| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
੧੧. ਮਗ੍ਗਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
11. Maggañāṇaniddesavaṇṇanā
੬੧. ਮਗ੍ਗਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ વੁਟ੍ਠਾਤੀਤਿ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਸਯਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਭੇਦਤੋ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਤੋ વੁਟ੍ਠਾਤਿ। ਤਦਨੁવਤ੍ਤਕਕਿਲੇਸੇਹੀਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਯੋਗવਸੇਨ ਚ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇਨ ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੇਹਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਅਨੁવਤ੍ਤਮਾਨੇਹਿ ਨਾਨਾવਿਧੇਹਿ ਕਿਲੇਸੇਹਿ। ਤੇਨ ਤਦੇਕਟ੍ਠਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਦੁવਿਧਞ੍ਹਿ ਏਕਟ੍ਠਂ ਸਹਜੇਕਟ੍ਠਂ ਪਹਾਨੇਕਟ੍ਠਞ੍ਚ। ਤਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸਹ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਚਿਤ੍ਤੇ, ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪੁਗ੍ਗਲੇ વਾ ਯਾવ ਪਹਾਨਾ ਠਿਤਾਤਿ ਤਦੇਕਟ੍ਠਾ। ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਹਿ ਪਹੀਯਮਾਨਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਅਸਙ੍ਖਾਰਿਕਚਿਤ੍ਤੇਸੁ ਤਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸਹਜਾਤਾ ਲੋਭੋ ਮੋਹੋ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਂ ਅਹਿਰਿਕਂ ਅਨੋਤ੍ਤਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਇਮੇ ਕਿਲੇਸਾ, ਦ੍વੀਸੁ ਸਸਙ੍ਖਾਰਿਕਚਿਤ੍ਤੇਸੁ ਤਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸਹਜਾਤਾ ਲੋਭੋ ਮੋਹੋ ਥਿਨਂ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਂ ਅਹਿਰਿਕਂ ਅਨੋਤ੍ਤਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਇਮੇ ਕਿਲੇਸਾ ਸਹਜੇਕਟ੍ਠવਸੇਨ ਪਹੀਯਨ੍ਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਿਕਿਲੇਸੇਯੇવ ਪਹੀਯਮਾਨੇ ਤੇਨ ਸਹ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਠਿਤਾ ਅਪਾਯਗਮਨੀਯਾ ਲੋਭੋ ਦੋਸੋ ਮੋਹੋ ਮਾਨੋ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਥਿਨਂ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਂ ਅਹਿਰਿਕਂ ਅਨੋਤ੍ਤਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਇਮੇ ਕਿਲੇਸਾ ਪਹਾਨੇਕਟ੍ਠવਸੇਨ ਪਹੀਯਨ੍ਤਿ। ਖਨ੍ਧੇਹੀਤਿ ਤਦਨੁવਤ੍ਤਕੇਹੇવ ਖਨ੍ਧੇਹਿ, ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਅਨੁવਤ੍ਤਮਾਨੇਹਿ ਸਹਜੇਕਟ੍ਠੇਹਿ ਚ ਪਹਾਨੇਕਟ੍ਠੇਹਿ ਚ ਚਤੂਹਿ ਅਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੇਹਿ, ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪੇਹਿ વਾ ਸਹ ਪਞ੍ਚਹਿ ਖਨ੍ਧੇਹਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਆਦਿਕਿਲੇਸਪਚ੍ਚਯਾ ਅਨਾਗਤੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬੇਹਿ વਿਪਾਕਕ੍ਖਨ੍ਧੇਹਿ। ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ ਸਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤੇਹੀਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਕਿਲੇਸਕ੍ਖਨ੍ਧਤੋ ਬਹਿਭੂਤੇਹਿ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਨਿਮਿਤ੍ਤੇਹਿ। ਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ વੁਟ੍ਠਾਤੀਤਿ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੇਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਸੁ, વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਸਹਗਤੇ ਚਾਤਿ ਪਞ੍ਚਸੁ ਚਿਤ੍ਤੇਸੁ ਅਪਾਯਗਮਨੀਯਸੇਸਾਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤੇਸੁ ਚ ਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ વੁਟ੍ਠਾਤਿ।
61. Maggañāṇaniddese micchādiṭṭhiyā vuṭṭhātīti diṭṭhānusayappahānena samucchedavasena dvāsaṭṭhibhedato micchādiṭṭhito vuṭṭhāti. Tadanuvattakakilesehīti micchādiṭṭhisampayogavasena ca micchādiṭṭhiupanissayena ca uppajjamānehi micchādiṭṭhianuvattamānehi nānāvidhehi kilesehi. Tena tadekaṭṭhakilesappahānaṃ vuttaṃ hoti. Duvidhañhi ekaṭṭhaṃ sahajekaṭṭhaṃ pahānekaṭṭhañca. Tāya diṭṭhiyā saha ekasmiṃ citte, ekasmiṃ puggale vā yāva pahānā ṭhitāti tadekaṭṭhā. Diṭṭhiyā hi pahīyamānāya diṭṭhisampayuttesu dvīsu asaṅkhārikacittesu tāya diṭṭhiyā sahajātā lobho moho uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti ime kilesā, dvīsu sasaṅkhārikacittesu tāya diṭṭhiyā sahajātā lobho moho thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti ime kilesā sahajekaṭṭhavasena pahīyanti. Diṭṭhikileseyeva pahīyamāne tena saha ekasmiṃ puggale ṭhitā apāyagamanīyā lobho doso moho māno vicikicchā thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti ime kilesā pahānekaṭṭhavasena pahīyanti. Khandhehīti tadanuvattakeheva khandhehi, taṃ diṭṭhiṃ anuvattamānehi sahajekaṭṭhehi ca pahānekaṭṭhehi ca catūhi arūpakkhandhehi, taṃsamuṭṭhānarūpehi vā saha pañcahi khandhehi micchādiṭṭhiādikilesapaccayā anāgate uppajjitabbehi vipākakkhandhehi. Bahiddhā ca sabbanimittehīti yathāvuttakilesakkhandhato bahibhūtehi sabbasaṅkhāranimittehi. Micchāsaṅkappā vuṭṭhātīti sotāpattimaggena pahātabbesu catūsu diṭṭhisampayuttesu, vicikicchāsahagate cāti pañcasu cittesu apāyagamanīyasesākusalacittesu ca micchāsaṅkappā vuṭṭhāti.
