| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
੯. ਮਹਾਅਸ੍ਸਪੁਰਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
9. Mahāassapurasuttavaṇṇanā
੪੧੫. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਮਹਾਅਸ੍ਸਪੁਰਸੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਅਙ੍ਗੇਸੂਤਿ ਅਙ੍ਗਾ ਨਾਮ ਜਾਨਪਦਿਨੋ ਰਾਜਕੁਮਾਰਾ, ਤੇਸਂ ਨਿવਾਸੋ ਏਕੋਪਿ ਜਨਪਦੋ ਰੁਲ਼੍ਹੀਸਦ੍ਦੇਨ ‘‘ਅਙ੍ਗਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਙ੍ਗੇਸੁ ਜਨਪਦੇ। ਅਸ੍ਸਪੁਰਂ ਨਾਮ ਅਙ੍ਗਾਨਂ ਨਿਗਮੋਤਿ ਅਸ੍ਸਪੁਰਨ੍ਤਿ ਨਗਰਨਾਮੇਨ ਲਦ੍ਧવੋਹਾਰੋ ਅਙ੍ਗਾਨਂ ਜਨਪਦਸ੍ਸ ਏਕੋ ਨਿਗਮੋ, ਤਂ ਗੋਚਰਗਾਮਂ ਕਤ੍વਾ વਿਹਰਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚਾਤਿ ਏਤਂ ‘‘ਸਮਣਾ ਸਮਣਾਤਿ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਜਨੋ ਸਞ੍ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਮવੋਚ।
415.Evaṃme sutanti mahāassapurasuttaṃ. Tattha aṅgesūti aṅgā nāma jānapadino rājakumārā, tesaṃ nivāso ekopi janapado ruḷhīsaddena ‘‘aṅgā’’ti vuccati, tasmiṃ aṅgesu janapade. Assapuraṃ nāma aṅgānaṃ nigamoti assapuranti nagaranāmena laddhavohāro aṅgānaṃ janapadassa eko nigamo, taṃ gocaragāmaṃ katvā viharatīti attho. Bhagavā etadavocāti etaṃ ‘‘samaṇā samaṇāti vo, bhikkhave, jano sañjānātī’’tiādivacanamavoca.
ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਏવਂ ਅવੋਚਾਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਿਰ ਨਿਗਮੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਸਦ੍ਧਾ ਪਸਨ੍ਨਾ ਬੁਦ੍ਧਮਾਮਕਾ ਧਮ੍ਮਮਾਮਕਾ ਸਙ੍ਘਮਾਮਕਾ, ਤਦਹੁਪਬ੍ਬਜਿਤਸਾਮਣੇਰਮ੍ਪਿ વਸ੍ਸਸਤਿਕਤ੍ਥੇਰਸਦਿਸਂ ਕਤ੍વਾ ਪਸਂਸਨ੍ਤਿ; ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਸਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਬੀਜਨਙ੍ਗਲਾਦੀਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਖੇਤ੍ਤਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾਪਿ, ਫਰਸੁਆਦੀਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪવਿਸਨ੍ਤਾਪਿ ਤਾਨਿ ਉਪਕਰਣਾਨਿ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਨਿਸੀਦਨਟ੍ਠਾਨਂ ਆਸਨਸਾਲਂ વਾ ਮਣ੍ਡਪਂ વਾ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ વਾ ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਆਸਨਾਨਿ ਪਞ੍ਞਪੇਤ੍વਾ ਅਰਜਪਾਨੀਯਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਯਾਗੁਖਜ੍ਜਕਾਦੀਨਿ ਦਤ੍વਾ ਕਤਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਉਯ੍ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਤਤੋ ਤਾਨਿ ਉਪਕਰਣਾਨਿ ਆਦਾਯ ਖੇਤ੍ਤਂ વਾ ਅਰਞ੍ਞਂ વਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇਪਿ ਨੇਸਂ ਅਞ੍ਞਾ ਕਥਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਗ੍ਗਟ੍ਠਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਫਲਟ੍ਠਾਤਿ ਅਟ੍ਠ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਅਰਿਯਸਙ੍ਘੋ ਨਾਮ; ਤੇ ‘‘ਏવਰੂਪੇਨ ਸੀਲੇਨ, ਏવਰੂਪੇਨ ਆਚਾਰੇਨ, ਏવਰੂਪਾਯ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਲਜ੍ਜਿਨੋ ਪੇਸਲਾ ਉਲ਼ਾਰਗੁਣਾ’’ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸੇવ વਣ੍ਣਂ ਕਥੇਨ੍ਤਿ। ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਟ੍ਠਾਨਤੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭੁਤ੍ਤਸਾਯਮਾਸਾ ਘਰਦ੍વਾਰੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਪਿ, ਸਯਨਿਘਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਪਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸੇવ વਣ੍ਣਂ ਕਥੇਨ੍ਤਿ। ਭਗવਾ ਤੇਸਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਨਿਪਚ੍ਚਕਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਾਪਚਾਯਨੇ ਨਿਯੋਜੇਤ੍વਾ ਏਤਦવੋਚ।
Kasmā pana evaṃ avocāti. Tasmiṃ kira nigame manussā saddhā pasannā buddhamāmakā dhammamāmakā saṅghamāmakā, tadahupabbajitasāmaṇerampi vassasatikattherasadisaṃ katvā pasaṃsanti; pubbaṇhasamayaṃ bhikkhusaṅghaṃ piṇḍāya pavisantaṃ disvā bījanaṅgalādīni gahetvā khettaṃ gacchantāpi, pharasuādīni gahetvā araññaṃ pavisantāpi tāni upakaraṇāni nikkhipitvā bhikkhusaṅghassa nisīdanaṭṭhānaṃ āsanasālaṃ vā maṇḍapaṃ vā rukkhamūlaṃ vā sammajjitvā āsanāni paññapetvā arajapānīyaṃ paccupaṭṭhāpetvā bhikkhusaṅghaṃ nisīdāpetvā yāgukhajjakādīni datvā katabhattakiccaṃ bhikkhusaṅghaṃ uyyojetvā tato tāni upakaraṇāni ādāya khettaṃ vā araññaṃ vā gantvā attano kammāni karonti, kammantaṭṭhānepi nesaṃ aññā kathā nāma natthi. Cattāro maggaṭṭhā cattāro phalaṭṭhāti aṭṭha puggalā ariyasaṅgho nāma; te ‘‘evarūpena sīlena, evarūpena ācārena, evarūpāya paṭipattiyā samannāgatā lajjino pesalā uḷāraguṇā’’ti bhikkhusaṅghasseva vaṇṇaṃ kathenti. Kammantaṭṭhānato āgantvā bhuttasāyamāsā gharadvāre nisinnāpi, sayanigharaṃ pavisitvā nisinnāpi bhikkhusaṅghasseva vaṇṇaṃ kathenti. Bhagavā tesaṃ manussānaṃ nipaccakāraṃ disvā bhikkhusaṅghaṃ piṇḍapātāpacāyane niyojetvā etadavoca.
ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮਣਕਰਣਾ ਚ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕਰਣਾ ਚਾਤਿ ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮਾਦਾਯ ਪਰਿਪੂਰਿਤਾ ਸਮਿਤਪਾਪਸਮਣਞ੍ਚ ਬਾਹਿਤਪਾਪਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਞ੍ਚ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮਣਸ੍ਸ ਸਮਣਿਯਾਨਿ ਸਮਣਕਰਣੀਯਾਨਿ । ਕਤਮਾਨਿ ਤੀਣਿ? ਅਧਿਸੀਲਸਿਕ੍ਖਾਸਮਾਦਾਨਂ, ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਸਿਕ੍ਖਾਸਮਾਦਾਨਂ , ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਸਿਕ੍ਖਾਸਮਾਦਾਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੮੨) ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਸਮਣੇਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਤੇਪਿ ਚ ਸਮਣਕਰਣਾ ਹੋਨ੍ਤਿਯੇવ। ਇਧ ਪਨ ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪਾਦਿવਸੇਨ ਦੇਸਨਾ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾ। ਏવਂ ਨੋ ਅਯਂ ਅਮ੍ਹਾਕਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਨੋਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ। ਏવਂ ਅਯਂ ਅਮ੍ਹਾਕਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਹਪ੍ਫਲਾ ਮਹਾਨਿਸਂਸਾਤਿ ਉਭਯਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਏਕਮੇવ। ਅવਞ੍ਝਾਤਿ ਅਮੋਘਾ। ਸਫਲਾਤਿ ਅਯਂ ਤਸ੍ਸੇવ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਸ੍ਸਾ ਹਿ ਫਲਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਾ વਞ੍ਝਾ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਸਉਦ੍ਰਯਾਤਿ ਸવਡ੍ਢਿ, ਇਦਂ ਸਫਲਤਾਯ વੇવਚਨਂ। ਏવਞ੍ਹਿ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏવਂ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਤਿ ਭਗવਾ ਇਮਿਨਾ ਏਤ੍ਤਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪਾਦੀਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ વਣ੍ਣਂ ਕਥੇਸਿ। ਕਸ੍ਮਾ? વਚਨਪਥਪਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨਤ੍ਥਂ। ਸਚੇ ਹਿ ਕੋਚਿ ਅਚਿਰਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਬਾਲਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘‘ਭਗવਾ ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪਾਦਿਧਮ੍ਮੇ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਥਾਤਿ વਦਤਿ, ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਤੇਸਂ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਨੇ ਆਨਿਸਂਸੋ’’ਤਿ? ਤਸ੍ਸ વਚਨਪਥਪਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨਤ੍ਥਂ। ਅਯਞ੍ਚ ਆਨਿਸਂਸੋ, ਇਮੇ ਹਿ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮਾਦਾਯ ਪਰਿਪੂਰਿਤਾ ਸਮਿਤਪਾਪਸਮਣਂ ਨਾਮ ਬਾਹਿਤਪਾਪਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਨਾਮ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਚਤੁਪਚ੍ਚਯਲਾਭਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਿ, ਪਚ੍ਚਯਦਾਯਕਾਨਂ ਮਹਪ੍ਫਲਤਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਿ, ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਅવਞ੍ਝਂ ਸਫਲਂ ਸਉਦ੍ਰਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ વਣ੍ਣਂ ਅਭਾਸਿ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ। વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨ વਣ੍ਣਕਥਾ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੩੭੩; ਮ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੩੭੩) વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Ye dhammā samaṇakaraṇā ca brāhmaṇakaraṇā cāti ye dhammā samādāya paripūritā samitapāpasamaṇañca bāhitapāpabrāhmaṇañca karontīti attho. ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, samaṇassa samaṇiyāni samaṇakaraṇīyāni . Katamāni tīṇi? Adhisīlasikkhāsamādānaṃ, adhicittasikkhāsamādānaṃ , adhipaññāsikkhāsamādāna’’nti (a. ni. 3.82) ettha pana samaṇena kattabbadhammā vuttā. Tepi ca samaṇakaraṇā hontiyeva. Idha pana hirottappādivasena desanā vitthāritā. Evaṃ no ayaṃ amhākanti ettha noti nipātamattaṃ. Evaṃ ayaṃ amhākanti attho. Mahapphalā mahānisaṃsāti ubhayampi atthato ekameva. Avañjhāti amoghā. Saphalāti ayaṃ tasseva attho. Yassā hi phalaṃ natthi, sā vañjhā nāma hoti. Saudrayāti savaḍḍhi, idaṃ saphalatāya vevacanaṃ. Evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabbanti, bhikkhave, evaṃ tumhehi sikkhitabbaṃ. Iti bhagavā iminā ettakena ṭhānena hirottappādīnaṃ dhammānaṃ vaṇṇaṃ kathesi. Kasmā? Vacanapathapacchindanatthaṃ. Sace hi koci acirapabbajito bālabhikkhu evaṃ vadeyya – ‘‘bhagavā hirottappādidhamme samādāya vattathāti vadati, ko nu kho tesaṃ samādāya vattane ānisaṃso’’ti? Tassa vacanapathapacchindanatthaṃ. Ayañca ānisaṃso, ime hi dhammā samādāya paripūritā samitapāpasamaṇaṃ nāma bāhitapāpabrāhmaṇaṃ nāma karonti, catupaccayalābhaṃ uppādenti, paccayadāyakānaṃ mahapphalataṃ sampādenti, pabbajjaṃ avañjhaṃ saphalaṃ saudrayaṃ karontīti vaṇṇaṃ abhāsi. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato pana vaṇṇakathā satipaṭṭhāne (dī. ni. aṭṭha. 2.373; ma. ni. aṭṭha. 2.373) vuttanayeneva veditabbā.
