā mama santike pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇissati. Paresaṃ saṅgahakaraṇatthameva hi mayā pāramiyo pūritā’’ti tiṇasanthārakaṃ paññapetvāva agamāsi.
සමණසෙය්‍යානුරූපං මඤ්‌ඤෙති ඉමං තිණසන්‌ථාරකං ‘‘සමණස්‌ස අනුච්‌ඡවිකා සෙය්‍යා’’ති මඤ්‌ඤාමි. න ච අසඤ්‌ඤතසමණස්‌ස නිවුත්‌ථට්‌ඨානමෙතං. තථාහෙත්‌ථ හත්‌ථෙන ආකඩ්‌ඪිතට්‌ඨානං වා පාදෙන ආකඩ්‌ඪිතට්‌ඨානං වා සීසෙන පහටට්‌ඨානං වා න පඤ්‌ඤායති, අනාකුලො අනාකිණ්‌ණො අභින්‌නො ඡෙකෙන චිත්‌තකාරෙන තූලිකාය පරිච්‌ඡින්‌දිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තො විය. සඤ්‌ඤතසමණස්‌ස වසිතට්‌ඨානං, කස්‌ස භො වසිතට්‌ඨානන්‌ති පුච්‌ඡති. භූනහුනොති හතවඩ්‌ඪිනො මරියාදකාරකස්‌ස. කස්‌මා එවමාහ? ඡසු ද්‌වාරෙසු වඩ්‌ඪිපඤ්‌ඤාපනලද්‌ධිකත්‌තා. අයඤ්‌හි තස්‌ස ලද්‌ධි – චක්‌ඛු බ්‍රූහෙතබ්‌බං වඩ්‌ඪෙතබ්‌බං, අදිට්‌ඨං දක්‌ඛිතබ්‌බං, දිට්‌ඨං සමතික්‌කමිතබ්‌බං. සොතං බ්‍රූහෙතබ්‌බං වඩ්‌ඪෙතබ්‌බං, අසුතං සොතබ්‌බං, සුතං සමතික්‌කමිතබ්‌බං. ඝානං බ්‍රූහෙතබ්‌බං වඩ්‌ඪෙතබ්‌බං, අඝායිතං ඝායිතබ්‌බං, ඝායිතං සමතික්‌කමිතබ්‌බං. ජිව්‌හා බ්‍රූහෙතබ්‌බා වඩ්‌ඪෙතබ්‌බා, අස්‌සායිතං සායිතබ්‌බං, සායිතං සමතික්‌කමිතබ්‌බං. කායො බ්‍රූහෙතබ්‌බො වඩ්‌ඪෙතබ්‌බො, අඵුට්‌ඨං ඵුසිතබ්‌බං, ඵුට්‌ඨං සමතික්‌කමිතබ්‌බං. මනො බ්‍රූහෙතබ්‌බො වඩ්‌ඪෙතබ්‌බො, අවිඤ්‌ඤාතං විජානිතබ්‌බං, විඤ්‌ඤාතං සමතික්‌කමිතබ්‌බං. එවං සො ඡසු ද්‌වාරෙසු වඩ්‌ඪිං පඤ්‌ඤපෙති. භගවා පන –
Samaṇaseyyānurūpaṃ maññeti imaṃ tiṇasanthārakaṃ ‘‘samaṇassa anucchavikā seyyā’’ti maññāmi. Na ca asaññatasamaṇassa nivutthaṭṭhānametaṃ. Tathāhettha hatthena ākaḍḍhitaṭṭhānaṃ vā pādena ākaḍḍhitaṭṭhānaṃ vā sīsena pahaṭaṭṭhānaṃ vā na paññāyati, anākulo anākiṇṇo abhinno chekena cittakārena tūlikāya paricchinditvā paññatto viya. Saññatasamaṇassa vasitaṭṭhānaṃ, kassa bho vasitaṭṭhānanti pucchati. Bhūnahunoti hatavaḍḍhino mariyādakārakassa. Kasmā evamāha? Chasu dvāresu vaḍḍhipaññāpanaladdhikattā. Ayañhi tassa laddhi – cakkhu brūhetabbaṃ vaḍḍhetabbaṃ, adiṭṭhaṃ dakkhitabbaṃ, diṭṭhaṃ samatikkamitabbaṃ. Sotaṃ brūhetabbaṃ vaḍḍhetabbaṃ, asutaṃ sotabbaṃ, sutaṃ samatikkamitabbaṃ. Ghānaṃ brūhetabbaṃ vaḍḍhetabbaṃ, aghāyitaṃ ghāyitabbaṃ, ghāyitaṃ samatikkamitabbaṃ. Jivhā brūhetabbā vaḍḍhetabbā, assāyitaṃ sāyitabbaṃ, sāyitaṃ samatikkamitabbaṃ. Kāyo brūhetabbo vaḍḍhetabbo, aphuṭṭhaṃ phusitabbaṃ, phuṭṭhaṃ samatikkamitabbaṃ. Mano brūhetabbo vaḍḍhetabbo, aviññātaṃ vijānitabbaṃ, viññātaṃ samatikkamitabbaṃ. Evaṃ so chasu dvāresu vaḍḍhiṃ paññapeti. Bhagavā pana –
‘‘චක්‌ඛුනා සංවරො සාධු, සාධු සොතෙන සංවරො;
‘‘Cakkhunā saṃvaro sādhu, sādhu sotena saṃvaro;
ඝානෙන සංවරො සාධු, සාධු ජිව්‌හාය සංවරො.
Ghānena saṃvaro sādhu, sādhu jivhāya saṃvaro.
කායෙන සංවරො සාධු, සාධු වාචාය සංවරො;
Kāyena saṃvaro sādhu, sādhu vācāya saṃvaro;
මනසා සංවරො සාධු, සාධු සබ්‌බත්‌ථ සංවරො;
Manasā saṃvaro sādhu, sādhu sabbattha saṃvaro;
සබ්‌බත්‌ථ සංවුතො භික්‌ඛු, සබ්‌බදුක්‌ඛා පමුච්‌චතී’’ති. (ධ. ප. 360-361) –
Sabbattha saṃvuto bhikkhu, sabbadukkhā pamuccatī’’ti. (dha. pa. 360-361) –
ඡසු ද්‌වාරෙසු සංවරං පඤ්‌ඤපෙති. තස්‌මා සො ‘‘වඩ්‌ඪිහතො සමණො ගොතමො මරියාදකාරකො’’ති මඤ්‌ඤමානො ‘‘භූනහුනො’’ති ආහ.
