Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വിഭങ്ഗ-അനുടീകാ • Vibhaṅga-anuṭīkā |
൧൧. മഗ്ഗങ്ഗവിഭങ്ഗോ
11. Maggaṅgavibhaṅgo
൨. അഭിധമ്മഭാജനീയവണ്ണനാ
2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
൪൯൦. അഭിധമ്മേതി ധമ്മസങ്ഗഹേ. സോ ഹി നിബ്ബത്തിതാഭിധമ്മദേസനാ, ന വിഭങ്ഗദേസനാ വിയ സുത്തന്തനയവിമിസ്സാ. അരിയോപപദതം ന കരോതി വിനാപി തേനസ്സ അരിയഭാവസിദ്ധിതോ. തേനാഹ അട്ഠകഥായം ‘‘യഥാ ഹീ’’തിആദി.
490. Abhidhammeti dhammasaṅgahe. So hi nibbattitābhidhammadesanā, na vibhaṅgadesanā viya suttantanayavimissā. Ariyopapadataṃ na karoti vināpi tenassa ariyabhāvasiddhito. Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘yathā hī’’tiādi.
൪൯൩. ‘‘ലോകിയകാലേനാ’’തി ഇദം പുബ്ബഭാഗഭാവനാനുഭാവേന കിച്ചാതിരേകസിദ്ധീതി ദസ്സനത്ഥം വുത്തം. ഏതേസന്തി സമ്മാദിട്ഠിആദീനം. അപ്പഹാനേ, പഹാനേ ച ആദീനവാനിസംസവിഭാവനാദിനാ വിസേസപ്പച്ചയത്താ സമ്മാദിട്ഠിആദീനി മിച്ഛാവാചാദീനി പജഹാപേന്തീതി വുത്താനി. മിച്ഛാവാചാദിതോ നിവത്തി സമ്മാവാചാദികിരിയാതി വുത്തം ‘‘സമ്മാവാചാദികിരിയാ ഹി വിരതീ’’തി. സമ്മാദിട്ഠിആദയോ വിയ ന കാരാപകഭാവേന, തംസമങ്ഗീപുഗ്ഗലോ വിയ ന കത്തുഭാവേന. ലോകുത്തരക്ഖണേപീതി ന കേവലം ലോകിയക്ഖണേയേവ, അഥ ഖോ ലോകുത്തരക്ഖണേപി.
493. ‘‘Lokiyakālenā’’ti idaṃ pubbabhāgabhāvanānubhāvena kiccātirekasiddhīti dassanatthaṃ vuttaṃ. Etesanti sammādiṭṭhiādīnaṃ. Appahāne, pahāne ca ādīnavānisaṃsavibhāvanādinā visesappaccayattā sammādiṭṭhiādīni micchāvācādīni pajahāpentīti vuttāni. Micchāvācādito nivatti sammāvācādikiriyāti vuttaṃ ‘‘sammāvācādikiriyā hi viratī’’ti. Sammādiṭṭhiādayo viya na kārāpakabhāvena, taṃsamaṅgīpuggalo viya na kattubhāvena. Lokuttarakkhaṇepīti na kevalaṃ lokiyakkhaṇeyeva, atha kho lokuttarakkhaṇepi.
ഖന്ധോപധിം വിപച്ചതീതി പടിസന്ധിദായികം സന്ധായാഹ. തത്ഥ വിപച്ചതീതി പവത്തിവിപാകദായികം.
Khandhopadhiṃ vipaccatīti paṭisandhidāyikaṃ sandhāyāha. Tattha vipaccatīti pavattivipākadāyikaṃ.
