| Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Majjhima Nikāya, English translation |
Show IAST transliterationමජ්ඣිම නිකාය 83
The Middle-Length Suttas Collection 83
මඝදේවසුත්ත
About King Makhādeva
ඒවං මේ සුතං—ඒකං සමයං භගවා මිථිලායං විහරති මඝදේවඅම්බවනේ. අථ ඛෝ භගවා අඤ්ඤතරස්මිං පදේසේ සිතං පාත්වාකාසි.
So I have heard. At one time the Buddha was staying near Mithilā in the Makhādeva Mango Grove. Then the Buddha smiled at a certain spot.
අථ ඛෝ ආයස්මතෝ ආනන්දස්ස ඒතදහෝසි: “කෝ නු ඛෝ හේතු, කෝ පච්චයෝ භගවතෝ සිතස්ස පාතුකම්මාය? න අකාරණේන තථාගතා සිතං පාතුකරෝන්තී”ති.
Then Venerable Ānanda thought, “What is the cause, what is the reason why the Buddha smiled? Realized Ones do not smile for no reason.”
අථ ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ ඒකංසං චීවරං කත්වා යේන භගවා තේනඤ්ජලිං පණාමේත්වා භගවන්තං ඒතදවෝච: “කෝ නු ඛෝ, භන්තේ, හේතු, කෝ පච්චයෝ භගවතෝ සිතස්ස පාතුකම්මාය? න අකාරණේන තථාගතා සිතං පාතුකරෝන්තී”ති.
So Ānanda arranged his robe over one shoulder, raised his joined palms toward the Buddha, and said, “What is the cause, what is the reason why the Buddha smiled? Realized Ones do not smile for no reason.”
“භූතපුබ්බං, ආනන්ද, ඉමිස්සායේව මිථිලායං රාජා අහෝසි මඝදේවෝ නාම ධම්මිකෝ ධම්මරාජා ධම්මේ ඨිතෝ මහාරාජා; ධම්මං චරති බ්‍රාහ්මණගහපතිකේසු නේගමේසු චේව ජානපදේසු ච; උපෝසථඤ්ච උපවසති චාතුද්දසිං පඤ්චදසිං අට්ඨමිඤ්ච පක්ඛස්ස.
“Once upon a time, Ānanda, right here in Mithilā there was a just and principled king named Makhādeva, a great king who stood by his duty. He justly treated brahmins and householders, and people of town and country. And he observed the Uposatha day on the fourteenth, fifteenth, and eighth of the fortnight.
අථ ඛෝ, ආනන්ද, රාජා මඝදේවෝ බහූනං වස්සානං බහූනං වස්සසතානං බහූනං වස්සසහස්සානං අච්චයේන කප්පකං ආමන්තේසි: ‘යදා මේ, සම්ම කප්පක, පස්සේය්‍යාසි සිරස්මිං පලිතානි ජාතානි, අථ මේ ආරෝචේය්‍යාසී(අ)ති.
Then, after many years, many hundred years, many thousand years had passed, King Makhādeva addressed his barber, ‘My dear barber, when you see grey hairs growing on my head, please tell me.’
‘ඒවං, දේවා(අ)ති ඛෝ, ආනන්ද, කප්පකෝ රඤ්ඤෝ මඝදේවස්ස පච්චස්සෝසි.
‘Yes, Your Majesty,’ replied the barber.
අද්දසා ඛෝ, ආනන්ද, කප්පකෝ බහූනං වස්සානං බහූනං වස්සසතානං බහූනං වස්සසහස්සානං අච්චයේන රඤ්ඤෝ මඝදේවස්ස සිරස්මිං පලිතානි ජාතානි. දිස්වාන රාජානං මඝදේවං ඒතදවෝච: ‘පාතුභූතා ඛෝ දේවස්ස දේවදූතා, දිස්සන්ති සිරස්මිං පලිතානි ජාතානී(අ)ති.
When many thousands of years had passed, the barber saw grey hairs growing on the king’s head. He said to the king, ‘The messengers of the gods have shown themselves to you. Grey hairs can be seen growing on your head.’
‘තේන හි, සම්ම කප්පක, තානි පලිතානි සාධුකං සණ්ඩාසේන උද්ධරිත්වා මම අඤ්ජලිස්මිං පතිට්ඨාපේහී(අ)ති.
‘Well then, my dear barber, carefully pull them out with tweezers and place them in my cupped hands.’
‘ඒවං, දේවා(අ)ති ඛෝ, ආනන්ද, කප්පකෝ රඤ්ඤෝ මඝදේවස්ස පටිස්සුත්වා තානි පලිතානි සාධුකං සණ්ඩාසේන උද්ධරිත්වා රඤ්ඤෝ මඝදේවස්ස අඤ්ජලිස්මිං පතිට්ඨාපේසි.
‘Yes, Your Majesty,’ replied the barber, and he did as the king said.
අථ ඛෝ, ආනන්ද, රාජා මඝදේවෝ කප්පකස්ස ගාමවරං දත්වා ජේට්ඨපුත්තං කුමාරං ආමන්තාපේත්වා ඒතදවෝච: ‘පාතුභූතා ඛෝ මේ, තාත කුමාර, දේවදූතා; දිස්සන්ති සිරස්මිං පලිතානි ජාතානි; භුත්තා ඛෝ පන මේ මානුසකා කාමා; සමයෝ දිබ්බේ කාමේ පරියේසිතුං. ඒහි ත්වං, තාත කුමාර, ඉමං රජ්ජං පටිපජ්ජ. අහං පන කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිස්සාමි.