ਮਿਚ੍ਛਾવਾਚਾਯ વੁਟ੍ਠਾਤੀਤਿ ਮੁਸਾવਾਦਤੋ ਚੇવ ਅਪਾਯਗਮਨੀਯਪਿਸੁਣਫਰੁਸਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪੇਹਿ ਚ વੁਟ੍ਠਾਤਿ । ਮਿਚ੍ਛਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾ વੁਟ੍ਠਾਤੀਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰੇਹਿ વੁਟ੍ਠਾਤਿ। ਮਿਚ੍ਛਾਆਜੀવਾ વੁਟ੍ਠਾਤੀਤਿ ਕੁਹਨਾ ਲਪਨਾ ਨੇਮਿਤ੍ਤਿਕਤਾ ਨਿਪ੍ਪੇਸਿਕਤਾ ਲਾਭੇਨਲਾਭਂਨਿਜਿਗੀਸਨਤਾ, ਆਜੀવਹੇਤੁਕੇਹਿ વਾ ਸਤ੍ਤਹਿਪਿ ਕਾਯવਚੀਕਮ੍ਮੇਹਿ વੁਟ੍ਠਾਤਿ। ਮਿਚ੍ਛਾવਾਯਾਮਮਿਚ੍ਛਾਸਤਿਮਿਚ੍ਛਾਸਮਾਧੀਹਿ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪવੁਟ੍ਠਾਨੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਮਿਚ੍ਛਾਸਤੀਤਿ ਚ ਸਤਿਯਾ ਪਟਿਪਕ੍ਖਾਕਾਰੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਮਤ੍ਤਮੇવ। ਉਪਰਿਮਗ੍ਗਤ੍ਤਯੇ ‘‘ਦਸ੍ਸਨਟ੍ਠੇਨ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠੀ’’ਤਿਆਦੀਨਿ ਅਟ੍ਠ ਮਗ੍ਗਙ੍ਗਾਨਿ ਯਥਾ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਿਕੇ ਪਠਮਮਗ੍ਗੇ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤਥੇવ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਮਗ੍ਗੇ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਂ ਪਜਹਤੀਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾਦਯੋਪਿ ਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾਦੀਨਂ ਪਜਹਨਟ੍ਠੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਪਠਮਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਯਾ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਂ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਉਪਰਿਮਗ੍ਗਤ੍ਤਯੇਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ।
Micchāvācāya vuṭṭhātīti musāvādato ceva apāyagamanīyapisuṇapharusasamphappalāpehi ca vuṭṭhāti . Micchākammantā vuṭṭhātīti pāṇātipātādinnādānamicchācārehi vuṭṭhāti. Micchāājīvāvuṭṭhātīti kuhanā lapanā nemittikatā nippesikatā lābhenalābhaṃnijigīsanatā, ājīvahetukehi vā sattahipi kāyavacīkammehi vuṭṭhāti. Micchāvāyāmamicchāsatimicchāsamādhīhi vuṭṭhānaṃ micchāsaṅkappavuṭṭhāne vuttanayeneva veditabbaṃ. Micchāsatīti ca satiyā paṭipakkhākārena uppajjamānā akusalacittuppādamattameva. Uparimaggattaye ‘‘dassanaṭṭhena sammādiṭṭhī’’tiādīni aṭṭha maggaṅgāni yathā paṭhamajjhānike paṭhamamagge labbhanti, tatheva labbhanti. Tattha paṭhamamagge sammādiṭṭhi micchādiṭṭhiṃ pajahatīti sammādiṭṭhi. Sammāsaṅkappādayopi micchāsaṅkappādīnaṃ pajahanaṭṭheneva veditabbā. Evaṃ sante paṭhamamaggeneva dvāsaṭṭhiyā diṭṭhigatānaṃ pahīnattā uparimaggattayena pahātabbā diṭṭhi nāma natthi.
ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠੀਤਿ ਨਾਮਂ ਕਥਂ ਹੋਤੀਤਿ? ਯਥਾ વਿਸਂ ਅਤ੍ਥਿ વਾ ਹੋਤੁ ਮਾ વਾ, ਅਗਦੋ ਅਗਦੋਤ੍વੇવ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਏવਂ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਅਤ੍ਥਿ વਾ ਹੋਤੁ ਮਾ વਾ, ਅਯਂ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਏવ ਨਾਮ। ਯਦਿ ਏવਂ ਨਾਮਮਤ੍ਤਮੇવੇਤਂ ਹੋਤਿ, ਉਪਰਿਮਗ੍ਗਤ੍ਤਯੇ ਪਨ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਕਿਚ੍ਚਾਭਾવੋ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ਮਗ੍ਗਙ੍ਗਾਨਿ ਨ ਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਸਕਿਚ੍ਚਕਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ, ਮਗ੍ਗਙ੍ਗਾਨਿ ਪਰਿਪੂਰੇਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ। ਸਕਿਚ੍ਚਕਾ ਚੇਤ੍ਥ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਯਥਾਲਾਭਨਿਯਮੇਨ ਦੀਪੇਤਬ੍ਬਾ। ਉਪਰਿਮਗ੍ਗਤ੍ਤਯવਜ੍ਝੋ ਹਿ ਏਕੋ ਮਾਨੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਦਿਟ੍ਠਿਟ੍ਠਾਨੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਸਾ ਤਂ ਮਾਨਂ ਪਜਹਤੀਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਂ ਪਜਹਤਿ। ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਨ ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗવਜ੍ਝੋ ਮਾਨੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਮਾਨਂ ਪਜਹਤੀਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਤਸ੍ਸੇવ ਸਤ੍ਤਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਸਹਜਾਤੋ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਤੇਹੇવ ਚਿਤ੍ਤੇਹਿ વਾਚਙ੍ਗਚੋਪਨਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਕਾਯਙ੍ਗਚੋਪਨਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਪਚ੍ਚਯਪਰਿਭੋਗੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਸਹਜਾਤવਾਯਾਮੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਸ੍ਸਤਿਯਭਾવੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਸਹਜਾਤਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਏਤੇ ਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾਦਯੋ ਨਾਮ। ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾਦਯੋ ਤੇਸਂ ਪਹਾਨੇਨ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾਦਯੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਏવਂ ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਾਨਿ ਸਕਿਚ੍ਚਕਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਸਕਦਾਗਾਮਿਸ੍ਸ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗવਜ੍ਝੋ ਮਾਨੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਦਿਟ੍ਠਿਟ੍ਠਾਨੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਤਸ੍ਸੇવ ਸਤ੍ਤਹਿ ਚਿਤ੍ਤੇਹਿ ਸਹਜਾਤਾ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾਦਯੋ ਅਤ੍ਥਿ। ਤੇਸਂ ਪਹਾਨੇਨ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਅਙ੍ਗਾਨਂ ਸਕਿਚ੍ਚਕਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਨਾਗਾਮਿਸ੍ਸ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗવਜ੍ਝੋ ਮਾਨੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਦਿਟ੍ਠਿਟ੍ਠਾਨੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਯਾਨਿ ਪਨਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚ ਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਾਨਿ, ਤੇਹਿ ਸਹਜਾਤਾ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾਦਯੋ ਅਤ੍ਥਿ। ਤੇਸਂ ਪਹਾਨੇਨ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਅਙ੍ਗਾਨਂ ਸਕਿਚ੍ਚਕਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Tattha sammādiṭṭhīti nāmaṃ kathaṃ hotīti? Yathā visaṃ atthi vā hotu mā vā, agado agadotveva vuccati, evaṃ micchādiṭṭhi atthi vā hotu mā vā, ayaṃ sammādiṭṭhi eva nāma. Yadi evaṃ nāmamattamevetaṃ hoti, uparimaggattaye pana sammādiṭṭhiyā kiccābhāvo āpajjati, maggaṅgāni na paripūrenti. Tasmā sammādiṭṭhi sakiccakā kātabbā, maggaṅgāni paripūretabbānīti. Sakiccakā cettha sammādiṭṭhi yathālābhaniyamena dīpetabbā. Uparimaggattayavajjho hi eko māno atthi, so diṭṭhiṭṭhāne tiṭṭhati, sā taṃ mānaṃ pajahatīti sammādiṭṭhi. Sotāpattimaggasmiñhi sammādiṭṭhi micchādiṭṭhiṃ pajahati. Sotāpannassa pana sakadāgāmimaggavajjho māno atthi, taṃ mānaṃ pajahatīti sammādiṭṭhi. Tasseva sattaakusalacittasahajāto saṅkappo atthi, teheva cittehi vācaṅgacopanaṃ atthi, kāyaṅgacopanaṃ atthi, paccayaparibhogo atthi, sahajātavāyāmo atthi, assatiyabhāvo atthi, sahajātacittekaggatā atthi, ete micchāsaṅkappādayo nāma. Sakadāgāmimagge sammāsaṅkappādayo tesaṃ pahānena sammāsaṅkappādayoti veditabbā. Evaṃ sakadāgāmimagge aṭṭhaṅgāni sakiccakāni honti. Sakadāgāmissa anāgāmimaggavajjho māno atthi, so diṭṭhiṭṭhāne tiṭṭhati. Tasseva sattahi cittehi sahajātā saṅkappādayo atthi. Tesaṃ pahānena anāgāmimagge aṭṭhannaṃ aṅgānaṃ sakiccakatā veditabbā. Anāgāmissa arahattamaggavajjho māno atthi, so diṭṭhiṭṭhāne tiṭṭhati. Yāni panassa pañca akusalacittāni, tehi sahajātā saṅkappādayo atthi. Tesaṃ pahānena arahattamagge aṭṭhannaṃ aṅgānaṃ sakiccakatā veditabbā.
