| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิภงฺค-มูลฎีกา • Vibhaṅga-mūlaṭīkā |
๑๑. มคฺคงฺควิภโงฺค
11. Maggaṅgavibhaṅgo
๒. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา
2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
๔๙๐. อภิธเมฺม โลกุตฺตรจิตฺตภาชนีเยปิ ‘‘ตสฺมิํ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ…เป.… อฎฺฐงฺคิโก มโคฺค โหตี’’ติ (ธ. ส. ๓๓๗) วุตฺตตฺตา อิธาปิ อภิธมฺมภาชนีเย อภิธมฺมานุรูปํ เทสนํ กโรโนฺต ‘‘อฎฺฐงฺคิโก มโคฺค’’ติ อริโยปปทตํ น กโรติฯ
490. Abhidhamme lokuttaracittabhājanīyepi ‘‘tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti…pe… aṭṭhaṅgiko maggo hotī’’ti (dha. sa. 337) vuttattā idhāpi abhidhammabhājanīye abhidhammānurūpaṃ desanaṃ karonto ‘‘aṭṭhaṅgiko maggo’’ti ariyopapadataṃ na karoti.
๔๙๓. ตสฺมิํ สมเยติ โลกิยกาเลน เอเตสํ อติเรกกิจฺจํ ทเสฺสติฯ วิรติอุปฺปาทเนน มิจฺฉาวาจาทีนิ ปุคฺคลํ ปชหาเปนฺตีติ สมฺมาทิฎฺฐาทีนิ ปญฺจ ‘‘การาปกงฺคานี’’ติ วุตฺตานิฯ สมฺมาวาจาทิกิริยา หิ วิรติ, ตญฺจ เอตานิ การาเปนฺตีติฯ วิรติวเสนาติ วิรมณกิริยาวเสน, น การาปกภาเวน กตฺตุภาเวน จาติ อโตฺถฯ อิมํ…เป.… กิจฺจาติเรกตํ ทเสฺสตุนฺติ โลกุตฺตรกฺขเณปิ อิมาเนว ปญฺจ สมฺมาวาจาทิตฺตยสฺส เอกกฺขเณ การาปกานีติ ทเสฺสตุนฺติ อโตฺถฯ มิจฺฉาทิฎฺฐาทิกา ทส, ตปฺปจฺจยา อกุสลา จ ทสาติ วีสติ อกุสลปกฺขิยา, สมฺมาทิฎฺฐาทิกา ทส, ตปฺปจฺจยา จ กุสลา ทสาติ วีสติ กุสลปกฺขิยา จ มหาจตฺตารีสกสุเตฺต (ม. นิ. ๓.๑๓๖) วุตฺตาติ ตสฺส เอตํ นามํฯ
493. Tasmiṃ samayeti lokiyakālena etesaṃ atirekakiccaṃ dasseti. Viratiuppādanena micchāvācādīni puggalaṃ pajahāpentīti sammādiṭṭhādīni pañca ‘‘kārāpakaṅgānī’’ti vuttāni. Sammāvācādikiriyā hi virati, tañca etāni kārāpentīti. Virativasenāti viramaṇakiriyāvasena, na kārāpakabhāvena kattubhāvena cāti attho. Imaṃ…pe… kiccātirekataṃ dassetunti lokuttarakkhaṇepi imāneva pañca sammāvācādittayassa ekakkhaṇe kārāpakānīti dassetunti attho. Micchādiṭṭhādikā dasa, tappaccayā akusalā ca dasāti vīsati akusalapakkhiyā, sammādiṭṭhādikā dasa, tappaccayā ca kusalā dasāti vīsati kusalapakkhiyā ca mahācattārīsakasutte (ma. ni. 3.136) vuttāti tassa etaṃ nāmaṃ.
ปุญฺญภาคิยาติ ปุญฺญโกฎฺฐาเส ภวา, ปุญฺญาภิสงฺขาเรกเทสภูตาติ อโตฺถฯ ขโนฺธปธิํ วิปจฺจติ, ตตฺถ วา วิปจฺจตีติ อุปธิเวปกฺกาฯ
Puññabhāgiyāti puññakoṭṭhāse bhavā, puññābhisaṅkhārekadesabhūtāti attho. Khandhopadhiṃ vipaccati, tattha vā vipaccatīti upadhivepakkā.
ปญฺจงฺคิกมคฺคํ อุทฺทิสิตฺวา ตตฺถ เอเกกํ ปุจฺฉิตฺวา ตสฺส ตเสฺสว สมยววตฺถานํ กตฺวา วิสฺสชฺชนํ ‘‘ปาฎิเยกฺกํ ปุจฺฉิตฺวา ปาฎิเยกฺกํ วิสฺสชฺชน’’นฺติ วุตฺตํฯ สห ปน ปุจฺฉิตฺวา ปญฺจนฺนมฺปิ สมยววตฺถานํ กตฺวา วิสฺสชฺชเน ‘‘ตตฺถ กตมา สมฺมาทิฎฺฐิยา ปญฺญา’’ติอาทิโก ปฎินิเทฺทโส เอกโต วิสฺสชฺชนปฎินิเทฺทสตฺตา น ปาฎิเยกฺกํ ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ นาม โหตีติฯ ตตฺถ ปญฺจงฺคิกวาเร เอว ปาฎิเยกฺกํ ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ สมฺมาทิฎฺฐาทีสุ การาปกเงฺคสุ เอเกกมุขาย ภาวนาย มคฺคุปฺปตฺติํ สนฺธาย กตนฺติ เวทิตพฺพํฯ วาจาทีนิ หิ ปุพฺพสุทฺธิยา สิชฺฌนฺติ, น มคฺคสฺส อุปจาเรนาติฯ
Pañcaṅgikamaggaṃ uddisitvā tattha ekekaṃ pucchitvā tassa tasseva samayavavatthānaṃ katvā vissajjanaṃ ‘‘pāṭiyekkaṃ pucchitvā pāṭiyekkaṃ vissajjana’’nti vuttaṃ. Saha pana pucchitvā pañcannampi samayavavatthānaṃ katvā vissajjane ‘‘tattha katamā sammādiṭṭhiyā paññā’’tiādiko paṭiniddeso ekato vissajjanapaṭiniddesattā na pāṭiyekkaṃ pucchāvissajjanaṃ nāma hotīti. Tattha pañcaṅgikavāre eva pāṭiyekkaṃ pucchāvissajjanaṃ sammādiṭṭhādīsu kārāpakaṅgesu ekekamukhāya bhāvanāya magguppattiṃ sandhāya katanti veditabbaṃ. Vācādīni hi pubbasuddhiyā sijjhanti, na maggassa upacārenāti.
อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
มคฺคงฺควิภงฺควณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Maggaṅgavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / วิภงฺคปาฬิ • Vibhaṅgapāḷi / ๑๑. มคฺคงฺควิภโงฺค • 11. Maggaṅgavibhaṅgo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / อภิธมฺมปิฎก (อฎฺฐกถา) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / สโมฺมหวิโนทนี-อฎฺฐกถา • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā / ๒. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา • 2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / วิภงฺค-อนุฎีกา • Vibhaṅga-anuṭīkā / ๑๑. มคฺคงฺควิภโงฺค • 11. Maggaṅgavibhaṅgo
