Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
੧੮. ਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
18. Maggapaccayaniddesavaṇṇanā
੧੮. ਦੁવਿਧਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋਤਿ ਚ ਏવਂ ਅਨવਜ੍ਜਸਾવਜ੍ਜਭੇਦੇਨ ਦੁવਿਧਮ੍ਪਿ। વੀਰਿਯਂ ਸਮਾਧਿਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ વਿਤਕ੍ਕਾਦਿਭਾવਸਾਮਞ੍ਞੇਨ ਸਹ ਗਹੇਤ੍વਾ, ਏਕੇਕਮੇવ ਕਤ੍વਾ ਗਹੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਹਿ ਮਿਚ੍ਛਾવਾਚਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾਜੀવੇਹਿ। ਇਧਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਲਬ੍ਭਮਾਨਾਨਿ ਚ ਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ, ਚ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਅਲਬ੍ਭਮਾਨਾਨਿ ਚ ਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾਭਾવਾ। ਯਦਿ ਏવਂ ਕਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਾਨੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਮਗ੍ਗਙ੍ਗવਚਨਸਾਮਞ੍ਞੇਨਾ’’ਤਿ। ਏવਂ ਪਰਿਯਾਯਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਇਧ ਕਿਮਤ੍ਥਿਯੋਤਿ ਚੋਦਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਏવਞ੍ਹਿ ਸੁਤ੍ਤવੋਹਾਰੋਪਿ ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਏવਂ ਪਨ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੇਨਾਤਿ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਅਮਗ੍ਗਙ੍ਗਾਨਿਪਿ ਸੁਤ੍ਤੇ ਮਗ੍ਗਙ੍ਗવੋਹਾਰਸਿਦ੍ਧਿਯਾ ਇਧ ਮਗ੍ਗਙ੍ਗੇਹਿ ਸਹ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੇਨ। ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾਤਿ ਪਦੁਦ੍ਧਾਰਂ ਕਤ੍વਾ। ਇਦਾਨਿ ਮਿਚ੍ਛਾવਾਚਾਦੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦ੍વਾਦਸਙ੍ਗਾਨਿ ਨ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾਨਿ, ਕਸ੍ਮਾਤਿ ਚੇਤਿ ਆਹ ‘‘ਨ ਹਿ ਪਾਲ਼ਿਯਂ…ਪੇ॰… વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ। ਤਪ੍ਪਟਿਪਕ੍ਖਭਾવਤੋਯੇવ ਮਿਚ੍ਛਾਮਗ੍ਗਙ੍ਗਾਨਿ, ਨ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਆਦਯੋ વਿਯ ਸਭਾવਤੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
18. Duvidhampi saṅkappanti sammāsaṅkappo micchāsaṅkappoti ca evaṃ anavajjasāvajjabhedena duvidhampi. Vīriyaṃ samādhinti etthāpi eseva nayo. Saṅgaṇhitvā vitakkādibhāvasāmaññena saha gahetvā, ekekameva katvā gahetvāti attho. Tehi micchāvācākammantājīvehi. Idhāti imasmiṃ maggapaccayaniddese labbhamānāni ca maggapaccayabhāvato, ca-saddena alabbhamānāni ca maggapaccayattābhāvā. Yadi evaṃ kasmā vuttānīti āha ‘‘maggaṅgavacanasāmaññenā’’ti. Evaṃ pariyāyaniddeso idha kimatthiyoti codanaṃ sandhāyāha ‘‘evañhi suttavohāropi dassito hotī’’ti. Evaṃ pana dassentenāti paramatthato amaggaṅgānipi sutte maggaṅgavohārasiddhiyā idha maggaṅgehi saha dassentena. Uddharitvāti paduddhāraṃ katvā. Idāni micchāvācādīhi saddhiṃ dvādasaṅgāni na dassetabbāni, kasmāti ceti āha ‘‘na hi pāḷiyaṃ…pe… vattabbo’’ti. Tappaṭipakkhabhāvatoyeva micchāmaggaṅgāni, na micchādiṭṭhiādayo viya sabhāvatoti adhippāyo.
ਪਰਿਯਾਯਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਮਗ੍ਗਙ੍ਗਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥੇਪਿ ਅਤ੍ਥવਚਨੇ ਏવਂ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਪਰਿਯਾਯ…ਪੇ॰… ਅਧਿਕਰਣਾਨੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯਥਾ ‘‘ਅਞ੍ਞਭਾਗਿਯਸ੍ਸ ਅਧਿਕਰਣਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਗਤਅਧਿਕਰਣਸਦ੍ਦਪਤਿਰੂਪਕੋ ਅਞ੍ਞੋ ਅਧਿਕਰਣਸਦ੍ਦੋ ਪਾਲ਼ਿਗਤਤਦਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣਤਾਯ ਉਭਯਪਦਤ੍ਥੋ ਉਦ੍ਧਟੋ ‘‘ਅਧਿਕਰਣਂ ਨਾਮ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਧਿਕਰਣਾਨੀ’’ਤਿ, ਏવਮਿਧਾਪਿ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਂ ਇਤਰਞ੍ਚ ਮਗ੍ਗਙ੍ਗਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਕਾਮੇਨ ਪਾਲ਼ਿਗਤਤਦਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣੋ ਮਗ੍ਗਙ੍ਗਸਦ੍ਦੋ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬੋ ਸਿਯਾ, ਤਥਾ ਨ ਕਤਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਪਾਲ਼ਿਗਤੋਯੇવ ਮਗ੍ਗਙ੍ਗਸਦ੍ਦੋ ਉਦ੍ਧਟੋ, ਨ ਤਦਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣੋ, ਨ ਚ ਅਤ੍ਥੁਦ੍ਧਾਰਮੁਖੇਨ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਥੋ ਨਿਯਮਿਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ। ਤੇਸੂਤਿ ਅਹੇਤੁਕਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੇਸੁ। ‘‘ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ…ਪੇ॰… ਸਮਾਧਯੋ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪવਾਯਾਮਸਮਾਧਯੋ ਸਮ੍ਮਾਮਿਚ੍ਛਾਸਦ੍ਦੇਹਿ વਿਸੇਸੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਆਦਯੋ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾ ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਸਙ੍ਕਪ੍ਪવਾਯਾਮਸਮਾਧਿਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਪਨ ਤਤ੍ਥ ਕੇਚਿ ਸਨ੍ਤਿਯੇવਾਤਿ। ਅਥ વਾ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਆਦਯੋਤਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਆਦਿਕੇ ਅਨવਸੇਸੇ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਨਿਯਮਨਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਨ વਿਸੇਸਨਤ੍ਥਤ੍ਤਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Pariyāyanippariyāyamaggaṅgadassanatthepi atthavacane evaṃ na vattabbamevāti dassento ‘‘pariyāya…pe… adhikaraṇānī’’ti āha. Tassattho – yathā ‘‘aññabhāgiyassa adhikaraṇassā’’ti ettha pāḷigataadhikaraṇasaddapatirūpako añño adhikaraṇasaddo pāḷigatatadaññasādhāraṇatāya ubhayapadattho uddhaṭo ‘‘adhikaraṇaṃ nāma cattāri adhikaraṇānī’’ti, evamidhāpi nippariyāyaṃ itarañca maggaṅgaṃ dassetukāmena pāḷigatatadaññasādhāraṇo maggaṅgasaddo uddharitabbo siyā, tathā na katanti. Tasmāti yasmā pāḷigatoyeva maggaṅgasaddo uddhaṭo, na tadaññasādhāraṇo, na ca atthuddhāramukhena adhippetattho niyamito, tasmā. Tesūti ahetukacittuppādesu. ‘‘Sammādiṭṭhi…pe… samādhayo’’ti ettha saṅkappavāyāmasamādhayo sammāmicchāsaddehi visesetvā vuttāti āha ‘‘sammādiṭṭhiādayo yathāvuttā santī’’ti. Saṅkappavāyāmasamādhippattā pana tattha keci santiyevāti. Atha vā sammādiṭṭhiādayoti vuttappakāre sammādiṭṭhiādike anavasese sandhāya vuttaṃ. Tenāha ‘‘yathāvuttā’’ti. Uppattiṭṭhānaniyamanatthattā na visesanatthattāti adhippāyo.
ਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Maggapaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਪਟ੍ਠਾਨਪਾਲ਼ਿ • Paṭṭhānapāḷi / (੨) ਪਚ੍ਚਯਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • (2) Paccayaniddeso
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ੧੮. ਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ • 18. Maggapaccayaniddesavaṇṇanā