| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
੯. ਮਹਾਅਸ੍ਸਪੁਰਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
9. Mahāassapurasuttavaṇṇanā
੪੧੫. ਜਾਨਪਦਿਨੋਤਿ ਜਨਪਦવਨ੍ਤੋ, ਜਨਪਦਸ੍ਸ વਾ ਇਸ੍ਸਰਾ ਰਾਜਕੁਮਾਰਾ ਗੋਤ੍ਤવਸੇਨ ਅਙ੍ਗਾ ਨਾਮ। ਤੇਸਂ ਨਿવਾਸੋ ਯਦਿ ਏਕੋ ਜਨਪਦੋ , ਕਥਂ ਬਹੁવਚਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਰੁਲ਼੍ਹੀਸਦ੍ਦੇਨਾ’’ਤਿ। ਅਕ੍ਖਰਚਿਨ੍ਤਕਾ ਹਿ ਈਦਿਸੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਯੁਤ੍ਤੇ વਿਯ ਸਲਿਙ੍ਗવਚਨਾਨਿ (ਪਾਣਿਨਿ ੧.੨.੫੧) ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਰੁਲ਼੍ਹੀ ਯਥਾ ‘‘ਕੁਰੂਸੁ વਿਹਰਤਿ, ਮਲ੍ਲੇਸੁ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ ਚ। ਤਬ੍ਬਿਸੇਸਨੇ ਪਨ ਜਨਪਦਸਦ੍ਦੇ ਜਾਤਿਸਦ੍ਦੇ ਏਕવਚਨਮੇવ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਙ੍ਗੇਸੁ ਜਨਪਦੇ’’ਤਿ। ਅਸ੍ਸਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਪਾਸਾਣਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਸੁਨ੍ਦਰਾਨਿ ਤਤ੍ਥ ਸਨ੍ਤੀਤਿ ‘‘ਅਸ੍ਸਪੁਰ’’ਨ੍ਤਿ ਸੋ ਨਿਗਮੋ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਕੇਚੀ। ਅਪਰੇ ਪਨ ਆਜਾਨੀਯੋ ਅਸ੍ਸੋ ਰਞ੍ਞੋ ਤਤ੍ਥ ਗਹਣਂ ਉਪਗਤੋਤਿ ‘‘ਅਸ੍ਸਪੁਰ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੋਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਕਿਂ ਤੇਹਿ, ਨਾਮਮੇਤਂ ਤਸ੍ਸ ਨਿਗਮਸ੍ਸ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਤਤ੍ਥ ਭਗવਤੋ ਨਿਬਦ੍ਧવਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨਾਹੋਸਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਤਂ ਗੋਚਰਗਾਮਂ ਕਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ’’ਚ੍ਚੇવ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਥਾ ਹਿ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ‘‘ਅਸ੍ਸਪੁਰਂ ਨਾਮ ਅਙ੍ਗਾਨਂ ਨਿਗਮੋ’’ਤਿ ਗੋਚਰਗਾਮਕਿਤ੍ਤਨਮੇવ ਕਤਂ।
415.Jānapadinoti janapadavanto, janapadassa vā issarā rājakumārā gottavasena aṅgā nāma. Tesaṃ nivāso yadi eko janapado , kathaṃ bahuvacananti āha ‘‘ruḷhīsaddenā’’ti. Akkharacintakā hi īdisesu ṭhānesu yutte viya saliṅgavacanāni (pāṇini 1.2.51) icchanti. Ayamettha ruḷhī yathā ‘‘kurūsu viharati, mallesu viharatī’’ti ca. Tabbisesane pana janapadasadde jātisadde ekavacanameva. Tenāha ‘‘aṅgesu janapade’’ti. Assā vuccanti pāsāṇāni, tāni sundarāni tattha santīti ‘‘assapura’’nti so nigamo vuttoti kecī. Apare pana ājānīyo asso rañño tattha gahaṇaṃ upagatoti ‘‘assapura’’nti vuttoti vadanti. Kiṃ tehi, nāmametaṃ tassa nigamassa. Yasmā pana tattha bhagavato nibaddhavasanaṭṭhānaṃ kiñci nāhosi, tasmā ‘‘taṃ gocaragāmaṃ katvā viharati’’cceva vuttaṃ. Tathā hi pāḷiyaṃ ‘‘assapuraṃ nāma aṅgānaṃ nigamo’’ti gocaragāmakittanameva kataṃ.
ਏવਰੂਪੇਨ ਸੀਲੇਨਾਤਿਆਦੀਸੁ ਸੀਲਗ੍ਗਹਣੇਨ વਾਰਿਤ੍ਤਸੀਲਮਾਹ। ਤੇਨ ਸਮ੍ਮਾવਾਚਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾਜੀવੇ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਆਚਾਰਗ੍ਗਹਣੇਨ ਚਾਰਿਤ੍ਤਸੀਲਂ। ਤੇਨ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਕਾਯવਚੀਸਮਾਚਾਰਂ। ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਗ੍ਗਹਣੇਨ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਫਲਸਙ੍ਗਹਂ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ। ਲਜ੍ਜਿਨੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸੀਲਾਚਾਰਮੂਲਕਾਰਣਂ। ਪੇਸਲਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ। ਉਲ਼ਾਰਗੁਣਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਾਰਿਪੂਰਿਂ। ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸੇવ વਣ੍ਣਂ ਕਥੇਨ੍ਤੀਤਿ ਇਦਂ ਤੇਸਂ ਉਪਾਸਕਾਨਂ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਗੁਣਕਿਤ੍ਤਨਪਸੁਤਤਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇ ਪਨ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੇਪਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਪਿ ਅਭਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾ ਏવ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਬੁਦ੍ਧਮਾਮਕਾ ਧਮ੍ਮਮਾਮਕਾ’’ਤਿ। વਤ੍ਥੁਤ੍ਤਯੇ ਹਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਅਭਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾ ਇਤਰਦ੍વਯੇ ਅਭਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾ ਏવ ਤਦવਿਨਾਭਾવਤੋ। ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਾਪਚਾਯਨੇਤਿ ਲਕ੍ਖਣવਚਨਮੇਤਂ ਯਥਾ ‘‘ਕਾਕੇਹਿ ਸਪ੍ਪਿ ਰਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਪੂਜਨੇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਪਚ੍ਚਯਦਾਯਕਾਨਞ੍ਹਿ ਕਾਰਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਮਹਪ੍ਫਲਭਾવਸ੍ਸ ਕਰਣਂ ਇਧ ‘‘ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਾਪਚਾਯਨ’’ਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ।
Evarūpena sīlenātiādīsu sīlaggahaṇena vārittasīlamāha. Tena sammāvācākammantājīve dasseti. Ācāraggahaṇena cārittasīlaṃ. Tena parisuddhaṃ kāyavacīsamācāraṃ. Paṭipattiggahaṇena samathavipassanāmaggaphalasaṅgahaṃ sammāpaṭipattiṃ. Lajjinoti iminā yathāvuttasīlācāramūlakāraṇaṃ. Pesalāti iminā pārisuddhiṃ. Uḷāraguṇāti iminā paṭipattiyā pāripūriṃ. Bhikkhusaṅghasseva vaṇṇaṃ kathentīti idaṃ tesaṃ upāsakānaṃ yebhuyyena bhikkhūnaṃ guṇakittanapasutatāya vuttaṃ. Te pana saddhammepi sammāsambuddhepi abhippasannā eva. Tenāha ‘‘buddhamāmakā dhammamāmakā’’ti. Vatthuttaye hi ekasmiṃ abhippasannā itaradvaye abhippasannā eva tadavinābhāvato. Piṇḍapātāpacāyaneti lakkhaṇavacanametaṃ yathā ‘‘kākehi sappi rakkhitabba’’nti, tasmā paccayapaṭipūjaneti vuttaṃ hoti. Paccayadāyakānañhi kārassa attano sammāpaṭipattiyā mahapphalabhāvassa karaṇaṃ idha ‘‘piṇḍapātāpacāyana’’nti adhippetaṃ.
