| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
੩. ਮਘਦੇવਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
3. Maghadevasuttavaṇṇanā
੩੦੮. ਪੁਬ੍ਬੇ ਮਘਦੇવੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾਤਿ ਅਤੀਤਕਾਲੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਕਪ੍ਪੇ ਅਨੇਕવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਯੁਕੇਸੁ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਾਜੂਨਂ ਆਦਿਪੁਰਿਸੋ ਮਘਦੇવੋਤਿ ਏવਂਨਾਮੋ ਰਾਜਾ।
308.Pubbemaghadevo nāma rājāti atītakāle imasmiṃyeva kappe anekavassasahassāyukesu manussesu paṭipāṭiyā uppannānaṃ caturāsītisahassānaṃ cakkavattirājūnaṃ ādipuriso maghadevoti evaṃnāmo rājā.
ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਰਾਜਧਮ੍ਮੋਤਿ ਲੋਕਿਕਾ વਦਨ੍ਤਿ। ਮਹਾਬੋਧਿਨਿਧਾਨਪਾਰਮਿਤਾਸਙ੍ਖਾਤੋ ਪਨ ਧਮ੍ਮੋ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਧਮ੍ਮਿਕੋ। ਧਮ੍ਮੇਨਾਤਿ ਞਾਯੇਨ। ਤਦਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਾਦਿਭਾવਨਾਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਅਨਧਿਗਤਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਸਪਿ વਾ ਅਨਭਿਜ੍ਝਾਦੀਹਿ ਸਮਾਨਯੋਗਕ੍ਖਮਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਦਸਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥੇ ਠਿਤੋ’’ਤਿ। ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਤੋ ਅਨਪੇਤਂ। ਤਥਾ ਹਿ ਚ ਸੋ ਪਕ੍ਖਪਾਤਾਭਾવਤੋ ‘‘ਸਮੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਮਂ ਚਰਤੀ’’ਤਿ। ਪਕਤਿਨਿਯਾਮੇਨੇવਾਤਿ ਪવੇਣਿਯਾ ਆਗਤਨਿਯਾਮੇਨੇવ। ਯਸ੍ਮਾ ਨਿਗਮਜਨਪਦੇਸੁ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਗਹਪਤੀਨਂ ਸਙ੍ਗਹੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ‘‘ਗਹਪਤਿਕਾਨ’’ਨ੍ਤ੍વੇવ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਪਨ ਅਞ੍ਞਮੇવ ਨਾਗਰਚਾਰਿਤ੍ਤਂ, ਅਞ੍ਞਂ ਨੇਗਮਜਨਪਦਚਾਰਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤੇ વਿਸੁਂ ਗਹਿਤਾ ‘‘ਨੇਗਮੇਸੁ ਚੇવ ਜਨਪਦੇਸੁ ਚਾ’’ਤਿ। ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨਨਿਗ੍ਗਮਨવਸੇਨ ਉਪੋਸਥਸ੍ਸ ਪਟਿਹਰਣਂ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯੋ, ਸੋ ਏવ ਪਾਟਿਹਾਰਿਕੋ, ਪਕ੍ਖੋ। ਇਮੇ ਦਿવਸਾਤਿ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਦਿવਸਾ।
Dhammoti rājadhammoti lokikā vadanti. Mahābodhinidhānapāramitāsaṅkhāto pana dhammo atthīti dhammiko. Dhammenāti ñāyena. Tadā brahmavihārādibhāvanādhammassa rañño anadhigatattā tassapi vā anabhijjhādīhi samānayogakkhamattā vuttaṃ ‘‘dasakusalakammapathe ṭhito’’ti. Dhammanti dhammato anapetaṃ. Tathā hi ca so pakkhapātābhāvato ‘‘samo’’ti vuccatīti āha ‘‘samaṃ caratī’’ti. Pakatiniyāmenevāti paveṇiyā āgataniyāmeneva. Yasmā nigamajanapadesu yebhuyyena gahapatīnaṃ saṅgaho, tasmā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘gahapatikāna’’ntveva vuttaṃ. Pāḷiyaṃ pana aññameva nāgaracārittaṃ, aññaṃ negamajanapadacārittanti te visuṃ gahitā ‘‘negamesu ceva janapadesu cā’’ti. Paccuggamananiggamanavasena uposathassa paṭiharaṇaṃ pāṭihāriyo, so eva pāṭihāriko, pakkho. Ime divasāti ime cattāro divasā.
