| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पटिसम्भिदामग्गपाळि • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
१. मग्गङ्गनिद्देसो
1. Maggaṅganiddeso
२४. सम्मादिट्ठिया पञ्च विवेका, पञ्च विरागा, पञ्च निरोधा, पञ्च वोस्सग्गा, द्वादस निस्सया। सम्मासङ्कप्पस्स…पे॰… सम्मावाचाय… सम्माकम्मन्तस्स… सम्माआजीवस्स… सम्मावायामस्स… सम्मासतिया… सम्मासमाधिस्स पञ्च विवेका, पञ्च विरागा, पञ्च निरोधा, पञ्च वोस्सग्गा, द्वादस निस्सया।
24. Sammādiṭṭhiyā pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā, pañca vossaggā, dvādasa nissayā. Sammāsaṅkappassa…pe… sammāvācāya… sammākammantassa… sammāājīvassa… sammāvāyāmassa… sammāsatiyā… sammāsamādhissa pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā, pañca vossaggā, dvādasa nissayā.
सम्मादिट्ठिया कतमे पञ्च विवेका? विक्खम्भनविवेको, तदङ्गविवेको समुच्छेदविवेको, पटिप्पस्सद्धिविवेको, निस्सरणविवेको। विक्खम्भनविवेको च नीवरणानं पठमज्झानं भावयतो , तदङ्गविवेको च दिट्ठिगतानं निब्बेधभागियं समाधिं भावयतो, समुच्छेदविवेको च लोकुत्तरं खयगामिमग्गं भावयतो, पटिप्पस्सद्धिविवेको च फलक्खणे, निस्सरणविवेको च निरोधो निब्बानं। सम्मादिट्ठिया इमे पञ्च विवेका। इमेसु पञ्चसु विवेकेसु छन्दजातो होति सद्धाधिमुत्तो, चित्तञ्चस्स स्वाधिट्ठितं।
Sammādiṭṭhiyākatame pañca vivekā? Vikkhambhanaviveko, tadaṅgaviveko samucchedaviveko, paṭippassaddhiviveko, nissaraṇaviveko. Vikkhambhanaviveko ca nīvaraṇānaṃ paṭhamajjhānaṃ bhāvayato , tadaṅgaviveko ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvayato, samucchedaviveko ca lokuttaraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato, paṭippassaddhiviveko ca phalakkhaṇe, nissaraṇaviveko ca nirodho nibbānaṃ. Sammādiṭṭhiyā ime pañca vivekā. Imesu pañcasu vivekesu chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ.
सम्मादिट्ठिया कतमे पञ्च विरागा? विक्खम्भनविरागो, तदङ्गविरागो, समुच्छेदविरागो, पटिप्पस्सद्धिविरागो, निस्सरणविरागो। विक्खम्भनविरागो च नीवरणानं पठमज्झानं भावयतो, तदङ्गविरागो च दिट्ठिगतानं निब्बेधभागियं समाधिं भावयतो, समुच्छेदविरागो च लोकुत्तरं खयगामिमग्गं भावयतो, पटिप्पस्सद्धिविरागो च फलक्खणे, निस्सरणविरागो च निरोधो निब्बानं। सम्मादिट्ठिया इमे पञ्च विरागा। इमेसु पञ्चसु विरागेसु छन्दजातो होति सद्धाधिमुत्तो, चित्तञ्चस्स स्वाधिट्ठितं।
Sammādiṭṭhiyā katame pañca virāgā? Vikkhambhanavirāgo, tadaṅgavirāgo, samucchedavirāgo, paṭippassaddhivirāgo, nissaraṇavirāgo. Vikkhambhanavirāgo ca nīvaraṇānaṃ paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅgavirāgo ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvayato, samucchedavirāgo ca lokuttaraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato, paṭippassaddhivirāgo ca phalakkhaṇe, nissaraṇavirāgo ca nirodho nibbānaṃ. Sammādiṭṭhiyā ime pañca virāgā. Imesu pañcasu virāgesu chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ.