The king gave the barber a prize village, then summoned the crown prince and said, ‘Dear prince, the messengers of the gods have shown themselves to me. Grey hairs can be seen growing on my head. I have enjoyed human pleasures. Now it is time to seek heavenly pleasures. Come, dear prince, rule the realm. I shall shave off my hair and beard, dress in ocher robes, and go forth from the lay life to homelessness.
තේන හි, තාත කුමාර, යදා ත්වම්පි පස්සේය්‍යාසි සිරස්මිං පලිතානි ජාතානි, අථ කප්පකස්ස ගාමවරං දත්වා ජේට්ඨපුත්තං කුමාරං සාධුකං රජ්ජේ සමනුසාසිත්වා කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජේය්‍යාසි. යේන මේ ඉදං කල්‍යාණං වත්තං නිහිතං අනුප්පවත්තේය්‍යාසි, මා ඛෝ මේ ත්වං අන්තිමපුරිසෝ අහෝසි. යස්මිං ඛෝ, තාත කුමාර, පුරිසයුගේ වත්තමානේ ඒවරූපස්ස කල්‍යාණස්ස වත්තස්ස සමුච්ඡේදෝ හෝති සෝ තේසං අන්තිමපුරිසෝ හෝති. තං තාහං, තාත කුමාර, ඒවං වදාමි—යේන මේ ඉදං කල්‍යාණං වත්තං නිහිතං අනුප්පවත්තේය්‍යාසි, මා ඛෝ මේ ත්වං අන්තිමපුරිසෝ අහෝසී(අ)ති.
For dear prince, you too will one day see grey hairs growing on your head. When this happens, after giving a prize village to the barber and carefully instructing the crown prince in kingship, you should shave off your hair and beard, dress in ocher robes, and go forth from the lay life to homelessness. Keep up this good practice that I have founded. Do not be my final man. Whatever generation is current when such good practice is broken, he is their final man. Therefore I say to you, “Keep up this good practice that I have founded. Do not be my final man.”’
අථ ඛෝ, ආනන්ද, රාජා මඝදේවෝ කප්පකස්ස ගාමවරං දත්වා ජේට්ඨපුත්තං කුමාරං සාධුකං රජ්ජේ සමනුසාසිත්වා ඉමස්මිංයේව මඝදේවඅම්බවනේ කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජි. සෝ මේත්තාසහගතේන චේතසා ඒකං දිසං ඵරිත්වා විහාසි, තථා දුතියං, තථා තතියං, තථා චතුත්ථං; ඉති උද්ධමධෝ තිරියං සබ්බධි සබ්බත්තතාය සබ්බාවන්තං ලෝකං මේත්තාසහගතේන චේතසා විපුලේන මහග්ගතේන අප්පමාණේන අවේරේන අබ්‍යාබජ්ඣේන ඵරිත්වා විහාසි. කරුණාසහගතේන චේතසා … මුදිතාසහගතේන චේතසා … උපේක්ඛාසහගතේන චේතසා ඒකං දිසං ඵරිත්වා විහාසි, තථා දුතියං, තථා තතියං, තථා චතුත්ථං; ඉති උද්ධමධෝ තිරියං සබ්බධි සබ්බත්තතාය සබ්බාවන්තං ලෝකං උපේක්ඛාසහගතේන චේතසා විපුලේන මහග්ගතේන අප්පමාණේන අවේරේන අබ්‍යාබජ්ඣේන ඵරිත්වා විහාසි.
And so, after giving a prize village to the barber and carefully instructing the crown prince in kingship, King Makhādeva shaved off his hair and beard, dressed in ocher robes, and went forth from the lay life to homelessness here in this mango grove. He meditated spreading a heart full of love to one direction, and to the second, and to the third, and to the fourth. In the same way above, below, across, everywhere, all around, he spread a heart full of love to the whole world—abundant, expansive, limitless, free of enmity and ill will. He meditated spreading a heart full of compassion … rejoicing … equanimity to one direction, and to the second, and to the third, and to the fourth. In the same way above, below, across, everywhere, all around, he spread a heart full of equanimity to the whole world—abundant, expansive, limitless, free of enmity and ill will.
රාජා ඛෝ පනානන්ද, මඝදේවෝ චතුරාසීතිවස්සසහස්සානි කුමාරකීළිතං කීළි, චතුරාසීතිවස්සසහස්සානි ඕපරජ්ජං කාරේසි, චතුරාසීතිවස්සසහස්සානි රජ්ජං කාරේසි, චතුරාසීතිවස්සසහස්සානි ඉමස්මිංයේව මඝදේවඅම්බවනේ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෝ බ්‍රහ්මචරියමචරි. සෝ චත්තාරෝ බ්‍රහ්මවිහාරේ භාවේත්වා කායස්ස භේදා පරං මරණා බ්‍රහ්මලෝකූපගෝ අහෝසි.
For 84,000 years King Makhādeva played games as a child, for 84,000 years he acted as viceroy, for 84,000 years he ruled the realm, and for 84,000 years he led the spiritual life after going forth here in this mango grove. And having developed the four divine meditations, when his body broke up, after death, he was reborn in a good place, a divine realm of Brahmā.