੩੦੯. ਦੇવੋਤਿ ਮਚ੍ਚੁ ਅਭਿਭવਨਟ੍ਠੇਨ। ਯਥਾ ਹਿ ਦੇવੋ ਪਕਤਿਸਤ੍ਤੇ ਅਭਿਭવਤਿ, ਏવਂ ਮਚ੍ਚੁ ਸਤ੍ਤੇ ਅਭਿਭવਤਿ। ‘‘ਅਹਂ ਅਸੁਕਂ ਮਦ੍ਦਿਤੁਂ ਆਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਤ੍વਂ ਤਸ੍ਸ ਕੇਸੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਹੀ’’ਤਿ ਮਚ੍ਚੁਦੇવਸ੍ਸ ਆਣਾਕਰਾ ਦੂਤਾ વਿਯਾਤਿ ਦੂਤਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਅਲਙ੍ਕਤਪਟਿਯਤ੍ਤਾਯਾਤਿ ਇਦਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਿਬ੍ਬਾਨੁਭਾવਂ ਆવਿਕਤ੍વਾ ਠਿਤਾਯਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਦੇવਤਾਬ੍ਯਾਕਰਣਸਦਿਸਮੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਚਿਰੇਨੇવ ਮਰਣਸਮ੍ਭવਤੋ। વਿਸੁਦ੍ਧਿਦੇવਾਨਨ੍ਤਿ ਖੀਣਾਸવਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨਂ। ਤੇ ਹਿ ਚਰਿਮਭવੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਜਿਣ੍ਣਾਦਿਕੇ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤਿ।
309.Devoti maccu abhibhavanaṭṭhena. Yathā hi devo pakatisatte abhibhavati, evaṃ maccu satte abhibhavati. ‘‘Ahaṃ asukaṃ maddituṃ āgamissāmi, tvaṃ tassa kese gahetvā mā vissajjehī’’ti maccudevassa āṇākarā dūtā viyāti dūtāti vuccanti. Alaṅkatapaṭiyattāyāti idaṃ attano dibbānubhāvaṃ āvikatvā ṭhitāyāti dassetuṃ vuttaṃ. Devatābyākaraṇasadisameva hoti na cireneva maraṇasambhavato. Visuddhidevānanti khīṇāsavabrahmānaṃ. Te hi carimabhave bodhisattānaṃ jiṇṇādike dassenti.
ਦੁਖਿਤਞ੍ਚ ਬ੍ਯਾਧਿਤਨ੍ਤਿ ਬ੍ਯਾਧਿਭਾવੇਨ ਸਞ੍ਜਾਤਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਨ੍ਤਿਮਭવਿਕਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਦੇવੇਹਿ ਉਪਟ੍ਠਾਪਿਤਭਾવਂ ਉਪਾਦਾਯ ਤਦਞ੍ਞੇਸਂ ਤੇਹਿ ਅਨੁਪਟ੍ਠਾਪਿਤਾਨਮ੍ਪਿ ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ ਤਥਾ વੋਹਰਿਤਬ੍ਬਤਾ ਪਰਿਯਾਯਸਿਦ੍ਧਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਪਰਿਯਾਯੇਨਾ’’ਤਿ।
Dukhitañca byādhitanti byādhibhāvena sañjātadukkhanti attho. Antimabhavikabodhisattānaṃ visuddhidevehi upaṭṭhāpitabhāvaṃ upādāya tadaññesaṃ tehi anupaṭṭhāpitānampi paṇḍitānaṃ tathā voharitabbatā pariyāyasiddhāti āha ‘‘iminā pariyāyenā’’ti.
ਦਿਸਮ੍ਪਤੀਤਿ વਿਭਤ੍ਤਿਅਲੋਪੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ, ਦਿਸਾਸੀਸੇਨ ਦੇਸਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਦੇਸਾਨਂ ਅਧਿਪਤਿਰਾਜਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਉਤ੍ਤਮਙ੍ਗੇ ਸਿਰਸਿ ਰੁਹਨ੍ਤੀਤਿ ਉਤ੍ਤਮਙ੍ਗਰੁਹਾ, ਕੇਸਾ। ਤੇ ਪਨੇਤ੍ਥ ਯਸ੍ਮਾ ਪਲਿਤਤ੍ਤਾ ਅવਿਸੇਸਤੋ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਛਿਮવਯਸਨ੍ਦਸ੍ਸਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘વਯੋਹਰਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ।
Disampatīti vibhattialopena niddeso, disāsīsena desā vuttāti desānaṃ adhipatirājāti attho. Uttamaṅge sirasi ruhantīti uttamaṅgaruhā, kesā. Te panettha yasmā palitattā avisesato sabbapacchimavayasandassakā honti, tasmā ‘‘vayoharā’’ti vuttā.