ਸਮਣਕਰਣਾਤਿ ਸਮਣਭਾવਕਰਾ, ਸਮਣਭਾવਸ੍ਸ ਕਾਰਕਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇ ਪਨ ਏਕਨ੍ਤਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤਾ વਡ੍ਢਿਤਾ ਚ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਮਾਦਾਯ ਪਰਿਪੂਰਿਤਾ’’ਤਿ। ਸਮਣਗ੍ਗਹਣਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਸਮਣવਸੇਨ, ਨ ਸਾਮਞ੍ਞਮਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਮਿਤਪਾਪਸਮਣ’’ਨ੍ਤਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕਰਣਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਤੋ ਏવ ਚਾਯਂ ਭੇਦੋ, ਯਦਿਦਂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਤਿ , ਨ ਅਤ੍ਥਤੋ। ਸਮਣੇਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਤਿ ਸਮਣਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤੇਨ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾ। ਯੋ ਹਿ ਹੇਟ੍ਠਿਮਸਿਕ੍ਖਾਸਙ੍ਖਾਤਸਮਣਭਾવੇ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ, ਤੇਨ ਯੇ ਉਪਰਿਸਿਕ੍ਖਾਸਙ੍ਖਾਤਸਮਣਭਾવਾ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤਬ੍ਬਾ, ਤੇਸਂ વਸੇਨੇવ વੁਤ੍ਤਸਮਣੇਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ ਤੇਸਂ ਸਮਣਭਾવਾવਹਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਤੇਪਿ ਚ ਸਮਣਕਰਣਾ ਹੋਨ੍ਤਿਯੇવਾ’’ਤਿ। ਇਧ ਪਨਾਤਿ ਮਹਾਅਸ੍ਸਪੁਰੇ। ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪਾਦਿવਸੇਨ ਦੇਸਨਾ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾਤਿ ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪ-ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਕਾਯવਚੀਮਨੋਸਮਾਚਾਰਾਜੀવਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰ-ਭੋਜਨੇਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤ- ਜਾਗਰਿਯਾਨੁਯੋਗਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞ-ਝਾਨવਿਜ੍ਜਾવਸੇਨ ਸਮਣਕਰਣਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਦੇਸਿਤਾ, ਨ ਤਿਕਨਿਪਾਤੇ વਿਯ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ। ਫਲਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ વਿਪਾਕਫਲਂ ਗਹਿਤਂ, ਤਂ ਪਨ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਸਾਮਞ੍ਞਫਲਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਆਨਿਸਂਸਗ੍ਗਹਣੇਨ ਪਿਯਮਨਾਪਤਾਦਿਉਦ੍ਰਯੋ। ਤਸ੍ਸੇવ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਅવਞ੍ਚਾਪਦਸ੍ਸੇવ ਅਤ੍ਥਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ‘‘ਯਸ੍ਸਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਬ੍ਯਤਿਰੇਕવਸੇਨ ਅਤ੍ਥਂ વਦਤਿ। ਏਤ੍ਤਕੇਨ ਠਾਨੇਨਾਤਿ ਏਤ੍ਤਕੇਨ ਪਾਲ਼ਿਪਦੇਸੇਨ। ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪਾਦੀਨਂ ਉਪਰਿ ਪਾਲ਼ਿਯਂ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾਨਂ ਸਮਣਕਰਣਧਮ੍ਮਾਨਂ। વਣ੍ਣਂ ਕਥੇਸੀਤਿ ਗੁਣਂ ਆਨਿਸਂਸਂ ਅਭਾਸਿ। ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨਾਤਿ ‘‘ਅਪਿਚ વਣ੍ਣਭਣਨਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨવਣ੍ਣਨਾਯਂ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੩੭੩; ਮ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧੦੬) વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ।
Samaṇakaraṇāti samaṇabhāvakarā, samaṇabhāvassa kārakāti attho. Te pana ekantato attano santāne uppāditā vaḍḍhitā ca hontīti āha ‘‘samādāya paripūritā’’ti. Samaṇaggahaṇañcettha samaṇavasena, na sāmaññamattenāti āha ‘‘samitapāpasamaṇa’’nti. Brāhmaṇakaraṇāti etthāpi vuttanayenevattho veditabbo. Byañjanato eva cāyaṃ bhedo, yadidaṃ samaṇabrāhmaṇāti , na atthato. Samaṇenakattabbadhammāti samaṇadhamme ṭhitena sampādetabbadhammā. Yo hi heṭṭhimasikkhāsaṅkhātasamaṇabhāve suppatiṭṭhito, tena ye uparisikkhāsaṅkhātasamaṇabhāvā sampādetabbā, tesaṃ vaseneva vuttasamaṇena kattabbadhammā vuttāti. Tathā hi tesaṃ samaṇabhāvāvahataṃ sandhāyāha ‘‘tepi ca samaṇakaraṇā hontiyevā’’ti. Idha panāti mahāassapure. Hirottappādivasena desanā vitthāritāti hirottappa-parisuddhakāyavacīmanosamācārājīvaindriyasaṃvara-bhojanemattaññuta- jāgariyānuyogasatisampajañña-jhānavijjāvasena samaṇakaraṇadhammadesanā vitthārato desitā, na tikanipāte viya saṅkhepato. Phalaggahaṇeneva vipākaphalaṃ gahitaṃ, taṃ pana ukkaṭṭhaniddesena catubbidhaṃ sāmaññaphalaṃ daṭṭhabbaṃ. Ānisaṃsaggahaṇena piyamanāpatādiudrayo. Tasseva atthoti tasseva avañcāpadasseva atthaniddeso. ‘‘Yassā hī’’tiādinā byatirekavasena atthaṃ vadati. Ettakena ṭhānenāti ettakena pāḷipadesena. Hirottappādīnaṃ upari pāḷiyaṃ vuccamānānaṃ samaṇakaraṇadhammānaṃ. Vaṇṇaṃ kathesīti guṇaṃ ānisaṃsaṃ abhāsi. Satipaṭṭhāne vuttanayenāti ‘‘apica vaṇṇabhaṇanameta’’ntiādinā satipaṭṭhānavaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 2.373; ma. ni. aṭṭha. 1.106) vuttanayena.
੪੧੬. ਯਂ ਹਿਰੀਯਤੀਤਿ ਯੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ ਹੇਤੁਭੂਤੇਨ વਾ ਜਿਗੁਚ੍ਛਤਿ। ਕਰਣੇ ਹੇਤਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤવਚਨਂ। ਯਨ੍ਤਿ વਾ ਲਿਙ੍ਗવਿਪਲ੍ਲਾਸੇਨ વੁਤ੍ਤੋ, ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਹਿਰੀਯਿਤਬ੍ਬੇਨਾਤਿ ਉਪਯੋਗਤ੍ਥੇ ਕਰਣવਚਨਂ, ਹਿਰੀਯਿਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਂ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਿਤਬ੍ਬੇਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਨਿਯਕਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਜਾਤਿਆਦਿ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਏਤਿਸ੍ਸਾਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾ ਹਿਰੀ, ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਅਤ੍ਤਤੋ ਬਹਿਭੂਤੋ ਪਰਸਤ੍ਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਏਤਿਸ੍ਸਾਤਿ ਬਹਿਦ੍ਧਾਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਂ। ਅਤ੍ਤਾਧਿਪਤਿਤੋ ਆਗਤਾ ਅਤ੍ਤਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯਾ, ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਅਧਿਪਤਿਂ ਕਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਾ। ਲਜ੍ਜਾਸਭਾવਸਣ੍ਠਿਤਾਤਿ ਪਾਪਜਿਗੁਚ੍ਛਨਸਭਾવਟ੍ਠਾਯਿਨੀ। ਸਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸવਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਗਰੁਨਾ ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿ વੁਤ੍ਤੇ ਗਾਰવવਸੇਨ ਪਤਿਸ੍ਸવਨਂ ਪਤਿਸ੍ਸવੋ, ਸਹ ਪਤਿਸ੍ਸવੇਨਾਤਿ ਸਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸવਂ, ਪਤਿਸ੍ਸવਭੂਤਂ ਤਂਸਭਾવਞ੍ਚ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਗਾਰવਂ। ਜਾਤਿਆਦਿਮਹਤ੍ਤਤਾਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਚ ਹਿਰੀ ਤਤ੍ਥ ਗਾਰવવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਸਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸવਲਕ੍ਖਣਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਭਯਸਭਾવਸਣ੍ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਪਾਪਤੋ ਭਾਯਨਸਭਾવਟ੍ਠਾਯੀ, વਜ੍ਜਭੀਰੁਕਭਯਦਸ੍ਸਾવਿਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ વਜ੍ਜਂ ਭਾਯਤਿ ਤਂ ਭਯਤੋ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ વਜ੍ਜਭੀਰੁਕਭਯਦਸ੍ਸਾવੀ, ਏવਂਸਭਾવਂ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਂ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਦਿਤਾ ਚ ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪਾਨਂ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਪਾਕਟਭਾવੇਨੇવ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਨ ਪਰੇਸਂ ਕਦਾਚਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવਿਪ੍ਪਯੋਗਾ। ਨ ਹਿ ਲਜ੍ਜਨਂ ਨਿਬ੍ਭਯਂ, ਪਾਪਭਯਂ વਾ ਅਲਜ੍ਜਨਂ ਹੋਤੀਤਿ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ, વਿਤ੍ਥਾਰੋ ਪਨ ਅਟ੍ਠਸਾਲਿਨਿਯਂ (ਧ॰ ਸ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.ਬਲਰਾਸਿવਣ੍ਣਨਾ) વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਲੋਕਮਰਿਯਾਦਸ੍ਸ ਪਾਲਨਤੋ ਲੋਕਪਾਲਧਮ੍ਮਾ ਨਾਮ। ਸੁਕ੍ਕਾਤਿ ਓਦਾਤਾ ਪਭਸ੍ਸਰਭਾવਕਾਰਕਾ, ਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿਹੇਤੁਤਾਯ વਾ ਸੁਕ੍ਕਾ। ਸਮ੍ਭੇਦਨ੍ਤਿ ਆਚਾਰਮਰਿਯਾਦਾਸਙ੍ਕਰਂ। ਦੇવਭਾવਾવਹਾ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਦੇવਧਮ੍ਮਾ।
416.Yaṃ hirīyatīti yena dhammena hetubhūtena vā jigucchati. Karaṇe hetaṃ paccattavacanaṃ. Yanti vā liṅgavipallāsena vutto, dhammoti attho. Hirīyitabbenāti upayogatthe karaṇavacanaṃ, hirīyitabbayuttakaṃ kāyaduccaritādinti attho. Ottappitabbenāti etthāpi eseva nayo. Ajjhattaṃ niyakajjhattaṃ jātiādi samuṭṭhānaṃ etissāti ajjhattasamuṭṭhānā hirī, bahiddhā attato bahibhūto parasatto samuṭṭhānaṃ etissāti bahiddhāsamuṭṭhānaṃ ottappaṃ. Attādhipatito āgatā attādhipateyyā, attānaṃ adhipatiṃ katvā pavattā. Lajjāsabhāvasaṇṭhitāti pāpajigucchanasabhāvaṭṭhāyinī. Sappatissavalakkhaṇattā garunā kismiñci vutte gāravavasena patissavanaṃ patissavo, saha patissavenāti sappatissavaṃ, patissavabhūtaṃ taṃsabhāvañca yaṃ kiñci gāravaṃ. Jātiādimahattatāpaccavekkhaṇena uppajjamānā ca hirī tattha gāravavasena pavattatīti sappatissavalakkhaṇāti vuccati. Bhayasabhāvasaṇṭhitanti pāpato bhāyanasabhāvaṭṭhāyī, vajjabhīrukabhayadassāvilakkhaṇattā vajjaṃ bhāyati taṃ bhayato passatīti vajjabhīrukabhayadassāvī, evaṃsabhāvaṃ ottappaṃ. Ajjhattasamuṭṭhānāditā ca hirottappānaṃ tattha tattha pākaṭabhāveneva vuccati, na paresaṃ kadāci aññamaññavippayogā. Na hi lajjanaṃ nibbhayaṃ, pāpabhayaṃ vā alajjanaṃ hotīti. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana aṭṭhasāliniyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 1.balarāsivaṇṇanā) vuttanayeneva veditabbo. Lokamariyādassa pālanato lokapāladhammā nāma. Sukkāti odātā pabhassarabhāvakārakā, sukkābhijātihetutāya vā sukkā. Sambhedanti ācāramariyādāsaṅkaraṃ. Devabhāvāvahā dhammāti devadhammā.