ਓਲ਼ਾਰਿਕਾਤਿ ਕਾਯવਚੀਦ੍વਾਰੇ વੀਤਿਕ੍ਕਮਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ ਥੂਲਭੂਤਮ੍ਹਾ। ਕਾਮਰਾਗਸਞ੍ਞੋਜਨਾਤਿ ਮੇਥੁਨਰਾਗਸਙ੍ਖਾਤਾ ਸਞ੍ਞੋਜਨਾ। ਸੋ ਹਿ ਕਾਮਭવੇ ਸਞ੍ਞੋਜੇਤੀਤਿ ਸਞ੍ਞੋਜਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪਟਿਘਸਞ੍ਞੋਜਨਾਤਿ ਬ੍ਯਾਪਾਦਸਞ੍ਞੋਜਨਾ। ਸੋ ਹਿ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਪਟਿਹਞ੍ਞਤੀਤਿ ਪਟਿਘਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤੇ ਏવ ਥਾਮਗਤਟ੍ਠੇਨ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਅਨੁਸੇਨ੍ਤੀਤਿ ਅਨੁਸਯਾ। ਅਣੁਸਹਗਤਾਤਿ ਅਣੁਭੂਤਾ, ਸੁਖੁਮਭੂਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਬ੍ਭਾવੇ ਹਿ ਏਤ੍ਥ ਸਹਗਤਸਦ੍ਦੋ। ਸਕਦਾਗਾਮਿਸ੍ਸ ਹਿ ਕਾਮਰਾਗਬ੍ਯਾਪਾਦਾ ਦ੍વੀਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਅਣੁਭੂਤਾ ਅਧਿਚ੍ਚੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਮਨ੍ਦਤਾਯ ਚ। ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਬਾਲਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ વਿਯ ਕਿਲੇਸਾ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਕਦਾਚਿ ਕਰਹਚਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਚ ਬਾਲਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ વਿਯ ਮਦ੍ਦਨ੍ਤਾ ਫਰਨ੍ਤਾ ਛਾਦੇਨ੍ਤਾ ਅਨ੍ਧਅਨ੍ਧਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਦ੍વੀਹਿ ਪਨ ਮਗ੍ਗੇਹਿ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਮਨ੍ਦਮਨ੍ਦਾ ਤਨੁਕਾਕਾਰਾ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, વੀਤਿਕ੍ਕਮਂ ਪਾਪੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਤਨੁਭੂਤਾ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ ਪਹੀਯਨ੍ਤਿ ਰੂਪਰਾਗਾਤਿ ਰੂਪਭવੇ ਛਨ੍ਦਰਾਗਾ। ਅਰੂਪਰਾਗਾਤਿ ਅਰੂਪਭવੇ ਛਨ੍ਦਰਾਗਾ। ਮਾਨਾਤਿ ਉਨ੍ਨਤਿਲਕ੍ਖਣਾ। ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਾਤਿ ਅવੂਪਸਮਲਕ੍ਖਣਾ। ਅવਿਜ੍ਜਾਯਾਤਿ ਅਨ੍ਧਲਕ੍ਖਣਾਯ। ਭવਰਾਗਾਨੁਸਯਾਤਿ ਰੂਪਰਾਗਾਰੂਪਰਾਗવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਭવਰਾਗਾਨੁਸਯਾ।
Oḷārikāti kāyavacīdvāre vītikkamassa paccayabhāvena thūlabhūtamhā. Kāmarāgasaññojanāti methunarāgasaṅkhātā saññojanā. So hi kāmabhave saññojetīti saññojananti vuccati. Paṭighasaññojanāti byāpādasaññojanā. So hi ārammaṇe paṭihaññatīti paṭighanti vuccati. Te eva thāmagataṭṭhena santāne anusentīti anusayā. Aṇusahagatāti aṇubhūtā, sukhumabhūtāti attho. Tabbhāve hi ettha sahagatasaddo. Sakadāgāmissa hi kāmarāgabyāpādā dvīhi kāraṇehi aṇubhūtā adhiccuppattiyā ca pariyuṭṭhānamandatāya ca. Tassa hi bālaputhujjanassa viya kilesā abhiṇhaṃ na uppajjanti, kadāci karahaci uppajjanti. Uppajjamānā ca bālaputhujjanassa viya maddantā pharantā chādentā andhaandhaṃ karontā na uppajjanti, dvīhi pana maggehi pahīnattā mandamandā tanukākārā hutvā uppajjanti, vītikkamaṃ pāpetuṃ samatthā na honti. Evaṃ tanubhūtā anāgāmimaggena pahīyanti rūparāgāti rūpabhave chandarāgā. Arūparāgāti arūpabhave chandarāgā. Mānāti unnatilakkhaṇā. Uddhaccāti avūpasamalakkhaṇā. Avijjāyāti andhalakkhaṇāya. Bhavarāgānusayāti rūparāgārūparāgavasena pavattabhavarāgānusayā.