सम्मादिट्ठिया कतमे पञ्च निरोधा? विक्खम्भननिरोधो, तदङ्गनिरोधो, समुच्छेदनिरोधो, पटिप्पस्सद्धिनिरोधो, निस्सरणनिरोधो। विक्खम्भननिरोधो च नीवरणानं पठमज्झानं भावयतो, तदङ्गनिरोधो च दिट्ठिगतानं निब्बेधभागियं समाधिं भावयतो, समुच्छेदनिरोधो च लोकुत्तरं खयगामिमग्गं भावयतो, पटिप्पस्सद्धिनिरोधो च फलक्खणे, निस्सरणनिरोधो च अमता धातु। सम्मादिट्ठिया इमे पञ्च निरोधा। इमेसु पञ्चसु निरोधेसु छन्दजातो होति सद्धाधिमुत्तो, चित्तञ्चस्स स्वाधिट्ठितं।
Sammādiṭṭhiyākatame pañca nirodhā? Vikkhambhananirodho, tadaṅganirodho, samucchedanirodho, paṭippassaddhinirodho, nissaraṇanirodho. Vikkhambhananirodho ca nīvaraṇānaṃ paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅganirodho ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvayato, samucchedanirodho ca lokuttaraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato, paṭippassaddhinirodho ca phalakkhaṇe, nissaraṇanirodho ca amatā dhātu. Sammādiṭṭhiyā ime pañca nirodhā. Imesu pañcasu nirodhesu chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ.
सम्मादिट्ठिया कतमे पञ्च वोस्सग्गा? विक्खम्भनवोस्सग्गो, तदङ्गवोस्सग्गो, समुच्छेदवोस्सग्गो, पटिप्पस्सद्धिवोस्सग्गो, निस्सरणवोस्सग्गो। विक्खम्भनवोस्सग्गो च नीवरणानं पठमज्झानं भावयतो, तदङ्गवोस्सग्गो च दिट्ठिगतानं निब्बेधभागियं समाधिं भावयतो, समुच्छेदवोस्सग्गो च लोकुत्तरं खयगामिमग्गं भावयतो, पटिप्पस्सद्धिवोस्सग्गो च फलक्खणे, निस्सरणवोस्सग्गो च निरोधो निब्बानं। सम्मादिट्ठिया इमे पञ्च वोस्सग्गा। इमेसु पञ्चसु वोस्सग्गेसु छन्दजातो होति सद्धाधिमुत्तो, चित्तञ्चस्स स्वाधिट्ठितं। सम्मादिट्ठिया इमे पञ्च विवेका, पञ्च विरागा, पञ्च निरोधा, पञ्च वोस्सग्गा, द्वादस निस्सया।
Sammādiṭṭhiyā katame pañca vossaggā? Vikkhambhanavossaggo, tadaṅgavossaggo, samucchedavossaggo, paṭippassaddhivossaggo, nissaraṇavossaggo. Vikkhambhanavossaggo ca nīvaraṇānaṃ paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅgavossaggo ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvayato, samucchedavossaggo ca lokuttaraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato, paṭippassaddhivossaggo ca phalakkhaṇe, nissaraṇavossaggo ca nirodho nibbānaṃ. Sammādiṭṭhiyā ime pañca vossaggā. Imesu pañcasu vossaggesu chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. Sammādiṭṭhiyā ime pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā, pañca vossaggā, dvādasa nissayā.
२५. सम्मासङ्कप्पस्स …पे॰… सम्मावाचाय… सम्माकम्मन्तस्स… सम्माआजीवस्स… सम्मावायामस्स… सम्मासतिया… सम्मासमाधिस्स कतमे पञ्च विवेका? विक्खम्भनविवेको, तदङ्गविवेको, समुच्छेदविवेको, पटिप्पस्सद्धिविवेको, निस्सरणविवेको। विक्खम्भनविवेको च नीवरणानं पठमज्झानं भावयतो, तदङ्गविवेको च दिट्ठिगतानं निब्बेधभागियं समाधिं भावयतो, समुच्छेदविवेको च लोकुत्तरं खयगामिमग्गं भावयतो, पटिप्पस्सद्धिविवेको च फलक्खणे निस्सरणविवेको च निरोधो निब्बानं। सम्मासमाधिस्स इमे पञ्च विवेका। इमेसु पञ्चसु विवेकेसु छन्दजातो होति सद्धाधिमुत्तो, चित्तञ्चस्स स्वाधिट्ठितं।
25.Sammāsaṅkappassa…pe… sammāvācāya… sammākammantassa… sammāājīvassa… sammāvāyāmassa… sammāsatiyā… sammāsamādhissa katame pañca vivekā? Vikkhambhanaviveko, tadaṅgaviveko, samucchedaviveko, paṭippassaddhiviveko, nissaraṇaviveko. Vikkhambhanaviveko ca nīvaraṇānaṃ paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅgaviveko ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvayato, samucchedaviveko ca lokuttaraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato, paṭippassaddhiviveko ca phalakkhaṇe nissaraṇaviveko ca nirodho nibbānaṃ. Sammāsamādhissa ime pañca vivekā. Imesu pañcasu vivekesu chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ.