੪੧੬. ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪੇਨਾਤਿ ‘‘ਯਂ ਹਿਰੀਯਤਿ ਹਿਰੀਯਿਤਬ੍ਬੇਨ, ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਤਿ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਿਤਬ੍ਬੇਨਾ’’ਤਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੩੩੧) ਏવਂ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾਯ ਹਿਰਿਯਾ ਚੇવ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪੇਨ ਚ। ਅਪਿਚੇਤ੍ਥ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾ ਹਿਰੀ, ਬਹਿਦ੍ਧਾਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਂ। ਅਤ੍ਤਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯਾ ਹਿਰੀ, ਲੋਕਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯਂ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਂ। ਲਜ੍ਜਾਸਭਾવਸਣ੍ਠਿਤਾ ਹਿਰੀ, ਭਯਸਭਾવਸਣ੍ਠਿਤਂ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਂ, વਿਤ੍ਥਾਰਕਥਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਪਿਚ ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਧਮ੍ਮਾ ਲੋਕਂ ਪਾਲਨਤੋ ਲੋਕਪਾਲਧਮ੍ਮਾ ਨਾਮਾਤਿ ਕਥਿਤਾ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਦ੍વੇਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੁਕ੍ਕਾ ਧਮ੍ਮਾ ਲੋਕਂ ਪਾਲੇਨ੍ਤਿ। ਕਤਮੇ ਦ੍વੇ? ਹਿਰੀ ਚ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਞ੍ਚ । ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦ੍વੇ ਸੁਕ੍ਕਾ ਧਮ੍ਮਾ ਲੋਕਂ ਪਾਲੇਨ੍ਤਿ। ਇਮੇ ਚ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦ੍વੇ ਸੁਕ੍ਕਾ ਧਮ੍ਮਾ ਲੋਕਂ ਨ ਪਾਲੇਯ੍ਯੁਂ, ਨਯਿਧ ਪਞ੍ਞਾਯੇਥ, ‘ਮਾਤਾ’ਤਿ વਾ, ‘ਮਾਤੁਚ੍ਛਾ’ਤਿ વਾ, ‘ਮਾਤੁਲਾਨੀ’ਤਿ વਾ, ‘ਆਚਰਿਯਭਰਿਯਾ’ਤਿ વਾ, ‘ਗਰੂਨਂ ਦਾਰਾ’ਤਿ વਾ, ਸਮ੍ਭੇਦਂ ਲੋਕੋ ਅਗਮਿਸ੍ਸ, ਯਥਾ ਅਜੇਲ਼ਕਾ ਕੁਕ੍ਕੁਟਸੂਕਰਾ ਸੋਣਸਿਙ੍ਗਾਲਾ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੨.੯)। ਇਮੇਯੇવ ਜਾਤਕੇ ‘‘ਦੇવਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਕਥਿਤਾ। ਯਥਾਹ –
416.Hirottappenāti ‘‘yaṃ hirīyati hirīyitabbena, ottappati ottappitabbenā’’ti (dha. sa. 1331) evaṃ vitthāritāya hiriyā ceva ottappena ca. Apicettha ajjhattasamuṭṭhānā hirī, bahiddhāsamuṭṭhānaṃ ottappaṃ. Attādhipateyyā hirī, lokādhipateyyaṃ ottappaṃ. Lajjāsabhāvasaṇṭhitā hirī, bhayasabhāvasaṇṭhitaṃ ottappaṃ, vitthārakathā panettha sabbākārena visuddhimagge vuttā. Apica ime dve dhammā lokaṃ pālanato lokapāladhammā nāmāti kathitā. Yathāha – ‘‘dveme, bhikkhave, sukkā dhammā lokaṃ pālenti. Katame dve? Hirī ca ottappañca . Ime kho, bhikkhave, dve sukkā dhammā lokaṃ pālenti. Ime ca kho, bhikkhave, dve sukkā dhammā lokaṃ na pāleyyuṃ, nayidha paññāyetha, ‘mātā’ti vā, ‘mātucchā’ti vā, ‘mātulānī’ti vā, ‘ācariyabhariyā’ti vā, ‘garūnaṃ dārā’ti vā, sambhedaṃ loko agamissa, yathā ajeḷakā kukkuṭasūkarā soṇasiṅgālā’’ti (a. ni. 2.9). Imeyeva jātake ‘‘devadhammā’’ti kathitā. Yathāha –
‘‘ਹਿਰਿਓਤ੍ਤਪ੍ਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ , ਸੁਕ੍ਕਧਮ੍ਮਸਮਾਹਿਤਾ।
‘‘Hiriottappasampannā , sukkadhammasamāhitā;
ਸਨ੍ਤੋ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾ ਲੋਕੇ, ਦੇવਧਮ੍ਮਾਤਿ વੁਚ੍ਚਰੇ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੧.੬)।
Santo sappurisā loke, devadhammāti vuccare’’ti. (jā. 1.1.6);
ਮਹਾਚੁਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਪਨ ਕਿਲੇਸਸਲ੍ਲੇਖਨਪਟਿਪਦਾਤਿ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਪਰੇ ਅਹਿਰਿਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਮਯਮੇਤ੍ਥ ਹਿਰਿਮਨਾ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ ਸਲ੍ਲੇਖੋ ਕਰਣੀਯੋ। ਪਰੇ ਅਨੋਤ੍ਤਾਪੀ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਮਯਮੇਤ੍ਥ ਓਤ੍ਤਾਪੀ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ ਸਲ੍ਲੇਖੋ ਕਰਣੀਯੋ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੮੩)। ਇਮੇવ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਓવਾਦੂਪਸਮ੍ਪਦਾਤਿ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ – ‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਤਿਹ ਤੇ, ਕਸ੍ਸਪ, ਏવਂ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਿਬ੍ਬਂ ਮੇ ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਥੇਰੇਸੁ ਨવੇਸੁ ਮਜ੍ਝਿਮੇਸੂਤਿ। ਏવਞ੍ਹਿ ਤੇ, ਕਸ੍ਸਪ, ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੫੪)। ਇਧ ਪਨੇਤੇ ਸਮਣਧਮ੍ਮਾ ਨਾਮਾਤਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾ।
Mahācundattherassa pana kilesasallekhanapaṭipadāti katvā dassitā. Yathāha – ‘‘pare ahirikā bhavissanti, mayamettha hirimanā bhavissāmāti sallekho karaṇīyo. Pare anottāpī bhavissanti, mayamettha ottāpī bhavissāmāti sallekho karaṇīyo’’ti (ma. ni. 1.83). Imeva mahākassapattherassa ovādūpasampadāti katvā dassitā. Vuttañhetaṃ – ‘‘tasmā tiha te, kassapa, evaṃ sikkhitabbaṃ, tibbaṃ me hirottappaṃ paccupaṭṭhitaṃ bhavissati theresu navesu majjhimesūti. Evañhi te, kassapa, sikkhitabba’’nti (saṃ. ni. 2.154). Idha panete samaṇadhammā nāmāti dassitā.
ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਸਾਮਞ੍ਞਤ੍ਥੋ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਪਰੇਪਿ ਸਮਣਕਰਣਧਮ੍ਮੇ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਸਿਯਾ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਾਮਞ੍ਞਤ੍ਥੋਤਿ ਸਂਯੁਤ੍ਤਕੇ ਤਾવ, ‘‘ਕਤਮਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਮਞ੍ਞਂ? ਅਯਮੇવ ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ, ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ…ਪੇ॰… ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿ, ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਮਞ੍ਞਂ। ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਮਞ੍ਞਤ੍ਥੋ? ਯੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਾਗਕ੍ਖਯੋ ਦੋਸਕ੍ਖਯੋ ਮੋਹਕ੍ਖਯੋ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਮਞ੍ਞਤ੍ਥੋ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੩੬) ਮਗ੍ਗੋ ‘‘ਸਾਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ, ਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨਾਨਿ ‘‘ਸਾਮਞ੍ਞਤ੍ਥੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਠਾਨੇ ਮਗ੍ਗਮ੍ਪਿ ਫਲਮ੍ਪਿ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ ਸਾਮਞ੍ਞਤ੍ਥੋ ਕਥਿਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਆਰੋਚਯਾਮੀਤਿ ਕਥੇਮਿ। ਪਟਿવੇਦਯਾਮੀਤਿ ਜਾਨਾਪੇਮਿ।
Yasmā pana ettāvatā sāmaññattho matthakaṃ patto nāma hoti, tasmā aparepi samaṇakaraṇadhamme dassetuṃ siyā kho pana, bhikkhave, tumhākantiādimāha. Tattha sāmaññatthoti saṃyuttake tāva, ‘‘katamañca, bhikkhave, sāmaññaṃ? Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo. Seyyathidaṃ, sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi, idaṃ vuccati, bhikkhave, sāmaññaṃ. Katamo ca, bhikkhave, sāmaññattho? Yo, bhikkhave, rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayo, ayaṃ vuccati, bhikkhave, sāmaññattho’’ti (saṃ. ni. 5.36) maggo ‘‘sāmañña’’nti, phalanibbānāni ‘‘sāmaññattho’’ti vuttāni. Imasmiṃ pana ṭhāne maggampi phalampi ekato katvā sāmaññattho kathitoti veditabbo. Ārocayāmīti kathemi. Paṭivedayāmīti jānāpemi.
੪੧੭. ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਨੋ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋਤਿ ਦੁવਿਧੋ। ਯੋ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਾਣਂ ਹਨਤਿ ਅਦਿਨ੍ਨਂ ਆਦਿਯਤਿ, ਕਾਮੇਸੁ ਮਿਚ੍ਛਾ ਚਰਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਨਾਮ, ਅਯਂ ਪਨ ਕਮ੍ਮਪਥવਸੇਨੇવ વਾਰਿਤੋ। ਯੋ ਪਨ ਪਾਣਿਨਾ વਾ ਲੇਡ੍ਡੁਨਾ વਾ ਦਣ੍ਡੇਨ વਾ ਸਤ੍ਥੇਨ વਾ ਪਰਂ ਪੋਥੇਤਿ વਿਹੇਠੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਨਾਮ, ਅਯਮ੍ਪਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਬਦ੍ਧੇਨੇવ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਉਭਯਮ੍ਪੇਤਂ ਅਕਥੇਤ੍વਾ ਪਰਮਸਲ੍ਲੇਖੋ ਨਾਮ ਕਥਿਤੋ। ਯੋ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਾਨੀਯਘਟੇ વਾ ਪਾਨੀਯਂ ਪਿવਨ੍ਤਾਨਂ, ਪਤ੍ਤੇ વਾ ਭਤ੍ਤਂ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਾਨਂ ਕਾਕਾਨਂ ਨਿવਾਰਣવਸੇਨ ਹਤ੍ਥਂ વਾ ਦਣ੍ਡਂ વਾ ਲੇਡ੍ਡੁਂ વਾ ਉਗ੍ਗਿਰਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ। વਿਪਰੀਤੋ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਨਾਮ। ਉਤ੍ਤਾਨੋਤਿ ਉਗ੍ਗਤੋ ਪਾਕਟੋ। વਿવਟੋਤਿ ਅਨਾવਟੋ ਅਸਞ੍ਛਨ੍ਨੋ। ਉਭਯੇਨਾਪਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤਂਯੇવ ਦੀਪੇਤਿ। ਨ ਚ ਛਿਦ੍ਦવਾਤਿ ਸਦਾ ਏਕਸਦਿਸੋ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰੇ ਛਿਦ੍ਦਰਹਿਤੋ। ਸਂવੁਤੋਤਿ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਦ੍વਾਰ ਪਿਦਹਨੇਨ ਪਿਦਹਿਤੋ, ਨ વਜ੍ਜਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਤ੍ਥਾਯ।
417.Parisuddho no kāyasamācāroti ettha kāyasamācāro parisuddho aparisuddhoti duvidho. Yo hi bhikkhu pāṇaṃ hanati adinnaṃ ādiyati, kāmesu micchā carati, tassa kāyasamācāro aparisuddho nāma, ayaṃ pana kammapathavaseneva vārito. Yo pana pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā paraṃ potheti viheṭheti, tassa kāyasamācāro aparisuddho nāma, ayampi sikkhāpadabaddheneva paṭikkhitto. Imasmiṃ sutte ubhayampetaṃ akathetvā paramasallekho nāma kathito. Yo hi bhikkhu pānīyaghaṭe vā pānīyaṃ pivantānaṃ, patte vā bhattaṃ bhuñjantānaṃ kākānaṃ nivāraṇavasena hatthaṃ vā daṇḍaṃ vā leḍḍuṃ vā uggirati, tassa kāyasamācāro aparisuddho. Viparīto parisuddho nāma. Uttānoti uggato pākaṭo. Vivaṭoti anāvaṭo asañchanno. Ubhayenāpi parisuddhataṃyeva dīpeti. Na ca chiddavāti sadā ekasadiso antarantare chiddarahito. Saṃvutoti kilesānaṃ dvāra pidahanena pidahito, na vajjapaṭicchādanatthāya.