අථ ඛෝ රඤ්ඤෝ, ආනන්ද, මඝදේවස්ස පුත්තෝ බහූනං වස්සානං බහූනං වස්සසතානං බහූනං වස්සසහස්සානං අච්චයේන කප්පකං ආමන්තේසි: ‘යදා මේ, සම්ම කප්පක, පස්සේය්‍යාසි සිරස්මිං පලිතානි ජාතානි, අථ ඛෝ ආරෝචේය්‍යාසී(අ)ති. ‘ඒවං, දේවා(අ)ති ඛෝ, ආනන්ද, කප්පකෝ රඤ්ඤෝ මඝදේවස්ස පුත්තස්ස පච්චස්සෝසි. අද්දසා ඛෝ, ආනන්ද, කප්පකෝ බහූනං වස්සානං බහූනං වස්සසතානං බහූනං වස්සසහස්සානං අච්චයේන රඤ්ඤෝ මඝදේවස්ස පුත්තස්ස සිරස්මිං පලිතානි ජාතානි. දිස්වාන රඤ්ඤෝ මඝදේවස්ස පුත්තං ඒතදවෝච: ‘පාතුභූතා ඛෝ දේවස්ස දේවදූතා; දිස්සන්ති සිරස්මිං පලිතානි ජාතානී(අ)ති. ‘තේන හි, සම්ම කප්පක, තානි පලිතානි සාධුකං සණ්ඩාසේන උද්ධරිත්වා මම අඤ්ජලිස්මිං පතිට්ඨාපේහී(අ)ති. ‘ඒවං, දේවා(අ)ති ඛෝ, ආනන්ද, කප්පකෝ රඤ්ඤෝ මඝදේවස්ස පුත්තස්ස පටිස්සුත්වා තානි පලිතානි සාධුකං සණ්ඩාසේන උද්ධරිත්වා රඤ්ඤෝ මඝදේවස්ස පුත්තස්ස අඤ්ජලිස්මිං පතිට්ඨාපේසි. අථ ඛෝ, ආනන්ද, රඤ්ඤෝ මඝදේවස්ස පුත්තෝ කප්පකස්ස ගාමවරං දත්වා ජේට්ඨපුත්තං කුමාරං ආමන්තාපේත්වා ඒතදවෝච: ‘පාතුභූතා ඛෝ මේ, තාත කුමාර, දේවදූතා; දිස්සන්ති සිරස්මිං පලිතානි ජාතානි; භුත්තා ඛෝ පන මේ මානුසකා කාමා; සමයෝ දිබ්බේ කාමේ පරියේසිතුං. ඒහි ත්වං, තාත කුමාර, ඉමං රජ්ජං පටිපජ්ජ. අහං පන කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිස්සාමි. තේන හි, තාත කුමාර, යදා ත්වම්පි පස්සේය්‍යාසි සිරස්මිං පලිතානි ජාතානි, අථ කප්පකස්ස ගාමවරං දත්වා ජේට්ඨපුත්තං කුමාරං සාධුකං රජ්ජේ සමනුසාසිත්වා කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජේය්‍යාසි. යේන මේ ඉදං කල්‍යාණං වත්තං නිහිතං අනුප්පවත්තේය්‍යාසි, මා ඛෝ මේ ත්වං අන්තිමපුරිසෝ අහෝසි. යස්මිං ඛෝ, තාත කුමාර, පුරිසයුගේ වත්තමානේ ඒවරූපස්ස කල්‍යාණස්ස වත්තස්ස සමුච්ඡේදෝ හෝති සෝ තේසං අන්තිමපුරිසෝ හෝති. තං තාහං, තාත කුමාර, ඒවං වදාමි—යේන මේ ඉදං කල්‍යාණං වත්තං නිහිතං අනුප්පවත්තේය්‍යාසි, මා ඛෝ මේ ත්වං අන්තිමපුරිසෝ අහෝසී(අ)ති. අථ ඛෝ, ආනන්ද, රඤ්ඤෝ මඝදේවස්ස පුත්තෝ කප්පකස්ස ගාමවරං දත්වා ජේට්ඨපුත්තං කුමාරං සාධුකං රජ්ජේ සමනුසාසිත්වා ඉමස්මිංයේව මඝදේවඅම්බවනේ කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජි. සෝ මේත්තාසහගතේන චේතසා ඒකං දිසං ඵරිත්වා විහාසි, තථා දුතියං, තථා තතියං, තථා චතුත්ථං; ඉති උද්ධමධෝ තිරියං සබ්බධි සබ්බත්තතාය සබ්බාවන්තං ලෝකං මේත්තාසහගතේන චේතසා විපුලේන මහග්ගතේන අප්පමාණේන අවේරේන අබ්‍යාබජ්ඣේන ඵරිත්වා විහාසි. කරුණාසහගතේන චේතසා … මුදිතාසහගතේන චේතසා … උපේක්ඛාසහගතේන චේතසා ඒකං දිසං ඵරිත්වා විහාසි, තථා දුතියං, තථා තතියං, තථා චතුත්ථං; ඉති උද්ධමධෝ තිරියං සබ්බධි සබ්බත්තතාය සබ්බාවන්තං ලෝකං උපේක්ඛාසහගතේන චේතසා විපුලේන මහග්ගතේන අප්පමාණේන අවේරේන අබ්‍යාබජ්ඣේන ඵරිත්වා විහාසි. රඤ්ඤෝ ඛෝ පනානන්ද, මඝදේවස්ස පුත්තෝ චතුරාසීතිවස්සසහස්සානි කුමාරකීළිතං කීළි, චතුරාසීතිවස්සසහස්සානි ඕපරජ්ජං කාරේසි, චතුරාසීතිවස්සසහස්සානි රජ්ජං කාරේසි, චතුරාසීතිවස්සසහස්සානි ඉමස්මිංයේව මඝදේවඅම්බවනේ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෝ බ්‍රහ්මචරියමචරි. සෝ චත්තාරෝ බ්‍රහ්මවිහාරේ භාවේත්වා කායස්ස භේදා පරං මරණා බ්‍රහ්මලෝකූපගෝ අහෝසි.