੬੨. ਇਦਾਨਿ ਮਗ੍ਗਞਾਣਸਂવਣ੍ਣਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਜਾਤਂ ਝਾਪੇਤੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਚ ਅਜਾਤਂ ਝਾਪੇਤਿ ਜਾਤੇਨ, ਝਾਨਂ ਤੇਨ ਪવੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪਾਤੁਭੂਤੇਨ ਤੇਨ ਤੇਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਜ੍ਝਾਨੇਨ ਤਂਸਮਙ੍ਗੀਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਜਾਤਮੇવ ਤਂ ਤਂ ਕਿਲੇਸਂ ਝਾਪੇਤਿ ਦਹਤਿ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਤਿ, ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਤਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਝਾਨਨ੍ਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਝਾਨવਿਮੋਕ੍ਖੇ ਕੁਸਲਤਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ વਿਤਕ੍ਕਾਦਿਕੇ ਝਾਨੇ ਚ વਿਮੋਕ੍ਖਸਙ੍ਖਾਤੇ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇ ਚ ਅਸਮ੍ਮੋਹવਸੇਨ ਕੁਸਲਤਾਯ ਪਠਮਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਪਹੀਨਾਸੁ ਨਾਨਾਦਿਟ੍ਠੀਸੁ ਨ ਕਮ੍ਪਤਿ। ਝਾਨਂ ਨਾਮ ਦੁવਿਧਂ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਜ੍ਝਾਨਞ੍ਚ ਲਕ੍ਖਣੂਪਨਿਜ੍ਝਾਨਞ੍ਚ। ਲੋਕਿਯਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾਦਿਕਂ ਕਸਿਣਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਜ੍ਝਾਨਟ੍ਠੇਨ ਝਾਨਂ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਸਭਾવਸਾਮਞ੍ਞਲਕ੍ਖਣੂਪਨਿਜ੍ਝਾਨਟ੍ਠੇਨ ਝਾਨਂ, ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਤਥਲਕ੍ਖਣੂਪਨਿਜ੍ਝਾਨਟ੍ਠੇਨ ਝਾਨਂ। ਇਧ ਪਨ ਗੋਤ੍ਰਭੁਨਾਪਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਲਕ੍ਖਣੂਪਨਿਜ੍ਝਾਨਟ੍ਠਂ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾ ਅਸਾਧਾਰਣੇਨ ਕਿਲੇਸਝਾਪਨਟ੍ਠੇਨ ਝਾਨਂ વੁਤ੍ਤਂ। વਿਮੋਕ੍ਖਟ੍ਠੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਸੁਟ੍ਠੁ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨਟ੍ਠੋ ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਚ ਸੁਟ੍ਠੁ ਮੁਚ੍ਚਨਟ੍ਠੋ।
62. Idāni maggañāṇasaṃvaṇṇanaṃ karonto ajātaṃ jhāpetītiādimāha. Tattha ca ajātaṃ jhāpeti jātena, jhānaṃ tena pavuccatīti attano santāne pātubhūtena tena tena lokuttarajjhānena taṃsamaṅgīpuggalo ajātameva taṃ taṃ kilesaṃ jhāpeti dahati samucchindati, tena kāraṇena taṃ lokuttaraṃ jhānanti pavuccatīti attho. Jhānavimokkhe kusalatāti tasmiṃ ariyamaggasampayutte vitakkādike jhāne ca vimokkhasaṅkhāte ariyamagge ca asammohavasena kusalatāya paṭhamamaggeneva pahīnāsu nānādiṭṭhīsu na kampati. Jhānaṃ nāma duvidhaṃ ārammaṇūpanijjhānañca lakkhaṇūpanijjhānañca. Lokiyapaṭhamajjhānādikaṃ kasiṇādiārammaṇūpanijjhānaṭṭhena jhānaṃ, vipassanāsaṅkhārānaṃ sabhāvasāmaññalakkhaṇūpanijjhānaṭṭhena jhānaṃ, lokuttaraṃ nibbāne tathalakkhaṇūpanijjhānaṭṭhena jhānaṃ. Idha pana gotrabhunāpi sādhāraṇaṃ lakkhaṇūpanijjhānaṭṭhaṃ anāmasitvā asādhāraṇena kilesajhāpanaṭṭhena jhānaṃ vuttaṃ. Vimokkhaṭṭho panettha nibbānārammaṇe suṭṭhu adhimuccanaṭṭho kilesehi ca suṭṭhu muccanaṭṭho.