੪੧੮. વਚੀਸਮਾਚਾਰੇਪਿ ਯੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਮੁਸਾ વਦਤਿ, ਪਿਸੁਣਂ ਕਥੇਤਿ, ਫਰੁਸਂ ਭਾਸਤਿ, ਸਮ੍ਫਂ ਪਲਪਤਿ, ਤਸ੍ਸ વਚੀਸਮਾਚਾਰੋ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਨਾਮ। ਅਯਂ ਪਨ ਕਮ੍ਮਪਥવਸੇਨ વਾਰਿਤੋ। ਯੋ ਪਨ ਗਹਪਤਿਕਾਤਿ વਾ ਦਾਸਾਤਿ વਾ ਪੇਸ੍ਸਾਤਿ વਾ ਆਦੀਹਿ ਖੁਂਸੇਨ੍ਤੋ વਦਤਿ, ਤਸ੍ਸ વਚੀਸਮਾਚਾਰੋ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਨਾਮ। ਅਯਂ ਪਨ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਬਦ੍ਧੇਨੇવ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਉਭਯਮ੍ਪੇਤਂ ਅਕਥੇਤ੍વਾ ਪਰਮਸਲ੍ਲੇਖੋ ਨਾਮ ਕਥਿਤੋ। ਯੋ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁ ਦਹਰੇਨ વਾ ਸਾਮਣੇਰੇਨ વਾ, ‘‘ਕਚ੍ਚਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਉਪਜ੍ਝਾਯਂ ਪਸ੍ਸਥਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ, ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ વਿਚਦਿਂਸੁ, ਉਪਜ੍ਝਾਯੋ ਤੇ વਿਕ੍ਕਾਯਿਕਸਾਕਭਣ੍ਡਿਕਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਗਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਹਸਾਧਿਪ੍ਪਾਯੋਪਿ ਏવਰੂਪਂ ਕਥਂ ਕਥੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ વਚੀਸਮਾਚਾਰੋ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ। વਿਪਰੀਤੋ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਨਾਮ।
418.Vacīsamācārepi yo bhikkhu musā vadati, pisuṇaṃ katheti, pharusaṃ bhāsati, samphaṃ palapati, tassa vacīsamācāro aparisuddho nāma. Ayaṃ pana kammapathavasena vārito. Yo pana gahapatikāti vā dāsāti vā pessāti vā ādīhi khuṃsento vadati, tassa vacīsamācāro aparisuddho nāma. Ayaṃ pana sikkhāpadabaddheneva paṭikkhitto. Imasmiṃ sutte ubhayampetaṃ akathetvā paramasallekho nāma kathito. Yo hi bhikkhu daharena vā sāmaṇerena vā, ‘‘kacci, bhante, amhākaṃ upajjhāyaṃ passathā’’ti vutte, sambahulā, āvuso, bhikkhubhikkhuniyo ekasmiṃ padese vicadiṃsu, upajjhāyo te vikkāyikasākabhaṇḍikaṃ ukkhipitvā gato bhavissatī’’tiādinā nayena hasādhippāyopi evarūpaṃ kathaṃ katheti, tassa vacīsamācāro aparisuddho. Viparīto parisuddho nāma.
੪੧੯. ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੇ ਯੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਭਿਜ੍ਝਾਲੁ ਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਨਾਮ। ਅਯਂ ਪਨ ਕਮ੍ਮਪਥવਸੇਨੇવ વਾਰਿਤੋ। ਯੋ ਪਨ ਉਪਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਜਾਤਰੂਪਰਜਤਂ ਸਾਦਿਯਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਨਾਮ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਬਦ੍ਧੇਨੇવ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਉਭਯਮ੍ਪੇਤਂ ਅਕਥੇਤ੍વਾ ਪਰਮਸਲ੍ਲੇਖੋ ਨਾਮ ਕਥਿਤੋ। ਯੋ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਂ વਾ ਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਤਕ੍ਕਂ વਾ વਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕਂ વਾ વਿਤਕ੍ਕੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ। વਿਪਰੀਤੋ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਨਾਮ।
419.Manosamācāre yo bhikkhu abhijjhālu byāpannacitto micchādiṭṭhiko hoti, tassa manosamācāro aparisuddho nāma. Ayaṃ pana kammapathavaseneva vārito. Yo pana upanikkhittaṃ jātarūparajataṃ sādiyati, tassa manosamācāro aparisuddho nāma. Ayampi sikkhāpadabaddheneva paṭikkhitto. Imasmiṃ sutte ubhayampetaṃ akathetvā paramasallekho nāma kathito. Yo pana bhikkhu kāmavitakkaṃ vā byāpādavitakkaṃ vā vihiṃsāvitakkaṃ vā vitakketi, tassa manosamācāro aparisuddho. Viparīto parisuddho nāma.
੪੨੦. ਆਜੀવਸ੍ਮਿਂ ਯੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਆਜੀવਹੇਤੁ વੇਜ੍ਜਕਮ੍ਮਂ ਪਹਿਣਗਮਨਂ ਗਣ੍ਡਫਾਲਨਂ ਕਰੋਤਿ, ਅਰੁਮਕ੍ਖਨਂ ਦੇਤਿ, ਤੇਲਂ ਪਚਤੀਤਿ ਏਕવੀਸਤਿਅਨੇਸਨਾવਸੇਨ ਜੀવਿਕਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ। ਯੋ વਾ ਪਨ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਆਜੀવੋ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਨਾਮ। ਅਯਂ ਪਨ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਬਦ੍ਧੇਨੇવ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਉਭਯਮ੍ਪੇਤਂ ਅਕਥੇਤ੍વਾ ਪਰਮਸਲ੍ਲੇਖੋ ਨਾਮ ਕਥਿਤੋ। ਯੋ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਪ੍ਪਿਨવਨੀਤਤੇਲਮਧੁਫਾਣਿਤਾਦੀਨਿ ਲਭਿਤ੍વਾ, ‘‘ਸ੍વੇ વਾ ਪੁਨਦਿવਸੇ વਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਸਨ੍ਨਿਧਿਕਾਰਕਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ, ਯੋ વਾ ਪਨ ਨਿਮ੍ਬਙ੍ਕੁਰਾਦੀਨਿ ਦਿਸ੍વਾ ਸਾਮਣੇਰੇ વਦਤਿ – ‘‘ਅਂਙ੍ਕੁਰੇ ਖਾਦਥਾ’’ਤਿ, ਸਾਮਣੇਰਾ ਥੇਰੋ ਖਾਦਿਤੁਕਾਮੋਤਿ ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇਨ੍ਤਿ, ਦਹਰੇ ਪਨ ਸਾਮਣੇਰੇ વਾ ਪਾਨੀਯਂ ਪਿવਥ, ਆવੁਸੋਤਿ વਦਤਿ, ਤੇ ਥੇਰੋ ਪਾਨੀਯਂ ਪਿવਿਤੁਕਾਮੋਤਿ ਪਾਨੀਯਸਙ੍ਖਂ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਦੇਨ੍ਤਿ, ਤਮ੍ਪਿ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਆਜੀવੋ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। વਿਪਰੀਤੋ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਨਾਮ।
420. Ājīvasmiṃ yo bhikkhu ājīvahetu vejjakammaṃ pahiṇagamanaṃ gaṇḍaphālanaṃ karoti, arumakkhanaṃ deti, telaṃ pacatīti ekavīsatianesanāvasena jīvikaṃ kappeti. Yo vā pana viññāpetvā bhuñjati, tassa ājīvo aparisuddho nāma. Ayaṃ pana sikkhāpadabaddheneva paṭikkhitto. Imasmiṃ sutte ubhayampetaṃ akathetvā paramasallekho nāma kathito. Yo hi bhikkhu sappinavanītatelamadhuphāṇitādīni labhitvā, ‘‘sve vā punadivase vā bhavissatī’’ti sannidhikārakaṃ paribhuñjati, yo vā pana nimbaṅkurādīni disvā sāmaṇere vadati – ‘‘aṃṅkure khādathā’’ti, sāmaṇerā thero khāditukāmoti kappiyaṃ katvā denti, dahare pana sāmaṇere vā pānīyaṃ pivatha, āvusoti vadati, te thero pānīyaṃ pivitukāmoti pānīyasaṅkhaṃ dhovitvā denti, tampi paribhuñjantassa ājīvo aparisuddho nāma hoti. Viparīto parisuddho nāma.
੪੨੨. ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂਤਿ ਪਰਿਯੇਸਨਪਟਿਗ੍ਗਹਣਪਰਿਭੋਗੇਸੁ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ, ਯੁਤ੍ਤਞ੍ਞੂ, ਪਮਾਣਞ੍ਞੂ।
422.Mattaññūti pariyesanapaṭiggahaṇaparibhogesu mattaññū, yuttaññū, pamāṇaññū.
੪੨੩. ਜਾਗਰਿਯਮਨੁਯੁਤ੍ਤਾਤਿ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਂ ਛ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਕਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਨਿਦ੍ਦਾਯ ਓਕਾਸਂ ਦਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਜਾਗਰਿਯਮ੍ਹਿ ਯੁਤ੍ਤਾ ਪਯੁਤ੍ਤਾ। ਸੀਹਸੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਾਮਭੋਗਿਸੇਯ੍ਯਾ, ਪੇਤਸੇਯ੍ਯਾ, ਸੀਹਸੇਯ੍ਯਾ, ਤਥਾਗਤਸੇਯ੍ਯਾਤਿ ਚਤਸ੍ਸੋ ਸੇਯ੍ਯਾ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਭੋਗੀ ਸਤ੍ਤਾ વਾਮੇਨ ਪਸ੍ਸੇਨ ਸੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੪੬) ਅਯਂ ਕਾਮਭੋਗਿਸੇਯ੍ਯਾ, ਤੇਸੁ ਹਿ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਦਕ੍ਖਿਣਪਸ੍ਸੇਨ ਸਯਾਨੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ।
423.Jāgariyamanuyuttāti rattindivaṃ cha koṭṭhāse katvā ekasmiṃ koṭṭhāse niddāya okāsaṃ datvā pañca koṭṭhāse jāgariyamhi yuttā payuttā. Sīhaseyyanti ettha kāmabhogiseyyā, petaseyyā, sīhaseyyā, tathāgataseyyāti catasso seyyā. Tattha ‘‘yebhuyyena, bhikkhave, kāmabhogī sattā vāmena passena sentī’’ti (a. ni. 4.246) ayaṃ kāmabhogiseyyā, tesu hi yebhuyyena dakkhiṇapassena sayāno nāma natthi.
‘‘ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੇਤਾ ਉਤ੍ਤਾਨਾ ਸੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੪੬) ਅਯਂ ਪੇਤਸੇਯ੍ਯਾ, ਪੇਤਾ ਹਿ ਅਪ੍ਪਮਂਸਲੋਹਿਤਤ੍ਤਾ ਅਟ੍ਠਿਸਙ੍ਘਾਤਜਟਿਤਾ ਏਕੇਨ ਪਸ੍ਸੇਨ ਸਯਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ, ਉਤ੍ਤਾਨਾવ ਸੇਨ੍ਤਿ।
‘‘Yebhuyyena, bhikkhave, petā uttānā sentī’’ti (a. ni. 4.246) ayaṃ petaseyyā, petā hi appamaṃsalohitattā aṭṭhisaṅghātajaṭitā ekena passena sayituṃ na sakkonti, uttānāva senti.