Then, after many years, many hundred years, many thousand years had passed, King Makhādeva’s son addressed his barber, ‘My dear barber, when you see grey hairs growing on my head, please tell me.’ And all unfolded as in the case of his father. And having developed the four divine meditations, when his body broke up, after death, Makhādeva’s son was reborn in a good place, a divine realm of Brahmā.
රඤ්ඤෝ ඛෝ පනානන්ද, මඝදේවස්ස පුත්තපපුත්තකා තස්ස පරම්පරා චතුරාසීතිරාජසහස්සානි ඉමස්මිංයේව මඝදේවඅම්බවනේ කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිංසු. තේ මේත්තාසහගතේන චේතසා ඒකං දිසං ඵරිත්වා විහරිංසු, තථා දුතියං, තථා තතියං, තථා චතුත්ථං; ඉති උද්ධමධෝ තිරියං සබ්බධි සබ්බත්තතාය සබ්බාවන්තං ලෝකං මේත්තාසහගතේන චේතසා විපුලේන මහග්ගතේන අප්පමාණේන අවේරේන අබ්‍යාබජ්ඣේන ඵරිත්වා විහරිංසු. කරුණාසහගතේන චේතසා … මුදිතාසහගතේන චේතසා … උපේක්ඛාසහගතේන චේතසා ඒකං දිසං ඵරිත්වා විහරිංසු, තථා දුතියං, තථා තතියං, තථා චතුත්ථං; ඉති උද්ධමධෝ තිරියං සබ්බධි සබ්බත්තතාය සබ්බාවන්තං ලෝකං උපේක්ඛාසහගතේන චේතසා විපුලේන මහග්ගතේන අප්පමාණේන අවේරේන අබ්‍යාබජ්ඣේන ඵරිත්වා විහරිංසු. චතුරාසීතිවස්සසහස්සානි කුමාරකීළිතං කීළිංසු, චතුරාසීතිවස්සසහස්සානි ඕපරජ්ජං කාරේසුං, චතුරාසීතිවස්සසහස්සානි රජ්ජං කාරේසුං, චතුරාසීතිවස්සසහස්සානි ඉමස්මිංයේව මඝදේවඅම්බවනේ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතා බ්‍රහ්මචරියමචරිංසු. තේ චත්තාරෝ බ්‍රහ්මවිහාරේ භාවේත්වා කායස්ස භේදා පරං මරණා බ්‍රහ්මලෝකූපගා අහේසුං.
And a lineage of 84,000 kings, sons of sons of King Makhādeva, shaved off their hair and beard, dressed in ocher robes, and went forth from the lay life to homelessness here in this mango grove. They meditated spreading a heart full of love … compassion … rejoicing … equanimity to one direction, and to the second, and to the third, and to the fourth. In the same way above, below, across, everywhere, all around, they spread a heart full of equanimity to the whole world—abundant, expansive, limitless, free of enmity and ill will. For 84,000 years they played games as a child, for 84,000 years they acted as viceroy, for 84,000 years they ruled the realm, and for 84,000 years they led the spiritual life after going forth here in this mango grove. And having developed the four divine meditations, when their bodies broke up, after death, they were reborn in a good place, a divine realm of Brahmā.
නිමි තේසං රාජා පච්ඡිමකෝ අහෝසි ධම්මිකෝ ධම්මරාජා ධම්මේ ඨිතෝ මහාරාජා; ධම්මං චරති බ්‍රාහ්මණගහපතිකේසු නේගමේසු චේව ජානපදේසු ච; උපෝසථඤ්ච උපවසති චාතුද්දසිං පඤ්චදසිං අට්ඨමිඤ්ච පක්ඛස්ස.
Nimi was the last of those kings, a just and principled king, a great king who stood by his duty. He justly treated brahmins and householders, and people of town and country. And he observed the Uposatha day on the fourteenth, fifteenth, and eighth of the fortnight.
භූතපුබ්බං, ආනන්ද, දේවානං තාවතිංසානං සුධම්මායං සභායං සන්නිසින්නානං සන්නිපතිතානං අයමන්තරාකථා උදපාදි: ‘ලාභා වත, භෝ, විදේහානං, සුලද්ධං වත, භෝ, විදේහානං, යේසං නිමි රාජා ධම්මිකෝ ධම්මරාජා ධම්මේ ඨිතෝ මහාරාජා; ධම්මං චරති බ්‍රාහ්මණගහපතිකේසු නේගමේසු චේව ජානපදේසු ච; උපෝසථඤ්ච උපවසති චාතුද්දසිං පඤ්චදසිං අට්ඨමිඤ්ච පක්ඛස්සා(අ)ති.