Chasu dvāresu saṃvaraṃ paññapeti. Tasmā so ‘‘vaḍḍhihato samaṇo gotamo mariyādakārako’’ti maññamāno ‘‘bhūnahuno’’ti āha.
අරියෙ ඤායෙ ධම්‌මෙ කුසලෙති පරිසුද්‌ධෙ කාරණධම්‌මෙ අනවජ්‌ජෙ. ඉමිනා කිං දස්‌සෙති? එවරූපස්‌ස නාම උග්‌ගතස්‌ස පඤ්‌ඤාතස්‌ස යසස්‌සිනො උපරි වාචං භාසමානෙන වීමංසිත්‌වා උපධාරෙත්‌වා මුඛෙ ආරක්‌ඛං ඨපෙත්‌වා භාසිතබ්‌බො හොති. තස්‌මා මා සහසා අභාසි, මුඛෙ ආරක්‌ඛං ඨපෙහීති දස්‌සෙති. එවඤ්‌හි නො සුත්‌තෙ ඔචරතීති යස්‌මා අම්‌හාකං සුත්‌තෙ එවං ආගච්‌ඡති, න මයං මුඛාරුළ්‌හිච්‌ඡාමත්‌තං වදාම, සුත්‌තෙ ච නාම ආගතං වදමානා කස්‌ස භායෙය්‍යාම, තස්‌මා සම්‌මුඛාපි නං වදෙය්‍යාමාති අත්‌ථො. අප්‌පොස්‌සුක්‌කොති මම රක්‌ඛනත්‌ථාය අනුස්‌සුක්‌කො අවාවටො හුත්‌වාති අත්‌ථො. වුත්‌තොව නං වදෙය්‍යාති මයා වුත්‌තොව හුත්‌වා අපුච්‌ඡිතොව කථං සමුට්‌ඨාපෙත්‌වා අම්‌බජම්‌බූආදීනි ගහෙත්‌වා විය අපූරයමානො මයා කථිතනියාමෙන භවං භාරද්‌වාජො වදෙය්‍ය, වදස්‌සූති අත්‌ථො.
Ariye ñāye dhamme kusaleti parisuddhe kāraṇadhamme anavajje. Iminā kiṃ dasseti? Evarūpassa nāma uggatassa paññātassa yasassino upari vācaṃ bhāsamānena vīmaṃsitvā upadhāretvā mukhe ārakkhaṃ ṭhapetvā bhāsitabbo hoti. Tasmā mā sahasā abhāsi, mukhe ārakkhaṃ ṭhapehīti dasseti. Evañhi no sutte ocaratīti yasmā amhākaṃ sutte evaṃ āgacchati, na mayaṃ mukhāruḷhicchāmattaṃ vadāma, sutte ca nāma āgataṃ vadamānā kassa bhāyeyyāma, tasmā sammukhāpi naṃ vadeyyāmāti attho. Appossukkoti mama rakkhanatthāya anussukko avāvaṭo hutvāti attho. Vuttova naṃ vadeyyāti mayā vuttova hutvā apucchitova kathaṃ samuṭṭhāpetvā ambajambūādīni gahetvā viya apūrayamāno mayā kathitaniyāmena bhavaṃ bhāradvājo vadeyya, vadassūti attho.
208. අස්‌සොසි ඛොති සත්‌ථා ආලොකං වඩ්‌ඪෙත්‌වා දිබ්‌බචක්‌ඛුනා මාගණ්‌ඩියං තත්‌ථ ආගතං අද්‌දස, ද්‌වින්‌නං ජනානං භාසමානානං දිබ්‌බසොතෙන සද්‌දම්‌පි අස්‌සොසි. පටිසල්‌ලානා වුට්‌ඨිතොති ඵලසමාපත්‌තියා වුට්‌ඨිතො. සංවිග්‌ගොති පීතිසංවෙගෙන සංවිග්‌ගො චලිතො කම්‌පිතො. තස්‌ස කිර එතදහොසි – ‘‘නෙව මාගණ්‌ඩියෙන සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස ආරොචිතං, න මයා. අම්‌හෙ මුඤ්‌චිත්‌වා අඤ්‌ඤො එත්‌ථ තතියොපි නත්‌ථි, සුතො භවිස්‌සති අම්‌හාකං සද්‌දො තිඛිණසොතෙන පුරිසෙනා’’ති. අථස්‌ස අබ්‌භන්‌තරෙ පීති උප්‌පජ්‌ජිත්‌වා නවනවුතිලොමකූපසහස්‌සානි උද්‌ධග්‌ගානි අකාසි. තෙන වුත්‌තං ‘‘සංවිග්‌ගො ලොමහට්‌ඨජාතො’’ති. අථ ඛො මාගණ්‌ඩියො පරිබ්‌බාජකොති පරිබ්‌බාජකස්‌ස පභින්‌නමුඛං විය බීජං පරිපාකගතං ඤාණං, තස්‌මා සන්‌නිසීදිතුං අසක්‌කොන්‌තො ආහිණ්‌ඩමානො පුන සත්‌ථු සන්‌තිකං ආගන්‌ත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. තං දස්‌සෙතුං ‘‘අථ ඛො මාගණ්‌ඩියො’’තිආදි වුත්‌තං.
208.Assosikhoti satthā ālokaṃ vaḍḍhetvā dibbacakkhunā māgaṇḍiyaṃ tattha āgataṃ addasa, dvinnaṃ janānaṃ bhāsamānānaṃ dibbasotena saddampi assosi. Paṭisallānā vuṭṭhitoti phalasamāpattiyā vuṭṭhito. Saṃviggoti pītisaṃvegena saṃviggo calito kampito. Tassa kira etadahosi – ‘‘neva māgaṇḍiyena samaṇassa gotamassa ārocitaṃ, na mayā. Amhe muñcitvā añño ettha tatiyopi natthi, suto bhavissati amhākaṃ saddo tikhiṇasotena purisenā’’ti. Athassa abbhantare pīti uppajjitvā navanavutilomakūpasahassāni uddhaggāni akāsi. Tena vuttaṃ ‘‘saṃviggo lomahaṭṭhajāto’’ti. Athakho māgaṇḍiyo paribbājakoti paribbājakassa pabhinnamukhaṃ viya bījaṃ paripākagataṃ ñāṇaṃ, tasmā sannisīdituṃ asakkonto āhiṇḍamāno puna satthu santikaṃ āgantvā ekamantaṃ nisīdi. Taṃ dassetuṃ ‘‘atha kho māgaṇḍiyo’’tiādi vuttaṃ.
