| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิภงฺค-อนุฎีกา • Vibhaṅga-anuṭīkā |
๑๑. มคฺคงฺควิภโงฺค
11. Maggaṅgavibhaṅgo
๒. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา
2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
๔๙๐. อภิธเมฺมติ ธมฺมสงฺคเหฯ โส หิ นิพฺพตฺติตาภิธมฺมเทสนา, น วิภงฺคเทสนา วิย สุตฺตนฺตนยวิมิสฺสาฯ อริโยปปทตํ น กโรติ วินาปิ เตนสฺส อริยภาวสิทฺธิโตฯ เตนาห อฎฺฐกถายํ ‘‘ยถา หี’’ติอาทิฯ
490. Abhidhammeti dhammasaṅgahe. So hi nibbattitābhidhammadesanā, na vibhaṅgadesanā viya suttantanayavimissā. Ariyopapadataṃ na karoti vināpi tenassa ariyabhāvasiddhito. Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘yathā hī’’tiādi.
๔๙๓. ‘‘โลกิยกาเลนา’’ติ อิทํ ปุพฺพภาคภาวนานุภาเวน กิจฺจาติเรกสิทฺธีติ ทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ เอเตสนฺติ สมฺมาทิฎฺฐิอาทีนํฯ อปฺปหาเน, ปหาเน จ อาทีนวานิสํสวิภาวนาทินา วิเสสปฺปจฺจยตฺตา สมฺมาทิฎฺฐิอาทีนิ มิจฺฉาวาจาทีนิ ปชหาเปนฺตีติ วุตฺตานิฯ มิจฺฉาวาจาทิโต นิวตฺติ สมฺมาวาจาทิกิริยาติ วุตฺตํ ‘‘สมฺมาวาจาทิกิริยา หิ วิรตี’’ติฯ สมฺมาทิฎฺฐิอาทโย วิย น การาปกภาเวน, ตํสมงฺคีปุคฺคโล วิย น กตฺตุภาเวนฯ โลกุตฺตรกฺขเณปีติ น เกวลํ โลกิยกฺขเณเยว, อถ โข โลกุตฺตรกฺขเณปิฯ
493. ‘‘Lokiyakālenā’’ti idaṃ pubbabhāgabhāvanānubhāvena kiccātirekasiddhīti dassanatthaṃ vuttaṃ. Etesanti sammādiṭṭhiādīnaṃ. Appahāne, pahāne ca ādīnavānisaṃsavibhāvanādinā visesappaccayattā sammādiṭṭhiādīni micchāvācādīni pajahāpentīti vuttāni. Micchāvācādito nivatti sammāvācādikiriyāti vuttaṃ ‘‘sammāvācādikiriyā hi viratī’’ti. Sammādiṭṭhiādayo viya na kārāpakabhāvena, taṃsamaṅgīpuggalo viya na kattubhāvena. Lokuttarakkhaṇepīti na kevalaṃ lokiyakkhaṇeyeva, atha kho lokuttarakkhaṇepi.
ขโนฺธปธิํ วิปจฺจตีติ ปฎิสนฺธิทายิกํ สนฺธายาหฯ ตตฺถ วิปจฺจตีติ ปวตฺติวิปากทายิกํฯ
Khandhopadhiṃ vipaccatīti paṭisandhidāyikaṃ sandhāyāha. Tattha vipaccatīti pavattivipākadāyikaṃ.