ਪੁਰਿਸਯੁਗੋ ਯਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਮਿਂ વਂਸੇ ਸਞ੍ਜਾਤਪੁਰਿਸਟ੍ਠਿਤਿਯਾ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਆਹ ‘‘વਂਸਸਮ੍ਭવੇ ਪੁਰਿਸੇ’’ਤਿ। ਰਾਜਗੇਹਤੋ ਆਹਟਭਿਕ੍ਖਾਯ ਯਾਪੇਨ੍ਤੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕੁਮਾਰਕਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਉਪਗਤਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Purisayugo yasmā tasmiṃ vaṃse sañjātapurisaṭṭhitiyā paricchinno, tasmā āha ‘‘vaṃsasambhave purise’’ti. Rājagehato āhaṭabhikkhāya yāpentoti iminā kumārakapabbajjāya upagatabhāvaṃ dasseti.
ਪਰਿਹਰਿਯਮਾਨੋવਾਤਿ ਅਞ੍ਞੇਨ ਅਞ੍ਞੇਨ ਪਰਿਹਰਿਯਮਾਨੋ વਿਯ વੇਲਾਯ વੇਲਾਯ ਤੇਨ ਮਹਤਾ ਪਰਿਜਨੇਨ ਉਪਟ੍ਠਿਯਮਾਨੋ ਕੁਮਾਰਕੀਲ਼ਂ ਕੀਲ਼ੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਪਰਿਹਰਿਯਮਾਨੋ ਏવਾ’’ਤਿ ਅવਧਾਰਣવਸੇਨ ਅਤ੍ਥਂ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਸਤਿ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਥਞ੍ਞਪਾਯੀ ਤਰੁਣਦਾਰਕੋ ਅਹੋਸੀਤਿ ਆਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਤਦਯੁਤ੍ਤਂ। ਕੁਮਾਰਕਾਲਂ વਤ੍વਾ ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਓਪਰਜ੍ਜવਚਨਤੋ વਿਰੁਦ੍ਧਞ੍ਚੇਤਂ। (ਪਞ੍ਚਮਙ੍ਗਲવਚਨੇਨ ਉਨ੍ਨਙ੍ਗਲਮਙ੍ਗਲਉਕ੍ਕਨ੍ਤਨਮਙ੍ਗਲਕਮ੍ਮਹਾਯਮਙ੍ਗਲਦੁਸ੍ਸਮਙ੍ਗਲਾਨਿ ਸਮੁਪਗਤਾਨਿ ਏવ ਅਹੇਸੁਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ)।
Parihariyamānovāti aññena aññena parihariyamāno viya velāya velāya tena mahatā parijanena upaṭṭhiyamāno kumārakīḷaṃ kīḷīti attho. Keci pana ‘‘parihariyamāno evā’’ti avadhāraṇavasena atthaṃ vadanti, tathā sati caturāsītivassasahassāni thaññapāyī taruṇadārako ahosīti āpajjatīti tadayuttaṃ. Kumārakālaṃ vatvā tadanantaraṃ oparajjavacanato viruddhañcetaṃ. (Pañcamaṅgalavacanena unnaṅgalamaṅgalaukkantanamaṅgalakammahāyamaṅgaladussamaṅgalāni samupagatāni eva ahesunti daṭṭhabbaṃ).