Once upon a time, Ānanda, while the gods of the Thirty-Three were sitting together in the Hall of Justice, this discussion came up among them: ‘The people of Videha are so fortunate, so very fortunate to have Nimi as their king. He is a just and principled king, a great king who stands by his duty. He justly treats brahmins and householders, and people of town and country. And he observes the Uposatha day on the fourteenth, fifteenth, and eighth of the fortnight.’
අථ ඛෝ, ආනන්ද, සක්කෝ දේවානමින්දෝ දේවේ තාවතිංසේ ආමන්තේසි: ‘ඉච්ඡේය්‍යාථ නෝ තුම්හේ, මාරිසා, නිමිං රාජානං දට්ඨුන්(අ)ති?
Then Sakka, lord of gods, addressed the gods of the Thirty-Three, ‘Good sirs, would you like to see King Nimi?’
‘ඉච්ඡාම මයං, මාරිස, නිමිං රාජානං දට්ඨුන්(අ)ති.
‘We would.’
තේන ඛෝ පන, ආනන්ද, සමයේන නිමි රාජා තදහුපෝසථේ පන්නරසේ සීසංන්හාතෝ උපෝසථිකෝ උපරිපාසාදවරගතෝ නිසින්නෝ හෝති. අථ ඛෝ, ආනන්ද, සක්කෝ දේවානමින්දෝ—සේය්‍යථාපි නාම බලවා පුරිසෝ සමිඤ්ජිතං වා බාහං පසාරේය්‍ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්ජේය්‍ය; ඒවමේව—දේවේසු තාවතිංසේසු අන්තරහිතෝ නිමිස්ස රඤ්ඤෝ පමුඛේ පාතුරහෝසි. අථ ඛෝ, ආනන්ද, සක්කෝ දේවානමින්දෝ නිමිං රාජානං ඒතදවෝච: ‘ලාභා තේ, මහාරාජ, සුලද්ධං තේ, මහාරාජ. දේවා, මහාරාජ, තාවතිංසා සුධම්මායං සභායං කිත්තයමානරූපා සන්නිසින්නා: “ලාභා වත, භෝ, විදේහානං, සුලද්ධං වත, භෝ, විදේහානං, යේසං නිමි රාජා ධම්මිකෝ ධම්මරාජා ධම්මේ ඨිතෝ මහාරාජා; ධම්මං චරති බ්‍රාහ්මණගහපතිකේසු නේගමේසු චේව ජානපදේසු ච; උපෝසථඤ්ච උපවසති චාතුද්දසිං පඤ්චදසිං අට්ඨමිඤ්ච පක්ඛස්සා”ති. දේවා තේ, මහාරාජ, තාවතිංසා දස්සනකාමා. තස්ස තේ අහං, මහාරාජ, සහස්සයුත්තං ආජඤ්ඤරථං පහිණිස්සාමි; අභිරුහේය්‍යාසි, මහාරාජ, දිබ්බං යානං අවිකම්පමානෝ(අ)ති. අධිවාසේසි ඛෝ, ආනන්ද, නිමි රාජා තුණ්හීභාවේන.
Now at that time it was the Uposatha day of the fifteenth, and King Nimi had bathed his head and was sitting upstairs in the royal longhouse to observe the Uposatha day. Then, as easily as a strong person would extend or contract their arm, Sakka vanished from the Thirty-Three gods and reappeared in front of King Nimi. He said to the king, ‘You’re fortunate, great king, so very fortunate. The gods of the Thirty-Three were sitting together in the Hall of Justice, where they spoke very highly of you. They would like to see you. I shall send a chariot harnessed with a thousand thoroughbreds for you, great king. Mount the heavenly chariot, great king! Do not waver.’ King Nimi consented with silence.
අථ ඛෝ, ආනන්ද, සක්කෝ දේවානමින්දෝ නිමිස්ස රඤ්ඤෝ අධිවාසනං විදිත්වා—සේය්‍යථාපි නාම බලවා පුරිසෝ සමිඤ්ජිතං වා බාහං පසාරේය්‍ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්ජේය්‍ය; ඒවමේව—නිමිස්ස රඤ්ඤෝ පමුඛේ අන්තරහිතෝ දේවේසු තාවතිංසේසු පාතුරහෝසි.
Then, knowing that the king had consented, as easily as a strong person would extend or contract their arm, Sakka vanished from King Nimi and reappeared among the Thirty-Three gods.
අථ ඛෝ, ආනන්ද, සක්කෝ දේවානමින්දෝ මාතලිං සඞ්ගාහකං ආමන්තේසි: ‘ඒහි ත්වං, සම්ම මාතලි, සහස්සයුත්තං ආජඤ්ඤරථං යෝජේත්වා නිමිං රාජානං උපසඞ්කමිත්වා ඒවං වදේහි—අයං තේ, මහාරාජ, සහස්සයුත්තෝ ආජඤ්ඤරථෝ සක්කේන දේවානමින්දේන පේසිතෝ; අභිරුහේය්‍යාසි, මහාරාජ, දිබ්බං යානං අවිකම්පමානෝ(අ)ති.
Then Sakka, lord of gods, addressed his charioteer Mātali, ‘Come, dear Mātali, harness the chariot with a thousand thoroughbreds. Then go to King Nimi and say, “Great king, this chariot has been sent for you by Sakka, lord of gods. Mount the heavenly chariot, great king! Do not waver.”’
