| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
๑๘. มคฺคปจฺจยนิเทฺทสวณฺณนา
18. Maggapaccayaniddesavaṇṇanā
๑๘. ทุวิธมฺปิ สงฺกปฺปนฺติ สมฺมาสงฺกโปฺป มิจฺฉาสงฺกโปฺปติ จ เอวํ อนวชฺชสาวชฺชเภเทน ทุวิธมฺปิฯ วีริยํ สมาธินฺติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ สงฺคณฺหิตฺวา วิตกฺกาทิภาวสามเญฺญน สห คเหตฺวา, เอเกกเมว กตฺวา คเหตฺวาติ อโตฺถฯ เตหิ มิจฺฉาวาจากมฺมนฺตาชีเวหิฯ อิธาติ อิมสฺมิํ มคฺคปจฺจยนิเทฺทเส ลพฺภมานานิ จ มคฺคปจฺจยภาวโต, จ-สเทฺทน อลพฺภมานานิ จ มคฺคปจฺจยตฺตาภาวาฯ ยทิ เอวํ กสฺมา วุตฺตานีติ อาห ‘‘มคฺคงฺควจนสามเญฺญนา’’ติฯ เอวํ ปริยายนิเทฺทโส อิธ กิมตฺถิโยติ โจทนํ สนฺธายาห ‘‘เอวญฺหิ สุตฺตโวหาโรปิ ทสฺสิโต โหตี’’ติฯ เอวํ ปน ทเสฺสเนฺตนาติ ปรมตฺถโต อมคฺคงฺคานิปิ สุเตฺต มคฺคงฺคโวหารสิทฺธิยา อิธ มคฺคเงฺคหิ สห ทเสฺสเนฺตนฯ อุทฺธริตฺวาติ ปทุทฺธารํ กตฺวาฯ อิทานิ มิจฺฉาวาจาทีหิ สทฺธิํ ทฺวาทสงฺคานิ น ทเสฺสตพฺพานิ, กสฺมาติ เจติ อาห ‘‘น หิ ปาฬิยํ…เป.… วตฺตโพฺพ’’ติฯ ตปฺปฎิปกฺขภาวโตเยว มิจฺฉามคฺคงฺคานิ, น มิจฺฉาทิฎฺฐิอาทโย วิย สภาวโตติ อธิปฺปาโยฯ
18. Duvidhampi saṅkappanti sammāsaṅkappo micchāsaṅkappoti ca evaṃ anavajjasāvajjabhedena duvidhampi. Vīriyaṃ samādhinti etthāpi eseva nayo. Saṅgaṇhitvā vitakkādibhāvasāmaññena saha gahetvā, ekekameva katvā gahetvāti attho. Tehi micchāvācākammantājīvehi. Idhāti imasmiṃ maggapaccayaniddese labbhamānāni ca maggapaccayabhāvato, ca-saddena alabbhamānāni ca maggapaccayattābhāvā. Yadi evaṃ kasmā vuttānīti āha ‘‘maggaṅgavacanasāmaññenā’’ti. Evaṃ pariyāyaniddeso idha kimatthiyoti codanaṃ sandhāyāha ‘‘evañhi suttavohāropi dassito hotī’’ti. Evaṃ pana dassentenāti paramatthato amaggaṅgānipi sutte maggaṅgavohārasiddhiyā idha maggaṅgehi saha dassentena. Uddharitvāti paduddhāraṃ katvā. Idāni micchāvācādīhi saddhiṃ dvādasaṅgāni na dassetabbāni, kasmāti ceti āha ‘‘na hi pāḷiyaṃ…pe… vattabbo’’ti. Tappaṭipakkhabhāvatoyeva micchāmaggaṅgāni, na micchādiṭṭhiādayo viya sabhāvatoti adhippāyo.