੩੧੧. ਸવਂਸવਸੇਨ ਆਗਤਾ ਪੁਤ੍ਤਨਤ੍ਤੁਆਦਯੋ ਪੁਤ੍ਤਾ ਚ ਪਪੁਤ੍ਤਾ ਚ ਏਤਿਸ੍ਸਾਤਿ ਪੁਤ੍ਤਪਪੁਤ੍ਤਕਾ ਪਰਮ੍ਪਰਾ। ਨਿਹਤਨ੍ਤਿ ਨਿਹਿਤਂ ਠਪਿਤਂ, ਪવਤ੍ਤਿਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਹਤਨ੍ਤਿ વਾ ਸਤਤਂ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਭਾવੇਨ વਲ਼ਞ੍ਜਿਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਕਲ੍ਯਾਣવਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਤਿਰੇਕਤਰਾ ਦ੍વੇ ਗੁਣਾਤਿ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਘਦੇવਕਾਲਤੋ ਅਤਿਰੇਕਤਰਾ ਦ੍વੇ ਗੁਣਾ ਇਤਰਰਾਜੂਹਿ ਪਨ ਅਤਿਰੇਕਤਰਾ ਅਨੇਕਸਤਸਹਸ੍ਸਪ੍ਪਭੇਦਾ ਏવ ਗੁਣਾ ਅਹੇਸੁਨ੍ਤਿ।
311. Savaṃsavasena āgatā puttanattuādayo puttā ca paputtā ca etissāti puttapaputtakā paramparā. Nihatanti nihitaṃ ṭhapitaṃ, pavattitanti attho. Nihatanti vā satataṃ patiṭṭhitabhāvena vaḷañjitanti attho. Tenāha ‘‘kalyāṇavatta’’nti. Atirekatarā dve guṇāti mahāsattassa maghadevakālato atirekatarā dve guṇā itararājūhi pana atirekatarā anekasatasahassappabhedā eva guṇā ahesunti.
੩੧੨. ਤੇਤ੍ਤਿਂਸ ਸਹਪੁਞ੍ਞਕਾਰਿਨੋ ਏਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਤਿ ਤਂਸਹਚਰਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਤੇਤ੍ਤਿਂਸਂ, ਤਦੇવ ਤਾવਤਿਂਸਂ, ਤਂਨਿવਾਸੋ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਤਾવਤਿਂਸਾ। ਨਿવਾਸਭਾવੋ ਚ ਤੇਸਂ ਤਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਪੁਬ੍ਬਕੋਤਿ ਆਹ – ‘‘ਦੇવਾਨਂ ਤਾવਤਿਂਸਾਨਨ੍ਤਿ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਦੇવਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਰਞ੍ਞੋਤਿ ਨਿਮਿਮਹਾਰਾਜਸ੍ਸ। ਓવਾਦੇ ਠਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਸੀਲਂ ਅਰਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਮਮ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਮਾ ਆਗਚ੍ਛਤੂ’’ਤਿ ਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨવਸੇਨਪਿ, ‘‘ਏਕਨ੍ਤਤੋ ਮਮ વਿਜਿਤੇ વਸਨ੍ਤੇਨ ਸੀਲਂ ਰਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਓવਾਦવਸੇਨਪਿ ਓવਾਦੇ ਠਤ੍વਾ।
312. Tettiṃsa sahapuññakārino ettha nibbattāti taṃsahacaritaṭṭhānaṃ tettiṃsaṃ, tadeva tāvatiṃsaṃ, taṃnivāso etesanti tāvatiṃsā. Nivāsabhāvo ca tesaṃ tattha nibbattanapubbakoti āha – ‘‘devānaṃ tāvatiṃsānanti tāvatiṃsabhavane nibbattadevāna’’nti. Raññoti nimimahārājassa. Ovāde ṭhatvāti ‘‘sīlaṃ arakkhanto mama santikaṃ mā āgacchatū’’ti niggaṇhanavasenapi, ‘‘ekantato mama vijite vasantena sīlaṃ rakkhitabba’’nti evaṃ pavattitaovādavasenapi ovāde ṭhatvā.
ਅਥ ਨਨ੍ਤਿ ਮਹਾਜੁਤਿਕਂ ਮਹਾવਿਪ੍ਫਾਰਂ ਮਹਾਨੁਭਾવਂ ਨਿਮਿਰਾਜਾਨਂ। ‘‘ਸਕ੍ਕੋਹਮਸ੍ਮਿ ਦੇવਿਨ੍ਦੋ, ਤવ ਸਨ੍ਤਿਕਮਾਗਤੋ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਕ੍ਕਭਾવਂ ਪવੇਦੇਤ੍વਾ ‘‘ਕਙ੍ਖਂ ਤੇ ਪਟਿવਿਨੋਦੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਬ੍ਬਭੂਤਾਨਮਿਸ੍ਸਰਾ’’ਤਿਆਦਿ।
Athananti mahājutikaṃ mahāvipphāraṃ mahānubhāvaṃ nimirājānaṃ. ‘‘Sakkohamasmi devindo, tava santikamāgato’’ti attano sakkabhāvaṃ pavedetvā ‘‘kaṅkhaṃ te paṭivinodessāmī’’ti āha. Tenāha ‘‘sabbabhūtānamissarā’’tiādi.