209. සත්‌ථා – ‘‘එවං කිර ත්‌වං, මාගණ්‌ඩිය, මං අවචා’’ති අවත්‌වාව චක්‌ඛුං ඛො, මාගණ්‌ඩියාති පරිබ්‌බාජකස්‌ස ධම්‌මදෙසනං ආරභි. තත්‌ථ වසනට්‌ඨානට්‌ඨෙන රූපං චක්‌ඛුස්‌ස ආරාමොති චක්‌ඛු රූපාරාමං. රූපෙ රතන්‌ති රූපරතං. රූපෙන චක්‌ඛු ආමොදිතං පමොදිතන්‌ති රූපසමුදිතං. දන්‌තන්‌ති නිබ්‌බිසෙවනං. ගුත්‌තන්‌ති ගොපිතං. රක්‌ඛිතන්‌ති ඨපිතරක්‌ඛං. සංවුතන්‌ති පිහිතං. සංවරායාති පිධානත්‌ථාය.
209. Satthā – ‘‘evaṃ kira tvaṃ, māgaṇḍiya, maṃ avacā’’ti avatvāva cakkhuṃ kho, māgaṇḍiyāti paribbājakassa dhammadesanaṃ ārabhi. Tattha vasanaṭṭhānaṭṭhena rūpaṃ cakkhussa ārāmoti cakkhu rūpārāmaṃ. Rūpe ratanti rūparataṃ. Rūpena cakkhu āmoditaṃ pamoditanti rūpasamuditaṃ. Dantanti nibbisevanaṃ. Guttanti gopitaṃ. Rakkhitanti ṭhapitarakkhaṃ. Saṃvutanti pihitaṃ. Saṃvarāyāti pidhānatthāya.
210. පරිචාරිතපුබ්‌බොති අභිරමිතපුබ්‌බො. රූපපරිළාහන්‌ති රූපං ආරබ්‌භ උප්‌පජ්‌ජනපරිළාහං. ඉමස්‌ස පන තෙ, මාගණ්‌ඩිය, කිමස්‌ස වචනීයන්‌ති ඉමස්‌ස රූපං පරිග්‌ගණ්‌හිත්‌වා අරහත්‌තප්‌පත්‌තස්‌ස ඛීණාසවස්‌ස තයා කිං වචනං වත්‌තබ්‌බං අස්‌ස, වුඩ්‌ඪිහතො මරියාදකාරකොති ඉදං වත්‌තබ්‌බං, න වත්‌තබ්‌බන්‌ති පුච්‌ඡති. න කිඤ්‌චි, භො ගොතමාති, භො ගොතම, කිඤ්‌චි වත්‌තබ්‌බං නත්‌ථි. සෙසද්‌වාරෙසුපි එසෙව නයො.
210.Paricāritapubboti abhiramitapubbo. Rūpapariḷāhanti rūpaṃ ārabbha uppajjanapariḷāhaṃ. Imassa pana te, māgaṇḍiya, kimassa vacanīyanti imassa rūpaṃ pariggaṇhitvā arahattappattassa khīṇāsavassa tayā kiṃ vacanaṃ vattabbaṃ assa, vuḍḍhihato mariyādakārakoti idaṃ vattabbaṃ, na vattabbanti pucchati. Na kiñci, bho gotamāti, bho gotama, kiñci vattabbaṃ natthi. Sesadvāresupi eseva nayo.
211. ඉදානි යස්‌මා තයා පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධෙ පරිග්‌ගහෙත්‌වා අරහත්‌තප්‌පත්‌තස්‌ස ඛීණාසවස්‌ස කිඤ්‌චි වත්‌තබ්‌බං නත්‌ථි, අහඤ්‌ච පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධෙ පරිග්‌ගහෙත්‌වා සබ්‌බඤ්‌ඤුතං පත්‌තො, තස්‌මා අහම්‌පි තෙ න කිඤ්‌චි වත්‌තබ්‌බොති දස්‌සෙතුං අහං ඛො පනාතිආදිමාහ. තස්‌ස මය්‌හං මාගණ්‌ඩියාති ගිහිකාලෙ අත්‌තනො සම්‌පත්‌තිං දස්‌සෙන්‌තො ආහ. තත්‌ථ වස්‌සිකොතිආදීසු යත්‌ථ සුඛං හොති වස්‌සකාලෙ වසිතුං, අයං වස්‌සිකො. ඉතරෙසුපි එසෙව නයො. අයං පනෙත්‌ථ වචනත්‌ථො – වස්‌සං වාසො වස්‌සං, වස්‌සං අරහතීති වස්‌සිකො. ඉතරෙසුපි එසෙව නයො.
211. Idāni yasmā tayā pañcakkhandhe pariggahetvā arahattappattassa khīṇāsavassa kiñci vattabbaṃ natthi, ahañca pañcakkhandhe pariggahetvā sabbaññutaṃ patto, tasmā ahampi te na kiñci vattabboti dassetuṃ ahaṃ kho panātiādimāha. Tassa mayhaṃ māgaṇḍiyāti gihikāle attano sampattiṃ dassento āha. Tattha vassikotiādīsu yattha sukhaṃ hoti vassakāle vasituṃ, ayaṃ vassiko. Itaresupi eseva nayo. Ayaṃ panettha vacanattho – vassaṃ vāso vassaṃ, vassaṃ arahatīti vassiko. Itaresupi eseva nayo.
තත්‌ථ වස්‌සිකො පාසාදො නාතිඋච්‌චො හොති නාතිනීචො, ද්‌වාරවාතපානානිපිස්‌ස නාතිතනූනි නාතිබහූනි, භූමත්‌ථරණපච්‌චත්‌ථරණඛජ්‌ජභොජ්‌ජානිපෙත්‌ථ මිස්‌සකානෙව වට්‌ටන්‌ති. හෙමන්‌තිකෙ ථම්‌භාපි භිත්‌තියොපි නීචා හොන්‌ති, ද්‌වාරවාතපානානි තනුකානි සුඛුමච්‌ඡිද්‌දානි. උණ්‌හපවෙසනත්‌ථාය භිත්‌තිනියූහානි නීහරීයන්‌ති. භූමත්‌ථරණපච්‌චත්‌ථරණනිවාසනපාරුපනානි පනෙත්‌ථ උණ්‌හවීරියානි කම්‌බලාදීනි වට්‌ටන්‌ති. ඛජ්‌ජභොජ්‌ජං සිනිද්‌ධං කටුකසන්‌නිස්‌සිතඤ්‌ච. ගිම්‌හිකෙ ථම්‌භාපි භිත්‌තියොපි උච්‌චා හොන්‌ති. ද්‌වාරවාතපානානි පනෙත්‌ථ බහූනි විපුලජාලානි භවන්‌ති. භූමත්‌ථරණාදීනි දුකූලමයානි වට්‌ටන්‌ති, ඛජ්‌ජභොජ්‌ජානි මධුරරසසීතවීරියානි. වාතපානසමීපෙසු චෙත්‌ථ නව චාටියො ඨපෙත්‌වා උදකස්‌ස පූරෙත්‌වා නීලුප්‌පලාදීහි සඤ්‌ඡාදෙන්‌ති. තෙසු තෙසු පදෙසෙසු උදකයන්‌තානි කරොන්‌ති, යෙහි දෙවෙ වස්‌සන්‌තෙ විය උදකධාරා නික්‌ඛමන්‌ති.
