| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
18. මග්‌ගපච්‌චයනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
18. Maggapaccayaniddesavaṇṇanā
18. දුවිධම්‌පි සඞ්‌කප්‌පන්‌ති සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො මිච්‌ඡාසඞ්‌කප්‌පොති ච එවං අනවජ්‌ජසාවජ්‌ජභෙදෙන දුවිධම්‌පි. වීරියං සමාධින්‌ති එත්‌ථාපි එසෙව නයො. සඞ්‌ගණ්‌හිත්‌වා විතක්‌කාදිභාවසාමඤ්‌ඤෙන සහ ගහෙත්‌වා, එකෙකමෙව කත්‌වා ගහෙත්‌වාති අත්‌ථො. තෙහි මිච්‌ඡාවාචාකම්‌මන්‌තාජීවෙහි. ඉධාති ඉමස්‌මිං මග්‌ගපච්‌චයනිද්‌දෙසෙ ලබ්‌භමානානි ච මග්‌ගපච්‌චයභාවතො, ච-සද්‌දෙන අලබ්‌භමානානි ච මග්‌ගපච්‌චයත්‌තාභාවා. යදි එවං කස්‌මා වුත්‌තානීති ආහ ‘‘මග්‌ගඞ්‌ගවචනසාමඤ්‌ඤෙනා’’ති. එවං පරියායනිද්‌දෙසො ඉධ කිමත්‌ථියොති චොදනං සන්‌ධායාහ ‘‘එවඤ්‌හි සුත්‌තවොහාරොපි දස්‌සිතො හොතී’’ති. එවං පන දස්‌සෙන්‌තෙනාති පරමත්‌ථතො අමග්‌ගඞ්‌ගානිපි සුත්‌තෙ මග්‌ගඞ්‌ගවොහාරසිද්‌ධියා ඉධ මග්‌ගඞ්‌ගෙහි සහ දස්‌සෙන්‌තෙන. උද්‌ධරිත්‌වාති පදුද්‌ධාරං කත්‌වා. ඉදානි මිච්‌ඡාවාචාදීහි සද්‌ධිං ද්‌වාදසඞ්‌ගානි න දස්‌සෙතබ්‌බානි, කස්‌මාති චෙති ආහ ‘‘න හි පාළියං…පෙ.… වත්‌තබ්‌බො’’ති. තප්‌පටිපක්‌ඛභාවතොයෙව මිච්‌ඡාමග්‌ගඞ්‌ගානි, න මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිආදයො විය සභාවතොති අධිප්‌පායො.
18. Duvidhampi saṅkappanti sammāsaṅkappo micchāsaṅkappoti ca evaṃ anavajjasāvajjabhedena duvidhampi. Vīriyaṃ samādhinti etthāpi eseva nayo. Saṅgaṇhitvā vitakkādibhāvasāmaññena saha gahetvā, ekekameva katvā gahetvāti attho. Tehi micchāvācākammantājīvehi. Idhāti imasmiṃ maggapaccayaniddese labbhamānāni ca maggapaccayabhāvato, ca-saddena alabbhamānāni ca maggapaccayattābhāvā. Yadi evaṃ kasmā vuttānīti āha ‘‘maggaṅgavacanasāmaññenā’’ti. Evaṃ pariyāyaniddeso idha kimatthiyoti codanaṃ sandhāyāha ‘‘evañhi suttavohāropi dassito hotī’’ti. Evaṃ pana dassentenāti paramatthato amaggaṅgānipi sutte maggaṅgavohārasiddhiyā idha maggaṅgehi saha dassentena. Uddharitvāti paduddhāraṃ katvā. Idāni micchāvācādīhi saddhiṃ dvādasaṅgāni na dassetabbāni, kasmāti ceti āha ‘‘na hi pāḷiyaṃ…pe… vattabbo’’ti. Tappaṭipakkhabhāvatoyeva micchāmaggaṅgāni, na micchādiṭṭhiādayo viya sabhāvatoti adhippāyo.