ਸੀਲਂ ਉਪਾਦਾਯ ਓਮਕਤਾਯ ‘‘ਕਿ’’ਨ੍ਤਿ ਹੀਲ਼ੇਨ੍ਤੋ વਦਤਿ। ਗੁਣવਿਸਿਟ੍ਠਤਾਯਾਤਿ ਲਾਭਯਸਾਦੀਨਞ੍ਚੇવ ਪਿਯਮਨਾਪਤਾਦੀਨਞ੍ਚ ਆਸવਕ੍ਖਯਪਰਿਯੋਸਾਨਾਨਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਉਤ੍ਤਮਗੁਣਤਾਯ। ਤਦਾ ਸਕ੍ਕੋ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਤ੍ਥੇਰੋ, ਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਰਿਮਜਾਤਿਯਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਸਿਦ੍ਧਂવ ਦਾਨਤੋ ਸੀਲਂ ਮਹਨ੍ਤਂ વਿਭਾવੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਹਞ੍ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਤਨਾ વਸਿਯਮਾਨਂ ਕਾਮਾવਚਰਦੇવਲੋਕਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯਤੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਂ વਿવਟ੍ਟਜ੍ਝਾਸਯਸ੍ਸ ਪੂਰਿਤਪਾਰਮਿਸ੍ਸ ਦੇવਲੋਕੋ ਪੇਤਲੋਕੋ વਿਯ ਉਪਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਅਚ੍ਛਰਾਗਣਸਙ੍ਘੁਟ੍ਠਂ, ਪਿਸਾਚਗਣਸੇવਿਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੬)।
Sīlaṃ upādāya omakatāya ‘‘ki’’nti hīḷento vadati. Guṇavisiṭṭhatāyāti lābhayasādīnañceva piyamanāpatādīnañca āsavakkhayapariyosānānaṃ nimittabhāvena uttamaguṇatāya. Tadā sakko anuruddhatthero, so attano purimajātiyaṃ paccakkhasiddhaṃva dānato sīlaṃ mahantaṃ vibhāvento ‘‘ahañhī’’tiādimāha. Tattha attanā vasiyamānaṃ kāmāvacaradevalokaṃ sandhāya ‘‘pettivisayato’’ti vuttaṃ. Tassa hi kappasatasahassaṃ vivaṭṭajjhāsayassa pūritapāramissa devaloko petaloko viya upaṭṭhāsi. Tenevāha ‘‘accharāgaṇasaṅghuṭṭhaṃ, pisācagaṇasevita’’nti (saṃ. ni. 1.46).
ਖਤ੍ਤਿਯੇਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯਜਾਤਿਯਂ। વਿਸੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੂਪਪਤ੍ਤਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ ਕਾਮਸਂਕਿਲੇਸવਿਸੁਜ੍ਝਨਤੋ। ਕਾਯਾਤਿ ਚ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯਮਾਹ।
Khattiyeti khattiyajātiyaṃ. Visujjhatīti brahmalokūpapattiṃ sandhāya vadati kāmasaṃkilesavisujjhanato. Kāyāti ca brahmakāyamāha.
ਇਮਸ੍ਸ ਮਮ ਅਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਹੁਦੇવ ਭਯ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਆਹ ‘‘ਅવਿਕਮ੍ਪਮਾਨੋ’’ਤਿ। ਭਾਯਨ੍ਤੋ ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਥਤ੍ਤੇਨ ਕਾਯਸ੍ਸ ਚ ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤੇਨ વਿਕਮ੍ਪਤਿ ਨਾਮ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਭਾਯਮਾਨੋ’’ਤਿ। ਸੁਖਂ ਕਥੇਤੁਂ ਹੋਤੀਤਿ ਪੁਞ੍ਞਫਲਂ ਕਥੇਤੁਂ ਸੁਖਂ ਹੋਤਿ।
Imassa mama adiṭṭhapubbarūpaṃ disvā ‘‘ahudeva bhaya’’nti cintetvā āha ‘‘avikampamāno’’ti. Bhāyanto hi cittassa aññathattena kāyassa ca chambhitattena vikampati nāma. Tenāha ‘‘abhāyamāno’’ti. Sukhaṃ kathetuṃ hotīti puññaphalaṃ kathetuṃ sukhaṃ hoti.