ਸੁਕ੍ਕਧਮ੍ਮਸਮਾਹਿਤਾਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸੁਕ੍ਕਧਮ੍ਮਸਮਙ੍ਗਿਨੋ। ਸਨ੍ਤੋਤਿ વੂਪਸਨ੍ਤਦੋਸਾ। ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾਤਿ ਸਨ੍ਤਜਨਾ। ਸਪਰਹਿਤਸਾਧਕਾ ਹਿ ਸਾਧવੋ।
Sukkadhammasamāhitāti yathāvuttasukkadhammasamaṅgino. Santoti vūpasantadosā. Sappurisāti santajanā. Saparahitasādhakā hi sādhavo.
ਅવਯવવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮੁਦਾਯਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ, ਅવਯવੇਨ ਚ ਸਮੁਦਾਯਸ੍ਸ ਅਪਦਿਸਿਤਬ੍ਬਤੋ ਓવਾਦੂਪਸਮ੍ਪਦਾવਹਓવਾਦੇਕਦੇਸੋ ਓવਾਦੂਪਸਮ੍ਪਦਾਤਿ। ਇਧਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਸ੍ਸਪੁਰੇ। ਏਤੇ ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪਧਮ੍ਮਾ। ਸਮਣਧਮ੍ਮਾ ਨਾਮਾਤਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਮੂਲਭੂਤਸਮਣਭਾવਕਰਾ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਕਤ੍વਾ। ਤਥਾ ਹਿ ਤੇਸਂ ਆਦਿਤੋ ਗਹਣਂ।
Avayavavinimuttassa samudāyassa abhāvato, avayavena ca samudāyassa apadisitabbato ovādūpasampadāvahaovādekadeso ovādūpasampadāti. Idhāti imasmiṃ assapure. Ete hirottappadhammā. Samaṇadhammā nāmāti dassitā mūlabhūtasamaṇabhāvakarā dhammāti katvā. Tathā hi tesaṃ ādito gahaṇaṃ.
ਯਸ੍ਸ ਅਧਿਗਮੇਨ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਤੋ ਸਮਣਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ‘‘ਸਮਣਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਂ ਪਟਿਪਦਾ’’ਤਿ ਕਤ੍વਾ ਸਾਮਞ੍ਞਂ, ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਫਲਭਾવਤੋ, ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣવਸੇਨ ਅਰਣੀਯਤੋ ਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨਾਨਿ ਸਾਮਞ੍ਞਤ੍ਥੋ। ਰਾਗਂ ਖੇਪੇਤੀਤਿ ਰਾਗਕ੍ਖਯੋ, ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ। ਰਾਗੋ ਖੀਯਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਰਾਗਕ੍ਖਯੋ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਫਲਂ ਪਨ ਕਾਰਣੂਪਚਾਰੇਨ ਰਾਗਕ੍ਖਯੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਦੋਸਕ੍ਖਯੋ ਮੋਹਕ੍ਖਯੋਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਸਾਮਞ੍ਞਭੂਤੋ ਅਤ੍ਥੋ ਸਾਮਞ੍ਞਤ੍ਥੋ, ਮਗ੍ਗੋ, ਸਾਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞਤ੍ਥੋ, ਫਲਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਮਗ੍ਗਮ੍ਪਿ ਫਲਮ੍ਪਿ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ ਸਾਮਞ੍ਞਤ੍ਥੋ ਕਥਿਤੋ’’ਤਿ। ਤਯਿਦਂ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੀਲਾਦਿਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾਪਿ ਹਿ ਇਧ ‘‘ਸਾਮਞ੍ਞਤ੍ਥੋ’’ਤਿ ਗਹਿਤਾ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਸਤਿ ਉਤ੍ਤਰਿਕਰਣੀਯੇ’’ਤਿ। ਪਟਿવੇਦਯਾਮੀਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਞਾਪੇਮਿ।
Yassa adhigamena nippariyāyato samaṇā nāma honti, so ariyamaggo ‘‘samaṇassa kammaṃ paṭipadā’’ti katvā sāmaññaṃ, tassa pana phalabhāvato, ārammaṇakaraṇavasena araṇīyato phalanibbānāni sāmaññattho. Rāgaṃ khepetīti rāgakkhayo, ariyamaggo. Rāgo khīyati etthāti rāgakkhayo, nibbānaṃ. Phalaṃ pana kāraṇūpacārena rāgakkhayo daṭṭhabbo. Dosakkhayo mohakkhayoti etthāpi eseva nayo. Sāmaññabhūto attho sāmaññattho, maggo, sāmaññassa atthoti sāmaññattho, phalanti āha ‘‘maggampi phalampi ekato katvā sāmaññattho kathito’’ti. Tayidaṃ ukkaṭṭhaniddesena vuttaṃ. Sīlādipubbabhāgapaṭipadāpi hi idha ‘‘sāmaññattho’’ti gahitā. Tenevāha ‘‘sati uttarikaraṇīye’’ti. Paṭivedayāmīti punappunaṃ ñāpemi.
੪੧੭. ਕਮ੍ਮਪਥવਸੇਨੇવਾਤਿ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥਭਾવੇਨੇવ, ਤਤੋ ਤਾਦਿਸਮ੍ਪਿ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਕਾਤੁਂ ਨ ਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਭਾવੇਨੇવ ਤਤੋ ਓਰਮਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਬਦ੍ਧੇਨਾਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਞ੍ਞਾਪਨੇਨ। ਪਾਨੀਯਘਟੇ વਾ ਪਤ੍ਤੇ વਾ ਕਾਕਾਨਂ ਹਤ੍ਥਂ વਾ ਦਣ੍ਡਂ વਾ ਲੇਡ੍ਡੁਂ વਾਤਿ ਸਬ੍ਬਮਿਦਂ ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਹਿ ਠਿਤਾਨਂ ਅਞ੍ਞੇਸਮ੍ਪਿ ਪਾਣੀਨਂ ਉਟ੍ਠਾਪਨਾਦਿ ਸਬ੍ਬਂ ਅਨਿਟ੍ਠਕਰਣਂ ਇਧ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਕਾਯਸਮਾਚਾਰਭਾવੇਨੇવ ਸਙ੍ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ। ਉਤ੍ਤਾਨੋਤਿ ਉਦ੍ਧਮੁਦ੍ਧਂ ਤਨੋਤੀਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੋ। ਏવਂਭੂਤੋ ਚ ਕੇਨਚਿ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਭੂਮਿਯਂ ਸਞ੍ਜਾਤਸਾਲਕਲ੍ਯਾਣੀਖਨ੍ਧੋ વਿਯ ਉਪਰੂਪਰਿ ਉਗ੍ਗਤੁਗ੍ਗਤੋ ਪਾਕਟੋ ਚ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਉਗ੍ਗਤੋ ਪਾਕਟੋ’’ਤਿ। ਅਨਾવਟੋਤਿ ਅਨਿવੁਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਸਞ੍ਛਨ੍ਨੋ’’ਤਿ, ਨਚ੍ਛਾਦੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਕਸਦਿਸੋ વਿਸੁਦ੍ਧਭਾવੇਨ। ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰੇ ਛਿਦ੍ਦਰਹਿਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇਨਾਪਰਂ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਨ੍ਧਾਨੇਨ। ਸਂવੁਤੋ ਕਾਯਿਕਸ੍ਸ ਸਂવਰਸ੍ਸ ਅਨੁਪਕ੍ਕਿਲੇਸਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਦ੍વਾਰਂ ਪਿਦਹਨੇਨਾ’’ਤਿ।
417.Kammapathavasenevāti akusalakammapathabhāveneva, tato tādisampi akusalakammaṃ bhikkhussa kātuṃ na yuttanti duṭṭhullabhāveneva tato oramatīti adhippāyo. Sikkhāpadabaddhenāti sikkhāpadapaññāpanena. Pānīyaghaṭe vā patte vā kākānaṃ hatthaṃ vā daṇḍaṃ vā leḍḍuṃ vāti sabbamidaṃ nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ. Yattha katthaci hi ṭhitānaṃ aññesampi pāṇīnaṃ uṭṭhāpanādi sabbaṃ aniṭṭhakaraṇaṃ idha aparisuddhakāyasamācārabhāveneva saṅgahitanti. Uttānoti uddhamuddhaṃ tanotīti uttāno. Evaṃbhūto ca kenaci anuppādabhūmiyaṃ sañjātasālakalyāṇīkhandho viya uparūpari uggatuggato pākaṭo ca hotīti āha ‘‘uggato pākaṭo’’ti. Anāvaṭoti anivuto. Tenāha ‘‘asañchanno’’ti, nacchādetabboti attho. Ekasadiso visuddhabhāvena. Antarantare chiddarahito pubbenāparaṃ sammāpaṭipattiyā sandhānena. Saṃvuto kāyikassa saṃvarassa anupakkilesato. Tenāha ‘‘kilesānaṃ dvāraṃ pidahanenā’’ti.
੪੧੮. ਏਤ੍ਥ ਯਥਾ ਲਹੁਕਤਰਂ ਕਾਕੁਟ੍ਠਾਪਨਾਦਿਕਾਯਕਮ੍ਮਂ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰਸ੍ਸ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਭਾવਾવਹਂ ਸਲ੍ਲੇਖવਿਕੋਪਨਤੋ, ਮਿਚ੍ਛਾવਿਤਕ੍ਕਨਮਤ੍ਤਞ੍ਚ ਮਨੋਸਮਾਚਾਰਸ੍ਸ, ਏવਂ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਨਿਯ੍ਯਾਨਕਥਾਕਥਨਮਤ੍ਤਂ વਚੀਸਮਾਚਾਰਸ੍ਸ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਭਾવਾવਹਂ ਸਲ੍ਲੇਖવਿਕੋਪਨਤੋ, ਨ ਹਸਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਮੁਸਾਕਥਨਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਹਸਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਹਿ ਮੁਸਾਕਥਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਬਦ੍ਧੇਨੇવ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ।
418. Ettha yathā lahukataraṃ kākuṭṭhāpanādikāyakammaṃ kāyasamācārassa aparisuddhabhāvāvahaṃ sallekhavikopanato, micchāvitakkanamattañca manosamācārassa, evaṃ yaṃ kiñci aniyyānakathākathanamattaṃ vacīsamācārassa aparisuddhabhāvāvahaṃ sallekhavikopanato, na hasādhippāyena musākathananti daṭṭhabbaṃ. Hasādhippāyena hi musākathanaṃ sikkhāpadabaddheneva paṭikkhittanti.