ปริยายนิปฺปริยายมคฺคงฺคทสฺสนเตฺถปิ อตฺถวจเน เอวํ น วตฺตพฺพเมวาติ ทเสฺสโนฺต ‘‘ปริยาย…เป.… อธิกรณานี’’ติ อาหฯ ตสฺสโตฺถ – ยถา ‘‘อญฺญภาคิยสฺส อธิกรณสฺสา’’ติ เอตฺถ ปาฬิคตอธิกรณสทฺทปติรูปโก อโญฺญ อธิกรณสโทฺท ปาฬิคตตทญฺญสาธารณตาย อุภยปทโตฺถ อุทฺธโฎ ‘‘อธิกรณํ นาม จตฺตาริ อธิกรณานี’’ติ, เอวมิธาปิ นิปฺปริยายํ อิตรญฺจ มคฺคงฺคํ ทเสฺสตุกาเมน ปาฬิคตตทญฺญสาธารโณ มคฺคงฺคสโทฺท อุทฺธริตโพฺพ สิยา, ตถา น กตนฺติฯ ตสฺมาติ ยสฺมา ปาฬิคโตเยว มคฺคงฺคสโทฺท อุทฺธโฎ, น ตทญฺญสาธารโณ, น จ อตฺถุทฺธารมุเขน อธิเปฺปตโตฺถ นิยมิโต, ตสฺมาฯ เตสูติ อเหตุกจิตฺตุปฺปาเทสุฯ ‘‘สมฺมาทิฎฺฐิ…เป.… สมาธโย’’ติ เอตฺถ สงฺกปฺปวายามสมาธโย สมฺมามิจฺฉาสเทฺทหิ วิเสเสตฺวา วุตฺตาติ อาห ‘‘สมฺมาทิฎฺฐิอาทโย ยถาวุตฺตา สนฺตี’’ติฯ สงฺกปฺปวายามสมาธิปฺปตฺตา ปน ตตฺถ เกจิ สนฺติเยวาติฯ อถ วา สมฺมาทิฎฺฐิอาทโยติ วุตฺตปฺปกาเร สมฺมาทิฎฺฐิอาทิเก อนวเสเส สนฺธาย วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘ยถาวุตฺตา’’ติฯ อุปฺปตฺติฎฺฐานนิยมนตฺถตฺตา น วิเสสนตฺถตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ
Pariyāyanippariyāyamaggaṅgadassanatthepi atthavacane evaṃ na vattabbamevāti dassento ‘‘pariyāya…pe… adhikaraṇānī’’ti āha. Tassattho – yathā ‘‘aññabhāgiyassa adhikaraṇassā’’ti ettha pāḷigataadhikaraṇasaddapatirūpako añño adhikaraṇasaddo pāḷigatatadaññasādhāraṇatāya ubhayapadattho uddhaṭo ‘‘adhikaraṇaṃ nāma cattāri adhikaraṇānī’’ti, evamidhāpi nippariyāyaṃ itarañca maggaṅgaṃ dassetukāmena pāḷigatatadaññasādhāraṇo maggaṅgasaddo uddharitabbo siyā, tathā na katanti. Tasmāti yasmā pāḷigatoyeva maggaṅgasaddo uddhaṭo, na tadaññasādhāraṇo, na ca atthuddhāramukhena adhippetattho niyamito, tasmā. Tesūti ahetukacittuppādesu. ‘‘Sammādiṭṭhi…pe… samādhayo’’ti ettha saṅkappavāyāmasamādhayo sammāmicchāsaddehi visesetvā vuttāti āha ‘‘sammādiṭṭhiādayo yathāvuttā santī’’ti. Saṅkappavāyāmasamādhippattā pana tattha keci santiyevāti. Atha vā sammādiṭṭhiādayoti vuttappakāre sammādiṭṭhiādike anavasese sandhāya vuttaṃ. Tenāha ‘‘yathāvuttā’’ti. Uppattiṭṭhānaniyamanatthattā na visesanatthattāti adhippāyo.
มคฺคปจฺจยนิเทฺทสวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Maggapaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / ปฎฺฐานปาฬิ • Paṭṭhānapāḷi / (๒) ปจฺจยนิเทฺทโส • (2) Paccayaniddeso
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ๑๘. มคฺคปจฺจยนิเทฺทสวณฺณนา • 18. Maggapaccayaniddesavaṇṇanā
