| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विभङ्ग-मूलटीका • Vibhaṅga-mūlaṭīkā |
११. मग्गङ्गविभङ्गो
11. Maggaṅgavibhaṅgo
२. अभिधम्मभाजनीयवण्णना
2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
४९०. अभिधम्मे लोकुत्तरचित्तभाजनीयेपि ‘‘तस्मिं खो पन समये चत्तारो खन्धा होन्ति…पे॰… अट्ठङ्गिको मग्गो होती’’ति (ध॰ स॰ ३३७) वुत्तत्ता इधापि अभिधम्मभाजनीये अभिधम्मानुरूपं देसनं करोन्तो ‘‘अट्ठङ्गिको मग्गो’’ति अरियोपपदतं न करोति।
490. Abhidhamme lokuttaracittabhājanīyepi ‘‘tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti…pe… aṭṭhaṅgiko maggo hotī’’ti (dha. sa. 337) vuttattā idhāpi abhidhammabhājanīye abhidhammānurūpaṃ desanaṃ karonto ‘‘aṭṭhaṅgiko maggo’’ti ariyopapadataṃ na karoti.
४९३. तस्मिं समयेति लोकियकालेन एतेसं अतिरेककिच्चं दस्सेति। विरतिउप्पादनेन मिच्छावाचादीनि पुग्गलं पजहापेन्तीति सम्मादिट्ठादीनि पञ्च ‘‘कारापकङ्गानी’’ति वुत्तानि। सम्मावाचादिकिरिया हि विरति, तञ्च एतानि कारापेन्तीति। विरतिवसेनाति विरमणकिरियावसेन, न कारापकभावेन कत्तुभावेन चाति अत्थो। इमं…पे॰… किच्चातिरेकतं दस्सेतुन्ति लोकुत्तरक्खणेपि इमानेव पञ्च सम्मावाचादित्तयस्स एकक्खणे कारापकानीति दस्सेतुन्ति अत्थो। मिच्छादिट्ठादिका दस, तप्पच्चया अकुसला च दसाति वीसति अकुसलपक्खिया, सम्मादिट्ठादिका दस, तप्पच्चया च कुसला दसाति वीसति कुसलपक्खिया च महाचत्तारीसकसुत्ते (म॰ नि॰ ३.१३६) वुत्ताति तस्स एतं नामं।
493. Tasmiṃ samayeti lokiyakālena etesaṃ atirekakiccaṃ dasseti. Viratiuppādanena micchāvācādīni puggalaṃ pajahāpentīti sammādiṭṭhādīni pañca ‘‘kārāpakaṅgānī’’ti vuttāni. Sammāvācādikiriyā hi virati, tañca etāni kārāpentīti. Virativasenāti viramaṇakiriyāvasena, na kārāpakabhāvena kattubhāvena cāti attho. Imaṃ…pe… kiccātirekataṃ dassetunti lokuttarakkhaṇepi imāneva pañca sammāvācādittayassa ekakkhaṇe kārāpakānīti dassetunti attho. Micchādiṭṭhādikā dasa, tappaccayā akusalā ca dasāti vīsati akusalapakkhiyā, sammādiṭṭhādikā dasa, tappaccayā ca kusalā dasāti vīsati kusalapakkhiyā ca mahācattārīsakasutte (ma. ni. 3.136) vuttāti tassa etaṃ nāmaṃ.
पुञ्ञभागियाति पुञ्ञकोट्ठासे भवा, पुञ्ञाभिसङ्खारेकदेसभूताति अत्थो। खन्धोपधिं विपच्चति, तत्थ वा विपच्चतीति उपधिवेपक्का।
Puññabhāgiyāti puññakoṭṭhāse bhavā, puññābhisaṅkhārekadesabhūtāti attho. Khandhopadhiṃ vipaccati, tattha vā vipaccatīti upadhivepakkā.
पञ्चङ्गिकमग्गं उद्दिसित्वा तत्थ एकेकं पुच्छित्वा तस्स तस्सेव समयववत्थानं कत्वा विस्सज्जनं ‘‘पाटियेक्कं पुच्छित्वा पाटियेक्कं विस्सज्जन’’न्ति वुत्तं। सह पन पुच्छित्वा पञ्चन्नम्पि समयववत्थानं कत्वा विस्सज्जने ‘‘तत्थ कतमा सम्मादिट्ठिया पञ्ञा’’तिआदिको पटिनिद्देसो एकतो विस्सज्जनपटिनिद्देसत्ता न पाटियेक्कं पुच्छाविस्सज्जनं नाम होतीति। तत्थ पञ्चङ्गिकवारे एव पाटियेक्कं पुच्छाविस्सज्जनं सम्मादिट्ठादीसु कारापकङ्गेसु एकेकमुखाय भावनाय मग्गुप्पत्तिं सन्धाय कतन्ति वेदितब्बं। वाचादीनि हि पुब्बसुद्धिया सिज्झन्ति, न मग्गस्स उपचारेनाति।
Pañcaṅgikamaggaṃ uddisitvā tattha ekekaṃ pucchitvā tassa tasseva samayavavatthānaṃ katvā vissajjanaṃ ‘‘pāṭiyekkaṃ pucchitvā pāṭiyekkaṃ vissajjana’’nti vuttaṃ. Saha pana pucchitvā pañcannampi samayavavatthānaṃ katvā vissajjane ‘‘tattha katamā sammādiṭṭhiyā paññā’’tiādiko paṭiniddeso ekato vissajjanapaṭiniddesattā na pāṭiyekkaṃ pucchāvissajjanaṃ nāma hotīti. Tattha pañcaṅgikavāre eva pāṭiyekkaṃ pucchāvissajjanaṃ sammādiṭṭhādīsu kārāpakaṅgesu ekekamukhāya bhāvanāya magguppattiṃ sandhāya katanti veditabbaṃ. Vācādīni hi pubbasuddhiyā sijjhanti, na maggassa upacārenāti.
अभिधम्मभाजनीयवण्णना निट्ठिता।
Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
मग्गङ्गविभङ्गवण्णना निट्ठिता।
Maggaṅgavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / विभङ्गपाळि • Vibhaṅgapāḷi / ११. मग्गङ्गविभङ्गो • 11. Maggaṅgavibhaṅgo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / अभिधम्मपिटक (अट्ठकथा) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / सम्मोहविनोदनी-अट्ठकथा • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā / २. अभिधम्मभाजनीयवण्णना • 2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / विभङ्ग-अनुटीका • Vibhaṅga-anuṭīkā / ११. मग्गङ्गविभङ्गो • 11. Maggaṅgavibhaṅgo