੩੧੩. ਮਨਂ ਆਗਮ੍ਮ ਯੁਤ੍ਤਾਯੇવ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਮਾਤਲਿਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸੇવ ਚਿਤ੍ਤਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਯੁਤ੍ਤਾ વਿਯ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਰਥੇ ਯੁਤ੍ਤਆਜਾਨੀਯਕਿਚ੍ਚਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਦੇવਪੁਤ੍ਤਾ। ਏવਂ ਤਾਦਿਸੇ ਕਾਲੇ ਤਥਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਯਥਾ ਏਰਾવਣੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਹਤ੍ਥਿਕਿਚ੍ਚਂ। ਨਦ੍ਧਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯਾਤਿ ਰਥਪਞ੍ਜਰਪਰਿਯਨ੍ਤੇਨ ਅਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਟ੍ਠਾਨਂ ਨਦ੍ਧੀ, ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ। ਅਕ੍ਖੋ ਬਜ੍ਝਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਅਕ੍ਖਬਦ੍ਧੋ, ਅਕ੍ਖੇਨ ਰਥਸ੍ਸ ਬਦ੍ਧਟ੍ਠਾਨਂ। ਯਥਾ ਦੇવਲੋਕਤੋ ਯਾવ ਚਨ੍ਦਮਣ੍ਡਲਸ੍ਸ ਗਮਨવੀਥਿ, ਤਾવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਨੁਭਾવੇਨ ਹੇਟ੍ਠਾਮੁਖਮੇવ ਰਥਂ ਪੇਸੇਸਿ, ਏવਂ ਚਨ੍ਦਮਣ੍ਡਲਸ੍ਸ ਗਮਨવੀਥਿਤੋ ਯਾવ ਰਞ੍ਞੋ ਪਾਸਾਦੋ, ਤਾવ ਤਥੇવ ਪੇਸੇਸਿ। ਦ੍વੇ ਮਗ੍ਗੇ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾਤਿ ਪਤੋਦਲਟ੍ਠਿਯਾ ਆਕਾਸਂ વਿਲਿਖਨ੍ਤੋ વਿਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਨੁਭਾવੇਨ ਨਿਰਯਗਾਮੀ ਦੇવਲੋਕਗਾਮੀ ਚਾਤਿ ਦ੍વੇ ਮਗ੍ਗੇ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ। ਕਤਮੇਨਾਤਿਆਦਿ ਦੇਸਨਾਮਤ੍ਤਂ, ਯਥਾ ਤੇਨ ਰਥੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਰਯੋ ਦੇવਲੋਕੋ ਚ ਪਾਕਟਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਕਰਣਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ।
313.Manaṃ āgamma yuttāyeva hontīti mātalissa sakkasseva cittaṃ jānitvā yuttā viya honti, rathe yuttaājānīyakiccaṃ karonti devaputtā. Evaṃ tādise kāle tathā paṭipajjanti, yathā erāvaṇo devaputto hatthikiccaṃ. Naddhito paṭṭhāyāti rathapañjarapariyantena akkhassa sambandhaṭṭhānaṃ naddhī, tato paṭṭhāya. Akkho bajjhati etthāti akkhabaddho, akkhena rathassa baddhaṭṭhānaṃ. Yathā devalokato yāva candamaṇḍalassa gamanavīthi, tāva attano ānubhāvena heṭṭhāmukhameva rathaṃ pesesi, evaṃ candamaṇḍalassa gamanavīthito yāva rañño pāsādo, tāva tatheva pesesi. Dve magge dassetvāti patodalaṭṭhiyā ākāsaṃ vilikhanto viya attano ānubhāvena nirayagāmī devalokagāmī cāti dve magge dassetvā. Katamenātiādi desanāmattaṃ, yathā tena rathena gacchantassa nirayo devaloko ca pākaṭā honti, tathā karaṇaṃ adhippetaṃ.