੪੨੦. ਆਜੀવੋਪਿ ਏਕਚ੍ਚੋ ਕਮ੍ਮਪਥવਸੇਨ વਾਰਿਤੋ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਸੋ ਪਨ ਅਤਿਓਲ਼ਾਰਿਕੋ ਕਾਯવਚੀਸਮਾਚਾਰવਾਰੇਸੁ વੁਤ੍ਤਨਯੋ ਏવਾਤਿ ਨ ਗਹਿਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਯੇ ਪਨ ‘‘ਤਾਦਿਸੋ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਯੋਗ੍ਯਤੋ ਨ ਗਹਿਤੋ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਮਿਚ੍ਛਾ ਤਥਾ ਸਤਿ ਕਾਯવਚੀਸਮਾਚਾਰવਾਰੇਪਿ ਤਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬਭਾવਾਪਤ੍ਤਿਤੋ। ‘‘ਖਾਦਥ ਪਿવਥਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਖਾਦਿਤੁਕਾਮਤਾਦੀਪਨੇਨ, ਪਰਿਯਾਯਕਥਾਭਾવਤੋ ਪਨੇਸਾ ਸਲ੍ਲੇਖવਿਕੋਪਨਾ ਜਾਤਾ।
420. Ājīvopi ekacco kammapathavasena vārito labbhati. So pana atioḷāriko kāyavacīsamācāravāresu vuttanayo evāti na gahitoti daṭṭhabbaṃ. Ye pana ‘‘tādiso bhikkhūnaṃ ayogyato na gahito’’ti vadanti, taṃ micchā tathā sati kāyavacīsamācāravārepi tassa aggahetabbabhāvāpattito. ‘‘Khādatha pivathā’’ti pucchā attano khāditukāmatādīpanena, pariyāyakathābhāvato panesā sallekhavikopanā jātā.
੪੨੨. ਅਨੇਸਨਂ ਪਹਾਯ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਮੇਨ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੋ ਪਰਿਯੇਸਨਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ ਨਾਮ। ਦਾਯਕਸ੍ਸ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚ ਪਮਾਣਞ੍ਞੁਤਾਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ ਨਾਮ। ਯੋਨਿਸੋ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਪਰਿਭੋਗਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ ਨਾਮ।
422. Anesanaṃ pahāya dhammena samena paccaye pariyesanto pariyesanamattaññū nāma. Dāyakassa deyyadhammassa attano ca pamāṇaññutāpaṭiggaṇhanto paṭiggahaṇamattaññū nāma. Yoniso paccavekkhitvā paribhuñjanto paribhogamattaññū nāma.
੪੨੩. ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇਤਿ ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮਸਞ੍ਞਿਤੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ। ‘‘વਾਮੇਨ ਪਸ੍ਸੇਨ ਸੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਾ। ਦਕ੍ਖਿਣਪਸ੍ਸੇਨ ਸਯਾਨੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ ਦਕ੍ਖਿਣਹਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਰੀਰਗ੍ਗਹਣਾਦਿਪਯੋਗਕ੍ਖਮਤੋ। ਪੁਰਿਸવਸੇਨ ਚੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ।
423.Ekasmiṃkoṭṭhāseti majjhimayāmasaññite ekasmiṃ koṭṭhāse. ‘‘Vāmena passena sentī’’ti evaṃ vuttā. Dakkhiṇapassena sayāno nāma natthi dakkhiṇahatthassa sarīraggahaṇādipayogakkhamato. Purisavasena cetaṃ vuttaṃ.
ਤੇਜੁਸ੍ਸਦਤ੍ਤਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੀਹਸ੍ਸ ਅਭੀਰੁਕਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਭੀਰੁਕਾ ਹਿ ਸੇਸਮਿਗਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਸਯਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਸਨ੍ਤਾਸਪੁਬ੍ਬਕਂ ਯਥਾ ਤਥਾ ਸਯਨ੍ਤਿ, ਸੀਹੋ ਪਨ ਅਭੀਰੁਕਭਾવਤੋ ਸਤੋਕਾਰੀ ਭਿਕ੍ਖੁ વਿਯ ਸਤਿਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾવ ਸਯਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਦ੍વੇ ਪੁਰਿਮਪਾਦੇ’’ਤਿਆਦਿ। ਸੇਤਿ ਅਬ੍ਯਾવਟਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਸੇਯ੍ਯਾ, ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਮੇવ ਸੇਯ੍ਯਾ। ਕਿਂ ਪਨ ਤਂ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਨ੍ਤਿ? ਆਨਾਪਾਨਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਂ। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਠਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਭਗવਾ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗਂ ਅਧਿਗਤੋ ਤਥਾਗਤੋ ਜਾਤੋਤਿ ਕੇਚਿ, ਤਯਿਦਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਨ ਸੇਯ੍ਯਾ। ਅਪਰੇ ਪਨ ‘‘ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਸਮਨਨ੍ਤਰਾ ਭਗવਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਪਦਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਲੋਕਿਯਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਸੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਸਤਿ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲਿਕਾ ਤਥਾਗਤਸੇਯ੍ਯਾਤਿ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਚ ਭਗવਾ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨਬਹੁਲੋ વਿਹਾਸਿ, ਅਗ੍ਗਫਲਝਾਨਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ‘‘ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਨਿਦ੍ਦੁਪਗਮਨਲਕ੍ਖਣਾ ਸੇਯ੍ਯਾ ਭવਙ੍ਗਚਿਤ੍ਤવਾਰવਸੇਨ ਹੋਤਿ, ਤਞ੍ਚ ਤੇਸਂ ਪਠਮਜਾਤਿਸਮਨ੍વਯਂ ਯੇਭੁਯ੍ਯવੁਤ੍ਤਿਕਂ, ਏવਂ ਭਗવਤੋ ਅਰਿਯਜਾਤਿਸਮਨ੍વਯਂ ਯੇਭੁਯ੍ਯવੁਤ੍ਤਿਕਂ ਅਗ੍ਗਫਲਭੂਤਂ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਂ ‘‘ਤਥਾਗਤਸੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਸੀਹਸੇਯ੍ਯਾਤਿ ਸੇਟ੍ਠਸੇਯ੍ਯਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਉਤ੍ਤਮਸੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ।
Tejussadattāti iminā sīhassa abhīrukabhāvaṃ dasseti. Bhīrukā hi sesamigā attano āsayaṃ pavisitvā santāsapubbakaṃ yathā tathā sayanti, sīho pana abhīrukabhāvato satokārī bhikkhu viya satiṃ upaṭṭhapetvāva sayati. Tenāha ‘‘dve purimapāde’’tiādi. Seti abyāvaṭabhāvena pavattati etthāti seyyā, catutthajjhānameva seyyā. Kiṃ pana taṃ catutthajjhānanti? Ānāpānacatutthajjhānaṃ. Tattha hi ṭhatvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā bhagavā anukkamena aggamaggaṃ adhigato tathāgato jātoti keci, tayidaṃ padaṭṭhānaṃ nāma na seyyā. Apare pana ‘‘catutthajjhānasamanantarā bhagavā parinibbāyī’’ti vuttapadaṃ gahetvā ‘‘lokiyacatutthajjhānasamāpatti tathāgataseyyā’’ti vadanti, tathā sati parinibbānakālikā tathāgataseyyāti āpajjati, na ca bhagavā catutthajjhānaṃ samāpajjanabahulo vihāsi, aggaphalajhānaṃ panettha ‘‘catutthajjhāna’’nti adhippetaṃ. Tattha yathā sattānaṃ niddupagamanalakkhaṇā seyyā bhavaṅgacittavāravasena hoti, tañca tesaṃ paṭhamajātisamanvayaṃ yebhuyyavuttikaṃ, evaṃ bhagavato ariyajātisamanvayaṃ yebhuyyavuttikaṃ aggaphalabhūtaṃ catutthajjhānaṃ ‘‘tathāgataseyyā’’ti veditabbaṃ. Sīhaseyyāti seṭṭhaseyyāti āha ‘‘uttamaseyyā’’ti.
੪੨੬. વਿਗਤਨ੍ਤਾਨੀਤਿ ਇਣਮੂਲਾਨਿ। ਤੇਸਨ੍ਤਿ ਇਣਮੂਲਾਨਂ। ਪਰਿਯਨ੍ਤੋਤਿ ਅવਸੇਸੋ।
426.Vigatantānīti iṇamūlāni. Tesanti iṇamūlānaṃ. Pariyantoti avaseso.