‘‘ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੀਹੋ ਮਿਗਰਾਜਾ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਂ ਅਨ੍ਤਰਸਤ੍ਥਿਮ੍ਹਿ ਅਨੁਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਪਸ੍ਸੇਨ ਸੇਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੪੬) ਅਯਂ ਸੀਹਸੇਯ੍ਯਾ। ਤੇਜੁਸ੍ਸਦਤ੍ਤਾ ਹਿ ਸੀਹੋ ਮਿਗਰਾਜਾ ਦ੍વੇ ਪੁਰਿਮਪਾਦੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਪਚ੍ਛਿਮਪਾਦੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਂ ਅਨ੍ਤਰਸਤ੍ਥਿਮ੍ਹਿ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪੁਰਿਮਪਾਦਪਚ੍ਛਿਮਪਾਦਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਾਨਂ ਠਿਤੋਕਾਸਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪੁਰਿਮਪਾਦਾਨਂ ਮਤ੍ਥਕੇ ਸੀਸਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਯਤਿ । ਦਿવਸਮ੍ਪਿ ਸਯਿਤ੍વਾ ਪਬੁਜ੍ਝਮਾਨੋ ਨ ਉਤ੍ਰਾਸਨ੍ਤੋ ਪਬੁਜ੍ਝਤਿ। ਸੀਸਂ ਪਨ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪੁਰਿਮਪਾਦਾਨਂ ਠਿਤੋਕਾਸਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤਿ। ਸਚੇ ਕਿਞ੍ਚਿ ਠਾਨਂ વਿਜਹਿਤ੍વਾ ਠਿਤਂ ਹੋਤਿ, ‘‘ਨਯਿਦਂ ਤੁਯ੍ਹਂ ਜਾਤਿਯਾ, ਨ ਸੂਰਭਾવਸ੍ਸ ਚ ਅਨੁਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿ ਅਨਤ੍ਤਮਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਸਯਤਿ, ਨ ਗੋਚਰਾਯ ਪਕ੍ਕਮਤਿ। ਅવਿਜਹਿਤ੍વਾ ਠਿਤੇ ਪਨ ‘‘ਤੁਯ੍ਹਂ ਜਾਤਿਯਾ ਸੂਰਭਾવਸ੍ਸ ਚ ਅਨੁਰੂਪਮਿਦ’’ਨ੍ਤਿ ਹਟ੍ਠਤੁਟ੍ਠੋ ਉਟ੍ਠਾਯ ਸੀਹવਿਜਮ੍ਭਿਤਂ વਿਜਮ੍ਭਿਤ੍વਾ ਕੇਸਰਭਾਰਂ વਿਧੁਨਿਤ੍વਾ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਿਤ੍વਾ ਗੋਚਰਾਯ ਪਕ੍ਕਮਤਿ। ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਸੇਯ੍ਯਾ ਪਨ ਤਥਾਗਤਸੇਯ੍ਯਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਾਸੁ ਇਧ ਸੀਹਸੇਯ੍ਯਾ ਆਗਤਾ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਤੇਜੁਸ੍ਸਦਇਰਿਯਾਪਥਤ੍ਤਾ ਉਤ੍ਤਮਸੇਯ੍ਯਾ ਨਾਮ। ਪਾਦੇ ਪਾਦਨ੍ਤਿ ਦਕ੍ਖਿਣਪਾਦੇ વਾਮਪਾਦਂ। ਅਚ੍ਚਾਧਾਯਾਤਿ ਅਤਿਆਧਾਯ ਈਸਕਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਗੋਪ੍ਫਕੇਨ ਹਿ ਗੋਪ੍ਫਕੇ, ਜਾਣੁਨਾ વਾ ਜਾਣੁਮ੍ਹਿ ਸਙ੍ਘਟ੍ਟਿਯਮਾਨੇ ਅਭਿਣ੍ਹਂ વੇਦਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਚਿਤ੍ਤਂ ਏਕਗ੍ਗਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਾ ਅਫਾਸੁਕਾ ਹੋਤਿ। ਯਥਾ ਪਨ ਨ ਸਙ੍ਘਟ੍ਟੇਤਿ, ਏવਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਠਪਿਤੇ વੇਦਨਾ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਚਿਤ੍ਤਂ ਏਕਗ੍ਗਂ ਹੋਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਾ ਫਾਸੁਕਾ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏવਮਾਹ।
‘‘Yebhuyyena , bhikkhave, sīho migarājā naṅguṭṭhaṃ antarasatthimhi anupakkhipitvā dakkhiṇena passena setī’’ti (a. ni. 4.246) ayaṃ sīhaseyyā. Tejussadattā hi sīho migarājā dve purimapāde ekasmiṃ ṭhāne pacchimapāde ekasmiṃ ṭhapetvā naṅguṭṭhaṃ antarasatthimhi pakkhipitvā purimapādapacchimapādanaṅguṭṭhānaṃ ṭhitokāsaṃ sallakkhetvā dvinnaṃ purimapādānaṃ matthake sīsaṃ ṭhapetvā sayati . Divasampi sayitvā pabujjhamāno na utrāsanto pabujjhati. Sīsaṃ pana ukkhipitvā purimapādānaṃ ṭhitokāsaṃ sallakkheti. Sace kiñci ṭhānaṃ vijahitvā ṭhitaṃ hoti, ‘‘nayidaṃ tuyhaṃ jātiyā, na sūrabhāvassa ca anurūpa’’nti anattamano hutvā tattheva sayati, na gocarāya pakkamati. Avijahitvā ṭhite pana ‘‘tuyhaṃ jātiyā sūrabhāvassa ca anurūpamida’’nti haṭṭhatuṭṭho uṭṭhāya sīhavijambhitaṃ vijambhitvā kesarabhāraṃ vidhunitvā tikkhattuṃ sīhanādaṃ naditvā gocarāya pakkamati. Catutthajjhānaseyyā pana tathāgataseyyāti vuccati. Tāsu idha sīhaseyyā āgatā. Ayañhi tejussadairiyāpathattā uttamaseyyā nāma. Pāde pādanti dakkhiṇapāde vāmapādaṃ. Accādhāyāti atiādhāya īsakaṃ atikkamma ṭhapetvā, gopphakena hi gopphake, jāṇunā vā jāṇumhi saṅghaṭṭiyamāne abhiṇhaṃ vedanā uppajjati, cittaṃ ekaggaṃ na hoti, seyyā aphāsukā hoti. Yathā pana na saṅghaṭṭeti, evaṃ atikkamma ṭhapite vedanā nuppajjati, cittaṃ ekaggaṃ hoti, seyyā phāsukā hoti, tasmā evamāha.
੪੨੫. ਅਭਿਜ੍ਝਂ ਲੋਕੇਤਿਆਦਿ ਚੂਲ਼ਹਤ੍ਥਿਪਦੇ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਂ।
425.Abhijjhaṃ loketiādi cūḷahatthipade vitthāritaṃ.
੪੨੬. ਯਾ ਪਨਾਯਂ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿ ਉਪਮਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਇਣਂ ਆਦਾਯਾਤਿ વਡ੍ਢਿਯਾ ਧਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ। ਬ੍ਯਨ੍ਤੀ ਕਰੇਯ੍ਯਾਤਿ વਿਗਤਨ੍ਤਾਨਿ ਕਰੇਯ੍ਯ। ਯਥਾ ਤੇਸਂ ਕਾਕਣਿਕਮਤ੍ਤੋਪਿ ਪਰਿਯਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨਾવਸਿਸ੍ਸਤਿ, ਏવਂ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਸਬ੍ਬਸੋ ਪਟਿਨਿਯ੍ਯਾਤੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤੋਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ ਆਣਣ੍ਯਨਿਦਾਨਂ। ਸੋ ਹਿ ਅਣਣੋਮ੍ਹੀਤਿ ਆવਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਬਲવਪਾਮੋਜ੍ਜਂ ਲਭਤਿ, ਬਲવਸੋਮਨਸ੍ਸਮਧਿਗਚ੍ਛਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਲਭੇਥ ਪਾਮੋਜ੍ਜਂ, ਅਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਸੋਮਨਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ।
426. Yā panāyaṃ seyyathāpi, bhikkhaveti upamā vuttā. Tattha iṇaṃ ādāyāti vaḍḍhiyā dhanaṃ gahetvā. Byantī kareyyāti vigatantāni kareyya. Yathā tesaṃ kākaṇikamattopi pariyanto nāma nāvasissati, evaṃ kareyya, sabbaso paṭiniyyāteyyāti attho. Tatonidānanti āṇaṇyanidānaṃ. So hi aṇaṇomhīti āvajjanto balavapāmojjaṃ labhati, balavasomanassamadhigacchati. Tena vuttaṃ – ‘‘labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassa’’nti.
વਿਸਭਾਗવੇਦਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਕਕਚੇਨੇવ ਚਤੁਇਰਿਯਾਪਥਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਆਬਾਧਤੀਤਿ ਆਬਾਧੋ, ਸ੍વਾਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਆਬਾਧਿਕੋ। ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਨੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਦੁਕ੍ਖਿਤੋ। ਅਧਿਮਤ੍ਤਗਿਲਾਨੋਤਿ ਬਾਲ਼੍ਹਗਿਲਾਨੋ। ਨਚ੍ਛਾਦੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਧਿਮਤ੍ਤਬ੍ਯਾਧਿਪਰੇਤਤਾਯ ਨ ਰੁਚ੍ਚੇਯ੍ਯ। ਬਲਮਤ੍ਤਾਤਿ ਬਲਮੇવ, ਬਲਞ੍ਚਸ੍ਸ ਕਾਯੇ ਨ ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤੋਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ ਆਰੋਗ੍ਯਨਿਦਾਨਂ, ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਅਰੋਗੋਮ੍ਹੀਤਿ ਆવਜ੍ਜਯਤੋ ਤਦੁਭਯਂ ਹੋਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਲਭੇਥ ਪਾਮੋਜ੍ਜਂ, ਅਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਸੋਮਨਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ। ਨ ਚਸ੍ਸ ਕਿਞ੍ਚਿ ਭੋਗਾਨਂ વਯੋਤਿ ਕਾਕਣਿਕਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਭੋਗਾਨਂ વਯੋ ਨ ਭવੇਯ੍ਯ। ਤਤੋਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ ਬਨ੍ਧਨਾਮੋਕ੍ਖਨਿਦਾਨਂ, ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਸਬ੍ਬਪਦੇਸੁ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਅਨਤ੍ਤਾਧੀਨੋਤਿ ਨ ਅਤ੍ਤਨਿ ਅਧੀਨੋ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਰੁਚਿਯਾ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਾਤੁਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਪਰਾਧੀਨੋਤਿ ਪਰੇਸੁ ਅਧੀਨੋ, ਪਰਸ੍ਸੇવ ਰੁਚਿਯਾ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਨ ਯੇਨ ਕਾਮਂ ਗਮੋਤਿ ਯੇਨ ਦਿਸਾਭਾਗੇਨਸ੍ਸ ਕਾਮੋ ਹੋਤਿ। ਇਚ੍ਛਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਗਮਨਾਯ, ਤੇਨ ਗਨ੍ਤੁਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਦਾਸਬ੍ਯਾਤਿ ਦਾਸਭਾવਾ। ਭੁਜਿਸ੍ਸੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਕੋ । ਤਤੋਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ ਭੁਜਿਸ੍ਸਨਿਦਾਨਂ। ਕਨ੍ਤਾਰਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਕਨ੍ਤਾਰਂ ਅਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਂ, ਨਿਰੁਦਕਂ ਦੀਘਮਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤੋਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ ਖੇਮਨ੍ਤਭੂਮਿਨਿਦਾਨਂ।
Visabhāgavedanuppattiyā kakaceneva catuiriyāpathaṃ chindanto ābādhatīti ābādho, svāssa atthīti ābādhiko. Taṃsamuṭṭhānena dukkhena dukkhito. Adhimattagilānoti bāḷhagilāno. Nacchādeyyāti adhimattabyādhiparetatāya na rucceyya. Balamattāti balameva, balañcassa kāye na bhaveyyāti attho. Tatonidānanti ārogyanidānaṃ, tassa hi arogomhīti āvajjayato tadubhayaṃ hoti. Tena vuttaṃ – ‘‘labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassa’’nti. Nacassa kiñci bhogānaṃ vayoti kākaṇikamattampi bhogānaṃ vayo na bhaveyya. Tatonidānanti bandhanāmokkhanidānaṃ, sesaṃ vuttanayeneva sabbapadesu yojetabbaṃ. Anattādhīnoti na attani adhīno, attano ruciyā kiñci kātuṃ na labhati. Parādhīnoti paresu adhīno, parasseva ruciyā pavattati. Na yena kāmaṃ gamoti yena disābhāgenassa kāmo hoti. Icchā uppajjati gamanāya, tena gantuṃ na labhati. Dāsabyāti dāsabhāvā. Bhujissoti attano santako . Tatonidānanti bhujissanidānaṃ. Kantāraddhānamagganti kantāraṃ addhānamaggaṃ, nirudakaṃ dīghamagganti attho. Tatonidānanti khemantabhūminidānaṃ.
ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਨੀવਰਣੇ ਅਪ੍ਪਹੀਨੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਭਗવਾ ਅਪ੍ਪਹੀਨਂ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਨੀવਰਣਂ ਇਣਸਦਿਸਂ, ਸੇਸਾਨਿ ਰੋਗਾਦਿਸਦਿਸਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਸਦਿਸਤਾ – ਯੋ ਹਿ ਪਰੇਸਂ ਇਣਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਨਾਸੇਤਿ। ਸੋ ਤੇਹਿ ਇਣਂ ਦੇਹੀਤਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋਪਿ ਫਰੁਸਂ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋਪਿ ਬਜ੍ਝਮਾਨੋਪਿ ਪਹਰਿਯਮਾਨੋਪਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਟਿਬਾਹਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਿਤਿਕ੍ਖਤਿ, ਤਿਤਿਕ੍ਖਕਾਰਣਞ੍ਹਿਸ੍ਸ ਤਂ ਇਣਂ ਹੋਤਿ। ਏવਮੇવਂ ਯੋ ਯਮ੍ਹਿ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੇਨ ਰਜ੍ਜਤਿ, ਤਣ੍ਹਾਗਣੇਨ ਤਂ વਤ੍ਥੁਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਸੋ ਤੇਨ ਫਰੁਸਂ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋਪਿ ਬਜ੍ਝਮਾਨੋਪਿ ਪਹਰਿਯਮਾਨੋਪਿ ਸਬ੍ਬਂ ਤਿਤਿਕ੍ਖਤਿ। ਤਿਤਿਕ੍ਖਕਾਰਣਞ੍ਹਿਸ੍ਸ ਸੋ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਹੋਤਿ ਘਰਸਾਮਿਕੇਹਿ વਧੀਯਮਾਨਾਨਂ ਇਤ੍ਥੀਨਂ વਿਯਾਤਿ। ਏવਂ ਇਣਂ વਿਯ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
Ime pañca nīvaraṇe appahīneti ettha bhagavā appahīnaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ iṇasadisaṃ, sesāni rogādisadisāni katvā dasseti. Tatrāyaṃ sadisatā – yo hi paresaṃ iṇaṃ gahetvā vināseti. So tehi iṇaṃ dehīti vuccamānopi pharusaṃ vuccamānopi bajjhamānopi pahariyamānopi kiñci paṭibāhituṃ na sakkoti, sabbaṃ titikkhati, titikkhakāraṇañhissa taṃ iṇaṃ hoti. Evamevaṃ yo yamhi kāmacchandena rajjati, taṇhāgaṇena taṃ vatthuṃ gaṇhāti, so tena pharusaṃ vuccamānopi bajjhamānopi pahariyamānopi sabbaṃ titikkhati. Titikkhakāraṇañhissa so kāmacchando hoti gharasāmikehi vadhīyamānānaṃ itthīnaṃ viyāti. Evaṃ iṇaṃ viya kāmacchando daṭṭhabbo.