सम्मासमाधिस्स कतमे पञ्च विरागा? विक्खम्भनविरागो, तदङ्गविरागो, समुच्छेदविरागो , पटिप्पस्सद्धिविरागो, निस्सरणविरागो। विक्खम्भनविरागो च नीवरणानं पठमज्झानं भावयतो, तदङ्गविरागो च दिट्ठिगतानं निब्बेधभागियं समाधिं भावयतो, समुच्छेदविरागो च लोकुत्तरं खयगामिमग्गं भावयतो, पटिप्पस्सद्धिविरागो च फलक्खणे, निस्सरणविरागो च निरोधो निब्बानं। सम्मासमाधिस्स इमे पञ्च विरागा। इमेसु पञ्चसु विरागेसु छन्दजातो होति सद्धाधिमुत्तो, चित्तञ्चस्स स्वाधिट्ठितं।
Sammāsamādhissa katame pañca virāgā? Vikkhambhanavirāgo, tadaṅgavirāgo, samucchedavirāgo , paṭippassaddhivirāgo, nissaraṇavirāgo. Vikkhambhanavirāgo ca nīvaraṇānaṃ paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅgavirāgo ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvayato, samucchedavirāgo ca lokuttaraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato, paṭippassaddhivirāgo ca phalakkhaṇe, nissaraṇavirāgo ca nirodho nibbānaṃ. Sammāsamādhissa ime pañca virāgā. Imesu pañcasu virāgesu chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ.
सम्मासमाधिस्स कतमे पञ्च निरोधा? विक्खम्भननिरोधो , तदङ्गनिरोधो, समुच्छेदनिरोधो, पटिप्पस्सद्धिनिरोधो, निस्सरणनिरोधो। विक्खम्भननिरोधो च नीवरणानं पठमज्झानं भावयतो, तदङ्गनिरोधो च दिट्ठिगतानं निब्बेधभागियं समाधिं भावयतो, समुच्छेदनिरोधो च लोकुत्तरं खयगामिमग्गं भावयतो, पटिप्पस्सद्धिनिरोधो च फलक्खणे, निस्सरणनिरोधो च अमता धातु। सम्मासमाधिस्स इमे पञ्च निरोधा। इमेसु पञ्चसु निरोधेसु छन्दजातो होति सद्धाधिमुत्तो, चित्तञ्चस्स स्वाधिट्ठितं।
Sammāsamādhissa katame pañca nirodhā? Vikkhambhananirodho , tadaṅganirodho, samucchedanirodho, paṭippassaddhinirodho, nissaraṇanirodho. Vikkhambhananirodho ca nīvaraṇānaṃ paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅganirodho ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvayato, samucchedanirodho ca lokuttaraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato, paṭippassaddhinirodho ca phalakkhaṇe, nissaraṇanirodho ca amatā dhātu. Sammāsamādhissa ime pañca nirodhā. Imesu pañcasu nirodhesu chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ.
सम्मासमाधिस्स कतमे पञ्च वोस्सग्गा? विक्खम्भनवोस्सग्गो, तदङ्गवोस्सग्गो, समुच्छेदवोस्सग्गो, पटिप्पस्सद्धिवोस्सग्गो, निस्सरणवोस्सग्गो। विक्खम्भनवोस्सग्गो च नीवरणानं पठमज्झानं भावयतो, तदङ्गवोस्सग्गो च दिट्ठिगतानं निब्बेधभागियं समाधिं भावयतो, समुच्छेदवोस्सग्गो च लोकुत्तरं खयगामिमग्गं भावयतो, पटिप्पस्सद्धिवोस्सग्गो च फलक्खणे, निस्सरणवोस्सग्गो च निरोधो निब्बानं। सम्मासमाधिस्स इमे पञ्च वोस्सग्गा। इमेसु पञ्चसु वोस्सग्गेसु छन्दजातो होति सद्धाधिमुत्तो, चित्तञ्चस्स स्वाधिट्ठितं। सम्मासमाधिस्स इमे पञ्च विवेका, पञ्च विरागा, पञ्च निरोधा, पञ्च वोस्सग्गा, द्वादस निस्सया।
Sammāsamādhissa katame pañca vossaggā? Vikkhambhanavossaggo, tadaṅgavossaggo, samucchedavossaggo, paṭippassaddhivossaggo, nissaraṇavossaggo. Vikkhambhanavossaggo ca nīvaraṇānaṃ paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅgavossaggo ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvayato, samucchedavossaggo ca lokuttaraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato, paṭippassaddhivossaggo ca phalakkhaṇe, nissaraṇavossaggo ca nirodho nibbānaṃ. Sammāsamādhissa ime pañca vossaggā. Imesu pañcasu vossaggesu chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. Sammāsamādhissa ime pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā, pañca vossaggā, dvādasa nissayā.