ਪવਤ੍ਤਿਨਿવਾਰਣੇਨ ਚਤੁਇਰਿਯਾਪਥਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ। ਆਬਾਧਤੀਤਿ ਪੀਲ਼ੇਤਿ। ਦੁਕ੍ਖਿਤੋਤਿ ਸਞ੍ਜਾਤਦੁਕ੍ਖੋ। ਅਪ੍ਪਂ ਬਲਂ ਬਲਮਤ੍ਤਾ। ਅਪ੍ਪਤ੍ਥੋ ਹਿ ਅਯਂ ਮਤ੍ਤਾ-ਸਦ੍ਦੋ ‘‘ਮਤ੍ਤਾਸੁਖਪਰਿਚ੍ਚਾਗਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਧ॰ ਪ॰ ੨੯੦) વਿਯ, ਬਲવਤ੍ਥੋ ਪਨ ਮਤ੍ਤਾ-ਸਦ੍ਦੋ ਅਨਤ੍ਥਨ੍ਤਰੋ। ਸੇਸਨ੍ਤਿ ‘‘ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਬਨ੍ਧਨਾ ਮੁਤ੍ਤੋਮ੍ਹੀਤਿ ਆવਜ੍ਜਯਤੋ ਤਦੁਭਯਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ। ਸਬ੍ਬਪਦੇਸੂਤਿ વੁਤ੍ਤਾવਸਿਟ੍ਠੇਸੁ ਸਬ੍ਬਪਦੇਸੁ। ਯੇਨਕਾਮਂ ਯਥਾਰੁਚਿ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਯੇਨਕਾਮਂਗਮੋਤਿ ਅਨੁਨਾਸਿਕਲੋਪਂ ਅਕਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਭੁਜੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਯਥਾਸੁਖવਿਨਿਯੋਗੋ ਇਸ੍ਸੋ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬੋ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਭੁਜਿਸ੍ਸੋ, ਸਾਮਿਕੋ। ਸੋ ਪਨ ਅਪਰਸਨ੍ਤਕਤਾਯ ‘‘ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਕੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਦੁਲ੍ਲਭਆਪਤਾਯ ਕਂ ਤਾਰੇਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਕਨ੍ਤਾਰੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਨਿਰੁਦਕਂ ਦੀਘਮਗ੍ਗ’’ਨ੍ਤਿ।
Pavattinivāraṇena catuiriyāpathaṃ chindanto. Ābādhatīti pīḷeti. Dukkhitoti sañjātadukkho. Appaṃ balaṃ balamattā. Appattho hi ayaṃ mattā-saddo ‘‘mattāsukhapariccāgā’’tiādīsu (dha. pa. 290) viya, balavattho pana mattā-saddo anatthantaro. Sesanti ‘‘tassa hi bandhanā muttomhīti āvajjayato tadubhayaṃ hotī’’tiādinā vattabbaṃ sandhāyāha. Sabbapadesūti vuttāvasiṭṭhesu sabbapadesu. Yenakāmaṃ yathāruci gacchatīti yenakāmaṃgamoti anunāsikalopaṃ akatvā niddeso. Bhujo attano yathāsukhaviniyogo isso icchitabbo etthāti bhujisso, sāmiko. So pana aparasantakatāya ‘‘attano santako’’ti vutto. Dullabhaāpatāya kaṃ tārenti etthāti kantāroti āha ‘‘nirudakaṃ dīghamagga’’nti.
વਿਨਾਸੇਤੀਤਿ ਖਾਦਨਦੁਬ੍ਬਿਨਿਯੋਜਨਾਦੀਹਿ ਯਥਾ ਇਣਮੂਲਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਥਾ ਕਰੋਤਿ। ਯਮ੍ਹਿ ਰਾਗવਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ। ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ। ਤੇਨ ਰਾਗવਤ੍ਥੁਨਾ, ਪੁਰਿਸੋ ਚੇ ਇਤ੍ਥਿਯਾ, ਇਤ੍ਥੀ ਚੇ ਪੁਰਿਸੇਨ। ਇਣਂ વਿਯ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ ਪੀਲ਼ਾਸਮਾਨਤੋ।
Vināsetīti khādanadubbiniyojanādīhi yathā iṇamūlaṃ kiñci na hoti, tathā karoti. Yamhi rāgavatthumhi. So puggalo. Tena rāgavatthunā, puriso ce itthiyā, itthī ce purisena. Iṇaṃ viya kāmacchando daṭṭhabbo pīḷāsamānato.
ਨ વਿਨ੍ਦਤੀਤਿ ਨ ਜਾਨਾਤਿ। ਉਪਦ੍ਦવੇਥਾਤਿ ਸੁਖવਿਹਾਰਸ੍ਸ ਉਪਦ੍ਦવਂ ਕਰੋਥ, વਿਬਾਧੇਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਰੋਗੋ વਿਯ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ ਸੁਖਭਞ੍ਜਨਸਮਾਨਤੋ।
Na vindatīti na jānāti. Upaddavethāti sukhavihārassa upaddavaṃ karotha, vibādhethāti attho. Rogo viya byāpādo daṭṭhabbo sukhabhañjanasamānato.
ਨਾਨਾવਿਧਹੇਤੂਪਾਯਾਲਙ੍ਕਤਤਾਯ ਖਨ੍ਧਾਯਤਨਧਾਤੁਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਾਦਿਧਮ੍ਮਨੀਤਿવਿਚਿਤ੍ਤਤਾਯ ਚ વਿਚਿਤ੍ਤਨਯੇ। ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨੇਤਿ ਧਮ੍ਮਕਥਾਯਂ। ਕਥਾ ਹਿ ਸੋਤਬ੍ਬਟ੍ਠੇਨ ‘‘ਸવਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਸੀਲਂ વਿਭਤ੍ਤਂ, ਏવਂ ਝਾਨਾਭਿਞ੍ਞਾ, ਏવਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਫਲਾਨੀਤਿ ਨੇવ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਸ੍ਸ ਆਦਿਮਜ੍ਝਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਉਟ੍ਠਿਤੇਤਿ ਨਿਟ੍ਠਿਤੇ। ਅਹੋ ਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਪਟਿਞ੍ਞਾਨੁਰੂਪੇਨ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਸਾਧਨવਸੇਨ ਗਹਿਤਕਾਰਣਂ। ਅਹੋ ਉਪਮਾਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਕਾਰਣਸ੍ਸ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਨવਸੇਨ ਅਨ੍વਯਤੋ ਬ੍ਯਤਿਰੇਕਤੋ ਚ ਪਤਿਟ੍ਠਂ ਉਦਾਹਰਣਾਦਿ। ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰਂ વਿਯ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਨਿਯ੍ਯਾਨਸ੍ਸ વਿਬਨ੍ਧਨਤੋ।
Nānāvidhahetūpāyālaṅkatatāya khandhāyatanadhātupaṭiccasamuppādādidhammanītivicittatāya ca vicittanaye. Dhammassavaneti dhammakathāyaṃ. Kathā hi sotabbaṭṭhena ‘‘savana’’nti vuttā. Evamettha sīlaṃ vibhattaṃ, evaṃ jhānābhiññā, evaṃ vipassanāmaggaphalānīti neva tassa dhammassavanassa ādimajjhapariyosānaṃ jānāti. Uṭṭhiteti niṭṭhite. Aho kāraṇanti tattha tattha paṭiññānurūpena nikkhittasādhanavasena gahitakāraṇaṃ. Aho upamāti tasseva kāraṇassa patiṭṭhāpanavasena anvayato byatirekato ca patiṭṭhaṃ udāharaṇādi. Bandhanāgāraṃ viya thinamiddhaṃ daṭṭhabbaṃ dukkhato niyyānassa vibandhanato.
ਯਸ੍ਮਾ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਨੀવਰਣਂ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਰਹਿਤਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਯਸ੍ਮਾ વਾ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਸਮਾਨਕਿਚ੍ਚਾਹਾਰਪਟਿਪਕ੍ਖਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਸ੍ਸ વਿਸਯਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘વਿਨਯੇ ਅਪਕਤਞ੍ਞੁਨਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਯਥਾ ਹਿ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਂ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅવੂਪਸਮਕਰਂ, ਤਥਾ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਮ੍ਪਿ। ਯਥਾਪਿ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਸ੍ਸ ਞਾਤਿવਿਤਕ੍ਕਾਦਿ ਆਹਾਰੋ, ਤਥਾ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਸ੍ਸਪਿ। ਯਥਾ ਚ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਸ੍ਸ ਸਮਥੋ ਪਟਿਪਕ੍ਖੋ, ਤਥਾ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਸ੍ਸਪੀਤਿ। ਦਾਸਬ੍ਯਂ વਿਯ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਅਸੇਰਿਭਾવਾਪਾਦਨਤੋ।
Yasmā kukkuccanīvaraṇaṃ uddhaccarahitaṃ natthi, yasmā vā uddhaccakukkuccaṃ samānakiccāhārapaṭipakkhaṃ, tasmā kukkuccassa visayaṃ dassento ‘‘vinaye apakataññunā’’tiādimāha. Yathā hi uddhaccaṃ sattassa avūpasamakaraṃ, tathā kukkuccampi. Yathāpi uddhaccassa ñātivitakkādi āhāro, tathā kukkuccassapi. Yathā ca uddhaccassa samatho paṭipakkho, tathā kukkuccassapīti. Dāsabyaṃ viya uddhaccakukkuccaṃ daṭṭhabbaṃ aseribhāvāpādanato.
ਸੋਲ਼ਸવਤ੍ਥੁਕਾ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਅਟ੍ਠવਤ੍ਥੁਕਂ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਂ ਅਨੁਪવਿਟ੍ਠਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਟ੍ਠਸੁ ਠਾਨੇਸੁ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ’’ਤਿ। વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਨ੍ਤੋਤਿ ਸਂਸਯਨ੍ਤੋ। ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਿਤ੍વਾਤਿ ਪਤ੍ਤਿਯਾਯੇਤ੍વਾ। ਗਣ੍ਹਿਤੁਨ੍ਤਿ ਸਦ੍ਧੇਯ੍ਯવਤ੍ਥੁਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤੁਂ। ਅਭਿਮੁਖਂ ਸਪ੍ਪਨਂ ਆਸਪ੍ਪਨਂ, ਪਰਿਤੋ ਸਪ੍ਪਨਂ ਪਰਿਸਪ੍ਪਨਂ। ਪਦਦ੍વਯੇਨਪਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨਿਚ੍ਛਨਾਕਾਰਮੇવ વਦਤਿ। ਖੇਮਨ੍ਤਗਾਮਿਮਗ੍ਗਂ ਨ ਪਰਿਯੋਗਾਹਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਅਪਰਿਯੋਗਾਹਨਂ, ਉਸ੍ਸਙ੍ਕਿਤਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤਭਾવੇਨ ਛਮ੍ਭਿਤਂ ਹੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਯਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ વਸੇਨ, ਸੋ ਧਮ੍ਮੋ ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਨਾਕਾਰਮਾਹ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਯਮਾਨਾ’’ਤਿ। ਕਨ੍ਤਾਰਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗੋ વਿਯਾਤਿ ਸਾਸਙ੍ਕਕਨ੍ਤਾਰਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗੋ વਿਯ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ ਅਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਹੇਤੁਭਾવਤੋ।
Soḷasavatthukā vicikicchā aṭṭhavatthukaṃ vicikicchaṃ anupaviṭṭhāti āha ‘‘aṭṭhasu ṭhānesu vicikicchā’’ti. Vicikicchantoti saṃsayanto. Adhimuccitvāti pattiyāyetvā. Gaṇhitunti saddheyyavatthuṃ pariggahetuṃ. Abhimukhaṃ sappanaṃ āsappanaṃ, parito sappanaṃ parisappanaṃ. Padadvayenapi cittassa anicchanākārameva vadati. Khemantagāmimaggaṃ na pariyogāhati etenāti apariyogāhanaṃ, ussaṅkitaparisaṅkitabhāvena chambhitaṃ hoti cittaṃ yassa dhammassa vasena, so dhammo chambhitattanti vicikicchanākāramāha. Tenāha ‘‘cittassa uppādayamānā’’ti. Kantāraddhānamaggo viyāti sāsaṅkakantāraddhānamaggo viya daṭṭhabbā appaṭipattihetubhāvato.