ਯਥਾ ਪਨ ਪਿਤ੍ਤਰੋਗਾਤੁਰੋ ਮਧੁਸਕ੍ਕਰਾਦੀਸੁਪਿ ਦਿਨ੍ਨੇਸੁ ਪਿਤ੍ਤਰੋਗਾਤੁਰਤਾਯ ਤੇਸਂ ਰਸਂ ਨ વਿਨ੍ਦਤਿ, ਤਿਤ੍ਤਕਂ ਤਿਤ੍ਤਕਨ੍ਤਿ ਉਗ੍ਗਿਰਤਿਯੇવ। ਏવਮੇવਂ ਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਹਿਤਕਾਮੇਹਿ ਆਚਰਿਯੁਪਜ੍ਝਾਯੇਹਿ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਓવਦੀਯਮਾਨੋ ਓવਾਦਂ ਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ‘‘ਅਤਿ વਿਯ ਮੇ ਤੁਮ੍ਹੇ ਉਪਦ੍ਦવੇਥਾ’’ਤਿਆਦੀਨਿ વਤ੍વਾ વਿਬ੍ਭਮਤਿ। ਪਿਤ੍ਤਰੋਗਾਤੁਰਤਾਯ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਮਧੁਸਕ੍ਕਰਾਦਿਰਸਂ વਿਯ, ਕੋਧਾਤੁਰਤਾਯ ਝਾਨਸੁਖਾਦਿਭੇਦਂ ਸਾਸਨਰਸਂ ਨ વਿਨ੍ਦਤੀਤਿ। ਏવਂ ਰੋਗੋ વਿਯ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
Yathā pana pittarogāturo madhusakkarādīsupi dinnesu pittarogāturatāya tesaṃ rasaṃ na vindati, tittakaṃ tittakanti uggiratiyeva. Evamevaṃ byāpannacitto hitakāmehi ācariyupajjhāyehi appamattakampi ovadīyamāno ovādaṃ na gaṇhāti, ‘‘ati viya me tumhe upaddavethā’’tiādīni vatvā vibbhamati. Pittarogāturatāya so puriso madhusakkarādirasaṃ viya, kodhāturatāya jhānasukhādibhedaṃ sāsanarasaṃ na vindatīti. Evaṃ rogo viya byāpādo daṭṭhabbo.
ਯਥਾ ਪਨ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਦਿવਸੇ ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰੇ ਬਦ੍ਧੋ ਪੁਰਿਸੋ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨੇવ ਆਦਿਂ, ਨ ਮਜ੍ਝਂ, ਨ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਸੋ ਦੁਤਿਯਦਿવਸੇ ਮੁਤ੍ਤੋ, ‘‘ਅਹੋ ਹਿਯ੍ਯੋ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਂ ਮਨਾਪਂ, ਅਹੋ ਨਚ੍ਚਂ, ਅਹੋ ਗੀਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ ਸੁਤ੍વਾਪਿ ਪਟਿવਚਨਂ ਨ ਦੇਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨਨੁਭੂਤਤ੍ਤਾ। ਏવਮੇવਂ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਾਭਿਭੂਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ વਿਚਿਤ੍ਤਨਯੇਪਿ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨੇ ਪવਤ੍ਤਮਾਨੇ ਨੇવ ਤਸ੍ਸ ਆਦਿਂ, ਨ ਮਜ੍ਝਂ, ਨ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਸੋ ਉਟ੍ਠਿਤੇ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨੇ, ‘‘ਅਹੋ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਂ, ਅਹੋ ਕਾਰਣਂ, ਅਹੋ ਉਪਮਾ’’ਤਿ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਸ੍ਸ વਣ੍ਣਂ ਭਣਮਾਨਾਨਂ ਸੁਤ੍વਾਪਿ ਪਟਿવਚਨਂ ਨ ਦੇਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਥਿਨਮਿਦ੍ਧવਸੇਨ ਧਮ੍ਮਕਥਾਯ ਅਨਨੁਭੂਤਤ੍ਤਾਤਿ। ਏવਂ ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰਂ વਿਯ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
Yathā pana nakkhattadivase bandhanāgāre baddho puriso nakkhattassa neva ādiṃ, na majjhaṃ, na pariyosānaṃ passati. So dutiyadivase mutto, ‘‘aho hiyyo nakkhattaṃ manāpaṃ, aho naccaṃ, aho gīta’’ntiādīni sutvāpi paṭivacanaṃ na deti. Kiṃ kāraṇā? Nakkhattassa ananubhūtattā. Evamevaṃ thinamiddhābhibhūto bhikkhu vicittanayepi dhammassavane pavattamāne neva tassa ādiṃ, na majjhaṃ, na pariyosānaṃ jānāti. So uṭṭhite dhammassavane, ‘‘aho dhammassavanaṃ, aho kāraṇaṃ, aho upamā’’ti dhammassavanassa vaṇṇaṃ bhaṇamānānaṃ sutvāpi paṭivacanaṃ na deti. Kiṃ kāraṇā? Thinamiddhavasena dhammakathāya ananubhūtattāti. Evaṃ bandhanāgāraṃ viya thinamiddhaṃ daṭṭhabbaṃ.
ਯਥਾ ਪਨ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਂ ਕੀਲ਼ਨ੍ਤੋਪਿ ਦਾਸੋ, ‘‘ਇਦਂ ਨਾਮ ਅਚ੍ਚਾਯਿਕਂ ਕਰਣੀਯਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੀਘਂ, ਤਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛ, ਨੋ ਚੇ ਗਚ੍ਛਸਿ, ਹਤ੍ਥਪਾਦਂ વਾ ਤੇ ਛਿਨ੍ਦਾਮਿ ਕਣ੍ਣਨਾਸਂ વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ ਸੀਘਂ ਗਚ੍ਛਤਿਯੇવ, ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਦਿਮਜ੍ਝਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਅਨੁਭવਿਤੁਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਪਰਾਧੀਨਤਾਯ। ਏવਮੇવਂ વਿਨਯੇ ਅਪ੍ਪਕਤਞ੍ਞੁਨਾ વਿવੇਕਤ੍ਥਾਯ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪવਿਟ੍ਠੇਨਾਪਿ ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਕਪ੍ਪਿਯਮਂਸੇਪਿ ਅਕਪ੍ਪਿਯਮਂਸਸਞ੍ਞਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ વਿવੇਕਂ ਪਹਾਯ ਸੀਲવਿਸੋਧਨਤ੍ਥਂ વਿਨਯਧਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ। વਿવੇਕਸੁਖਂ ਅਨੁਭવਿਤੁਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਭਿਭੂਤਤਾਯਾਤਿ, ਏવਂ ਦਾਸਬ੍ਯਂ વਿਯ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਦਟ੍ਟਬ੍ਬਂ।
Yathā pana nakkhattaṃ kīḷantopi dāso, ‘‘idaṃ nāma accāyikaṃ karaṇīyaṃ atthi, sīghaṃ, tattha gaccha, no ce gacchasi, hatthapādaṃ vā te chindāmi kaṇṇanāsaṃ vā’’ti vutto sīghaṃ gacchatiyeva, nakkhattassa ādimajjhapariyosānaṃ anubhavituṃ na labhati. Kasmā? Parādhīnatāya. Evamevaṃ vinaye appakataññunā vivekatthāya araññaṃ paviṭṭhenāpi kismiñcideva antamaso kappiyamaṃsepi akappiyamaṃsasaññāya uppannāya vivekaṃ pahāya sīlavisodhanatthaṃ vinayadharassa santike gantabbaṃ hoti. Vivekasukhaṃ anubhavituṃ na labhati. Kasmā? Uddhaccakukkuccābhibhūtatāyāti, evaṃ dāsabyaṃ viya uddhaccakukkuccaṃ daṭṭabbaṃ.
ਯਥਾ ਪਨ ਕਨ੍ਤਾਰਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਪੁਰਿਸੋ ਚੋਰੇਹਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ વਿਲੁਤ੍ਤੋਕਾਸਂ ਪਹਤੋਕਾਸਞ੍ਚ ਦਿਸ੍વਾ ਦਣ੍ਡਕਸਦ੍ਦੇਨਪਿ ਸਕੁਣਸਦ੍ਦੇਨਪਿ ਚੋਰਾ ਆਗਤਾਤਿ ਉਸ੍ਸਙ੍ਕਿਤਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਗਚ੍ਛਤਿਪਿ, ਤਿਟ੍ਠਤਿਪਿ, ਨਿવਤ੍ਤਤਿਪਿ, ਗਤਟ੍ਠਾਨਤੋ ਆਗਤਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਬਹੁਤਰਂ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਕਿਚ੍ਛੇਨ ਕਸਿਰੇਨ ਖੇਮਨ੍ਤਭੂਮਿਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ વਾ, ਨ વਾ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਏવਮੇવਂ ਯਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠਸੁ ਠਾਨੇਸੁ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਹੋਤਿ। ਸੋ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਨੁ ਖੋ, ਨ ਨੁ ਖੋ ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਿਤ੍વਾ ਸਦ੍ਧਾਯ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਮਗ੍ਗਂ વਾ ਫਲਂ વਾ ਨ ਪਾਪੁਣਾਤੀਤਿ ਯਥਾ ਕਨ੍ਤਾਰਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗੇ ‘‘ਚੋਰਾ ਅਤ੍ਥਿ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਆਸਪ੍ਪਨਪਰਿਸਪ੍ਪਨਂ ਅਪਰਿਯੋਗਾਹਨਂ ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ ਖੇਮਨ੍ਤਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਨ੍ਤਰਾਯਂ ਕਰੋਤਿ, ਏવਂ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਪਿ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਨੁ ਖੋ ਨ ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਆਸਪ੍ਪਨਪਰਿਸਪ੍ਪਨਂ ਅਪਰਿਯੋਗਾਹਨਂ ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਯਮਾਨਾ ਅਰਿਯਭੂਮਿਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਨ੍ਤਰਾਯਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਕਨ੍ਤਾਰਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗੋ વਿਯ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ।
Yathā pana kantāraddhānamaggapaṭipanno puriso corehi manussānaṃ viluttokāsaṃ pahatokāsañca disvā daṇḍakasaddenapi sakuṇasaddenapi corā āgatāti ussaṅkitaparisaṅkito hoti, gacchatipi, tiṭṭhatipi, nivattatipi, gataṭṭhānato āgataṭṭhānameva bahutaraṃ hoti. So kicchena kasirena khemantabhūmiṃ pāpuṇāti vā, na vā pāpuṇāti. Evamevaṃ yassa aṭṭhasu ṭhānesu vicikicchā uppannā hoti. So ‘‘buddho nu kho, na nu kho buddho’’tiādinā nayena vicikicchanto adhimuccitvā saddhāya gaṇhituṃ na sakkoti. Asakkonto maggaṃ vā phalaṃ vā na pāpuṇātīti yathā kantāraddhānamagge ‘‘corā atthi natthī’’ti punappunaṃ āsappanaparisappanaṃ apariyogāhanaṃ chambhitatta cittassa uppādento khemantapattiyā antarāyaṃ karoti, evaṃ vicikicchāpi ‘‘buddho nu kho na buddho’’tiādinā nayena punappunaṃ āsappanaparisappanaṃ apariyogāhanaṃ chambhitattaṃ cittassa uppādayamānā ariyabhūmippattiyā antarāyaṃ karotīti kantāraddhānamaggo viya daṭṭhabbā.