Tattha vassiko pāsādo nātiucco hoti nātinīco, dvāravātapānānipissa nātitanūni nātibahūni, bhūmattharaṇapaccattharaṇakhajjabhojjānipettha missakāneva vaṭṭanti. Hemantike thambhāpi bhittiyopi nīcā honti, dvāravātapānāni tanukāni sukhumacchiddāni. Uṇhapavesanatthāya bhittiniyūhāni nīharīyanti. Bhūmattharaṇapaccattharaṇanivāsanapārupanāni panettha uṇhavīriyāni kambalādīni vaṭṭanti. Khajjabhojjaṃ siniddhaṃ kaṭukasannissitañca. Gimhike thambhāpi bhittiyopi uccā honti. Dvāravātapānāni panettha bahūni vipulajālāni bhavanti. Bhūmattharaṇādīni dukūlamayāni vaṭṭanti, khajjabhojjāni madhurarasasītavīriyāni. Vātapānasamīpesu cettha nava cāṭiyo ṭhapetvā udakassa pūretvā nīluppalādīhi sañchādenti. Tesu tesu padesesu udakayantāni karonti, yehi deve vassante viya udakadhārā nikkhamanti.
බොධිසත්‌තස්‌ස පන අට්‌ඨසතසුවණ්‌ණඝටෙ ච රජතඝටෙ ච ගන්‌ධොදකස්‌ස පූරෙත්‌වා නීලුප්‌පලගච්‌ඡකෙ කත්‌වා සයනං පරිවාරෙත්‌වා ඨපයිංසු. මහන්‌තෙසු ලොහකටාහෙසු ගන්‌ධකලලං පූරෙත්‌වා නීලුප්‌පලපදුමපුණ්‌ඩරීකානි රොපෙත්‌වා උතුග්‌ගහණත්‌ථාය තත්‌ථ තත්‌ථ ඨපෙසුං. සූරියරස්‌මීහි පුප්‌ඵානි පුප්‌ඵන්‌ති. නානාවිධා භමරගණා පාසාදං පවිසිත්‌වා පුප්‌ඵෙසු රසං ගණ්‌හන්‌තා විචරන්‌ති. පාසාදො අතිසුගන්‌ධො හොති. යමකභිත්‌තියා අන්‌තරෙ ලොහනාළිං ඨපෙත්‌වා නවභූමිකපාසාදස්‌ස උපරි ආකාසඞ්‌ගණෙ රතනමණ්‌ඩපමත්‌ථකෙ සුඛුමච්‌ඡිද්‌දකං ජාලං බද්‌ධං අහොසි. එකස්‌මිං ඨානෙ සුක්‌ඛමහිංසචම්‌මං පසාරෙති. බොධිසත්‌තස්‌ස උදකකීළනවෙලාය මහිංසචම්‌මෙ පාසාණගුළෙ ඛිපන්‌ති, මෙඝථනිතසද්‌දො විය හොති. හෙට්‌ඨා යන්‌තං පරිවත්‌තෙන්‌ති, උදකං අභිරුහිත්‌වා ජාලමත්‌ථකෙ පතති, වස්‌සපතනසලිලං විය හොති. තදා බොධිසත්‌තො නීලපටං නිවාසෙති, නීලපටං පාරුපති, නීලපසාධනං පසාධෙති. පරිවාරාපිස්‌ස චත්‌තාලීසනාටකසහස්‌සානි නීලවත්‌ථාභරණානෙව නීලවිලෙපනානි හුත්‌වා මහාපුරිසං පරිවාරෙත්‌වා රතනමණ්‌ඩපං ගච්‌ඡන්‌ති. දිවසභාගං උදකකීළං කීළන්‌තො සීතලං උතුසුඛං අනුභොති.
Bodhisattassa pana aṭṭhasatasuvaṇṇaghaṭe ca rajataghaṭe ca gandhodakassa pūretvā nīluppalagacchake katvā sayanaṃ parivāretvā ṭhapayiṃsu. Mahantesu lohakaṭāhesu gandhakalalaṃ pūretvā nīluppalapadumapuṇḍarīkāni ropetvā utuggahaṇatthāya tattha tattha ṭhapesuṃ. Sūriyarasmīhi pupphāni pupphanti. Nānāvidhā bhamaragaṇā pāsādaṃ pavisitvā pupphesu rasaṃ gaṇhantā vicaranti. Pāsādo atisugandho hoti. Yamakabhittiyā antare lohanāḷiṃ ṭhapetvā navabhūmikapāsādassa upari ākāsaṅgaṇe ratanamaṇḍapamatthake sukhumacchiddakaṃ jālaṃ baddhaṃ ahosi. Ekasmiṃ ṭhāne sukkhamahiṃsacammaṃ pasāreti. Bodhisattassa udakakīḷanavelāya mahiṃsacamme pāsāṇaguḷe khipanti, meghathanitasaddo viya hoti. Heṭṭhā yantaṃ parivattenti, udakaṃ abhiruhitvā jālamatthake patati, vassapatanasalilaṃ viya hoti. Tadā bodhisatto nīlapaṭaṃ nivāseti, nīlapaṭaṃ pārupati, nīlapasādhanaṃ pasādheti. Parivārāpissa cattālīsanāṭakasahassāni nīlavatthābharaṇāneva nīlavilepanāni hutvā mahāpurisaṃ parivāretvā ratanamaṇḍapaṃ gacchanti. Divasabhāgaṃ udakakīḷaṃ kīḷanto sītalaṃ utusukhaṃ anubhoti.