‘ඒවං, භද්දන්තවා(අ)ති ඛෝ, ආනන්ද, මාතලි සඞ්ගාහකෝ සක්කස්ස දේවානමින්දස්ස පටිස්සුත්වා සහස්සයුත්තං ආජඤ්ඤරථං යෝජේත්වා නිමිං රාජානං උපසඞ්කමිත්වා ඒතදවෝච: ‘අයං තේ, මහාරාජ, සහස්සයුත්තෝ ආජඤ්ඤරථෝ සක්කේන දේවානමින්දේන පේසිතෝ; අභිරුහ, මහාරාජ, දිබ්බං යානං අවිකම්පමානෝ. අපි ච, මහාරාජ, කතමේන තං නේමි, යේන වා පාපකම්මා පාපකානං කම්මානං විපාකං පටිසංවේදේන්ති, යේන වා කල්‍යාණකම්මා කල්‍යාණකම්මානං විපාකං පටිසංවේදේන්තී(අ)ති?
‘Yes, lord,’ replied Mātali. He did as Sakka asked, and said to the king, ‘Great king, this chariot has been sent for you by Sakka, lord of gods. Mount the heavenly chariot, great king! Do not waver. But which way should we go—the way of those who experience the result of bad deeds, or the way of those who experience the result of good deeds?’
‘උභයේනේව මං, මාතලි, නේහී(අ)ති.
‘Take me both ways, Mātali.’
සම්පවේසේසි ඛෝ, ආනන්ද, මාතලි, සඞ්ගාහකෝ නිමිං රාජානං සුධම්මං සභං. අද්දසා ඛෝ, ආනන්ද, සක්කෝ දේවානමින්දෝ නිමිං රාජානං දූරතෝව ආගච්ඡන්තං. දිස්වාන නිමිං රාජානං ඒතදවෝච: ‘ඒහි ඛෝ, මහාරාජ. ස්වාගතං, මහාරාජ. දේවා තේ දස්සනකාමා, මහාරාජ, තාවතිංසා සුධම්මායං සභායං කිත්තයමානරූපා සන්නිසින්නා: “ලාභා වත, භෝ, විදේහානං, සුලද්ධං වත, භෝ, විදේහානං, යේසං නිමි රාජා ධම්මිකෝ ධම්මරාජා ධම්මේ ඨිතෝ මහාරාජා; ධම්මං චරති බ්‍රාහ්මණගහපතිකේසු නේගමේසු චේව ජානපදේසු ච; උපෝසථඤ්ච උපවසති චාතුද්දසිං පඤ්චදසිං අට්ඨමිඤ්ච පක්ඛස්සා”ති. දේවා තේ, මහාරාජ, තාවතිංසා දස්සනකාමා. අභිරම, මහාරාජ, දේවේසු දේවානුභාවේනා(අ)ති.
Mātali brought King Nimi to the Hall of Justice. Sakka saw King Nimi coming off in the distance, and said to him: ‘Come, great king! Welcome, great king! The gods of the Thirty-Three who wanted to see you were sitting together in the Hall of Justice, where they spoke very highly of you. The gods of the Thirty-Three would like to see you. Enjoy divine glory among the gods!’
‘අලං, මාරිස, තත්ථේව මං මිථිලං පටිනේතු. තථාහං ධම්මං චරිස්සාමි බ්‍රාහ්මණගහපතිකේසු නේගමේසු චේව ජානපදේසු ච; උපෝසථඤ්ච උපවසාමි චාතුද්දසිං පඤ්චදසිං අට්ඨමිඤ්ච පක්ඛස්සා(අ)ති.
‘Enough, good sir. Send me back to Mithilā right away. That way I shall justly treat brahmins and householders, and people of town and country. And I shall observe the Uposatha day on the fourteenth, fifteenth, and eighth of the fortnight.’
අථ ඛෝ, ආනන්ද, සක්කෝ දේවානමින්දෝ මාතලිං සඞ්ගාහකං ආමන්තේසි: ‘ඒහි ත්වං, සම්ම මාතලි, සහස්සයුත්තං ආජඤ්ඤරථං යෝජේත්වා නිමිං රාජානං තත්ථේව මිථිලං පටිනේහී(අ)ති.
Then Sakka, lord of gods, addressed his charioteer Mātali, ‘Come, dear Mātali, harness the chariot with a thousand thoroughbreds and send King Nimi back to Mithilā right away.’
‘ඒවං, භද්දන්තවා(අ)ති ඛෝ, ආනන්ද, මාතලි සඞ්ගාහකෝ සක්කස්ස දේවානමින්දස්ස පටිස්සුත්වා සහස්සයුත්තං ආජඤ්ඤරථං යෝජේත්වා නිමිං රාජානං තත්ථේව මිථිලං පටිනේසි. තත්‍ර සුදං, ආනන්ද, නිමි රාජා ධම්මං චරති බ්‍රාහ්මණගහපතිකේසු නේගමේසු චේව ජානපදේසු ච, උපෝසථඤ්ච උපවසති චාතුද්දසිං පඤ්චදසිං අට්ඨමිඤ්ච පක්ඛස්සාති.
‘Yes, lord,’ replied Mātali, and did as Sakka asked. And there King Nimi justly treated his people, and observed the Uposatha day.
