| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-មូលដីកា • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
១៨. មគ្គបច្ចយនិទ្ទេសវណ្ណនា
18. Maggapaccayaniddesavaṇṇanā
១៨. បញ្ញា វិតក្កោ សម្មាវាចាកម្មន្តាជីវា វីរិយំ សតិ សមាធិ មិច្ឆាទិដ្ឋិ មិច្ឆាវាចាកម្មន្តាជីវាតិ ឥមានិ ទ្វាទសង្គានីតិ ឯត្ថ ទុវិធម្បិ សង្កប្បំ វីរិយំ សមាធិញ្ច វិតក្កវីរិយសមាធិវចនេហិ សង្គណ្ហិត្វា ‘‘អយមេវ ខោ, អាវុសោ, អដ្ឋង្គិកោ មិច្ឆាមគ្គោ អព្រហ្មចរិយំ។ សេយ្យថិទំ – មិច្ឆាទិដ្ឋិ…បេ.… មិច្ឆាសមាធី’’តិអាទីហិ (សំ. និ. ៥.១៨) សុត្តវចនេហិ មិច្ឆាវាចាកម្មន្តាជីវេសុបិ មគ្គង្គវោហារសិទ្ធិតោ តេហិ សហ ទ្វាទសង្គានិ ឥធ លព្ភមានានិ ច អលព្ភមានានិ ច មគ្គង្គវចនសាមញ្ញេន សង្គណ្ហិត្វា វុត្តានិ។ ឯវញ្ហិ សុត្តន្តវោហារោបិ ទស្សិតោ ហោតិ, ឯវំ បន ទស្សេន្តេន ‘‘មគ្គបច្ចយនិទ្ទេសេ មគ្គង្គានី’’តិ ឯវំ ឧទ្ធរិត្វា តស្ស បាឋគតស្ស មគ្គង្គសទ្ទស្ស អត្ថភាវេន ឥមានិ ទ្វាទសង្គានិ ន ទស្សេតព្ពានិ។ ន ហិ បាឡិយំ មគ្គង្គសទ្ទស្ស មិច្ឆាវាចាកម្មន្តាជីវោតិ អត្ថោ វត្តព្ពោ។ តេហិ សម្មាវាចាទីហិ បដិបក្ខា ចេតនាធម្មា តប្បដិបក្ខភាវតោយេវ ‘‘មិច្ឆាមគ្គង្គានី’’តិ សុត្តេ វុត្តានិ, ន បន មគ្គបច្ចយភាវេន។ មគ្គង្គានិ មគ្គបច្ចយភូតានិ ច ឥធ បាឡិយំ ‘‘មគ្គង្គានី’’តិ វុត្តានិ, ន ច អញ្ញំ ឧទ្ធរិត្វា អញ្ញស្ស អត្ថោ វត្តព្ពោ។ បរិយាយនិប្បរិយាយមគ្គង្គទស្សនត្ថំ បន ឥច្ឆន្តេន បាឡិគតមគ្គង្គសទ្ទបតិរូបកោ អញ្ញោ មគ្គង្គសទ្ទោ ឧភយបទត្ថោ ឧទ្ធរិតព្ពោ យថា ‘‘អធិករណំ នាម ចត្តារិ អធិករណានី’’តិ (បារា. ៣៨៦, ៤០៥)។ ឥធ បន ‘‘មគ្គបច្ចយនិទ្ទេសេ មគ្គង្គានី’’តិ បាឡិគតោយេវ មគ្គង្គសទ្ទោ ឧទ្ធដោ, ន ច អត្ថុទ្ធរណវសេន ទស្សេត្វា អធិប្បេតត្ថនិយមនំ កតំ, តស្មា បាឡិយំ មគ្គង្គសទ្ទស្ស មិច្ឆាវាចាទីនំ អត្ថភាវោ មា ហោតូតិ ‘‘សម្មាទិដ្ឋិសង្កប្បវាចាកម្មន្តាជីវវាយាមសតិសមាធិមិច្ឆាទិដ្ឋិសង្កប្បវាយាមសមាធយោតិ ឥមានិ ទ្វាទសង្គានី’’តិ បឋន្តិ។ ននុ ឯវំ ‘‘អហេតុកចិត្តុប្បាទវជ្ជេសូ’’តិ ន វត្តព្ពំ។ ន ហិ តេសុ សម្មាទិដ្ឋិអាទយោ យថាវុត្តា សន្តិ, យេ វជ្ជេតព្ពា សិយុន្តិ? ន, ឧប្បត្តិដ្ឋាននិយមនត្ថត្តា។ អហេតុកចិត្តុប្បាទវជ្ជេស្វេវ ឯតានិ ឧប្បជ្ជន្តិ, នាហេតុកចិត្តុប្បាទេសុ។ តត្ថុប្បន្នានិ ទ្វាទសង្គានីតិ អយញ្ហេត្ថ អត្ថោ។