පාසාදස්‌ස චතූසු දිසාසු චත්‌තාරො සරා හොන්‌ති. දිවාකාලෙ නානාවණ්‌ණසකුණගණා පාචීනසරතො වුට්‌ඨාය විරවමානා පාසාදමත්‌ථකෙන පච්‌ඡිමසරං ගච්‌ඡන්‌ති. පච්‌ඡිමසරතො වුට්‌ඨාය පාචීනසරං, උත්‌තරසරතො දක්‌ඛිණසරං, දක්‌ඛිණසරතො උත්‌තරසරං ගච්‌ඡන්‌ති, අන්‌තරවස්‌සසමයො විය හොති. හෙමන්‌තිකපාසාදො පන පඤ්‌චභූමිකො අහොසි, වස්‌සිකපාසාදො සත්‌තභූමිකො.
Pāsādassa catūsu disāsu cattāro sarā honti. Divākāle nānāvaṇṇasakuṇagaṇā pācīnasarato vuṭṭhāya viravamānā pāsādamatthakena pacchimasaraṃ gacchanti. Pacchimasarato vuṭṭhāya pācīnasaraṃ, uttarasarato dakkhiṇasaraṃ, dakkhiṇasarato uttarasaraṃ gacchanti, antaravassasamayo viya hoti. Hemantikapāsādo pana pañcabhūmiko ahosi, vassikapāsādo sattabhūmiko.
නිප්‌පුරිසෙහීති පුරිසවිරහිතෙහි. න කෙවලඤ්‌චෙත්‌ථ තූරියානෙව නිප්‌පුරිසානි, සබ්‌බට්‌ඨානානිපි නිප්‌පුරිසානෙව . දොවාරිකාපි ඉත්‌ථියොව, න්‌හාපනාදිපරිකම්‌මකරාපි ඉත්‌ථියොව. රාජා කිර – ‘‘තථාරූපං ඉස්‌සරියසුඛසම්‌පත්‌තිං අනුභවමානස්‌ස පුරිසං දිස්‌වා පරිසඞ්‌කා උප්‌පජ්‌ජති, සා මෙ පුත්‌තස්‌ස මා අහොසී’’ති සබ්‌බකිච්‌චෙසු ඉත්‌ථියොව ඨපෙසි. තාය රතියා රමමානොති ඉදං චතුත්‌ථජ්‌ඣානිකඵලසමාපත්‌තිරතිං සන්‌ධාය වුත්‌තං.
Nippurisehīti purisavirahitehi. Na kevalañcettha tūriyāneva nippurisāni, sabbaṭṭhānānipi nippurisāneva . Dovārikāpi itthiyova, nhāpanādiparikammakarāpi itthiyova. Rājā kira – ‘‘tathārūpaṃ issariyasukhasampattiṃ anubhavamānassa purisaṃ disvā parisaṅkā uppajjati, sā me puttassa mā ahosī’’ti sabbakiccesu itthiyova ṭhapesi. Tāya ratiyā ramamānoti idaṃ catutthajjhānikaphalasamāpattiratiṃ sandhāya vuttaṃ.
212. ගහපති වා ගහපතිපුත්‌තො වාති එත්‌ථ යස්‌මා ඛත්‌තියානං සෙතච්‌ඡත්‌තස්‌මිංයෙව පත්‌ථනා හොති, මහා ච නෙසං පපඤ්‌චො, බ්‍රාහ්‌මණා මන්‌තෙහි අතිත්‌තා මන්‌තෙ ගවෙසන්‌තා විචරන්‌ති, ගහපතිනො පන මුද්‌දාගණනමත්‌තං උග්‌ගහිතකාලතො පට්‌ඨාය සම්‌පත්‌තිංයෙව අනුභවන්‌ති, තස්‌මා ඛත්‌තියබ්‍රාහ්‌මණෙ අග්‌ගහෙත්‌වා ‘‘ගහපති වා ගහපතිපුත්‌තො වා’’ති ආහ. ආවට්‌ටෙය්‍යාති මානුසකකාමහෙතු ආවට්‌ටො භවෙය්‍යාති අත්‌ථො. අභික්‌කන්‌තතරාති විසිට්‌ඨතරා. පණීතතරාති අතප්‌පකතරා. වුත්‌තම්‌පි චෙතං –
212.Gahapati vā gahapatiputto vāti ettha yasmā khattiyānaṃ setacchattasmiṃyeva patthanā hoti, mahā ca nesaṃ papañco, brāhmaṇā mantehi atittā mante gavesantā vicaranti, gahapatino pana muddāgaṇanamattaṃ uggahitakālato paṭṭhāya sampattiṃyeva anubhavanti, tasmā khattiyabrāhmaṇe aggahetvā ‘‘gahapati vā gahapatiputto vā’’ti āha. Āvaṭṭeyyāti mānusakakāmahetu āvaṭṭo bhaveyyāti attho. Abhikkantatarāti visiṭṭhatarā. Paṇītatarāti atappakatarā. Vuttampi cetaṃ –
‘‘කුසග්‌ගෙනුදකමාදාය, සමුද්‌දෙ උදකං මිනෙ;
‘‘Kusaggenudakamādāya, samudde udakaṃ mine;
එවං මානුසකා කාමා, දිබ්‌බකාමාන සන්‌තිකෙ’’ති. (ජා. 2.21.389) –
Evaṃ mānusakā kāmā, dibbakāmāna santike’’ti. (jā. 2.21.389) –
සමධිගය්‌හ තිට්‌ඨතීති දිබ්‌බසුඛං ගණ්‌හිත්‌වා තතො විසිට්‌ඨතරා හුත්‌වා තිට්‌ඨති.
Samadhigayha tiṭṭhatīti dibbasukhaṃ gaṇhitvā tato visiṭṭhatarā hutvā tiṭṭhati.
ඔපම්‌මසංසන්‌දනං පනෙත්‌ථ එවං වෙදිතබ්‌බං – ගහපතිස්‌ස පඤ්‌චහි කාමගුණෙහි සමඞ්‌ගීභූතකාලො විය බොධිසත්‌තස්‌ස තීසු පාසාදෙසු චත්‌තාලීසසහස්‌සඉත්‌ථිමජ්‌ඣෙ මොදනකාලො, තස්‌ස සුචරිතං පූරෙත්‌වා සග්‌ගෙ නිබ්‌බත්‌තකාලො විය බොධිසත්‌තස්‌ස අභිනික්‌ඛමනං කත්‌වා බොධිපල්‌ලඞ්‌කෙ සබ්‌බඤ්‌ඤුතං පටිවිද්‌ධකාලො , තස්‌ස නන්‌දනවනෙ සම්‌පත්‌තිං අනුභවනකාලො විය තථාගතස්‌ස චතුත්‌ථජ්‌ඣානිකඵලසමාපත්‌තිරතියා වීතිවත්‌තනකාලො, තස්‌ස මානුසකානං පඤ්‌චන්‌නං කාමගුණානං අපත්‌ථනකාලො විය තථාගතස්‌ස චතුත්‌ථජ්‌ඣානිකඵලසමාපත්‌තිරතියා වීතිනාමෙන්‌තස්‌ස හීනජනසුඛස්‌ස අපත්‌ථනකාලොති.
