| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
18. මග්‌ගපච්‌චයනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
18. Maggapaccayaniddesavaṇṇanā
18. පඤ්‌ඤා විතක්‌කො සම්‌මාවාචාකම්‌මන්‌තාජීවා වීරියං සති සමාධි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාවාචාකම්‌මන්‌තාජීවාති ඉමානි ද්‌වාදසඞ්‌ගානීති එත්‌ථ දුවිධම්‌පි සඞ්‌කප්‌පං වීරියං සමාධිඤ්‌ච විතක්‌කවීරියසමාධිවචනෙහි සඞ්‌ගණ්‌හිත්‌වා ‘‘අයමෙව ඛො, ආවුසො, අට්‌ඨඞ්‌ගිකො මිච්‌ඡාමග්‌ගො අබ්‍රහ්‌මචරියං. සෙය්‍යථිදං – මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි…පෙ.… මිච්‌ඡාසමාධී’’තිආදීහි (සං. නි. 5.18) සුත්‌තවචනෙහි මිච්‌ඡාවාචාකම්‌මන්‌තාජීවෙසුපි මග්‌ගඞ්‌ගවොහාරසිද්‌ධිතො තෙහි සහ ද්‌වාදසඞ්‌ගානි ඉධ ලබ්‌භමානානි ච අලබ්‌භමානානි ච මග්‌ගඞ්‌ගවචනසාමඤ්‌ඤෙන සඞ්‌ගණ්‌හිත්‌වා වුත්‌තානි. එවඤ්‌හි සුත්‌තන්‌තවොහාරොපි දස්‌සිතො හොති, එවං පන දස්‌සෙන්‌තෙන ‘‘මග්‌ගපච්‌චයනිද්‌දෙසෙ මග්‌ගඞ්‌ගානී’’ති එවං උද්‌ධරිත්‌වා තස්‌ස පාඨගතස්‌ස මග්‌ගඞ්‌ගසද්‌දස්‌ස අත්‌ථභාවෙන ඉමානි ද්‌වාදසඞ්‌ගානි න දස්‌සෙතබ්‌බානි. න හි පාළියං මග්‌ගඞ්‌ගසද්‌දස්‌ස මිච්‌ඡාවාචාකම්‌මන්‌තාජීවොති අත්‌ථො වත්‌තබ්‌බො. තෙහි සම්‌මාවාචාදීහි පටිපක්‌ඛා චෙතනාධම්‌මා තප්‌පටිපක්‌ඛභාවතොයෙව ‘‘මිච්‌ඡාමග්‌ගඞ්‌ගානී’’ති සුත්‌තෙ වුත්‌තානි, න පන මග්‌ගපච්‌චයභාවෙන. මග්‌ගඞ්‌ගානි මග්‌ගපච්‌චයභූතානි ච ඉධ පාළියං ‘‘මග්‌ගඞ්‌ගානී’’ති වුත්‌තානි, න ච අඤ්‌ඤං උද්‌ධරිත්‌වා අඤ්‌ඤස්‌ස අත්‌ථො වත්‌තබ්‌බො. පරියායනිප්‌පරියායමග්‌ගඞ්‌ගදස්‌සනත්‌ථං පන ඉච්‌ඡන්‌තෙන පාළිගතමග්‌ගඞ්‌ගසද්‌දපතිරූපකො අඤ්‌ඤො මග්‌ගඞ්‌ගසද්‌දො උභයපදත්‌ථො උද්‌ධරිතබ්‌බො යථා ‘‘අධිකරණං නාම චත්‌තාරි අධිකරණානී’’ති (පාරා. 386, 405). ඉධ පන ‘‘මග්‌ගපච්‌චයනිද්‌දෙසෙ මග්‌ගඞ්‌ගානී’’ති පාළිගතොයෙව මග්‌ගඞ්‌ගසද්‌දො උද්‌ධටො, න ච අත්‌ථුද්‌ධරණවසෙන දස්‌සෙත්‌වා අධිප්‌පෙතත්‌ථනියමනං කතං, තස්‌මා පාළියං මග්‌ගඞ්‌ගසද්‌දස්‌ස මිච්‌ඡාවාචාදීනං අත්‌ථභාවො මා හොතූති ‘‘සම්‌මාදිට්‌ඨිසඞ්‌කප්‌පවාචාකම්‌මන්‌තාජීවවායාමසතිසමාධිමිච්‌ඡාදිට්‌ඨිසඞ්‌කප්‌පවායාමසමාධයොති ඉමානි ද්‌වාදසඞ්‌ගානී’’ති පඨන්‌ති. නනු එවං ‘‘අහෙතුකචිත්‌තුප්‌පාදවජ්‌ජෙසූ’’ති න වත්‌තබ්‌බං. න හි තෙසු සම්‌මාදිට්‌ඨිආදයො යථාවුත්‌තා සන්‌ති, යෙ වජ්‌ජෙතබ්‌බා සියුන්‌ති? න, උප්‌පත්‌තිට්‌ඨානනියමනත්‌ථත්‌තා. අහෙතුකචිත්‌තුප්‌පාදවජ්‌ජෙස්‌වෙව එතානි උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, නාහෙතුකචිත්‌තුප්‌පාදෙසු. තත්‌ථුප්‌පන්‌නානි ද්‌වාදසඞ්‌ගානීති අයඤ්‌හෙත්‌ථ අත්‌ථො.