ਇਦਾਨਿ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਣਣ੍ਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਭਗવਾ ਪਹੀਨਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਨੀવਰਣਂ ਆਣਣ੍ਯਸਦਿਸਂ, ਸੇਸਾਨਿ ਆਰੋਗ੍ਯਾਦਿਸਦਿਸਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਸਦਿਸਤਾ – ਯਥਾ ਹਿ ਪੁਰਿਸੋ ਇਣਂ ਆਦਾਯ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤੇ ਪਯੋਜੇਤ੍વਾ ਸਮਿਦ੍ਧਕਮ੍ਮਨ੍ਤੋ, ‘‘ਇਦਂ ਇਣਂ ਨਾਮ ਪਲਿਬੋਧਮੂਲ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸવਡ੍ਢਿਕਂ ਇਣਂ ਨਿਯ੍ਯਾਤੇਤ੍વਾ ਪਣ੍ਣਂ ਫਾਲਾਪੇਯ੍ਯ। ਅਥਸ੍ਸ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਨੇવ ਕੋਚਿ ਦੂਤਂ ਪੇਸੇਤਿ, ਨ ਪਣ੍ਣਂ, ਸੋ ਇਣਸਾਮਿਕੇ ਦਿਸ੍વਾਪਿ ਸਚੇ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਆਸਨਾ ਉਟ੍ਠਹਤਿ, ਨੋ ਚੇ, ਨ ਉਟ੍ਠਹਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਿਲ੍ਲੇਪਤਾਯ ਅਲਗ੍ਗਤਾਯ। ਏવਮੇવ ਭਿਕ੍ਖੁ, ‘‘ਅਯਂ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਨਾਮ ਪਲਿਬੋਧਮੂਲ’’ਨ੍ਤਿ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਛ ਧਮ੍ਮੇ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਨੀવਰਣਂ ਪਜਹਤਿ। ਤਸ੍ਸੇવਂ ਪਹੀਨਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਸ੍ਸ ਯਥਾ ਇਣਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਇਣਸਾਮਿਕੇ ਦਿਸ੍વਾ ਨੇવ ਭਯਂ ਨ ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਏવਮੇવ ਪਰવਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ ਨੇવ ਸਙ੍ਗੋ ਨ ਬਨ੍ਧੋ ਹੋਤਿ। ਦਿਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤੋ ਕਿਲੇਸੋ ਨ ਸਮੁਦਾਚਰਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਭਗવਾ ਆਣਣ੍ਯਮਿવ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਪ੍ਪਹਾਨਮਾਹ।
Idāni seyyathāpi, bhikkhave, āṇaṇyanti ettha bhagavā pahīnakāmacchandanīvaraṇaṃ āṇaṇyasadisaṃ, sesāni ārogyādisadisāni katvā dasseti. Tatrāyaṃ sadisatā – yathā hi puriso iṇaṃ ādāya kammante payojetvā samiddhakammanto, ‘‘idaṃ iṇaṃ nāma palibodhamūla’’nti cintetvā savaḍḍhikaṃ iṇaṃ niyyātetvā paṇṇaṃ phālāpeyya. Athassa tato paṭṭhāya neva koci dūtaṃ peseti, na paṇṇaṃ, so iṇasāmike disvāpi sace icchati, āsanā uṭṭhahati, no ce, na uṭṭhahati. Kasmā? Tehi saddhiṃ nillepatāya alaggatāya. Evameva bhikkhu, ‘‘ayaṃ kāmacchando nāma palibodhamūla’’nti satipaṭṭhāne vuttanayeneva cha dhamme bhāvetvā kāmacchandanīvaraṇaṃ pajahati. Tassevaṃ pahīnakāmacchandassa yathā iṇamuttassa purisassa iṇasāmike disvā neva bhayaṃ na chambhitattaṃ hoti. Evameva paravatthumhi neva saṅgo na bandho hoti. Dibbānipi rūpāni passato kileso na samudācarati. Tasmā bhagavā āṇaṇyamiva kāmacchandappahānamāha.
ਯਥਾ ਪਨ ਸੋ ਪਿਤ੍ਤਰੋਗਾਤੁਰੋ ਪੁਰਿਸੋ ਭੇਸਜ੍ਜਕਿਰਿਯਾਯ ਤਂ ਰੋਗਂ વੂਪਸਮੇਤ੍વਾ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਮਧੁਸਕ੍ਕਰਾਦੀਨਂ ਰਸਂ વਿਨ੍ਦਤਿ। ਏવਮੇવਂ ਭਿਕ੍ਖੁ, ‘‘ਅਯਂ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਨਾਮ ਅਨਤ੍ਥਕਾਰਕੋ’’ਤਿ ਛ ਧਮ੍ਮੇ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਬ੍ਯਾਪਾਦਨੀવਰਣਂ ਪਜਹਤਿ। ਸੋ ਏવਂ ਪਹੀਨਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਯਥਾ ਪਿਤ੍ਤਰੋਗવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਪੁਰਿਸੋ ਮਧੁਸਕ੍ਕਰਾਦੀਨਿ ਮਧੁਰਾਨਿ ਸਮ੍ਪਿਯਾਯਮਾਨੋ ਪਟਿਸੇવਤਿ। ਏવਮੇવਂ ਆਚਾਰਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਆਦੀਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਿਯਮਾਨੋ ਸਿਰਸਾ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਿਯਾਯਮਾਨੋ ਸਿਕ੍ਖਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਭਗવਾ ਆਰੋਗ੍ਯਮਿવ ਬ੍ਯਾਪਾਦਪ੍ਪਹਾਨਮਾਹ।
Yathā pana so pittarogāturo puriso bhesajjakiriyāya taṃ rogaṃ vūpasametvā tato paṭṭhāya madhusakkarādīnaṃ rasaṃ vindati. Evamevaṃ bhikkhu, ‘‘ayaṃ byāpādo nāma anatthakārako’’ti cha dhamme bhāvetvā byāpādanīvaraṇaṃ pajahati. So evaṃ pahīnabyāpādo yathā pittarogavimutto puriso madhusakkarādīni madhurāni sampiyāyamāno paṭisevati. Evamevaṃ ācārapaṇṇattiādīni sikkhāpiyamāno sirasā sampaṭicchitvā sampiyāyamāno sikkhati. Tasmā bhagavā ārogyamiva byāpādappahānamāha.
ਯਥਾ ਸੋ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਦਿવਸੇ ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰਂ ਪવੇਸਿਤੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਪਰਸ੍ਮਿਂ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਦਿવਸੇ, ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਅਹਂ ਪਮਾਦਦੋਸੇਨ ਬਦ੍ਧੋ ਤਂ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਂ ਨਾਨੁਭવਾਮਿ, ਇਦਾਨਿ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਯਥਾਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾ ਓਕਾਸਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਂ ਅਨੁਭવਿਤ੍વਾ – ‘‘ਅਹੋ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਂ ਅਹੋ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ। ਏવਮੇવ ਭਿਕ੍ਖੁ, ‘‘ਇਦਂ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ ਨਾਮ ਮਹਾਅਨਤ੍ਥਕਰ’’ਨ੍ਤਿ ਛ ਧਮ੍ਮੇ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਨੀવਰਣਂ ਪਜਹਤਿ। ਸੋ ਏવਂ ਪਹੀਨਥਿਨਮਿਦ੍ਧੋ ਯਥਾ ਬਨ੍ਧਨਾ ਮੁਤ੍ਤੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸਤ੍ਤਾਹਮ੍ਪਿ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਦਿਮਜ੍ਝਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਅਨੁਭવਤਿ। ਏવਮੇવਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਧਮ੍ਮਨਕ੍ਖਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਦਿਮਜ੍ਝਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਅਨੁਭવਨ੍ਤੋ ਸਹ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਭਗવਾ ਬਨ੍ਧਨਾ ਮੋਕ੍ਖਮਿવ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਪ੍ਪਹਾਨਮਾਹ।
Yathā so nakkhattadivase bandhanāgāraṃ pavesito puriso aparasmiṃ nakkhattadivase, ‘‘pubbepi ahaṃ pamādadosena baddho taṃ nakkhattaṃ nānubhavāmi, idāni appamatto bhavissāmī’’ti yathāssa paccatthikā okāsaṃ na labhanti. Evaṃ appamatto hutvā nakkhattaṃ anubhavitvā – ‘‘aho nakkhattaṃ aho nakkhatta’’nti udānaṃ udānesi. Evameva bhikkhu, ‘‘idaṃ thinamiddhaṃ nāma mahāanatthakara’’nti cha dhamme bhāvetvā thinamiddhanīvaraṇaṃ pajahati. So evaṃ pahīnathinamiddho yathā bandhanā mutto puriso sattāhampi nakkhattassa ādimajjhapariyosānaṃ anubhavati. Evamevaṃ bhikkhu dhammanakkhattassa ādimajjhapariyosānaṃ anubhavanto saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇāti. Tasmā bhagavā bandhanā mokkhamiva thinamiddhappahānamāha.
ਯਥਾ ਪਨ ਦਾਸੋ ਕਞ੍ਚਿਦੇવ ਮਿਤ੍ਤਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸਾਮਿਕਾਨਂ ਧਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਭੁਜਿਸ੍ਸਂ ਕਤ੍વਾ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਤਂ ਕਰੇਯ੍ਯ। ਏવਮੇવ ਭਿਕ੍ਖੁ, ‘‘ਇਦਂ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਨਾਮ ਮਹਾਅਨਤ੍ਥਕਰ’’ਨ੍ਤਿ ਛ ਧਮ੍ਮੇ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਪਜਹਤਿ। ਸੋ ਏવਂ ਪਹੀਨੁਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚੋ ਯਥਾ ਭੁਜਿਸ੍ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਯਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਤਂ ਕਰੋਤਿ। ਨ ਤਂ ਕੋਚਿ ਬਲਕ੍ਕਾਰੇਨ ਤਤੋ ਨਿવਤ੍ਤੇਤਿ। ਏવਮੇવਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਯਥਾਸੁਖਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਟਿਪਦਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਨਂ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਬਲਕ੍ਕਾਰੇਨ ਤਤੋ ਨਿવਤ੍ਤੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਭਗવਾ ਭੁਜਿਸ੍ਸਂ વਿਯ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਪ੍ਪਹਾਨਮਾਹ।
Yathā pana dāso kañcideva mittaṃ upanissāya sāmikānaṃ dhanaṃ datvā attānaṃ bhujissaṃ katvā tato paṭṭhāya yaṃ icchati, taṃ kareyya. Evameva bhikkhu, ‘‘idaṃ uddhaccakukkuccaṃ nāma mahāanatthakara’’nti cha dhamme bhāvetvā uddhaccakukkuccaṃ pajahati. So evaṃ pahīnuddhaccakukkucco yathā bhujisso puriso yaṃ icchati, taṃ karoti. Na taṃ koci balakkārena tato nivatteti. Evamevaṃ bhikkhu yathāsukhaṃ nekkhammapaṭipadaṃ paṭipajjati, na naṃ uddhaccakukkuccaṃ balakkārena tato nivatteti. Tasmā bhagavā bhujissaṃ viya uddhaccakukkuccappahānamāha.
ਯਥਾ ਬਲવਾ ਪੁਰਿਸੋ ਹਤ੍ਥਸਾਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਜ੍ਜਾવੁਧੋ ਸਪਰਿવਾਰੋ ਕਨ੍ਤਾਰਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਤਂ ਚੋਰਾ ਦੂਰਤੋવ ਦਿਸ੍વਾ ਪਲਾਯੇਯ੍ਯੁਂ। ਸੋ ਸੋਤ੍ਥਿਨਾ ਤਂ ਕਨ੍ਤਾਰਂ ਨਿਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਖੇਮਨ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਹਟ੍ਠਤੁਟ੍ਠੋ ਅਸ੍ਸ। ਏવਮੇવਂ ਭਿਕ੍ਖੁ, ‘‘ਅਯਂ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਨਾਮ ਅਨਤ੍ਥਕਾਰਿਕਾ’’ਤਿ ਛ ਧਮ੍ਮੇ ਭਾવੇਤ੍વਾ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਂ ਪਜਹਤਿ। ਸੋ ਏવਂ ਪਹੀਨવਿਚਿਕਿਚ੍ਛੋ ਯਥਾ ਬਲવਾ ਸਜ੍ਜਾવੁਧੋ ਸਪਰਿવਾਰੋ ਪੁਰਿਸੋ ਨਿਬ੍ਭਯੋ ਚੋਰੇ ਤਿਣਂ વਿਯ ਅਗਣੇਤ੍વਾ ਸੋਤ੍ਥਿਨਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਖੇਮਨ੍ਤਭੂਮਿਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਏવਮੇવਂ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਕਨ੍ਤਾਰਂ ਨਿਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਪਰਮਖੇਮਨ੍ਤਭੂਮਿਂ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਭਗવਾ ਖੇਮਨ੍ਤਭੂਮਿਂ વਿਯ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਪਹਾਨਮਾਹ।
Yathā balavā puriso hatthasāraṃ gahetvā sajjāvudho saparivāro kantāraṃ paṭipajjeyya. Taṃ corā dūratova disvā palāyeyyuṃ. So sotthinā taṃ kantāraṃ nittharitvā khemantaṃ patto haṭṭhatuṭṭho assa. Evamevaṃ bhikkhu, ‘‘ayaṃ vicikicchā nāma anatthakārikā’’ti cha dhamme bhāvetvā vicikicchaṃ pajahati. So evaṃ pahīnavicikiccho yathā balavā sajjāvudho saparivāro puriso nibbhayo core tiṇaṃ viya agaṇetvā sotthinā nikkhamitvā khemantabhūmiṃ pāpuṇāti. Evamevaṃ duccaritakantāraṃ nittharitvā paramakhemantabhūmiṃ amataṃ nibbānaṃ pāpuṇāti. Tasmā bhagavā khemantabhūmiṃ viya vicikicchāpahānamāha.