අථ ඛෝ, ආනන්ද, නිමි රාජා බහූනං වස්සානං බහූනං වස්සසතානං බහූනං වස්සසහස්සානං අච්චයේන කප්පකං ආමන්තේසි: ‘යදා මේ, සම්ම කප්පක, පස්සේය්‍යාසි සිරස්මිං පලිතානි ජාතානි, අථ මේ ආරෝචේය්‍යාසී(අ)ති. ‘ඒවං, දේවා(අ)ති ඛෝ, ආනන්ද, කප්පකෝ නිමිස්ස රඤ්ඤෝ පච්චස්සෝසි. අද්දසා ඛෝ, ආනන්ද, කප්පකෝ බහූනං වස්සානං බහූනං වස්සසතානං බහූනං වස්සසහස්සානං අච්චයේන නිමිස්ස රඤ්ඤෝ සිරස්මිං පලිතානි ජාතානි. දිස්වාන නිමිං රාජානං ඒතදවෝච: ‘පාතුභූතා ඛෝ දේවස්ස දේවදූතා; දිස්සන්ති සිරස්මිං පලිතානි ජාතානී(අ)ති. ‘තේන හි, සම්ම කප්පක, තානි පලිතානි සාධුකං සණ්ඩාසේන උද්ධරිත්වා මම අඤ්ජලිස්මිං පතිට්ඨාපේහී(අ)ති. ‘ඒවං, දේවා(අ)ති ඛෝ, ආනන්ද, කප්පකෝ නිමිස්ස රඤ්ඤෝ පටිස්සුත්වා තානි පලිතානි සාධුකං සණ්ඩාසේන උද්ධරිත්වා නිමිස්ස රඤ්ඤෝ අඤ්ජලිස්මිං පතිට්ඨාපේසි. අථ ඛෝ, ආනන්ද, නිමි රාජා කප්පකස්ස ගාමවරං දත්වා ජේට්ඨපුත්තං කුමාරං ආමන්තාපේත්වා ඒතදවෝච: ‘පාතුභූතා ඛෝ මේ, තාත කුමාර, දේවදූතා; දිස්සන්ති සිරස්මිං පලිතානි ජාතානි; භුත්තා ඛෝ පන මේ මානුසකා කාමා; සමයෝ දිබ්බේ කාමේ පරියේසිතුං. ඒහි ත්වං, තාත කුමාර, ඉමං රජ්ජං පටිපජ්ජ. අහං පන කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිස්සාමි. තේන හි, තාත කුමාර, යදා ත්වම්පි පස්සේය්‍යාසි සිරස්මිං පලිතානි ජාතානි, අථ කප්පකස්ස ගාමවරං දත්වා ජේට්ඨපුත්තං කුමාරං සාධුකං රජ්ජේ සමනුසාසිත්වා කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජේය්‍යාසි. යේන මේ ඉදං කල්‍යාණං වත්තං නිහිතං අනුප්පවත්තේය්‍යාසි, මා ඛෝ මේ ත්වං අන්තිමපුරිසෝ අහෝසි. යස්මිං ඛෝ, තාත කුමාර, පුරිසයුගේ වත්තමානේ ඒවරූපස්ස කල්‍යාණස්ස වත්තස්ස සමුච්ඡේදෝ හෝති සෝ තේසං අන්තිමපුරිසෝ හෝති. තං තාහං, තාත කුමාර, ඒවං වදාමි: “යේන මේ ඉදං කල්‍යාණං වත්තං නිහිතං අනුප්පවත්තේය්‍යාසි, මා ඛෝ මේ ත්වං අන්තිමපුරිසෝ අහෝසී”(අ)ති.
Then, after many years, many hundred years, many thousand years had passed, King Nimi addressed his barber, ‘My dear barber, when you see grey hairs growing on my head, please tell me.’ And all unfolded as before.
අථ ඛෝ, ආනන්ද, නිමි රාජා කප්පකස්ස ගාමවරං දත්වා ජේට්ඨපුත්තං කුමාරං සාධුකං රජ්ජේ සමනුසාසිත්වා ඉමස්මිංයේව මඝදේවඅම්බවනේ කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජි. සෝ මේත්තාසහගතේන චේතසා ඒකං දිසං ඵරිත්වා විහාසි, තථා දුතියං, තථා තතියං, තථා චතුත්ථං; ඉති උද්ධමධෝ තිරියං සබ්බධි සබ්බත්තතාය සබ්බාවන්තං ලෝකං මේත්තාසහගතේන චේතසා විපුලේන මහග්ගතේන අප්පමාණේන අවේරේන අබ්‍යාබජ්ඣේන ඵරිත්වා විහාසි. කරුණාසහගතේන චේතසා … මුදිතාසහගතේන චේතසා … උපේක්ඛාසහගතේන චේතසා ඒකං දිසං ඵරිත්වා විහාසි, තථා දුතියං, තථා තතියං, තථා චතුත්ථං; ඉති උද්ධමධෝ තිරියං සබ්බධි සබ්බත්තතාය සබ්බාවන්තං ලෝකං උපේක්ඛාසහගතේන චේතසා විපුලේන මහග්ගතේන අප්පමාණේන අවේරේන අබ්‍යාබජ්ඣේන ඵරිත්වා විහාසි. නිමි ඛෝ පනානන්ද, රාජා චතුරාසීතිවස්සසහස්සානි කුමාරකීළිතං කීළි, චතුරාසීතිවස්සසහස්සානි ඕපරජ්ජං කාරේසි, චතුරාසීතිවස්සසහස්සානි රජ්ජං කාරේසි, චතුරාසීතිවස්සසහස්සානි ඉමස්මිංයේව මඝදේවඅම්බවනේ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෝ බ්‍රහ්මචරියමචරි. සෝ චත්තාරෝ බ්‍රහ්මවිහාරේ භාවේත්වා කායස්ස භේදා පරං මරණා බ්‍රහ්මලෝකූපගෝ අහෝසි.