18. Paññāvitakko sammāvācākammantājīvā vīriyaṃ sati samādhi micchādiṭṭhi micchāvācākammantājīvāti imāni dvādasaṅgānīti ettha duvidhampi saṅkappaṃ vīriyaṃ samādhiñca vitakkavīriyasamādhivacanehi saṅgaṇhitvā ‘‘ayameva kho, āvuso, aṭṭhaṅgiko micchāmaggo abrahmacariyaṃ. Seyyathidaṃ – micchādiṭṭhi…pe… micchāsamādhī’’tiādīhi (saṃ. ni. 5.18) suttavacanehi micchāvācākammantājīvesupi maggaṅgavohārasiddhito tehi saha dvādasaṅgāni idha labbhamānāni ca alabbhamānāni ca maggaṅgavacanasāmaññena saṅgaṇhitvā vuttāni. Evañhi suttantavohāropi dassito hoti, evaṃ pana dassentena ‘‘maggapaccayaniddese maggaṅgānī’’ti evaṃ uddharitvā tassa pāṭhagatassa maggaṅgasaddassa atthabhāvena imāni dvādasaṅgāni na dassetabbāni. Na hi pāḷiyaṃ maggaṅgasaddassa micchāvācākammantājīvoti attho vattabbo. Tehi sammāvācādīhi paṭipakkhā cetanādhammā tappaṭipakkhabhāvatoyeva ‘‘micchāmaggaṅgānī’’ti sutte vuttāni, na pana maggapaccayabhāvena. Maggaṅgāni maggapaccayabhūtāni ca idha pāḷiyaṃ ‘‘maggaṅgānī’’ti vuttāni, na ca aññaṃ uddharitvā aññassa attho vattabbo. Pariyāyanippariyāyamaggaṅgadassanatthaṃ pana icchantena pāḷigatamaggaṅgasaddapatirūpako añño maggaṅgasaddo ubhayapadattho uddharitabbo yathā ‘‘adhikaraṇaṃ nāma cattāri adhikaraṇānī’’ti (pārā. 386, 405). Idha pana ‘‘maggapaccayaniddese maggaṅgānī’’ti pāḷigatoyeva maggaṅgasaddo uddhaṭo, na ca atthuddharaṇavasena dassetvā adhippetatthaniyamanaṃ kataṃ, tasmā pāḷiyaṃ maggaṅgasaddassa micchāvācādīnaṃ atthabhāvo mā hotūti ‘‘sammādiṭṭhisaṅkappavācākammantājīvavāyāmasatisamādhimicchādiṭṭhisaṅkappavāyāmasamādhayoti imāni dvādasaṅgānī’’ti paṭhanti. Nanu evaṃ ‘‘ahetukacittuppādavajjesū’’ti na vattabbaṃ. Na hi tesu sammādiṭṭhiādayo yathāvuttā santi, ye vajjetabbā siyunti? Na, uppattiṭṭhānaniyamanatthattā. Ahetukacittuppādavajjesveva etāni uppajjanti, nāhetukacittuppādesu. Tatthuppannāni dvādasaṅgānīti ayañhettha attho.
មគ្គបច្ចយនិទ្ទេសវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Maggapaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / បដ្ឋានបាឡិ • Paṭṭhānapāḷi / (២) បច្ចយនិទ្ទេសោ • (2) Paccayaniddeso
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / បញ្ចបករណ-អនុដីកា • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ១៨. មគ្គបច្ចយនិទ្ទេសវណ្ណនា • 18. Maggapaccayaniddesavaṇṇanā