ਨਤ੍ਥਿ ਏਤ੍ਥ ਇਣਨ੍ਤਿ ਅਣਣੋ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਆਣਣ੍ਯਂ, ਕਸ੍ਸਚਿ ਇਣਸ੍ਸ ਅਧਾਰਣਂ। ਸਮਿਦ੍ਧਕਮ੍ਮਨ੍ਤੋਤਿ ਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨਜੀવਿਕਪ੍ਪਯੋਗੋ। ਪਰਿਬੁਨ੍ਧਤਿ ਉਪਰੋਧੇਤੀਤਿ ਰ-ਕਾਰਸ੍ਸ ਲ-ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਪਲਿਬੋਧੋ, ਅਸੇਰਿવਿਹਾਰੋ, ਤਸ੍ਸ ਮੂਲਂ ਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਪਲਿਬੋਧਮੂਲਂ। ਛ ਧਮ੍ਮੇ ਭਾવੇਤ੍વਾਤਿ ਅਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹਾਦਿਕੇ ਛ ਧਮ੍ਮੇ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ। ਛ ਧਮ੍ਮੇ ਭਾવੇਤ੍વਾਤਿ ਚ ਮੇਤ੍ਤਾਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹਾਦਯੋ ਚ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਛ ਧਮ੍ਮਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਪਜਹਤੀਤਿ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਸੇਨ ਪਜਹਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਆਚਾਰਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਆਦੀਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਿਯਮਾਨੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਪਰવਤ੍ਥੁਮ੍ਹੀਤਿ વਿਸਭਾਗવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ, ਪਰવਿਸਯੇ વਾ। ਪਰવਿਸਯਾ ਹੇਤੇ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ, ਯਦਿਦਂ ਪਞ੍ਚ ਕਾਮਗੁਣਾ। ਆਣਣ੍ਯਮਿવ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਪ੍ਪਹਾਨਂ ਆਹ ਪਿਯવਤ੍ਥੁਅਭਾવਾવਹਤੋ।
Natthi ettha iṇanti aṇaṇo, tassa bhāvo āṇaṇyaṃ, kassaci iṇassa adhāraṇaṃ. Samiddhakammantoti nipphannajīvikappayogo. Paribundhati uparodhetīti ra-kārassa la-kāraṃ katvā palibodho, aserivihāro, tassa mūlaṃ kāraṇanti palibodhamūlaṃ. Cha dhamme bhāvetvāti asubhanimittaggāhādike cha dhamme uppādetvā vaḍḍhetvā. Cha dhamme bhāvetvāti ca mettānimittaggāhādayo ca tattha tattha cha dhammāti vuttāti veditabbo. Pajahatīti vikkhambhanavasena pajahati. Tenāha ‘‘ācārapaṇṇattiādīni sikkhāpiyamāno’’tiādi. Paravatthumhīti visabhāgavatthusmiṃ, paravisaye vā. Paravisayā hete bhikkhuno, yadidaṃ pañca kāmaguṇā. Āṇaṇyamiva kāmacchandappahānaṃ āha piyavatthuabhāvāvahato.
ਆਚਾਰવਿਪਤ੍ਤਿਪਟਿਬਾਹਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਆਚਾਰਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਆਦੀਨਿ। ਆਰੋਗ੍ਯਮਿવ ਬ੍ਯਾਪਾਦਪ੍ਪਹਾਨਂ ਆਹ ਕਾਯਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਫਾਸੁਭਾવਾવਹਤੋ।
Ācāravipattipaṭibāhakāni sikkhāpadāni ācārapaṇṇattiādīni. Ārogyamiva byāpādappahānaṃ āha kāyacittānaṃ phāsubhāvāvahato.
ਬਨ੍ਧਨਾ ਮੋਕ੍ਖਮਿવ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਪ੍ਪਹਾਨਂ ਆਹ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਗ੍ਗਹਿਤਭਾવਾવਹਤੋ।
Bandhanā mokkhamiva thinamiddhappahānaṃ āha cittassa niggahitabhāvāvahato.
ਭੁਜਿਸ੍ਸਂ વਿਯ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਪ੍ਪਹਾਨਂ ਆਹ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੇਰਿਭਾવਾવਹਤੋ।
Bhujissaṃ viya uddhaccakukkuccappahānaṃ āha cittassa seribhāvāvahato.
ਤਿਣਂ વਿਯਾਤਿ ਤਿਣਮਿવ ਕਤ੍વਾ। ਅਗਣੇਤ੍વਾਤਿ ਅਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ। ਖੇਮਨ੍ਤਭੂਮਿਂ વਿਯ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਪਹਾਨਂ ਆਹ ਅਨੁਸ੍ਸਙ੍ਕਿਤਾਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤਭਾવੇਨ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਹੇਤੁਭਾવਤੋ।
Tiṇaṃviyāti tiṇamiva katvā. Agaṇetvāti acintetvā. Khemantabhūmiṃ viya vicikicchāpahānaṃ āha anussaṅkitāparisaṅkitabhāvena sammāpaṭipattihetubhāvato.
੪੨੭. ਕਿਰੀਯਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੩.੫.੨੮-੨੯) ਗਬ੍ਭਾਸਯੇ ਖਿਪੀਯਤੀਤਿ ਕਰੋ, ਸਮ੍ਭવੋ, ਕਰਤੋ ਜਾਤੋਤਿ ਕਰਜੋ, ਮਾਤਾਪੇਤ੍ਤਿਕਸਮ੍ਭવੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਾਤੁਯਾ ਹਿ ਸਰੀਰਸਣ੍ਠਾਪਨવਸੇਨ ਕਰਤੋ ਜਾਤੋਤਿ ਕਰਜੋਤਿ ਅਪਰੇ। ਉਭਯਥਾਪਿ ਕਰਜਕਾਯਨ੍ਤਿ ਚਤੁਸਨ੍ਤਤਿਰੂਪਮਾਹ। ਤੇਮੇਤੀਤਿ ਤਿਨ੍ਤਂ ਕਰੋਤਿ। ਕੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਤਿਨ੍ਤਭਾવੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਸ੍ਨੇਹੇਤੀ’’ਤਿ, ਪੀਤਿਸ੍ਨੇਹੇਨ ਪੀਣਨਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪવਤ੍ਤਪੀਤਿਸੁਖਂ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ। ਪੀਤਿਸਮੁਟ੍ਠਾਨਪਣੀਤਰੂਪੇਹਿ ਸਕਲਸ੍ਸ ਕਰਜਕਾਯਸ੍ਸ ਪਰਿਫੁਟਤਾਯ ਚੇਤ੍ਥ ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਪਕਪੀਤਿਸੁਖਾਨਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪવਤ੍ਤਿ ਜੋਤਿਤਾ। ਪਰਿਸਨ੍ਦੇਤੀਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤਤ੍ਥਾਪਿ ਹਿ ‘‘ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਸਨ੍ਦੇਤਿ ਤੇਮੇਤਿ ਸ੍ਨੇਹੇਤਿ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪવਤ੍ਤਪੀਤਿਸੁਖਂ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਯਥਾਰਹਂ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਪਰਿਪੂਰੇਤੀਤਿ વਾਯੁਨਾ ਭਸ੍ਤਂ વਿਯ ਇਮਂ ਕਰਜਕਾਯਂ ਪੀਤਿਸੁਖੇਨ ਪੂਰੇਤਿ। ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਫੁਸਤੀਤਿ ਇਮਂ ਕਰਜਕਾਯਂ ਪੀਤਿਸੁਖੇਨ ਫੁਸਤਿ। ਸਬ੍ਬਾવਤੋਤਿ ਅ-ਕਾਰਸ੍ਸ ਆ-ਕਾਰੋ ਕਤੋ, ਸਬ੍ਬਾવਯવવਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਬ੍ਬਕੋਟ੍ਠਾਸવਤੋ’’ਤਿ, ਮਂਸਾਦਿਸਬ੍ਬਾਭਾਗવਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਫੁਟਂ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ ਪੀਤਿਸੁਖਸਮੁਟ੍ਠਾਨੇਹਿ ਰੂਪੇਹਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਕਮੇવ ਬ੍ਯਾਪਿਤਤ੍ਤਾ। ਕਾਤੁਞ੍ਚੇવ ਯੋਜੇਤੁਞ੍ਚ ਛੇਕੋ ਸਨ੍ਨੇਤੁਂ ਪਟਿਬਲੋਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਨ੍ਹਾਨੀਯਚੁਣ੍ਣਾਨਂ ਪਰਿਮਦ੍ਦਨવਸੇਨ ਪਿਣ੍ਡਂ ਕਰੋਨ੍ਤੇਨ ਹਤ੍ਥੇਨ ਭਾਜਨਂ ਨਿਪ੍ਪੀਲ਼ੇਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਨ੍ਨੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ। ਅਨੁਗਤਾਤਿ ਅਨੁਪવਿਟ੍ਠਾ। ਪਰਿਗਤਾਤਿ ਪਰਿਤੋ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਤਿਨ੍ਤਾ। ਤਿਨ੍ਤਭਾવੇਨੇવ ਸਮਂ ਅਨ੍ਤਰਂ ਬਾਹਿਰਞ੍ਚ ਏਤਿਸ੍ਸਾਤਿ ਸਨ੍ਤਰਬਾਹਿਰਾ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਕਮੇવਾਤਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥੇવ। ਨ ਚ ਪਗ੍ਘਰਿਣੀ ਪਮਾਣਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਉਦਕਸ੍ਸ ਸਿਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਨ੍ਹਾਨੀਯਪਿਣ੍ਡਂ વਿਯ ਕਰਜਕਾਯੋ, ਤਂ ਤੇਮੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਿਤਪਮਾਣਯੁਤ੍ਤਉਦਕਂ વਿਯ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸੁਖਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