เอเกกนฺติ ‘‘ตตฺถ กตมา สมฺมาทิฎฺฐี’’ติอาทินา เอเกกํ องฺคํ ปุจฺฉิตฺวาฯ ตสฺส ตเสฺสวาติ เอเกกองฺคเสฺสว, น องฺคสมุทายสฺสฯ สห ปน ปุจฺฉิตฺวาติ ‘‘ตตฺถ กตโม ปญฺจงฺคิโก มโคฺค’’ติ ปุจฺฉิตฺวาฯ เอกโต วิสฺสชฺชนปฎินิเทฺทสตฺตาติ ยทิปิ ‘‘ตตฺถ กตมา สมฺมาทิฎฺฐิ? ยา ปญฺญา’’ติอาทินา (วิภ. ๔๙๕) วิสฺสชฺชนํ กตํ, ‘‘ตตฺถ กตโม ปญฺจงฺคิโก มโคฺค’’ติ (วิภ. ๔๙๔) ปน เอกโต กตาย ปุจฺฉาย วิสฺสชฺชนวเสน ปฎินิเทฺทสภาวโต น ปาฎิเยกฺกํ ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ นาม โหติฯ กสฺมา ปเนตฺถ ปญฺจงฺคิกวาเร เอว ปาฎิเยกฺกํ ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ กตํ, น อฎฺฐงฺคิกวาเรติ โจทนํ สนฺธายาห ‘‘ตตฺถา’’ติอาทิฯ เอเกกมุขายาติ สมฺมาทิฎฺฐิอาทิมุขายฯ เตน วุตฺตํ ‘‘อริยํ โว, ภิกฺขเว, สมฺมาทิฎฺฐิํ เทเสสฺสามิ สอุปนิสํ สปริกฺขาร’’นฺติอาทิ (สํ. นิ. ๕.๒๘)ฯ ปุพฺพสุทฺธิยา สิชฺฌนฺติฯ ตถา หิ วุตฺตํ ‘‘ปุเพฺพว โข ปนสฺส กายกมฺมํ วจีกมฺมํ อาชีโว สุปริสุโทฺธ โหตี’’ติ (ม. นิ. ๓.๔๓๑), ตสฺมา สมฺมาวาจาทิมุขา ภาวนา นตฺถีติ อธิปฺปาโยฯ เตนาห ‘‘น มคฺคสฺส อุปจาเรนา’’ติฯ
Ekekanti ‘‘tattha katamā sammādiṭṭhī’’tiādinā ekekaṃ aṅgaṃ pucchitvā. Tassa tassevāti ekekaaṅgasseva, na aṅgasamudāyassa. Saha pana pucchitvāti ‘‘tattha katamo pañcaṅgiko maggo’’ti pucchitvā. Ekato vissajjanapaṭiniddesattāti yadipi ‘‘tattha katamā sammādiṭṭhi? Yā paññā’’tiādinā (vibha. 495) vissajjanaṃ kataṃ, ‘‘tattha katamo pañcaṅgiko maggo’’ti (vibha. 494) pana ekato katāya pucchāya vissajjanavasena paṭiniddesabhāvato na pāṭiyekkaṃ pucchāvissajjanaṃ nāma hoti. Kasmā panettha pañcaṅgikavāre eva pāṭiyekkaṃ pucchāvissajjanaṃ kataṃ, na aṭṭhaṅgikavāreti codanaṃ sandhāyāha ‘‘tatthā’’tiādi. Ekekamukhāyāti sammādiṭṭhiādimukhāya. Tena vuttaṃ ‘‘ariyaṃ vo, bhikkhave, sammādiṭṭhiṃ desessāmi saupanisaṃ saparikkhāra’’ntiādi (saṃ. ni. 5.28). Pubbasuddhiyā sijjhanti. Tathā hi vuttaṃ ‘‘pubbeva kho panassa kāyakammaṃ vacīkammaṃ ājīvo suparisuddho hotī’’ti (ma. ni. 3.431), tasmā sammāvācādimukhā bhāvanā natthīti adhippāyo. Tenāha ‘‘na maggassa upacārenā’’ti.
อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
มคฺคงฺควิภงฺควณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Maggaṅgavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / วิภงฺคปาฬิ • Vibhaṅgapāḷi / ๑๑. มคฺคงฺควิภโงฺค • 11. Maggaṅgavibhaṅgo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / อภิธมฺมปิฎก (อฎฺฐกถา) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / สโมฺมหวิโนทนี-อฎฺฐกถา • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā / ๒. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา • 2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / วิภงฺค-มูลฎีกา • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ๑๑. มคฺคงฺควิภโงฺค • 11. Maggaṅgavibhaṅgo