ਸਮਾਦਹਿਤ੍વਾ ਯਥਾ ਚੇ વਿਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਪ੍ਪਨੂਪਚਾਰਖਣਿਕਸਮਾਧੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਸਮਾਧਿਨਾ ਪਠਮਂ ਚਿਤ੍ਤਸਮਾਧਾਨਂ ਕਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਯਥਾ વਿਪਸ੍ਸਤਿ ਚ। ਸਮੁਚ੍ਚਯਤ੍ਥੋ ਚੇ-ਸਦ੍ਦੋ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਸਮੁਚ੍ਚਿਨੋਤਿ। વਿਪਸ੍ਸਮਾਨੋ ਤਥਾ ਚੇ ਸਮਾਦਹੇਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਨਾਮੇਸਾ ਲੂਖਭੂਤਾ ਨਿਰਸ੍ਸਾਦਾ, ਸਮਥੋ ਚ ਨਾਮ ਸਿਨਿਦ੍ਧਭੂਤੋ ਸਅਸ੍ਸਾਦੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਾਯ ਲੂਖਭੂਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਿਨੇਹੇਤੁਂ વਿਪਸ੍ਸਮਾਨੋ ਤਥਾ ਚ ਸਮਾਦਹੇ। વਿਪਸ੍ਸਮਾਨੋ ਪੁਨ ਸਮਾਧਿਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤਸਮਾਧਾਨਞ੍ਚ ਤਥੇવ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਯਥੇવ વਿਪਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਧ ਚੇ-ਸਦ੍ਦੋ ਸਮਾਦਹਨਂ ਸਮੁਚ੍ਚਿਨੋਤਿ। ਉਭਯਤ੍ਥਾਪਿ ਗਾਥਾਬਨ੍ਧਾਨੁવਤ੍ਤਨੇਨ ਚੇ-ਕਾਰੋ ਕਤੋ, ਅਤ੍ਥੋ ਪਨ ਚ-ਕਾਰਤ੍ਥੋ ਏવ। વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਚ ਸਮਥੋ ਤਦਾ ਅਹੂਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਨਂ ਯੁਗਨਦ੍ਧਭਾવੇ ਸਤਿ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਪਾਤੁਭਾવੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਜਨਨਸਮਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਯਦਾ ਤਦੁਭਯਸਮਾਯੋਗੋ ਹੋਤਿ, ਤਦਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਚ ਸਮਥੋ ਚ ਅਹੁ, ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾ ਭੂਤਾ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਾ ਚ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਾਭਿਮੁਖੀਕਾਲੇ ਚ ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਚ ਸਮਾਨਭਾਗਾ ਯੁਗਨਦ੍ਧਾ વਤ੍ਤਰੇ ਸਮਾਨੋ ਸਮੋ ਭਾਗੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਸਮਾਨਭਾਗਾ, ਯੁਗੇ ਨਦ੍ਧਾ વਿਯਾਤਿ ਯੁਗਨਦ੍ਧਾ, ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਅਨਤਿવਤ੍ਤਨਟ੍ਠੇਨ ਸਮਧੁਰਾ ਸਮਬਲਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਤ੍ਥਾਰੋ ਪਨਸ੍ਸ ਯੁਗਨਦ੍ਧਕਥਾਯਂ ਆવਿਭવਿਸ੍ਸਤਿ।
Samādahitvā yathā ce vipassatīti appanūpacārakhaṇikasamādhīnaṃ aññatarena samādhinā paṭhamaṃ cittasamādhānaṃ katvā pacchā yathā vipassati ca. Samuccayattho ce-saddo vipassanaṃ samuccinoti. Vipassamāno tathā ce samādaheti vipassanā nāmesā lūkhabhūtā nirassādā, samatho ca nāma siniddhabhūto saassādo. Tasmā tāya lūkhabhūtaṃ cittaṃ sinehetuṃ vipassamāno tathā ca samādahe. Vipassamāno puna samādhiṃ pavisitvā cittasamādhānañca tatheva kareyya, yatheva vipassananti attho. Idha ce-saddo samādahanaṃ samuccinoti. Ubhayatthāpi gāthābandhānuvattanena ce-kāro kato, attho pana ca-kārattho eva. Vipassanā ca samatho tadā ahūti yasmā samathavipassanānaṃ yuganaddhabhāve sati ariyamaggapātubhāvo hoti, tasmā ariyamaggajananasamatthattā yadā tadubhayasamāyogo hoti, tadā vipassanā ca samatho ca ahu, samathavipassanā bhūtā nāma hotīti attho. Tā ca samathavipassanā ariyamaggābhimukhīkāle ca maggakkhaṇe ca samānabhāgā yuganaddhā vattare samāno samo bhāgo koṭṭhāso etesanti samānabhāgā, yuge naddhā viyāti yuganaddhā, aññamaññaṃ anativattanaṭṭhena samadhurā samabalāti attho. Vitthāro panassa yuganaddhakathāyaṃ āvibhavissati.