427. Kirīyati (a. ni. ṭī. 3.5.28-29) gabbhāsaye khipīyatīti karo, sambhavo, karato jātoti karajo, mātāpettikasambhavoti attho. Mātuyā hi sarīrasaṇṭhāpanavasena karato jātoti karajoti apare. Ubhayathāpi karajakāyanti catusantatirūpamāha. Temetīti tintaṃ karoti. Ko panettha tintabhāvoti āha ‘‘snehetī’’ti, pītisnehena pīṇanaṃ karotīti attho. Tenāha ‘‘sabbattha pavattapītisukhaṃ karotī’’ti. Pītisamuṭṭhānapaṇītarūpehi sakalassa karajakāyassa pariphuṭatāya cettha taṃsamuṭṭhāpakapītisukhānaṃ sabbattha pavatti jotitā. Parisandetītiādīsupi eseva nayo. Tatthāpi hi ‘‘samantato sandeti temeti sneheti, sabbattha pavattapītisukhaṃ karotī’’tiādinā yathārahaṃ attho veditabbo. Paripūretīti vāyunā bhastaṃ viya imaṃ karajakāyaṃ pītisukhena pūreti. Samantato phusatīti imaṃ karajakāyaṃ pītisukhena phusati. Sabbāvatoti a-kārassa ā-kāro kato, sabbāvayavavatoti atthoti āha ‘‘sabbakoṭṭhāsavato’’ti, maṃsādisabbābhāgavatoti attho. Aphuṭaṃ nāma na hoti pītisukhasamuṭṭhānehi rūpehi sabbatthakameva byāpitattā. Kātuñceva yojetuñca cheko sannetuṃ paṭibaloti yojanā. Nhānīyacuṇṇānaṃ parimaddanavasena piṇḍaṃ karontena hatthena bhājanaṃ nippīḷetabbaṃ hotīti āha ‘‘sannentassa bhijjatī’’ti. Anugatāti anupaviṭṭhā. Parigatāti parito samantato tintā. Tintabhāveneva samaṃ antaraṃ bāhirañca etissāti santarabāhirā. Sabbatthakamevāti sabbattheva. Na ca pagghariṇī pamāṇayuttasseva udakassa sittattā. Ettha ca nhānīyapiṇḍaṃ viya karajakāyo, taṃ temetvā sampiṇḍitapamāṇayuttaudakaṃ viya paṭhamajjhānasukhaṃ daṭṭhabbaṃ.
੪੨੮. ਹੇਟ੍ਠਾ ਉਬ੍ਭਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਉਗ੍ਗਚ੍ਛਨਉਦਕੋਤਿ ਰਹਦਸ੍ਸ ਅਧੋਥੂਲਧਾਰਾવਸੇਨ ਉਬ੍ਭਿਜ੍ਜ ਉਟ੍ਠਹਨਉਦਕੋ। ਅਨ੍ਤੋਯੇવ ਉਬ੍ਭਿਜ੍ਜਨਉਦਕੋਤਿ ਰਹਦਸ੍ਸ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇਯੇવ ਥੂਲਧਾਰਾ ਅਹੁਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਿਤਉਦਕਸਿਰਾਮੁਖੇਹਿ ਉਬ੍ਭਿਜ੍ਜਨਕੋ। ਆਗਮਨਮਗ੍ਗੋਤਿ ਨਦੀਤਲ਼ਾਕਕਨ੍ਦਰਸਰਆਦਿਤੋ ਆਗਮਨਮਗ੍ਗੋ।
428.Heṭṭhā ubbhijjitvā uggacchanaudakoti rahadassa adhothūladhārāvasena ubbhijja uṭṭhahanaudako. Antoyeva ubbhijjanaudakoti rahadassa abbhantareyeva thūladhārā ahutvā uṭṭhitaudakasirāmukhehi ubbhijjanako. Āgamanamaggoti nadītaḷākakandarasaraādito āgamanamaggo.
੪੨੯. ਉਪ੍ਪਲਗਚ੍ਛਾਨਿ ਏਤ੍ਥ ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਉਪ੍ਪਲਿਨੀ (ਅ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੩.੫.੨੮-੨੯), વਾਰਿ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ, ਤਥਾ ਹਿ ਲੋਕੇ ਰਤ੍ਤਕ੍ਖਿਕੋ ‘‘ਪੁਣ੍ਡਰੀਕਕ੍ਖੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਰਤ੍ਤਂ ਪਦੁਮਂ, ਸੇਤਂ ਪੁਣ੍ਡਰੀਕ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਉਪ੍ਪਲਾਦੀਨਿ વਿਯ ਕਰਜਕਾਯੋ, ਉਦਕਂ વਿਯ ਤਤਿਯਜ੍ਝਾਨਸੁਖਨ੍ਤਿ ਅਯਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥੋ ‘‘ਪੁਰਿਮਨਯੇਨਾ’’ਤਿ ਅਤਿਦੇਸੇਨੇવ વਿਭਾવਿਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
429. Uppalagacchāni ettha santīti uppalinī (a. ni. ṭī. 3.5.28-29), vāri. Ayamettha vinicchayo, tathā hi loke rattakkhiko ‘‘puṇḍarīkakkho’’ti vuccati. Keci pana ‘‘rattaṃ padumaṃ, setaṃ puṇḍarīka’’nti vadanti. Uppalādīni viya karajakāyo, udakaṃ viya tatiyajjhānasukhanti ayampi attho ‘‘purimanayenā’’ti atideseneva vibhāvitoti daṭṭhabbaṃ.
੪੩੦. ਨਿਰੁਪਕ੍ਕਿਲੇਸਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਰਜੋਜਲ੍ਲਾਦਿਨਾ ਅਨੁਪਕ੍ਕਿਲਿਟ੍ਠਤਾਯ ਅਮਲੀਨਭਾવੇਨ। ਅਮਲੀਨਮ੍ਪਿ ਕਿਞ੍ਚਿ વਤ੍ਥੁ ਪਭਸ੍ਸਰਸਭਾવਂ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਭਸ੍ਸਰਟ੍ਠੇਨਾ’’ਤਿ। ਉਤੁਫਰਣਨ੍ਤਿ ਉਣ੍ਹਉਤੁਫਰਣਂ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਕਮੇવ ਝਾਨਸੁਖੇਨ ਫੁਟ੍ਠੋ ਕਰਜਕਾਯੋ ਯਥਾ ਉਤੁਨਾ ਫੁਟ੍ਠવਤ੍ਥਸਦਿਸੋਤਿ ਆਹ ‘‘વਤ੍ਥਂ વਿਯ ਕਰਜਕਾਯੋ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ‘‘વਤ੍ਥਂ વਿਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਹੇਤੁਭਾવੇਨ ਪਚ੍ਚਾਮਸਤਿ, ਕਰਜਕਾਯਸ੍ਸ વਤ੍ਥਸਦਿਸਤ੍ਤਾ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਸੁਖਸ੍ਸ ਚ ਉਤੁਫਰਣਸਦਿਸਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਨ੍ਤਸਭਾવਤ੍ਤਾ ਞਾਣੁਤ੍ਤਰਤ੍ਤਾ ਚੇਤ੍ਥ ਉਪੇਕ੍ਖਾਪਿ ਸੁਖੇ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾਤਿ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨੇਪਿ ਸੁਖਗ੍ਗਹਣਂ ਕਤਂ। ‘‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਪਰਿਯੋਦਾਤੇਨ ਫਰਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વਚਨਤੋ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ વਤ੍ਥਸਦਿਸਤਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਫੁਟਭਾવਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਂ ਉਤੁਫਰਣਂ વਿਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਕਾਯੋ વਿਯ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਕਰਜਕਾਯੋਤਿ ਅਯਂ ਪਨਤ੍ਥੋ ਪਾਕਟੋਤਿ ਨ ਗਹਿਤੋ, ਗਹਿਤੋ ਏવ વਾ ‘‘ਯਥਾ ਹਿ ਕਤ੍ਥਚਿ…ਪੇ॰… ਕਾਯੋ ਫੁਟੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ।
430.Nirupakkilesaṭṭhenāti rajojallādinā anupakkiliṭṭhatāya amalīnabhāvena. Amalīnampi kiñci vatthu pabhassarasabhāvaṃ hotīti vuttaṃ ‘‘pabhassaraṭṭhenā’’ti. Utupharaṇanti uṇhautupharaṇaṃ. Sabbatthakameva jhānasukhena phuṭṭho karajakāyo yathā utunā phuṭṭhavatthasadisoti āha ‘‘vatthaṃ viya karajakāyo’’ti. Tasmāti ‘‘vatthaṃ viyā’’tiādinā vuttamevatthaṃ hetubhāvena paccāmasati, karajakāyassa vatthasadisattā catutthajjhānasukhassa ca utupharaṇasadisattāti attho. Santasabhāvattā ñāṇuttarattā cettha upekkhāpi sukhe saṅgahitāti catutthajjhānepi sukhaggahaṇaṃ kataṃ. ‘‘Parisuddhena pariyodātena pharitvā nisinno hotī’’ti vacanato catutthajjhānacittassa vatthasadisatā vuttā. Catutthajjhānasamuṭṭhānarūpehi bhikkhuno kāyassa phuṭabhāvaṃ sandhāya ‘‘taṃsamuṭṭhānarūpaṃ utupharaṇaṃ viyā’’ti vuttaṃ. Purisassa kāyo viya bhikkhuno karajakāyoti ayaṃ panattho pākaṭoti na gahito, gahito eva vā ‘‘yathā hi katthaci…pe… kāyo phuṭo hotī’’ti vuttattā.