And having developed the four divine meditations, when his body broke up, after death, King Nimi was reborn in a good place, a divine realm of Brahmā.
නිමිස්ස ඛෝ පනානන්ද, රඤ්ඤෝ කළාරජනකෝ නාම පුත්තෝ අහෝසි. න සෝ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජි. සෝ තං කල්‍යාණං වත්තං සමුච්ඡින්දි. සෝ තේසං අන්තිමපුරිසෝ අහෝසි.
But King Nimi had a son named Kaḷārajanaka. He didn’t go forth from the lay life to homelessness. He broke that good practice. He was their final man.
සියා ඛෝ පන තේ, ආනන්ද, ඒවමස්ස: ‘අඤ්ඤෝ නූන තේන සමයේන රාජා මඝදේවෝ අහෝසි, යේන තං කල්‍යාණං වත්තං නිහිතන්(අ)ති. න ඛෝ පනේතං, ආනන්ද, ඒවං දට්ඨබ්බං. අහං තේන සමයේන රාජා මඝදේවෝ අහෝසිං. අහං තං කල්‍යාණං වත්තං නිහිනිං, මයා තං කල්‍යාණං වත්තං නිහිතං; පච්ඡිමා ජනතා අනුප්පවත්තේසි.
Ānanda, you might think, ‘Surely King Makhādeva, by whom that good practice was founded, must have been someone else at that time?’ But you should not see it like this. I myself was King Makhādeva at that time. I was the one who founded that good practice, which was kept up by those who came after.
තං ඛෝ පනානන්ද, කල්‍යාණං වත්තං න නිබ්බිදාය න විරාගාය න නිරෝධාය න උපසමාය න අභිඤ්ඤාය න සම්බෝධාය න නිබ්බානාය සංවත්තති, යාවදේව බ්‍රහ්මලෝකූපපත්තියා. ඉදං ඛෝ පනානන්ද, ඒතරහි මයා කල්‍යාණං වත්තං නිහිතං ඒකන්තනිබ්බිදාය විරාගාය නිරෝධාය උපසමාය අභිඤ්ඤාය සම්බෝධාය නිබ්බානාය සංවත්තති.
But that good practice doesn’t lead to disillusionment, dispassion, cessation, peace, insight, awakening, and Nibbana. It only leads as far as rebirth in the Brahmā realm. But now I have founded a good practice that does lead to disillusionment, dispassion, cessation, peace, insight, awakening, and Nibbana.
කතමඤ්චානන්ද, ඒතරහි මයා කල්‍යාණං වත්තං නිහිතං ඒකන්තනිබ්බිදාය විරාගාය නිරෝධාය උපසමාය අභිඤ්ඤාය සම්බෝධාය නිබ්බානාය සංවත්තති? අයමේව අරියෝ අට්ඨඞ්ගිකෝ මග්ගෝ, සේය්‍යථිදං—සම්මාදිට්ඨි, සම්මාසඞ්කප්පෝ, සම්මාවාචා, සම්මාකම්මන්තෝ, සම්මාආජීවෝ, සම්මාවායාමෝ, සම්මාසති, සම්මාසමාධි. ඉදං ඛෝ, ආනන්ද, ඒතරහි මයා කල්‍යාණං වත්තං නිහිතං ඒකන්තනිබ්බිදාය විරාගාය නිරෝධාය උපසමාය අභිඤ්ඤාය සම්බෝධාය නිබ්බානාය සංවත්තති.
And what is that good practice? It is simply this noble eightfold path, that is: right view, right thought, right speech, right action, right livelihood, right effort, right mindfulness, and right immersion. This is the good practice I have now founded that leads to disillusionment, dispassion, cessation, peace, insight, awakening, and Nibbana.
තං වෝ අහං, ආනන්ද, ඒවං වදාමි: ‘යේන මේ ඉදං කල්‍යාණං වත්තං නිහිතං අනුප්පවත්තේය්‍යාථ, මා ඛෝ මේ තුම්හේ අන්තිමපුරිසා අහුවත්ථ(අ). යස්මිං ඛෝ, ආනන්ද, පුරිසයුගේ වත්තමානේ ඒවරූපස්ස කල්‍යාණස්ස වත්තස්ස සමුච්ඡේදෝ හෝති සෝ තේසං අන්තිමපුරිසෝ හෝති. තං වෝ අහං, ආනන්ද, ඒවං වදාමි: ‘යේන මේ ඉදං කල්‍යාණං වත්තං නිහිතං අනුප්පවත්තේය්‍යාථ, මා ඛෝ මේ තුම්හේ අන්තිමපුරිසා අහුවත්ථා(අ)”ති.
Ānanda, I say to you: ‘You all should keep up this good practice that I have founded. Do not be my final men.’ Whatever generation is current when such good practice is broken, he is their final man. Ānanda, I say to you: ‘You all should keep up this good practice that I have founded. Do not be my final men.’”
ඉදමවෝච භගවා. අත්තමනෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දීති.
That is what the Buddha said. Satisfied, Venerable Ānanda was happy with what the Buddha said.
මඝදේවසුත්තං නිට්ඨිතං තතියං.
The authoritative text of the Majjhima Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]