පරියායනිප්‌පරියායමග්‌ගඞ්‌ගදස්‌සනත්‌ථෙපි අත්‌ථවචනෙ එවං න වත්‌තබ්‌බමෙවාති දස්‌සෙන්‌තො ‘‘පරියාය…පෙ.… අධිකරණානී’’ති ආහ. තස්‌සත්‌ථො – යථා ‘‘අඤ්‌ඤභාගියස්‌ස අධිකරණස්‌සා’’ති එත්‌ථ පාළිගතඅධිකරණසද්‌දපතිරූපකො අඤ්‌ඤො අධිකරණසද්‌දො පාළිගතතදඤ්‌ඤසාධාරණතාය උභයපදත්‌ථො උද්‌ධටො ‘‘අධිකරණං නාම චත්‌තාරි අධිකරණානී’’ති, එවමිධාපි නිප්‌පරියායං ඉතරඤ්‌ච මග්‌ගඞ්‌ගං දස්‌සෙතුකාමෙන පාළිගතතදඤ්‌ඤසාධාරණො මග්‌ගඞ්‌ගසද්‌දො උද්‌ධරිතබ්‌බො සියා, තථා න කතන්‌ති. තස්‌මාති යස්‌මා පාළිගතොයෙව මග්‌ගඞ්‌ගසද්‌දො උද්‌ධටො, න තදඤ්‌ඤසාධාරණො, න ච අත්‌ථුද්‌ධාරමුඛෙන අධිප්‌පෙතත්‌ථො නියමිතො, තස්‌මා. තෙසූති අහෙතුකචිත්‌තුප්‌පාදෙසු. ‘‘සම්‌මාදිට්‌ඨි…පෙ.… සමාධයො’’ති එත්‌ථ සඞ්‌කප්‌පවායාමසමාධයො සම්‌මාමිච්‌ඡාසද්‌දෙහි විසෙසෙත්‌වා වුත්‌තාති ආහ ‘‘සම්‌මාදිට්‌ඨිආදයො යථාවුත්‌තා සන්‌තී’’ති. සඞ්‌කප්‌පවායාමසමාධිප්‌පත්‌තා පන තත්‌ථ කෙචි සන්‌තියෙවාති. අථ වා සම්‌මාදිට්‌ඨිආදයොති වුත්‌තප්‌පකාරෙ සම්‌මාදිට්‌ඨිආදිකෙ අනවසෙසෙ සන්‌ධාය වුත්‌තං. තෙනාහ ‘‘යථාවුත්‌තා’’ති. උප්‌පත්‌තිට්‌ඨානනියමනත්‌ථත්‌තා න විසෙසනත්‌ථත්‌තාති අධිප්‌පායො.
Pariyāyanippariyāyamaggaṅgadassanatthepi atthavacane evaṃ na vattabbamevāti dassento ‘‘pariyāya…pe… adhikaraṇānī’’ti āha. Tassattho – yathā ‘‘aññabhāgiyassa adhikaraṇassā’’ti ettha pāḷigataadhikaraṇasaddapatirūpako añño adhikaraṇasaddo pāḷigatatadaññasādhāraṇatāya ubhayapadattho uddhaṭo ‘‘adhikaraṇaṃ nāma cattāri adhikaraṇānī’’ti, evamidhāpi nippariyāyaṃ itarañca maggaṅgaṃ dassetukāmena pāḷigatatadaññasādhāraṇo maggaṅgasaddo uddharitabbo siyā, tathā na katanti. Tasmāti yasmā pāḷigatoyeva maggaṅgasaddo uddhaṭo, na tadaññasādhāraṇo, na ca atthuddhāramukhena adhippetattho niyamito, tasmā. Tesūti ahetukacittuppādesu. ‘‘Sammādiṭṭhi…pe… samādhayo’’ti ettha saṅkappavāyāmasamādhayo sammāmicchāsaddehi visesetvā vuttāti āha ‘‘sammādiṭṭhiādayo yathāvuttā santī’’ti. Saṅkappavāyāmasamādhippattā pana tattha keci santiyevāti. Atha vā sammādiṭṭhiādayoti vuttappakāre sammādiṭṭhiādike anavasese sandhāya vuttaṃ. Tenāha ‘‘yathāvuttā’’ti. Uppattiṭṭhānaniyamanatthattā na visesanatthattāti adhippāyo.
මග්‌ගපච්‌චයනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Maggapaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / පට්‌ඨානපාළි • Paṭṭhānapāḷi / (2) පච්‌චයනිද්‌දෙසො • (2) Paccayaniddeso
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 18. මග්‌ගපච්‌චයනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • 18. Maggapaccayaniddesavaṇṇanā