२६. ‘‘सेय्यथापि, भिक्खवे, ये केचि बलकरणीया कम्मन्ता करीयन्ति , सब्बे ते पथविं निस्साय पथवियं पतिट्ठाय एवमेते बलकरणीया कम्मन्ता करीयन्ति; एवमेवं खो, भिक्खवे, भिक्खु सीलं निस्साय सीले पतिट्ठाय सत्त बोज्झङ्गे भावेति, सत्त बोज्झङ्गे बहुलीकरोति…पे॰… सत्त बोज्झङ्गे भावेन्तो सत्त बोज्झङ्गे बहुलीकरोन्तो वुद्धिं विरूळ्हिं वेपुल्लं पापुणाति धम्मेसु…पे॰… पञ्च बलानि भावेति, पञ्च बलानि बहुलीकरोति…पे॰… पञ्च बलानि भावेन्तो पञ्च बलानि बहुलीकरोन्तो वुद्धिं विरूळ्हिं वेपुल्लं पापुणाति धम्मेसु…पे॰… पञ्चिन्द्रियानि भावेति, पञ्चिन्द्रियानि बहुलीकरोति…पे॰…।
26. ‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, ye keci balakaraṇīyā kammantā karīyanti , sabbe te pathaviṃ nissāya pathaviyaṃ patiṭṭhāya evamete balakaraṇīyā kammantā karīyanti; evamevaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu sīlaṃ nissāya sīle patiṭṭhāya satta bojjhaṅge bhāveti, satta bojjhaṅge bahulīkaroti…pe… satta bojjhaṅge bhāvento satta bojjhaṅge bahulīkaronto vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ pāpuṇāti dhammesu…pe… pañca balāni bhāveti, pañca balāni bahulīkaroti…pe… pañca balāni bhāvento pañca balāni bahulīkaronto vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ pāpuṇāti dhammesu…pe… pañcindriyāni bhāveti, pañcindriyāni bahulīkaroti…pe….
‘‘सेय्यथापि, भिक्खवे, ये केचि बीजगामभूतगामा वुद्धिं विरूळ्हिं वेपुल्लं आपज्जन्ति, सब्बे ते पथविं निस्साय पथवियं पतिट्ठाय एवमेते बीजगामभूतगामा वुद्धिं विरूळ्हिं वेपुल्लं आपज्जन्ति, एवमेवं खो, भिक्खवे, भिक्खु सीलं निस्साय सीले पतिट्ठाय पञ्चिन्द्रियानि भावेन्तो पञ्चिन्द्रियानि बहुलीकरोन्तो वुद्धिं विरूळ्हिं वेपुल्लं पापुणाति धम्मेसु।
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, ye keci bījagāmabhūtagāmā vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjanti, sabbe te pathaviṃ nissāya pathaviyaṃ patiṭṭhāya evamete bījagāmabhūtagāmā vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjanti, evamevaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu sīlaṃ nissāya sīle patiṭṭhāya pañcindriyāni bhāvento pañcindriyāni bahulīkaronto vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ pāpuṇāti dhammesu.
‘‘कथञ्च , भिक्खवे, भिक्खु सीलं निस्साय सीले पतिट्ठाय पञ्चिन्द्रियानि भावेन्तो पञ्चिन्द्रियानि बहुलीकरोन्तो वुद्धिं विरूळ्हिं वेपुल्लं पापुणाति धम्मेसु? इध, भिक्खवे, भिक्खु सद्धिन्द्रियं भावेति विवेकनिस्सितं विरागनिस्सितं निरोधनिस्सितं वोस्सग्गपरिणामिं। वीरियिन्द्रियं भावेति…पे॰… सतिन्द्रियं भावेति…पे॰… समाधिन्द्रियं भावेति…पे॰… पञ्ञिन्द्रियं भावेति विवेकनिस्सितं विरागनिस्सितं निरोधनिस्सितं वोस्सग्गपरिणामिं। एवं खो, भिक्खवे, भिक्खु सीलं निस्साय…पे॰… पापुणाति धम्मेसू’’ति।
‘‘Kathañca , bhikkhave, bhikkhu sīlaṃ nissāya sīle patiṭṭhāya pañcindriyāni bhāvento pañcindriyāni bahulīkaronto vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ pāpuṇāti dhammesu? Idha, bhikkhave, bhikkhu saddhindriyaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ. Vīriyindriyaṃ bhāveti…pe… satindriyaṃ bhāveti…pe… samādhindriyaṃ bhāveti…pe… paññindriyaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu sīlaṃ nissāya…pe… pāpuṇāti dhammesū’’ti.
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / पटिसम्भिदामग्ग-अट्ठकथा • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / मग्गङ्गनिद्देसवण्णना • Maggaṅganiddesavaṇṇanā