વੁਤ੍ਤਕਾਰਣਮੇવ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਉਭਯੇਨੇવ ਮਂ ਮਾਤਲਿ ਨੇਹੀ’’ਤਿ। ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਦੁਗ੍ਗਮਂ। વੇਤ੍ਤਰਣਿਨ੍ਤਿ ਏવਂਨਾਮਕਂ ਨਿਰਯਂ। ਕੁਥਿਤਨ੍ਤਿ ਪਕ੍ਕੁਥਿਤਂ ਨਿਪਕ੍ਕਤੇਲਸਦਿਸਜਾਲਂ। ਖਾਰਸਂਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਖਾਰੋਦਕਸਦਿਸਂ।
Vuttakāraṇameva sandhāyāha mahāsatto ‘‘ubhayeneva maṃ mātali nehī’’ti. Dugganti duggamaṃ. Vettaraṇinti evaṃnāmakaṃ nirayaṃ. Kuthitanti pakkuthitaṃ nipakkatelasadisajālaṃ. Khārasaṃyuttanti khārodakasadisaṃ.
ਰਥਂ ਨਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾਤਿ ਨਿਰਯਾਭਿਮੁਖਤੋ ਨਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ। ਬੀਰਣੀਦੇવਧੀਤਾਯਾਤਿ ‘‘ਬੀਰਣੀ’’ਤਿ ਏવਂਨਾਮਿਕਾਯ ਅਚ੍ਛਰਾਯ। ਸੋਣਦਿਨ੍ਨਦੇવਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ‘‘ਸੋਣਦਿਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਏવਂਨਾਮਕਸ੍ਸ ਦੇવਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਗਣਦੇવਪੁਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਗਣવਸੇਨ ਪੁਞ੍ਞਂ ਕਤ੍વਾ ਗਣવਸੇਨੇવ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਦੇવਪੁਤ੍ਤਾਨਂ।
Rathaṃ nivattetvāti nirayābhimukhato nivattetvā. Bīraṇīdevadhītāyāti ‘‘bīraṇī’’ti evaṃnāmikāya accharāya. Soṇadinnadevaputtassāti ‘‘soṇadinno’’ti evaṃnāmakassa devaputtassa. Gaṇadevaputtānanti gaṇavasena puññaṃ katvā gaṇavaseneva nibbattadevaputtānaṃ.
ਪਤ੍ਤਕਾਲੇਤਿ ਉਪਕਟ੍ਠਾਯ વੇਲਾਯ। ਅਤਿਥਿਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ। ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਾਸਨੇ ਏਕਂ ਖੀਣਾਸવਤ੍ਥੇਰਨ੍ਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਮਾਤਾવ ਪੁਤ੍ਤਂ ਸਕਿਮਾਭਿਨਨ੍ਦੀਤਿ ਯਥਾ ਪવਾਸਤੋ ਆਗਤਂ ਪੁਤ੍ਤਂ ਮਾਤਾ ਸਕਿਂ ਏਕવਾਰਂ ਆਗਤਕਾਲੇ ਅਭਿਨਨ੍ਦਤਿ, ਤਥਾ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲੇ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਪਰਿવਿਸਿ। ਸਂਯਮਾ ਸਂવਿਭਾਗਾਤਿ ਸੀਲਸਂਯਮਾ ਸਂવਿਭਾਗਸੀਲਾ। ਜਾਤਕੇਤਿ ਨਿਮਿਜਾਤਕੇ।
Pattakāleti upakaṭṭhāya velāya. Atithinti paccekasambuddhaṃ. Kassapassa bhagavato sāsane ekaṃ khīṇāsavattherantipi vadanti. Mātāva puttaṃ sakimābhinandīti yathā pavāsato āgataṃ puttaṃ mātā sakiṃ ekavāraṃ āgatakāle abhinandati, tathā niccakāle abhinandi sakkaccaṃ parivisi. Saṃyamā saṃvibhāgāti sīlasaṃyamā saṃvibhāgasīlā. Jātaketi nimijātake.