ਦੁਕ੍ਖਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਸੁਖੋ, ਨਿਰੋਧੋ ਇਤਿ ਦਸ੍ਸਨਂ। ਦੁਭਤੋ વੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਞ੍ਞਾ, ਫਸ੍ਸੇਤਿ ਅਮਤਂ ਪਦਨ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਸੁਖੋ ਨਿਰੋਧੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ ਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਤਤੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਦਸ੍ਸਨਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਞਾਣਂ ਦੁਭਤੋ વੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਞ੍ਞਾ ਨਾਮ। ਸਾ ਏવ ਚ ਪਞ੍ਞਾ ਅਮਤਂ ਪਦਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਫੁਸਨੇਨ ਫੁਸਤਿ, ਪਟਿਲਭਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਹਿ ਅਤਪ੍ਪਕਟ੍ਠੇਨ ਅਮਤਸਦਿਸਨ੍ਤਿ ਅਮਤਂ, ਨਾਸ੍ਸ ਮਤਂ ਮਰਣਂ વਯੋ ਅਤ੍ਥੀਤਿਪਿ ਅਮਤਂ, ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਮਹਤਾ ਉਸ੍ਸਾਹੇਨ ਮਹਤਿਯਾ ਪਟਿਪਦਾਯ ਪਜ੍ਜਤਿ ਪਟਿਪਜ੍ਜੀਯਤੀਤਿ ਪਦਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
Dukkhā saṅkhārā sukho, nirodho iti dassanaṃ. Dubhato vuṭṭhitāpaññā, phasseti amataṃpadanti dukkhā saṅkhārā, sukho nirodho nibbānanti paṭipannassa tato nibbānadassanaṃ ariyamaggañāṇaṃ dubhato vuṭṭhitā paññā nāma. Sā eva ca paññā amataṃ padaṃ nibbānaṃ ārammaṇaphusanena phusati, paṭilabhatīti attho. Nibbānañhi atappakaṭṭhena amatasadisanti amataṃ, nāssa mataṃ maraṇaṃ vayo atthītipi amataṃ, pubbabhāgato paṭṭhāya mahatā ussāhena mahatiyā paṭipadāya pajjati paṭipajjīyatīti padanti vuccati.
વਿਮੋਕ੍ਖਚਰਿਯਂ ਜਾਨਾਤੀਤਿ વਿਮੋਕ੍ਖਪવਤ੍ਤਿਂ ਅਸਮ੍ਮੋਹવਸੇਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣવਸੇਨ ਜਾਨਾਤਿ। ‘‘ਦੁਭਤੋ વੁਟ੍ਠਾਨੋ વਿਮੋਕ੍ਖੋ, ਦੁਭਤੋ વੁਟ੍ਠਾਨਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਿਮੋਕ੍ਖਾ, ਦੁਭਤੋ વੁਟ੍ਠਾਨਾਨਂ ਅਨੁਲੋਮਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਿਮੋਕ੍ਖਾ, ਦੁਭਤੋ વੁਟ੍ਠਾਨਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਿਮੋਕ੍ਖਾ’’ਤਿ ਹਿ ਉਪਰਿ વਿਮੋਕ੍ਖਕਥਾਯਂਯੇવ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੨੦੯ ਆਦਯੋ) ਆਗਤਾ વਿਮੋਕ੍ਖਚਰਿਯਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤੇਸਂ વਿਤ੍ਥਾਰੋ ਤਤ੍ਥੇવ ਆਗਤੋ। ਨਾਨਤ੍ਤੇਕਤ੍ਤਕੋવਿਦੋਤਿ ਤੇਸਂ વਿਮੋਕ੍ਖਾਨਂ ਨਾਨਾਭਾવੇ ਏਕਭਾવੇ ਚ ਕੁਸਲੋ। ਦੁਭਤੋ વੁਟ੍ਠਾਨવਿਮੋਕ੍ਖવਸੇਨ ਹਿ ਤੇਸਂ ਏਕਤ੍ਤਂ, ਚਤੁਅਰਿਯਮਗ੍ਗવਸੇਨ ਨਾਨਤ੍ਤਂ, ਏਕੇਕਸ੍ਸਾਪਿ વਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾਭੇਦੇਨ ਨਾਨਤ੍ਤਂ, ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਭਾવੇਨ ਏਕਤ੍ਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਞਾਣਾਨਂ ਕੁਸਲਤਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਚ ਭਾવਨਾਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਇਮੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਞਾਣਾਨਂ ਕੁਸਲਤਾਯ। ਦਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ ਹਿ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੋ। ਸੋ ਹਿ ਪਠਮਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਦਸ੍ਸਨਤੋ ਦਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਗੋਤ੍ਰਭੁ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਪਠਮਤਰਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਯਥਾ ਪਨ ਰਞ੍ਞੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਕੇਨਚਿਦੇવ ਕਰਣੀਯੇਨ ਆਗਤੋ ਪੁਰਿਸੋ ਦੂਰਤੋવ ਰਥਿਕਾਯ ਚਰਨ੍ਤਂ ਹਤ੍ਥਿਕ੍ਖਨ੍ਧਗਤਂ ਰਾਜਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾਪਿ ‘‘ਦਿਟ੍ਠੋ ਤੇ ਰਾਜਾ’’ਤਿ ਪੁਟ੍ਠੋ ਦਿਸ੍વਾ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਅਕਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਨ ਪਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ, ਏવਮੇવ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨਸ੍ਸਾਭਾવਾ ਨ ‘‘ਦਸ੍ਸਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਞ੍ਹਿ ਞਾਣਂ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਆવਜ੍ਜਨਟ੍ਠਾਨੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਭਾવਨਾਤਿ ਸੇਸਮਗ੍ਗਤ੍ਤਯਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਪਠਮਮਗ੍ਗੇਨ ਦਿਟ੍ਠਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਭਾવਨਾવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਅਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਭਾવਨਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਨ ਭਾવਨਾਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਪਰਿਨਿਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਞਾਣਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਸਕਦਾਗਾਮਿਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਲਾਭਿਨੋ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਝਾਨવਿਮੋਕ੍ਖੇ ਕੁਸਲਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਲਾਭਿਨੋ ਪਨ ਭਾવਨਾਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਞਾਣਾਨਂ ਕੁਸਲਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Vimokkhacariyaṃ jānātīti vimokkhapavattiṃ asammohavasena jānāti, paccavekkhaṇavasena jānāti. ‘‘Dubhato vuṭṭhāno vimokkho, dubhato vuṭṭhānā cattāro vimokkhā, dubhato vuṭṭhānānaṃ anulomā cattāro vimokkhā, dubhato vuṭṭhānapaṭippassaddhi cattāro vimokkhā’’ti hi upari vimokkhakathāyaṃyeva (paṭi. ma. 1.209 ādayo) āgatā vimokkhacariyā veditabbā. Tesaṃ vitthāro tattheva āgato. Nānattekattakovidoti tesaṃ vimokkhānaṃ nānābhāve ekabhāve ca kusalo. Dubhato vuṭṭhānavimokkhavasena hi tesaṃ ekattaṃ, catuariyamaggavasena nānattaṃ, ekekassāpi vā ariyamaggassa anupassanābhedena nānattaṃ, ariyamaggabhāvena ekattaṃ veditabbaṃ. Dvinnaṃ ñāṇānaṃ kusalatāti dassanasaṅkhātassa ca bhāvanāsaṅkhātassa cāti imesaṃ dvinnaṃ ñāṇānaṃ kusalatāya. Dassananti hi sotāpattimaggo. So hi paṭhamaṃ nibbānadassanato dassananti vutto. Gotrabhu pana kiñcāpi paṭhamataraṃ nibbānaṃ passati, yathā pana rañño santikaṃ kenacideva karaṇīyena āgato puriso dūratova rathikāya carantaṃ hatthikkhandhagataṃ rājānaṃ disvāpi ‘‘diṭṭho te rājā’’ti puṭṭho disvā kattabbakiccassa akatattā ‘‘na passāmī’’ti āha, evameva nibbānaṃ disvā kattabbassa kilesappahānassābhāvā na ‘‘dassana’’nti vuccati. Tañhi ñāṇaṃ maggassa āvajjanaṭṭhāne tiṭṭhati. Bhāvanāti sesamaggattayaṃ. Tañhi paṭhamamaggena diṭṭhasmiṃyeva dhamme bhāvanāvasena uppajjati, na adiṭṭhapubbaṃ kiñci passati, tasmā ‘‘bhāvanā’’ti vuccati. Heṭṭhā pana bhāvanāmaggassa apariniṭṭhitattā ‘‘dvinnaṃ ñāṇāna’’nti avatvā sotāpattisakadāgāmianāgāmimaggalābhino sandhāya ‘‘jhānavimokkhe kusalatā’’ti vuttaṃ, arahattamaggalābhino pana bhāvanāmaggassa pariniṭṭhitattā ‘‘dvinnaṃ ñāṇānaṃ kusalatā’’ti vuttanti veditabbaṃ.
ਮਗ੍ਗਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Maggañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ੧੧. ਮਗ੍ਗਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • 11. Maggañāṇaniddeso
