| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปฎิสมฺภิทามคฺค-อฎฺฐกถา • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
มคฺคงฺคนิเทฺทสวณฺณนา
Maggaṅganiddesavaṇṇanā
๒๔. สุตฺตนฺตนิเทฺทเส สมฺมาทิฎฺฐิยาติ สามิวจนํฯ ฌานวิปสฺสนามคฺคผลนิพฺพาเนสุ โลกิยวิรติสมฺปยุตฺตจิเตฺต จ ยถาโยคํ สมฺปโยคโต จ อารมฺมณโต จ วตฺตมานาย สมฺมาทิฎฺฐิยา สามญฺญลกฺขณโต เอกีภูตาย สมฺมาทิฎฺฐิยาฯ วิกฺขมฺภนวิเวโกติ วิกฺขมฺภนวเสน ทูรีกรณวเสน วิเวโกฯ เกสํ? นีวรณานํฯ ตสฺส ปฐมํ ฌานํ ภาวยโตติอาทิ วิกฺขมฺภนวเสน ปฐมชฺฌานเมว วุตฺตํฯ ตสฺมิํ วุเตฺต เสสชฺฌานานิปิ วุตฺตาเนว โหนฺติฯ ฌาเนสุปิ สมฺมาทิฎฺฐิยา วิชฺชมานตฺตา สมฺมาทิฎฺฐิยา วิเวโก นาม โหติฯ ตทงฺควิเวโกติ เตน เตน วิปสฺสนาญาณเงฺคน วิเวโกฯ ทิฎฺฐิคตานนฺติ ทิฎฺฐิวิเวกสฺส ทุกฺกรตฺตา ปธานตฺตา จ ทิฎฺฐิวิเวโกว วุโตฺตฯ ตสฺมิํ วุเตฺต นิจฺจสญฺญาทิวิเวโกปิ วุโตฺตว โหติฯ นิเพฺพธภาคิยํ สมาธินฺติ วิปสฺสนาสมฺปยุตฺตสมาธิํฯ สมุเจฺฉทวิเวโกติ กิเลสานํ สมุเจฺฉเทน วิเวโกฯ โลกุตฺตรํ ขยคามิมคฺคนฺติ ขยสงฺขาตนิพฺพานคามิโลกุตฺตรมคฺคํฯ ปฎิปฺปสฺสทฺธิวิเวโกติ กิเลสานํ ปฎิปฺปสฺสทฺธิยา วิเวโกฯ นิสฺสรณวิเวโกติ สพฺพสงฺขตนิสฺสรณภูโต สงฺขารวิเวโกฯ ฉนฺทชาโต โหตีติ ปุพฺพภาเค ชาตธมฺมฉโนฺท โหติฯ สทฺธาธิมุโตฺตติ ปุพฺพภาเคเยว สทฺธาย อธิมุโตฺต โหติฯ จิตฺตญฺจสฺส สฺวาธิฎฺฐิตนฺติ ปุพฺพภาเคเยว จิตฺตญฺจ อสฺส โยคิสฺส สุอธิฎฺฐิตํ สุฎฺฐุ ปติฎฺฐิตํ โหติฯ อิติ ฉโนฺท สทฺธา จิตฺตนฺติ อิเม ตโย ธมฺมา ปุพฺพภาเค อุปฺปนฺนวิเวกานํ อุปนิสฺสยตฺตา นิสฺสยา นามฯ เกจิ ปน ‘‘จิตฺตญฺจสฺส สฺวาธิฎฺฐิตนฺติ สมาธิ วุโตฺต’’ติ วทนฺติฯ วิราคาทีสุปิ เอเสว นโยฯ
24. Suttantaniddese sammādiṭṭhiyāti sāmivacanaṃ. Jhānavipassanāmaggaphalanibbānesu lokiyaviratisampayuttacitte ca yathāyogaṃ sampayogato ca ārammaṇato ca vattamānāya sammādiṭṭhiyā sāmaññalakkhaṇato ekībhūtāya sammādiṭṭhiyā. Vikkhambhanavivekoti vikkhambhanavasena dūrīkaraṇavasena viveko. Kesaṃ? Nīvaraṇānaṃ. Tassa paṭhamaṃ jhānaṃ bhāvayatotiādi vikkhambhanavasena paṭhamajjhānameva vuttaṃ. Tasmiṃ vutte sesajjhānānipi vuttāneva honti. Jhānesupi sammādiṭṭhiyā vijjamānattā sammādiṭṭhiyā viveko nāma hoti. Tadaṅgavivekoti tena tena vipassanāñāṇaṅgena viveko. Diṭṭhigatānanti diṭṭhivivekassa dukkarattā padhānattā ca diṭṭhivivekova vutto. Tasmiṃ vutte niccasaññādivivekopi vuttova hoti. Nibbedhabhāgiyaṃ samādhinti vipassanāsampayuttasamādhiṃ. Samucchedavivekoti kilesānaṃ samucchedena viveko. Lokuttaraṃ khayagāmimagganti khayasaṅkhātanibbānagāmilokuttaramaggaṃ. Paṭippassaddhivivekoti kilesānaṃ paṭippassaddhiyā viveko. Nissaraṇavivekoti sabbasaṅkhatanissaraṇabhūto saṅkhāraviveko. Chandajāto hotīti pubbabhāge jātadhammachando hoti. Saddhādhimuttoti pubbabhāgeyeva saddhāya adhimutto hoti. Cittañcassa svādhiṭṭhitanti pubbabhāgeyeva cittañca assa yogissa suadhiṭṭhitaṃ suṭṭhu patiṭṭhitaṃ hoti. Iti chando saddhā cittanti ime tayo dhammā pubbabhāge uppannavivekānaṃ upanissayattā nissayā nāma. Keci pana ‘‘cittañcassa svādhiṭṭhitanti samādhi vutto’’ti vadanti. Virāgādīsupi eseva nayo.