18. Paññāvitakko sammāvācākammantājīvā vīriyaṃ sati samādhi micchādiṭṭhi micchāvācākammantājīvāti imāni dvādasaṅgānīti ettha duvidhampi saṅkappaṃ vīriyaṃ samādhiñca vitakkavīriyasamādhivacanehi saṅgaṇhitvā ‘‘ayameva kho, āvuso, aṭṭhaṅgiko micchāmaggo abrahmacariyaṃ. Seyyathidaṃ – micchādiṭṭhi…pe… micchāsamādhī’’tiādīhi (saṃ. ni. 5.18) suttavacanehi micchāvācākammantājīvesupi maggaṅgavohārasiddhito tehi saha dvādasaṅgāni idha labbhamānāni ca alabbhamānāni ca maggaṅgavacanasāmaññena saṅgaṇhitvā vuttāni. Evañhi suttantavohāropi dassito hoti, evaṃ pana dassentena ‘‘maggapaccayaniddese maggaṅgānī’’ti evaṃ uddharitvā tassa pāṭhagatassa maggaṅgasaddassa atthabhāvena imāni dvādasaṅgāni na dassetabbāni. Na hi pāḷiyaṃ maggaṅgasaddassa micchāvācākammantājīvoti attho vattabbo. Tehi sammāvācādīhi paṭipakkhā cetanādhammā tappaṭipakkhabhāvatoyeva ‘‘micchāmaggaṅgānī’’ti sutte vuttāni, na pana maggapaccayabhāvena. Maggaṅgāni maggapaccayabhūtāni ca idha pāḷiyaṃ ‘‘maggaṅgānī’’ti vuttāni, na ca aññaṃ uddharitvā aññassa attho vattabbo. Pariyāyanippariyāyamaggaṅgadassanatthaṃ pana icchantena pāḷigatamaggaṅgasaddapatirūpako añño maggaṅgasaddo ubhayapadattho uddharitabbo yathā ‘‘adhikaraṇaṃ nāma cattāri adhikaraṇānī’’ti (pārā. 386, 405). Idha pana ‘‘maggapaccayaniddese maggaṅgānī’’ti pāḷigatoyeva maggaṅgasaddo uddhaṭo, na ca atthuddharaṇavasena dassetvā adhippetatthaniyamanaṃ kataṃ, tasmā pāḷiyaṃ maggaṅgasaddassa micchāvācādīnaṃ atthabhāvo mā hotūti ‘‘sammādiṭṭhisaṅkappavācākammantājīvavāyāmasatisamādhimicchādiṭṭhisaṅkappavāyāmasamādhayoti imāni dvādasaṅgānī’’ti paṭhanti. Nanu evaṃ ‘‘ahetukacittuppādavajjesū’’ti na vattabbaṃ. Na hi tesu sammādiṭṭhiādayo yathāvuttā santi, ye vajjetabbā siyunti? Na, uppattiṭṭhānaniyamanatthattā. Ahetukacittuppādavajjesveva etāni uppajjanti, nāhetukacittuppādesu. Tatthuppannāni dvādasaṅgānīti ayañhettha attho.
මග්‌ගපච්‌චයනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Maggapaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / පට්‌ඨානපාළි • Paṭṭhānapāḷi / (2) පච්‌චයනිද්‌දෙසො • (2) Paccayaniddeso
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / 18. මග්‌ගපච්‌චයනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • 18. Maggapaccayaniddesavaṇṇanā