Opammasaṃsandanaṃ panettha evaṃ veditabbaṃ – gahapatissa pañcahi kāmaguṇehi samaṅgībhūtakālo viya bodhisattassa tīsu pāsādesu cattālīsasahassaitthimajjhe modanakālo, tassa sucaritaṃ pūretvā sagge nibbattakālo viya bodhisattassa abhinikkhamanaṃ katvā bodhipallaṅke sabbaññutaṃ paṭividdhakālo , tassa nandanavane sampattiṃ anubhavanakālo viya tathāgatassa catutthajjhānikaphalasamāpattiratiyā vītivattanakālo, tassa mānusakānaṃ pañcannaṃ kāmaguṇānaṃ apatthanakālo viya tathāgatassa catutthajjhānikaphalasamāpattiratiyā vītināmentassa hīnajanasukhassa apatthanakāloti.
213. සුඛීති පඨමං දුක්‌ඛිතො පච්‌ඡා සුඛිතො අස්‌ස. සෙරීති පඨමං වෙජ්‌ජදුතියකො පච්‌ඡා සෙරී එකකො භවෙය්‍ය. සයංවසීති පඨමං වෙජ්‌ජස්‌ස වසෙ වත්‌තමානො වෙජ්‌ජෙන නිසීදාති වුත්‌තෙ නිසීදි, නිපජ්‌ජාති වුත්‌තෙ නිපජ්‌ජි, භුඤ්‌ජාති වුත්‌තෙ භුඤ්‌ජි, පිවාති වුත්‌තෙ පිවි, පච්‌ඡා සයංවසී ජාතො. යෙන කාමං ගමොති පඨමං ඉච්‌ඡිතිච්‌ඡිතට්‌ඨානං ගන්‌තුං නාලත්‌ථ, පච්‌ඡා රොගෙ වූපසන්‌තෙ වනදස්‌සන-ගිරිදස්‌සන-පබ්‌බතදස්‌සනාදීසුපි යෙනකාමං ගමො ජාතො, යත්‌ථ යත්‌ථෙව ගන්‌තුං ඉච්‌ඡති, තත්‌ථ තත්‌ථෙව ගච්‌ඡෙය්‍ය.
213.Sukhīti paṭhamaṃ dukkhito pacchā sukhito assa. Serīti paṭhamaṃ vejjadutiyako pacchā serī ekako bhaveyya. Sayaṃvasīti paṭhamaṃ vejjassa vase vattamāno vejjena nisīdāti vutte nisīdi, nipajjāti vutte nipajji, bhuñjāti vutte bhuñji, pivāti vutte pivi, pacchā sayaṃvasī jāto. Yena kāmaṃgamoti paṭhamaṃ icchiticchitaṭṭhānaṃ gantuṃ nālattha, pacchā roge vūpasante vanadassana-giridassana-pabbatadassanādīsupi yenakāmaṃ gamo jāto, yattha yattheva gantuṃ icchati, tattha tattheva gaccheyya.
එත්‌ථාපි ඉදං ඔපම්‌මසංසන්‌දනං – පුරිසස්‌ස කුට්‌ඨිකාලො විය හි බොධිසත්‌තස්‌ස අගාරමජ්‌ඣෙ වසනකාලො, අඞ්‌ගාරකපල්‌ලං විය එකං කාමවත්‌ථු, ද්‌වෙ කපල්‌ලානි විය ද්‌වෙ වත්‌ථූනි, සක්‌කස්‌ස පන දෙවරඤ්‌ඤො අඩ්‌ඪතෙය්‍යකොටියානි අඞ්‌ගාරකපල්‌ලානි විය අඩ්‌ඪතියනාටකකොටියො, නඛෙහි වණමුඛානි තච්‌ඡෙත්‌වා අඞ්‌ගාරකපල්‌ලෙ පරිතාපනං විය වත්‌ථුපටිසෙවනං, භෙසජ්‌ජං ආගම්‌ම අරොගකාලො විය කාමෙසු ආදීනවං නෙක්‌ඛම්‌මෙ ච ආනිසංසං දිස්‌වා නික්‌ඛම්‌ම බුද්‌ධභූතකාලෙ චතුත්‌ථජ්‌ඣානිකඵලසමාපත්‌තිරතියා වීතිවත්‌තනකාලො, අඤ්‌ඤං කුට්‌ඨිපුරිසං දිස්‌වා අපත්‌ථනකාලො විය තාය රතියා වීතිනාමෙන්‌තස්‌ස හීනජනරතියා අපත්‌ථනකාලොති.
Etthāpi idaṃ opammasaṃsandanaṃ – purisassa kuṭṭhikālo viya hi bodhisattassa agāramajjhe vasanakālo, aṅgārakapallaṃ viya ekaṃ kāmavatthu, dve kapallāni viya dve vatthūni, sakkassa pana devarañño aḍḍhateyyakoṭiyāni aṅgārakapallāni viya aḍḍhatiyanāṭakakoṭiyo, nakhehi vaṇamukhāni tacchetvā aṅgārakapalle paritāpanaṃ viya vatthupaṭisevanaṃ, bhesajjaṃ āgamma arogakālo viya kāmesu ādīnavaṃ nekkhamme ca ānisaṃsaṃ disvā nikkhamma buddhabhūtakāle catutthajjhānikaphalasamāpattiratiyā vītivattanakālo, aññaṃ kuṭṭhipurisaṃ disvā apatthanakālo viya tāya ratiyā vītināmentassa hīnajanaratiyā apatthanakāloti.