นิโรธวาเร ปน นิโรธสทฺทโต อญฺญํ ปริยายวจนํ ทเสฺสเนฺตน อมตา ธาตูติ วุตฺตํ, เสเสสุ นิโรโธ นิพฺพานนฺติ อุภยตฺถาปิ นิพฺพานเมวฯ ทฺวาทส นิสฺสยาติ ฉนฺทสทฺธาจิตฺตานิเยว วิเวกาทีสุ จตูสุ เอเกกสฺมิํ ตโย ตโย กตฺวา ทฺวาทส นิสฺสยา โหนฺติฯ
Nirodhavāre pana nirodhasaddato aññaṃ pariyāyavacanaṃ dassentena amatā dhātūti vuttaṃ, sesesu nirodho nibbānanti ubhayatthāpi nibbānameva. Dvādasa nissayāti chandasaddhācittāniyeva vivekādīsu catūsu ekekasmiṃ tayo tayo katvā dvādasa nissayā honti.
๒๕. สมฺมาสงฺกปฺปวายามสติสมาธีนมฺปิ อิมินาว นเยน อตฺถโยชนา เวทิตพฺพาฯ สมฺมาวาจากมฺมนฺตา ชีวานํ ปน ฌานกฺขเณ วิปสฺสนากฺขเณ จ อภาวา ฌานวิปสฺสนานํ ปุพฺพภาคปรภาควเสน วตฺตมานา วิรติโย ฌานวิปสฺสนา สนฺนิสฺสิตา กตฺวา วุตฺตาติ เวทิตพฺพํฯ นีวรณานํ ทิฎฺฐิคตานญฺจ วิเวกวิราคนิโรธปฎินิสฺสคฺคา ตถา ปวตฺตมานานํ วิรตีนํ วิเวกาทโย นามาติ เวทิตพฺพํฯ ยถา อฎฺฐกนิปาเต ‘‘ตโต, ตฺวํ ภิกฺขุ, อิมํ สมาธิํ สวิตกฺกํ สวิจารมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, อวิตกฺกวิจารมตฺตมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, อวิตกฺกํ อวิจารมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, สปฺปีติกมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, นิปฺปีติกมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, สาตสหคตมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, อุเปกฺขาสหคตมฺปิ ภาเวยฺยาสี’’ติ (อ. นิ. ๘.๖๓) เมตฺตาทโย กายานุปสฺสนาทโย จ นิยกชฺฌตฺตมูลสมาธิวเสน จตุกฺกปญฺจกชฺฌานิกา วิย วุตฺตา, เอวมิธาปิ ปุพฺพภาคปรภาควเสน วิรติโย วุตฺตาติ เวทิตพฺพํฯ พฺยญฺชนจฺฉายมตฺตํ คเหตฺวา น ภควา อพฺภาจิกฺขิตโพฺพฯ คมฺภีรญฺหิ พุทฺธวจนํ, อาจริเย ปยิรุปาสิตฺวา อธิปฺปายโต คเหตพฺพํฯ
25. Sammāsaṅkappavāyāmasatisamādhīnampi imināva nayena atthayojanā veditabbā. Sammāvācākammantā jīvānaṃ pana jhānakkhaṇe vipassanākkhaṇe ca abhāvā jhānavipassanānaṃ pubbabhāgaparabhāgavasena vattamānā viratiyo jhānavipassanā sannissitā katvā vuttāti veditabbaṃ. Nīvaraṇānaṃ diṭṭhigatānañca vivekavirāganirodhapaṭinissaggā tathā pavattamānānaṃ viratīnaṃ vivekādayo nāmāti veditabbaṃ. Yathā aṭṭhakanipāte ‘‘tato, tvaṃ bhikkhu, imaṃ samādhiṃ savitakkaṃ savicārampi bhāveyyāsi, avitakkavicāramattampi bhāveyyāsi, avitakkaṃ avicārampi bhāveyyāsi, sappītikampi bhāveyyāsi, nippītikampi bhāveyyāsi, sātasahagatampi bhāveyyāsi, upekkhāsahagatampi bhāveyyāsī’’ti (a. ni. 8.63) mettādayo kāyānupassanādayo ca niyakajjhattamūlasamādhivasena catukkapañcakajjhānikā viya vuttā, evamidhāpi pubbabhāgaparabhāgavasena viratiyo vuttāti veditabbaṃ. Byañjanacchāyamattaṃ gahetvā na bhagavā abbhācikkhitabbo. Gambhīrañhi buddhavacanaṃ, ācariye payirupāsitvā adhippāyato gahetabbaṃ.
๒๖-๒๗. โพชฺฌงฺคพลอินฺทฺริยวาเรสุปิ อิมินาว นเยน อโตฺถ เวทิตโพฺพติฯ
26-27. Bojjhaṅgabalaindriyavāresupi imināva nayena attho veditabboti.
วิเวกกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Vivekakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / ปฎิสมฺภิทามคฺคปาฬิ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ๑. มคฺคงฺคนิเทฺทโส • 1. Maggaṅganiddeso