ഏകേകന്തി ‘‘തത്ഥ കതമാ സമ്മാദിട്ഠീ’’തിആദിനാ ഏകേകം അങ്ഗം പുച്ഛിത്വാ. തസ്സ തസ്സേവാതി ഏകേകഅങ്ഗസ്സേവ, ന അങ്ഗസമുദായസ്സ. സഹ പന പുച്ഛിത്വാതി ‘‘തത്ഥ കതമോ പഞ്ചങ്ഗികോ മഗ്ഗോ’’തി പുച്ഛിത്വാ. ഏകതോ വിസ്സജ്ജനപടിനിദ്ദേസത്താതി യദിപി ‘‘തത്ഥ കതമാ സമ്മാദിട്ഠി? യാ പഞ്ഞാ’’തിആദിനാ (വിഭ॰ ൪൯൫) വിസ്സജ്ജനം കതം, ‘‘തത്ഥ കതമോ പഞ്ചങ്ഗികോ മഗ്ഗോ’’തി (വിഭ॰ ൪൯൪) പന ഏകതോ കതായ പുച്ഛായ വിസ്സജ്ജനവസേന പടിനിദ്ദേസഭാവതോ ന പാടിയേക്കം പുച്ഛാവിസ്സജ്ജനം നാമ ഹോതി. കസ്മാ പനേത്ഥ പഞ്ചങ്ഗികവാരേ ഏവ പാടിയേക്കം പുച്ഛാവിസ്സജ്ജനം കതം, ന അട്ഠങ്ഗികവാരേതി ചോദനം സന്ധായാഹ ‘‘തത്ഥാ’’തിആദി. ഏകേകമുഖായാതി സമ്മാദിട്ഠിആദിമുഖായ. തേന വുത്തം ‘‘അരിയം വോ, ഭിക്ഖവേ, സമ്മാദിട്ഠിം ദേസേസ്സാമി സഉപനിസം സപരിക്ഖാര’’ന്തിആദി (സം॰ നി॰ ൫.൨൮). പുബ്ബസുദ്ധിയാ സിജ്ഝന്തി. തഥാ ഹി വുത്തം ‘‘പുബ്ബേവ ഖോ പനസ്സ കായകമ്മം വചീകമ്മം ആജീവോ സുപരിസുദ്ധോ ഹോതീ’’തി (മ॰ നി॰ ൩.൪൩൧), തസ്മാ സമ്മാവാചാദിമുഖാ ഭാവനാ നത്ഥീതി അധിപ്പായോ. തേനാഹ ‘‘ന മഗ്ഗസ്സ ഉപചാരേനാ’’തി.
Ekekanti ‘‘tattha katamā sammādiṭṭhī’’tiādinā ekekaṃ aṅgaṃ pucchitvā. Tassa tassevāti ekekaaṅgasseva, na aṅgasamudāyassa. Saha pana pucchitvāti ‘‘tattha katamo pañcaṅgiko maggo’’ti pucchitvā. Ekato vissajjanapaṭiniddesattāti yadipi ‘‘tattha katamā sammādiṭṭhi? Yā paññā’’tiādinā (vibha. 495) vissajjanaṃ kataṃ, ‘‘tattha katamo pañcaṅgiko maggo’’ti (vibha. 494) pana ekato katāya pucchāya vissajjanavasena paṭiniddesabhāvato na pāṭiyekkaṃ pucchāvissajjanaṃ nāma hoti. Kasmā panettha pañcaṅgikavāre eva pāṭiyekkaṃ pucchāvissajjanaṃ kataṃ, na aṭṭhaṅgikavāreti codanaṃ sandhāyāha ‘‘tatthā’’tiādi. Ekekamukhāyāti sammādiṭṭhiādimukhāya. Tena vuttaṃ ‘‘ariyaṃ vo, bhikkhave, sammādiṭṭhiṃ desessāmi saupanisaṃ saparikkhāra’’ntiādi (saṃ. ni. 5.28). Pubbasuddhiyā sijjhanti. Tathā hi vuttaṃ ‘‘pubbeva kho panassa kāyakammaṃ vacīkammaṃ ājīvo suparisuddho hotī’’ti (ma. ni. 3.431), tasmā sammāvācādimukhā bhāvanā natthīti adhippāyo. Tenāha ‘‘na maggassa upacārenā’’ti.
അഭിധമ്മഭാജനീയവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
മഗ്ഗങ്ഗവിഭങ്ഗവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Maggaṅgavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / വിഭങ്ഗപാളി • Vibhaṅgapāḷi / ൧൧. മഗ്ഗങ്ഗവിഭങ്ഗോ • 11. Maggaṅgavibhaṅgo
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / അഭിധമ്മപിടക (അട്ഠകഥാ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / സമ്മോഹവിനോദനീ-അട്ഠകഥാ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā / ൨. അഭിധമ്മഭാജനീയവണ്ണനാ • 2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / വിഭങ്ഗ-മൂലടീകാ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ൧൧. മഗ്ഗങ്ഗവിഭങ്ഗോ • 11. Maggaṅgavibhaṅgo