214. උපහතින්‌ද්‍රියොති කිමිරකුට්‌ඨෙන නාම උපහතකායප්‌පසාදො. උපහතින්‌ද්‍රියාති උපහතපඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියා. තෙ යථා සො උපහතකායින්‌ද්‍රියො කුට්‌ඨී දුක්‌ඛසම්‌ඵස්‌සස්‌මිංයෙව අග්‌ගිස්‌මිං සුඛමිති විපරීතසඤ්‌ඤං පච්‌චලත්‌ථ, එවං පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියස්‌ස උපහතත්‌තා දුක්‌ඛසම්‌ඵස්‌සෙස්‌වෙව කාමෙසු සුඛමිති විපරීතසඤ්‌ඤං පච්‌චලත්‌ථුං.
214.Upahatindriyoti kimirakuṭṭhena nāma upahatakāyappasādo. Upahatindriyāti upahatapaññindriyā. Te yathā so upahatakāyindriyo kuṭṭhī dukkhasamphassasmiṃyeva aggismiṃ sukhamiti viparītasaññaṃ paccalattha, evaṃ paññindriyassa upahatattā dukkhasamphassesveva kāmesu sukhamiti viparītasaññaṃ paccalatthuṃ.
215. අසුචිතරානි චෙවාතිආදීසු පකතියාව තානි අසුචීනි ච දුග්‌ගන්‌ධානි ච පූතීනි ච, ඉදානි පන අසුචිතරානි චෙව දුග්‌ගන්‌ධතරානි ච පූතිතරානි ච හොන්‌ති. කාචීති තස්‌ස හි පරිතාපෙන්‌තස්‌ස ච කණ්‌ඩූවන්‌තස්‌ස ච පාණකා අන්‌තො පවිසන්‌ති, දුට්‌ඨලොහිතදුට්‌ඨපුබ්‌බා පග්‌ඝරන්‌ති. එවමස්‌ස කාචි අස්‌සාදමත්‌තා හොති.
215.Asucitarāni cevātiādīsu pakatiyāva tāni asucīni ca duggandhāni ca pūtīni ca, idāni pana asucitarāni ceva duggandhatarāni ca pūtitarāni ca honti. Kācīti tassa hi paritāpentassa ca kaṇḍūvantassa ca pāṇakā anto pavisanti, duṭṭhalohitaduṭṭhapubbā paggharanti. Evamassa kāci assādamattā hoti.
ආරොග්‍යපරමාති ගාථාය යෙ කෙචි ධනලාභා වා යසලාභා වා පුත්‌තලාභා වා අත්‌ථි, ආරොග්‍යං තෙසං පරමං උත්‌තමං, නත්‌ථි තතො උත්‌තරිතරො ලාභොති, ආරොග්‍යපරමා ලාභා. යංකිඤ්‌චි ඣානසුඛං වා මග්‌ගසුඛං වා ඵලසුඛං වා අත්‌ථි, නිබ්‌බානං තත්‌ථ පරමං, නත්‌ථි තතො උත්‌තරිතරං සුඛන්‌ති නිබ්‌බානං පරමං සුඛං. අට්‌ඨඞ්‌ගිකො මග්‌ගානන්‌ති පුබ්‌බභාගමග්‌ගානං පුබ්‌බභාගගමනෙනෙව අමතගාමීනං අට්‌ඨඞ්‌ගිකො ඛෙමො, නත්‌ථි තතො ඛෙමතරො අඤ්‌ඤො මග්‌ගො. අථ වා ඛෙමං අමතගාමිනන්‌ති එත්‌ථ ඛෙමන්‌තිපි අමතන්‌තිපි නිබ්‌බානස්‌සෙව නාමං. යාවතා පුථුසමණබ්‍රාහ්‌මණා පරප්‌පවාදා ඛෙමගාමිනො ච අමතගාමිනො චාති ලද්‌ධිවසෙන ගහිතා, සබ්‌බෙසං තෙසං ඛෙමඅමතගාමීනං මග්‌ගානං අට්‌ඨඞ්‌ගිකො පරමො උත්‌තමොති අයමෙත්‌ථ අත්‌ථො.
Ārogyaparamāti gāthāya ye keci dhanalābhā vā yasalābhā vā puttalābhā vā atthi, ārogyaṃ tesaṃ paramaṃ uttamaṃ, natthi tato uttaritaro lābhoti, ārogyaparamā lābhā. Yaṃkiñci jhānasukhaṃ vā maggasukhaṃ vā phalasukhaṃ vā atthi, nibbānaṃ tattha paramaṃ, natthi tato uttaritaraṃ sukhanti nibbānaṃ paramaṃ sukhaṃ. Aṭṭhaṅgiko maggānanti pubbabhāgamaggānaṃ pubbabhāgagamaneneva amatagāmīnaṃ aṭṭhaṅgiko khemo, natthi tato khemataro añño maggo. Atha vā khemaṃ amatagāminanti ettha khemantipi amatantipi nibbānasseva nāmaṃ. Yāvatā puthusamaṇabrāhmaṇā parappavādā khemagāmino ca amatagāmino cāti laddhivasena gahitā, sabbesaṃ tesaṃ khemaamatagāmīnaṃ maggānaṃ aṭṭhaṅgiko paramo uttamoti ayamettha attho.
216. ආචරියපාචරියානන්‌ති ආචරියානඤ්‌චෙව ආචරියාචරියානඤ්‌ච. සමෙතීති එකනාළියා මිතං විය එකතුලාය තුලිතං විය සදිසං හොති නින්‌නානාකරණං. අනොමජ්‌ජතීති පාණිං හෙට්‌ඨා ඔතාරෙන්‌තො මජ්‌ජති – ‘‘ඉදං තං, භො ගොතම, ආරොග්‍යං, ඉදං තං නිබ්‌බාන’’න්‌ති කාලෙන සීසං කාලෙන උරං පරිමජ්‌ජන්‌තො එවමාහ.
216.Ācariyapācariyānanti ācariyānañceva ācariyācariyānañca. Sametīti ekanāḷiyā mitaṃ viya ekatulāya tulitaṃ viya sadisaṃ hoti ninnānākaraṇaṃ. Anomajjatīti pāṇiṃ heṭṭhā otārento majjati – ‘‘idaṃ taṃ, bho gotama, ārogyaṃ, idaṃ taṃ nibbāna’’nti kālena sīsaṃ kālena uraṃ parimajjanto evamāha.