੪੨੭. ਇਮਮੇવ ਕਾਯਨ੍ਤਿ ਇਮਂ ਕਰਜਕਾਯਂ। ਅਭਿਸਨ੍ਦੇਤੀਤਿ ਤੇਮੇਤਿ ਸ੍ਨੇਹੇਤਿ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪવਤ੍ਤਪੀਤਿਸੁਖਂ ਕਰੋਤਿ। ਪਰਿਸਨ੍ਦੇਤੀਤਿ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਸਨ੍ਦੇਤਿ। ਪਰਿਪੂਰੇਤੀਤਿ વਾਯੁਨਾ ਭਸ੍ਤਂ વਿਯ ਪੂਰੇਤਿ। ਪਰਿਪ੍ਫਰਤੀਤਿ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਫੁਸਤਿ । ਸਬ੍ਬਾવਤੋ ਕਾਯਸ੍ਸਾਤਿ ਅਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਸਬ੍ਬਕੋਟ੍ਠਾਸવਤੋ ਕਾਯਸ੍ਸ। ਕਿਞ੍ਚਿ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਕਸਨ੍ਤਤਿਪવਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨੇ ਛવਿਮਂਸਲੋਹਿਤਾਨੁਗਤਂ ਅਣੁਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਠਾਨਂ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸੁਖੇਨ ਅਫੁਟ੍ਠਂ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ। ਦਕ੍ਖੋਤਿ ਛੇਕੋ ਪਟਿਬਲੋ ਨ੍ਹਾਨੀਯਚੁਣ੍ਣਾਨਿ ਕਾਤੁਞ੍ਚੇવ ਯੋਜੇਤੁਞ੍ਚ ਸਨ੍ਨੇਤੁਞ੍ਚ। ਕਂਸਥਾਲੇਤਿ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਲੋਹੇਨ ਕਤਭਾਜਨੇ। ਮਤ੍ਤਿਕਭਾਜਨਂ ਪਨ ਥਿਰਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਸਨ੍ਨੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭਿਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਨ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਪਰਿਪ੍ਫੋਸਕਂ ਪਰਿਪ੍ਫੋਸਕਨ੍ਤਿ ਸਿਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਸਿਞ੍ਚਿਤ੍વਾ। ਸਨ੍ਨੇਯ੍ਯਾਤਿ વਾਮਹਤ੍ਥੇਨ ਕਂਸਥਾਲਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਹਤ੍ਥੇਨ ਪਮਾਣਯੁਤ੍ਤਂ ਉਦਕਂ ਸਿਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਸਿਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਪਰਿਮਦ੍ਦਨ੍ਤੋ ਪਿਣ੍ਡਂ ਕਰੇਯ੍ਯ। ਸ੍ਨੇਹਾਨੁਗਤਾਤਿ ਉਦਕਸਿਨੇਹੇਨ ਅਨੁਗਤਾ। ਸ੍ਨੇਹਪਰੇਤਾਤਿ ਉਦਕਸਿਨੇਹੇਨ ਪਰਿਗਤਾ। ਸਨ੍ਤਰਬਾਹਿਰਾਤਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਨ੍ਤੋਪਦੇਸੇਨ ਚੇવ ਬਹਿਪਦੇਸੇਨ ਚ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਕਮੇવ ਉਦਕਸਿਨੇਹੇਨ ਫੁਟਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨ ਚ ਪਗ੍ਘਰਿਣੀਤਿ ਨ ਬਿਨ੍ਦੁ ਬਿਨ੍ਦੁ ਉਦਕਂ ਪਗ੍ਘਰਤਿ, ਸਕ੍ਕਾ ਹੋਤਿ ਹਤ੍ਥੇਨਪਿ ਦ੍વੀਹਿਪਿ ਤੀਹਿਪਿ ਅਙ੍ਗੁਲੀਹਿ ਗਹੇਤੁਂ ਓવਟ੍ਟਿਕਮ੍ਪਿ ਕਾਤੁਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
427.Imameva kāyanti imaṃ karajakāyaṃ. Abhisandetīti temeti sneheti, sabbattha pavattapītisukhaṃ karoti. Parisandetīti samantato sandeti. Paripūretīti vāyunā bhastaṃ viya pūreti. Parippharatīti samantato phusati . Sabbāvato kāyassāti assa bhikkhuno sabbakoṭṭhāsavato kāyassa. Kiñci upādinnakasantatipavattiṭṭhāne chavimaṃsalohitānugataṃ aṇumattampi ṭhānaṃ paṭhamajjhānasukhena aphuṭṭhaṃ nāma na hoti. Dakkhoti cheko paṭibalo nhānīyacuṇṇāni kātuñceva yojetuñca sannetuñca. Kaṃsathāleti yena kenaci lohena katabhājane. Mattikabhājanaṃ pana thiraṃ na hoti, sannentassa bhijjati, tasmā taṃ na dasseti. Paripphosakaṃ paripphosakanti siñcitvā siñcitvā. Sanneyyāti vāmahatthena kaṃsathālaṃ gahetvā dakkhiṇena hatthena pamāṇayuttaṃ udakaṃ siñcitvā siñcitvā parimaddanto piṇḍaṃ kareyya. Snehānugatāti udakasinehena anugatā. Snehaparetāti udakasinehena parigatā. Santarabāhirāti saddhiṃ antopadesena ceva bahipadesena ca, sabbatthakameva udakasinehena phuṭāti attho. Na ca pagghariṇīti na bindu bindu udakaṃ paggharati, sakkā hoti hatthenapi dvīhipi tīhipi aṅgulīhi gahetuṃ ovaṭṭikampi kātunti attho.
੪੨੮. ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਸੁਖਉਪਮਾਯਂ ਉਬ੍ਭਿਤੋਦਕੋਤਿ ਉਬ੍ਭਿਨ੍ਨਉਦਕੋ, ਨ ਹੇਟ੍ਠਾ ਉਬ੍ਭਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਉਗ੍ਗਚ੍ਛਨਉਦਕੋ, ਅਨ੍ਤੋਯੇવ ਪਨ ਉਬ੍ਭਿਜ੍ਜਨਉਦਕੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਆਯਮੁਖਨ੍ਤਿ ਆਗਮਨਮਗ੍ਗੋ। ਦੇવੋਤਿ ਮੇਘੋ। ਕਾਲੇਨਕਾਲਨ੍ਤਿ ਕਾਲੇ ਕਾਲੇ, ਅਨ੍વਦ੍ਧਮਾਸਂ વਾ ਅਨੁਦਸਾਹਂ વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਧਾਰਨ੍ਤਿ વੁਟ੍ਠਿਂ। ਨਾਨੁਪ੍ਪવੇਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਤਿ ਨ ਪવੇਸੇਯ੍ਯ, ਨ વਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੀਤਾ વਾਰਿਧਾਰਾ ਉਬ੍ਭਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾਤਿ ਸੀਤਂ વਾਰਿ ਤਂ ਉਦਕਰਹਦਂ ਪੂਰਯਮਾਨਂ ਉਬ੍ਭਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ। ਹੇਟ੍ਠਾ ਉਗ੍ਗਚ੍ਛਨਉਦਕਞ੍ਹਿ ਉਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਉਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਿਜ੍ਜਨ੍ਤਂ ਉਦਕਂ ਖੋਭੇਤਿ। ਚਤੂਹਿ ਦਿਸਾਹਿ ਪવਿਸਨਉਦਕਂ ਪੁਰਾਣਪਣ੍ਣਤਿਣਕਟ੍ਠਦਣ੍ਡਕਾਦੀਹਿ ਉਦਕਂ ਖੋਭੇਤਿ। વੁਟ੍ਠਿਉਦਕਂ ਧਾਰਾਨਿਪਾਤਪੁਪ੍ਫੁਲ਼ਕੇਹਿ ਉਦਕਂ ਖੋਭੇਤਿ। ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਮੇવ ਪਨ ਹੁਤ੍વਾ ਇਦ੍ਧਿਨਿਮ੍ਮਿਤਮਿવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਂ ਉਦਕਂ ਇਮਂ ਪਦੇਸਂ ਫਰਤਿ, ਇਮਂ ਪਦੇਸਂ ਨ ਫਰਤੀਤਿ ਨਤ੍ਥਿ। ਤੇਨ ਅਫੁਟੋਕਾਸੋ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤੀਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਰਹਦੋ વਿਯ ਕਰਜਕਾਯੋ, ਉਦਕਂ વਿਯ ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਸੁਖਂ। ਸੇਸਂ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
428. Dutiyajjhānasukhaupamāyaṃ ubbhitodakoti ubbhinnaudako, na heṭṭhā ubbhijjitvā uggacchanaudako, antoyeva pana ubbhijjanaudakoti attho. Āyamukhanti āgamanamaggo. Devoti megho. Kālenakālanti kāle kāle, anvaddhamāsaṃ vā anudasāhaṃ vāti attho. Dhāranti vuṭṭhiṃ. Nānuppaveccheyyāti na paveseyya, na vasseyyāti attho. Sītā vāridhārā ubbhijjitvāti sītaṃ vāri taṃ udakarahadaṃ pūrayamānaṃ ubbhijjitvā. Heṭṭhā uggacchanaudakañhi uggantvā uggantvā bhijjantaṃ udakaṃ khobheti. Catūhi disāhi pavisanaudakaṃ purāṇapaṇṇatiṇakaṭṭhadaṇḍakādīhi udakaṃ khobheti. Vuṭṭhiudakaṃ dhārānipātapupphuḷakehi udakaṃ khobheti. Sannisinnameva pana hutvā iddhinimmitamiva uppajjamānaṃ udakaṃ imaṃ padesaṃ pharati, imaṃ padesaṃ na pharatīti natthi. Tena aphuṭokāso nāma na hotīti. Tattha rahado viya karajakāyo, udakaṃ viya dutiyajjhānasukhaṃ. Sesaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.
੪੨੯. ਤਤਿਯਜ੍ਝਾਨਸੁਖਉਪਮਾਯਂ ਉਪ੍ਪਲਾਨਿ ਏਤ੍ਥ ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਉਪ੍ਪਲਿਨੀ। ਸੇਸਪਦਦ੍વਯੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਸੇਤਰਤ੍ਤਨੀਲੇਸੁ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਉਪ੍ਪਲਂ ਉਪ੍ਪਲਮੇવ, ਊਨਕਸਤਪਤ੍ਤਂ ਪੁਣ੍ਡਰੀਕਂ, ਸਤਪਤ੍ਤਂ ਪਦੁਮਂ। ਪਤ੍ਤਨਿਯਮਂ વਾ વਿਨਾਪਿ ਸੇਤਂ ਪਦੁਮਂ, ਰਤ੍ਤਂ ਪੁਣ੍ਡਰੀਕਨ੍ਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ। ਉਦਕਾਨੁਗ੍ਗਤਾਨੀਤਿ ਉਦਕਤੋ ਨ ਉਗ੍ਗਤਾਨਿ। ਅਨ੍ਤੋਨਿਮੁਗ੍ਗਪੋਸੀਨੀਤਿ ਉਦਕਤਲਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਨਿਮੁਗ੍ਗਾਨਿਯੇવ ਹੁਤ੍વਾ ਪੋਸੀਨਿ, વਡ੍ਢੀਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਸਂ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
429. Tatiyajjhānasukhaupamāyaṃ uppalāni ettha santīti uppalinī. Sesapadadvayesupi eseva nayo. Ettha ca setarattanīlesu yaṃkiñci uppalaṃ uppalameva, ūnakasatapattaṃ puṇḍarīkaṃ, satapattaṃ padumaṃ. Pattaniyamaṃ vā vināpi setaṃ padumaṃ, rattaṃ puṇḍarīkanti ayamettha vinicchayo. Udakānuggatānīti udakato na uggatāni. Antonimuggaposīnīti udakatalassa anto nimuggāniyeva hutvā posīni, vaḍḍhīnīti attho. Sesaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.
੪੩੦. ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਸੁਖਉਪਮਾਯਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਚੇਤਸਾ ਪਰਿਯੋਦਾਤੇਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਨਿਰੁਪਕ੍ਕਿਲੇਸਟ੍ਠੇਨ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ। ਪਭਸ੍ਸਰਟ੍ਠੇਨ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਓਦਾਤੇਨ વਤ੍ਥੇਨਾਤਿ ਇਦਂ ਉਤੁਫਰਣਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਲਿਟ੍ਠવਤ੍ਥੇਨ ਹਿ ਉਤੁਫਰਣਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਙ੍ਖਣਧੋਤਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਉਤੁਫਰਣਂ ਬਲવਂ ਹੋਤਿ। ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਹਿ ਉਪਮਾਯ વਤ੍ਥਂ વਿਯ ਕਰਜਕਾਯੋ। ਉਤੁਫਰਣਂ વਿਯ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਸੁਖਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾ ਸੁਨ੍ਹਾਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ વਤ੍ਥਂ ਸਸੀਸਂ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸਰੀਰਤੋ ਉਤੁ ਸਬ੍ਬਮੇવ વਤ੍ਥਂ ਫਰਤਿ, ਨ ਕੋਚਿ વਤ੍ਥਸ੍ਸ ਅਫੁਟੋਕਾਸੋ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਸੁਖੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਕਰਜਕਾਯਸ੍ਸ ਨ ਕੋਚਿ ਓਕਾਸੋ ਅਫੁਟੋ ਹੋਤੀਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤਮੇવ વਾ વਤ੍ਥਂ વਿਯ, ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਂ ਉਤੁਫਰਣਂ વਿਯ। ਯਥਾ ਹਿ ਕਤ੍ਥਚਿ ਓਦਾਤવਤ੍ਥੇ ਕਾਯਂ ਅਪ੍ਫੁਸਨ੍ਤੇਪਿ ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਨੇਨ ਉਤੁਨਾ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਕਮੇવ ਕਾਯੋ ਫੁਟ੍ਠੋ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਸਮੁਟ੍ਠਿਤੇਨ ਸੁਖੁਮਰੂਪੇਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਕਮੇવ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਕਰਜਕਾਯੋ ਫੁਟੋ ਹੋਤੀਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
430. Catutthajjhānasukhaupamāyaṃ parisuddhena cetasā pariyodātenāti ettha nirupakkilesaṭṭhena parisuddhaṃ. Pabhassaraṭṭhena pariyodātaṃ veditabbaṃ. Odātena vatthenāti idaṃ utupharaṇatthaṃ vuttaṃ. Kiliṭṭhavatthena hi utupharaṇaṃ na hoti, taṅkhaṇadhotaparisuddhena utupharaṇaṃ balavaṃ hoti. Imissā hi upamāya vatthaṃ viya karajakāyo. Utupharaṇaṃ viya catutthajjhānasukhaṃ. Tasmā yathā sunhātassa purisassa parisuddhaṃ vatthaṃ sasīsaṃ pārupitvā nisinnassa sarīrato utu sabbameva vatthaṃ pharati, na koci vatthassa aphuṭokāso hoti. Evaṃ catutthajjhānasukhena bhikkhuno karajakāyassa na koci okāso aphuṭo hotīti evamettha attho daṭṭhabbo. Catutthajjhānacittameva vā vatthaṃ viya, taṃsamuṭṭhānarūpaṃ utupharaṇaṃ viya. Yathā hi katthaci odātavatthe kāyaṃ apphusantepi taṃsamuṭṭhānena utunā sabbatthakameva kāyo phuṭṭho hoti. Evaṃ catutthajjhānasamuṭṭhitena sukhumarūpena sabbatthakameva bhikkhuno karajakāyo phuṭo hotīti evamettha attho daṭṭhabbo.
੪੩੧. ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਞਾਣਉਪਮਾਯਂ ਤਂਦਿવਸਂ ਕਤਕਿਰਿਯਾ ਪਾਕਟਾ ਹੋਤੀਤਿ ਤਂਦਿવਸਂ ਗਤਗਾਮਤ੍ਤਯਮੇવ ਗਹਿਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਗਾਮਤ੍ਤਯਂ ਗਤਪੁਰਿਸੋ વਿਯ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਞਾਣਲਾਭੀ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਤਯੋ ਗਾਮਾ વਿਯ ਤਯੋ ਭવਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਤੀਸੁ ਗਾਮੇਸੁ ਤਂਦਿવਸਂ ਕਤਕਿਰਿਯਾਯ ਆવਿਭਾવੋ વਿਯ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਤੀਸੁ ਭવੇਸੁ ਕਤਕਿਰਿਯਾਯ ਆવਿਭਾવੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
431. Pubbenivāsañāṇaupamāyaṃ taṃdivasaṃ katakiriyā pākaṭā hotīti taṃdivasaṃ gatagāmattayameva gahitaṃ. Tattha gāmattayaṃ gatapuriso viya pubbenivāsañāṇalābhī daṭṭhabbo. Tayo gāmā viya tayo bhavā daṭṭhabbā. Tassa purisassa tīsu gāmesu taṃdivasaṃ katakiriyāya āvibhāvo viya pubbenivāsāya cittaṃ abhinīharitvā nisinnassa bhikkhuno tīsu bhavesu katakiriyāya āvibhāvo daṭṭhabbo.
੪੩੨. ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਉਪਮਾਯਂ ਦ੍વੇ ਅਗਾਰਾਤਿ ਦ੍વੇ ਘਰਾ। ਸਦ੍વਾਰਾਤਿ ਸਮ੍ਮੁਖਦ੍વਾਰਾ। ਅਨੁਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤੇਤਿ ਅਪਰਾਪਰਂ ਸਞ੍ਚਰਨ੍ਤੇ। ਅਨੁવਿਚਰਨ੍ਤੇਤਿ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ વਿਚਰਨ੍ਤੇ, ਇਤੋ ਪਨ ਗੇਹਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਏਤਂ ਗੇਹਂ, ਏਤਸ੍ਮਾ વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਇਮਂ ਗੇਹਂ ਪવਿਸਨવਸੇਨਪਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ਤਤ੍ਥ ਦ੍વੇ ਅਗਾਰਾ ਸਦ੍વਾਰਾ વਿਯ ਚੁਤਿਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯੋ, ਚਕ੍ਖੁਮਾ ਪੁਰਿਸੋ વਿਯ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣਲਾਭੀ, ਚਕ੍ਖੁਮਤੋ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਗੇਹਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰੇ ਠਤ੍વਾ ਪਸ੍ਸਤੋ ਦ੍વੇ ਅਗਾਰੇ ਪવਿਸਨਕਨਿਕ੍ਖਮਨਕਪੁਰਿਸਾਨਂ ਪਾਕਟਕਾਲੋ વਿਯ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਲਾਭਿਨੋ ਆਲੋਕਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚવਨਕਉਪਪਜ੍ਜਨਕਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਾਕਟਕਾਲੋ। ਕਿਂ ਪਨ ਤੇ ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਾਕਟਾ, ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸਾਤਿ? ਞਾਣਸ੍ਸ। ਤਸ੍ਸ ਪਾਕਟਤ੍ਤਾ ਪਨ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਪਾਕਟਾਯੇવਾਤਿ।
432. Dibbacakkhuupamāyaṃ dve agārāti dve gharā. Sadvārāti sammukhadvārā. Anucaṅkamanteti aparāparaṃ sañcarante. Anuvicaranteti ito cito ca vicarante, ito pana gehā nikkhamitvā etaṃ gehaṃ, etasmā vā nikkhamitvā imaṃ gehaṃ pavisanavasenapi daṭṭhabbā. Tattha dve agārā sadvārā viya cutipaṭisandhiyo, cakkhumā puriso viya dibbacakkhuñāṇalābhī, cakkhumato purisassa dvinnaṃ gehānaṃ antare ṭhatvā passato dve agāre pavisanakanikkhamanakapurisānaṃ pākaṭakālo viya dibbacakkhulābhino ālokaṃ vaḍḍhetvā olokentassa cavanakaupapajjanakasattānaṃ pākaṭakālo. Kiṃ pana te ñāṇassa pākaṭā, puggalassāti? Ñāṇassa. Tassa pākaṭattā pana puggalassa pākaṭāyevāti.
੪੩੩. ਆਸવਕ੍ਖਯਞਾਣਉਪਮਾਯਂ ਪਬ੍ਬਤਸਙ੍ਖੇਪੇਤਿ ਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕੇ। ਅਨਾવਿਲੋਤਿ ਨਿਕ੍ਕਦ੍ਦਮੋ। ਸਿਪ੍ਪਿਯੋ ਚ ਸਮ੍ਬੁਕਾ ਚ ਸਿਪ੍ਪਿਸਮ੍ਬੁਕਂ। ਸਕ੍ਖਰਾ ਚ ਕਥਲਾ ਚ ਸਕ੍ਖਰਕਥਲਂ। ਮਚ੍ਛਾਨਂ ਗੁਮ੍ਬਾ ਘਟਾਤਿ ਮਚ੍ਛਗੁਮ੍ਬਂ। ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚਰਨ੍ਤਮ੍ਪੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਕ੍ਖਰਕਥਲਂ ਤਿਟ੍ਠਤਿਯੇવ, ਇਤਰਾਨਿ ਚਰਨ੍ਤਿਪਿ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿਪਿ। ਯਥਾ ਪਨ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਠਿਤਾਸੁਪਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਸੁਪਿ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾਸੁਪਿ, ‘‘ਏਤਾ ਗਾવੋ ਚਰਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਚਰਨ੍ਤਿਯੋ ਉਪਾਦਾਯ ਇਤਰਾਪਿ ਚਰਨ੍ਤੀਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਮੇવ ਸਕ੍ਖਰਕਥਲਂ ਉਪਾਦਾਯ ਇਤਰਮ੍ਪਿ ਦ੍વਯਂ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਤਰਞ੍ਚ ਦ੍વਯਂ ਚਰਨ੍ਤਂ ਉਪਾਦਾਯ ਸਕ੍ਖਰਕਥਲਮ੍ਪਿ ਚਰਨ੍ਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਚਕ੍ਖੁਮਤੋ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਤੀਰੇ ਠਤ੍વਾ ਪਸ੍ਸਤੋ ਸਿਪ੍ਪਿਸਮ੍ਬੁਕਾਦੀਨਂ વਿਭੂਤਕਾਲੋ વਿਯ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਚ੍ਚਾਨਂ વਿਭੂਤਕਾਲੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
433. Āsavakkhayañāṇaupamāyaṃ pabbatasaṅkhepeti pabbatamatthake. Anāviloti nikkaddamo. Sippiyo ca sambukā ca sippisambukaṃ. Sakkharā ca kathalā ca sakkharakathalaṃ. Macchānaṃ gumbā ghaṭāti macchagumbaṃ. Tiṭṭhantampi carantampīti ettha sakkharakathalaṃ tiṭṭhatiyeva, itarāni carantipi tiṭṭhantipi. Yathā pana antarantarā ṭhitāsupi nisinnāsupi vijjamānāsupi, ‘‘etā gāvo carantī’’ti carantiyo upādāya itarāpi carantīti vuccanti. Evaṃ tiṭṭhantameva sakkharakathalaṃ upādāya itarampi dvayaṃ tiṭṭhantanti vuttaṃ. Itarañca dvayaṃ carantaṃ upādāya sakkharakathalampi carantanti vuttaṃ. Tattha cakkhumato purisassa tīre ṭhatvā passato sippisambukādīnaṃ vibhūtakālo viya āsavānaṃ khayāya cittaṃ nīharitvā nisinnassa bhikkhuno catunnaṃ saccānaṃ vibhūtakālo daṭṭhabbo.
੪੩੪. ਇਦਾਨਿ ਸਤ੍ਤਹਾਕਾਰੇਹਿ ਸਲਿਙ੍ਗਤੋ ਸਗੁਣਤੋ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਮਣੋ ਇਤਿਪੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਮਣੋ ਹੋਤੀਤਿਆਦੀਸੁ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏવਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਮਿਤਪਾਪਤ੍ਤਾ ਸਮਣੋ ਹੋਤਿ। ਬਾਹਿਤਪਾਪਤ੍ਤਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਹੋਤਿ। ਨ੍ਹਾਤਕਿਲੇਸਤ੍ਤਾ ਨ੍ਹਾਤਕੋ ਹੋਤਿ, ਧੋਤਕਿਲੇਸਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਚਤੁਮਗ੍ਗਞਾਣਸਙ੍ਖਾਤੇਹਿ વੇਦੇਹਿ ਅਕੁਸਲਧਮ੍ਮਾਨਂ ਗਤਤ੍ਤਾ વੇਦਗੂ ਹੋਤਿ, વਿਦਿਤਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨੇવ વਿਦਿਤਾਸ੍ਸ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਸੁਤਤ੍ਤਾ ਸੋਤ੍ਤਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਨਿਸ੍ਸੁਤਤ੍ਤਾ ਅਪਹਤਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਆਰਕਤ੍ਤਾ ਅਰਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਹਤਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਹਿ ਆਰਕਤ੍ਤਾ ਅਰਹਂ ਹੋਤਿ, ਦੂਰੀਭੂਤਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਸਂ ਸਬਤ੍ਥ ਪਾਕਟਮੇવਾਤਿ।
434. Idāni sattahākārehi saliṅgato saguṇato khīṇāsavassa nāmaṃ gaṇhanto, ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu samaṇo itipītiādimāha. Tattha evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu samaṇohotītiādīsu, bhikkhave, evaṃ bhikkhu samitapāpattā samaṇo hoti. Bāhitapāpattā brāhmaṇo hoti. Nhātakilesattā nhātako hoti, dhotakilesattāti attho. Catumaggañāṇasaṅkhātehi vedehi akusaladhammānaṃ gatattā vedagū hoti, viditattāti attho. Teneva viditāssa hontītiādimāha. Kilesānaṃ sutattā sottiyo hoti, nissutattā apahatattāti attho. Kilesānaṃ ārakattā ariyo hoti, hatattāti attho. Tehi ārakattā arahaṃ hoti, dūrībhūtattāti attho. Sesaṃ sabattha pākaṭamevāti.
ਪਪਞ੍ਚਸੂਦਨਿਯਾ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ਮਹਾਅਸ੍ਸਪੁਰਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Mahāassapurasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੯. ਮਹਾਅਸ੍ਸਪੁਰਸੁਤ੍ਤਂ • 9. Mahāassapurasuttaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ੯. ਮਹਾਅਸ੍ਸਪੁਰਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 9. Mahāassapurasuttavaṇṇanā