ਚਿਤ੍ਤਕੂਟਨ੍ਤਿ ਦੇવਨਗਰਸ੍ਸ ਦਕ੍ਖਿਣਦਿਸਾਯ ਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕਂ। ਸਕ੍ਕੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਰੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋਤਿ ਮਹਾਸਤ੍ਤੇ ਪવਤ੍ਤਂ ਦੇવਤਾਨਂ ਸਕ੍ਕਾਰਸਮ੍ਮਾਨਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਸੂਯਚਿਤ੍ਤਂ ਬਹਿ ਅਨਾવਿਕਤ੍વਾ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇਯੇવ ਚ ਨਂ ਠਪੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ। ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਪੁਞ੍ਞੇਨ વਸਾਹੀਤਿ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਮਹਾਸਤ੍ਤਂ ਰੋਸੇਤੁਕਾਮਤਾਯ ਆਰਾਧਨਂ ਨਿਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਪੁਰਾਣਸਕ੍ਕੋ ਦੀਘਾਯੁਕੋ, ਤਂ ਉਪਾਦਾਯ ਜਰਾਜਿਣ੍ਣਂ વਿਯ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਜਰਸਕ੍ਕੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Cittakūṭanti devanagarassa dakkhiṇadisāya dvārakoṭṭhakaṃ. Sakko cittaṃ sandhāretuṃ asakkontoti mahāsatte pavattaṃ devatānaṃ sakkārasammānaṃ paṭicca uppannaṃ attano usūyacittaṃ bahi anāvikatvā abbhantareyeva ca naṃ ṭhapetuṃ asakkonto. Aññesaṃ puññena vasāhīti sakkassa mahāsattaṃ rosetukāmatāya ārādhanaṃ nidasseti. Purāṇasakko dīghāyuko, taṃ upādāya jarājiṇṇaṃ viya katvā ‘‘jarasakko’’ti vuttaṃ.
੩੧੫. ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜੁਪਗਮਨਾ ਸੇਸਂ ਅਤ੍ਤਨੋ વਂਸੇ ਪੋਰਾਣਰਾਜੂਨਂ ਰਾਜਚਾਰਿਤ੍ਤਂ। ਪਾਕਤਿਕਨ੍ਤਿ ਪੁਨ ਸਭਾવਤ੍ਤਮੇવ ਗਤੋ ਅਹੋਸਿ, ਅਪਬ੍ਬਜਿਤਭਾવવਚਨੇਨੇવਸ੍ਸ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਭਾવਨਾਦੀਨਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਗੁਣਾਨਂ ਅਭਾવੋ ਦੀਪਿਤੋ ਹੋਤਿ।
315.Sesaṃ sabbanti pabbajjupagamanā sesaṃ attano vaṃse porāṇarājūnaṃ rājacārittaṃ. Pākatikanti puna sabhāvattameva gato ahosi, apabbajitabhāvavacanenevassa brahmavihārabhāvanādīnaṃ pabbajjāguṇānaṃ abhāvo dīpito hoti.
੩੧੬. વੀਰਿਯਂ ਅਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਤਿ, ਨ ਤਾવ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ, ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਸਂਸਗ੍ਗਾਦਿਪਚ੍ਚਯਸਮવਾਯੇ ਸਤਿ ਸੀਲવਤਂ ਕਲ੍ਯਾਣવਤ੍ਤਂ ਪવਤ੍ਤੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ । ਦੁਸ੍ਸੀਲੇਨ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਨਿਰਾਸਭਾવੇਨ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਏવ ਅਸਮ੍ਭવਤੋ। ਸਤ੍ਤ ਸੇਖਾ ਪવਤ੍ਤੇਨ੍ਤਿ ਕਲ੍ਯਾਣવਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਿਨਿਟ੍ਠਿਤਕਿਚ੍ਚਤ੍ਤਾ। ਖੀਣਾਸવੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਤਂ ਨਾਮ ਪਰਿਨਿਟ੍ਠਿਤਕਿਚ੍ਚਤ੍ਤਾ। ਸੇਸਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
316.Vīriyaṃ akaronto samucchindati, na tāva samucchinnaṃ, kalyāṇamittasaṃsaggādipaccayasamavāye sati sīlavataṃ kalyāṇavattaṃ pavattetuṃ sakkoti . Dussīlena samucchinnaṃ nāma hoti tassa tattha nirāsabhāvena paṭipattiyā eva asambhavato. Satta sekhā pavattenti kalyāṇavattassa apariniṭṭhitakiccattā. Khīṇāsavena pavattitaṃ nāma pariniṭṭhitakiccattā. Sesaṃ suviññeyyameva.
ਮਘਦੇવਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Maghadevasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੩. ਮਘਦੇવਸੁਤ੍ਤਂ • 3. Maghadevasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੩. ਮਘਦੇવਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 3. Maghadevasuttavaṇṇanā