217. ඡෙකන්‌ති සම්‌පන්‌නං. සාහුළිචීරෙනාති කාළකෙහි එළකලොමෙහි කතථූලචීරෙන. සඞ්‌කාරචොළකෙනාතිපි වදන්‌ති. වාචං නිච්‌ඡාරෙය්‍යාති කාලෙන දසාය කාලෙන අන්‌තෙ කාලෙන මජ්‌ඣෙ පරිමජ්‌ජන්‌තො නිච්‌ඡාරෙය්‍ය, වදෙය්‍යාති අත්‌ථො. පුබ්‌බකෙහෙසාති පුබ්‌බකෙහි එසා. විපස්‌සීපි හි භගවා…පෙ.… කස්‌සපොපි භගවා චතුපරිසමජ්‌ඣෙ නිසින්‌නො ඉමං ගාථං අභාසි, ‘‘අත්‌ථනිස්‌සිතගාථා’’ති මහාජනො උග්‌ගණ්‌හි. සත්‌ථරි පරිනිබ්‌බුතෙ අපරභාගෙ පරිබ්‌බාජකානං අන්‌තරං පවිට්‌ඨා. තෙ පොත්‌ථකගතං කත්‌වා පදද්‌වයමෙව රක්‌ඛිතුං සක්‌ඛිංසු. තෙනාහ – සා එතරහි අනුපුබ්‌බෙන පුථුජ්‌ජනගාථාති.
217.Chekanti sampannaṃ. Sāhuḷicīrenāti kāḷakehi eḷakalomehi katathūlacīrena. Saṅkāracoḷakenātipi vadanti. Vācaṃ nicchāreyyāti kālena dasāya kālena ante kālena majjhe parimajjanto nicchāreyya, vadeyyāti attho. Pubbakehesāti pubbakehi esā. Vipassīpi hi bhagavā…pe… kassapopi bhagavā catuparisamajjhe nisinno imaṃ gāthaṃ abhāsi, ‘‘atthanissitagāthā’’ti mahājano uggaṇhi. Satthari parinibbute aparabhāge paribbājakānaṃ antaraṃ paviṭṭhā. Te potthakagataṃ katvā padadvayameva rakkhituṃ sakkhiṃsu. Tenāha – sā etarahi anupubbena puthujjanagāthāti.
218. රොගොව භූතොති රොගභූතො. සෙසපදෙසුපි එසෙව නයො. අරියං චක්‌ඛුන්‌ති පරිසුද්‌ධං විපස්‌සනාඤාණඤ්‌චෙව මග්‌ගඤාණඤ්‌ච. පහොතීති සමත්‌ථො. භෙසජ්‌ජං කරෙය්‍යාති උද්‌ධංවිරෙචනං අධොවිරෙචනං අඤ්‌ජනඤ්‌චාති භෙසජ්‌ජං කරෙය්‍ය.
218. Rogova bhūtoti rogabhūto. Sesapadesupi eseva nayo. Ariyaṃ cakkhunti parisuddhaṃ vipassanāñāṇañceva maggañāṇañca. Pahotīti samattho. Bhesajjaṃ kareyyāti uddhaṃvirecanaṃ adhovirecanaṃ añjanañcāti bhesajjaṃ kareyya.
219. න චක්‌ඛූනි උප්‌පාදෙය්‍යාති යස්‌ස හි අන්‌තරා පිත්‌තසෙම්‌හාදිපලිවෙඨෙන චක්‌ඛුපසාදො උපහතො හොති, සො ඡෙකං වෙජ්‌ජං ආගම්‌ම සප්‌පායභෙසජ්‌ජං සෙවන්‌තො චක්‌ඛූනි උප්‌පාදෙති නාම. ජච්‌චන්‌ධස්‌ස පන මාතුකුච්‌ඡියංයෙව විනට්‌ඨානි, තස්‌මා සො න ලභති. තෙන වුත්‌තං ‘‘න චක්‌ඛූනි උප්‌පාදෙය්‍යා’’ති.
219.Na cakkhūni uppādeyyāti yassa hi antarā pittasemhādipaliveṭhena cakkhupasādo upahato hoti, so chekaṃ vejjaṃ āgamma sappāyabhesajjaṃ sevanto cakkhūni uppādeti nāma. Jaccandhassa pana mātukucchiyaṃyeva vinaṭṭhāni, tasmā so na labhati. Tena vuttaṃ ‘‘na cakkhūni uppādeyyā’’ti.
220. දුතියවාරෙ ජච්‌චන්‌ධොති ජාතකාලතො පට්‌ඨාය පිත්‌තාදිපලිවෙඨෙන අන්‌ධො. අමුස්‌මින්‌ති තස්‌මිං පුබ්‌බෙ වුත්‌තෙ. අමිත්‌තතොපි දහෙය්‍යාති අමිත්‌තො මෙ අයන්‌ති එවං අමිත්‌තතො ඨපෙය්‍ය. දුතියපදෙපි එසෙව නයො. ඉමිනා චිත්‌තෙනාති වට්‌ටෙ අනුගතචිත්‌තෙන. තස්‌ස මෙ උපාදානපච්‌චයාති එකසන්‌ධි ද්‌විසඞ්‌ඛෙපො පච්‌චයාකාරො කථිතො, වට්‌ටං විභාවිතං.
220. Dutiyavāre jaccandhoti jātakālato paṭṭhāya pittādipaliveṭhena andho. Amusminti tasmiṃ pubbe vutte. Amittatopi daheyyāti amitto me ayanti evaṃ amittato ṭhapeyya. Dutiyapadepi eseva nayo. Iminā cittenāti vaṭṭe anugatacittena. Tassa me upādānapaccayāti ekasandhi dvisaṅkhepo paccayākāro kathito, vaṭṭaṃ vibhāvitaṃ.
221. ධම්‌මානුධම්‌මන්‌ති ධම්‌මස්‌ස අනුධම්‌මං අනුච්‌ඡවිකං පටිපදං. ඉමෙ රොගා ගණ්‌ඩා සල්‌ලාති පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධෙ දස්‌සෙති. උපාදානනිරොධාති විවට්‌ටං දස්‌සෙන්‌තො ආහ. සෙසං සබ්‌බත්‌ථ උත්‌තානමෙවාති.
221.Dhammānudhammanti dhammassa anudhammaṃ anucchavikaṃ paṭipadaṃ. Ime rogā gaṇḍā sallāti pañcakkhandhe dasseti. Upādānanirodhāti vivaṭṭaṃ dassento āha. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
පපඤ්‌චසූදනියා මජ්‌ඣිමනිකායට්‌ඨකථාය
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
මාගණ්‌ඩියසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Māgaṇḍiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 5. මාගණ්‌ඩියසුත්‌තං • 5. Māgaṇḍiyasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 5. මාගණ්‌ඩියසුත්‌තවණ්‌ණනා • 5. Māgaṇḍiyasuttavaṇṇanā