੪੩੧. ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਞਾਣਉਪਮਾਯਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਞਾਣਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਿਤਉਪਮਾਯਂ। ਤਂਦਿવਸਂਕਤਕਿਰਿਯਾਗਹਣਂ ਪਾਕਤਿਕਸਤ੍ਤਸ੍ਸਪਿ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਪਾਕਟਾ ਹੋਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ਤਂਦਿવਸਗਤਗਾਮਤ੍ਤਯਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਮਹਾਭਿਨੀਹਾਰੇਹਿ ਅਞ੍ਞੇਸਮ੍ਪਿ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਞਾਣਲਾਭੀਨਂ ਤੀਸੁ ਭવੇਸੁ ਕਤਾ ਕਿਰਿਯਾ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਪਾਕਟਾ ਹੋਤੀਤਿ ਦੀਪਿਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
431.Pubbenivāsañāṇaupamāyanti pubbenivāsañāṇassa dassitaupamāyaṃ. Taṃdivasaṃkatakiriyāgahaṇaṃ pākatikasattassapi yebhuyyena pākaṭā hotīti dassanatthaṃ. Taṃdivasagatagāmattayaggahaṇeneva mahābhinīhārehi aññesampi pubbenivāsañāṇalābhīnaṃ tīsu bhavesu katā kiriyā yebhuyyena pākaṭā hotīti dīpitanti daṭṭhabbaṃ.
੪੩੨. ਸਮ੍ਮੁਖਦ੍વਾਰਾਤਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਅਭਿਮੁਖਦ੍વਾਰਾ। ਅਪਰਾਪਰਂ ਸਞ੍ਚਰਨ੍ਤੇਤਿ ਤਂਤਂਕਿਚ੍ਚવਸੇਨ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਸਞ੍ਚਰਨ੍ਤੇ। ਇਤੋ ਪਨ ਗੇਹਾ…ਪੇ॰… ਪવਿਸਨવਸੇਨਪੀਤਿ ਇਦਂ ਚੁਤੂਪਪਾਤਞਾਣਸ੍ਸ વਿਸਯਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਗੇਹਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰੇ ਠਤ੍વਾਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਗੇਹਦ੍વਾਰਾਨਂ ਸਮ੍ਮੁਖਟ੍ਠਾਨਭੂਤੇ ਅਨ੍ਤਰવੀਥਿਯਂ વੇਮਜ੍ਝੇ ਠਤ੍વਾ। ਤੇਸੁ ਹਿ ਏਕਸ੍ਸ ਚੇ ਪਾਚੀਨਮੁਖਦ੍વਾਰਂ ਇਤਰਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਿਮਮੁਖਂ, ਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਖਂ ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਅਨ੍ਤਰવੀਥਿਯਂ ਠਿਤਸ੍ਸ ਦਕ੍ਖਿਣਾਮੁਖਸ੍ਸ, ਉਤ੍ਤਰਾਮੁਖਸ੍ਸ વਾ ਚਕ੍ਖੁਮਤੋ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਪવਿਸਨਕਨਿਕ੍ਖਮਨਕਪੁਰਿਸਾ ਯਥਾ ਸੁਖੇਨੇવ ਪਾਕਟਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣਸਮਙ੍ਗਿਨੋ ਚવਨਕਉਪਪਜ੍ਜਨਕਪੁਰਿਸਾ। ਯਥਾ ਪਨ ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞੇਨੇવ ਖਣੇਨ ਪવਿਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਂ, ਅਞ੍ਞੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਂ, ਏવਂ ਇਮਸ੍ਸਪਿ ਅਞ੍ਞੇਨੇવ ਖਣੇਨ ਚવਮਾਨਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਂ, ਅਞ੍ਞੇਨ ਉਪਪਜ੍ਜਮਾਨਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਾਕਟਾਤਿ ਆਨੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਞਾਣਸ੍ਸ।
432.Sammukhadvārāti aññamaññassa abhimukhadvārā. Aparāparaṃ sañcaranteti taṃtaṃkiccavasena ito cito ca sañcarante. Ito pana gehā…pe… pavisanavasenapīti idaṃ cutūpapātañāṇassa visayadassanavasena vuttaṃ. Dvinnaṃ gehānaṃ antare ṭhatvāti dvinnaṃ gehadvārānaṃ sammukhaṭṭhānabhūte antaravīthiyaṃ vemajjhe ṭhatvā. Tesu hi ekassa ce pācīnamukhadvāraṃ itarassa pacchimamukhaṃ, tassa sammukhaṃ ubhinnaṃ antaravīthiyaṃ ṭhitassa dakkhiṇāmukhassa, uttarāmukhassa vā cakkhumato purisassa tattha pavisanakanikkhamanakapurisā yathā sukheneva pākaṭā honti, evaṃ dibbacakkhuñāṇasamaṅgino cavanakaupapajjanakapurisā. Yathā pana tassa purisassa aññeneva khaṇena pavisantassa dassanaṃ, aññena nikkhamantassa dassanaṃ, evaṃ imassapi aññeneva khaṇena cavamānassa dassanaṃ, aññena upapajjamānassa dassananti daṭṭhabbaṃ. Ñāṇassa pākaṭāti ānetvā sambandho. Tassāti ñāṇassa.
੪੩੩. ਪਬ੍ਬਤਸਿਖਰਂ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਸਂਖਿਤ੍ਤਂ ਸਙ੍ਕੁਚਿਤਂ ਹੋਤੀਤਿ ਇਧ ਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕਂ ‘‘ਪਬ੍ਬਤਸਙ੍ਖੇਪੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਪਬ੍ਬਤਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨੋ વਾ ਪਦੇਸੋ ਪਬ੍ਬਤਸਙ੍ਖੇਪੋ। ਅਨਾવਿਲੋਤਿ ਅਕਾਲੁਸ੍ਸੋ। ਸਾ ਚਸ੍ਸ ਅਨਾવਿਲਤਾ ਕਦ੍ਦਮਾਭਾવੇਨ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਨਿਕ੍ਕਦ੍ਦਮੋ’’ਤਿ। ਠਿਤਾਸੁਪਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਸੁਪਿ ਗਾવੀਸੁ। વਿਜ੍ਜਮਾਨਾਸੂਤਿ ਲਬ੍ਭਮਾਨਾਸੁ। ਇਤਰਾ ਠਿਤਾਪਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਪਿ ਚਰਨ੍ਤੀਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਸਹਚਰਣਞਾਯੇਨ। ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਮੇવ, ਨ ਕਦਾਚਿਪਿ ਚਰਨ੍ਤਂ। ਦ੍વਯਨ੍ਤਿ ਸਿਪ੍ਪਿਸਮ੍ਮੁਕਂ ਮਚ੍ਛਗੁਮ੍ਬਨ੍ਤਿ ਇਮਂ ਉਭਯਂ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਚਰਨ੍ਤਮ੍ਪੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਕਿਂ વਾ ਇਮਾਯ ਸਹਚਰਿਯਾਯ, ਯਥਾਲਾਭਗ੍ਗਹਣਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਸਕ੍ਖਰਕਥਲਸ੍ਸ ਹਿ વਸੇਨ ‘‘ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ, ਸਿਪ੍ਪਿਸਮ੍ਬੁਕਸ੍ਸ ਮਚ੍ਛਗੁਮ੍ਬਸ੍ਸ ਚ વਸੇਨ ‘‘ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਮ੍ਪਿ, ਚਰਨ੍ਤਮ੍ਪੀ’’ਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ।
433. Pabbatasikharaṃ yebhuyyena saṃkhittaṃ saṅkucitaṃ hotīti idha pabbatamatthakaṃ ‘‘pabbatasaṅkhepo’’ti vuttaṃ, pabbatapariyāpanno vā padeso pabbatasaṅkhepo. Anāviloti akālusso. Sā cassa anāvilatā kaddamābhāvena hotīti āha ‘‘nikkaddamo’’ti. Ṭhitāsupi nisinnāsupi gāvīsu. Vijjamānāsūti labbhamānāsu. Itarā ṭhitāpi nisinnāpi carantīti vuccanti sahacaraṇañāyena. Tiṭṭhantameva, na kadācipi carantaṃ. Dvayanti sippisammukaṃ macchagumbanti imaṃ ubhayaṃ tiṭṭhantanti vuttaṃ, carantampīti adhippāyo. Kiṃ vā imāya sahacariyāya, yathālābhaggahaṇaṃ panettha daṭṭhabbaṃ. Sakkharakathalassa hi vasena ‘‘tiṭṭhanta’’nti, sippisambukassa macchagumbassa ca vasena ‘‘tiṭṭhantampi, carantampī’’ti yojanā kātabbā.
੪੩੪. ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਭਿਨ੍ਨਕਿਲੇਸੋਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁ। ਸੋ ਹਿ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਸਮਣੋਤਿਨਾਮਕੋ। ਤਤ੍ਥ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਸਬ੍ਬਸੋ ਪਾਪਾਨਂ ਸਮਿਤਾવੀਤਿ ਸਮਣੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਮਿਤਪਾਪਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਸੇਟ੍ਠਟ੍ਠੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ, ਤਤੋ ਆਗਤੋਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ, ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ, ਤਂ ਅਸਮ੍ਮੋਹਪਟਿવੇਧવਸੇਨ ਅਞ੍ਞਾਸੀਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ। ਤਂਸਮਙ੍ਗਿਤਾਯ ਹਿਸ੍ਸ ਪਾਪਾਨਂ ਬਾਹਿਤਭਾવੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਬਾਹਿਤਪਾਪਤ੍ਤਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’’ਤਿ। ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੇਨ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਜਲੇਨ ਨ੍ਹਾਤવਾ ਨਿਦ੍ਧੋਤਕਿਲੇਸੋਤਿ ਨ੍ਹਾਤਕੋ। ਗਤਤ੍ਤਾਤਿ ਪਹਾਨਾਭਿਸਮਯવਸੇਨ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਤ੍ਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘વਿਦਿਤਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਨਿਸ੍ਸੁਤਤ੍ਤਾਤਿ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨવਸੇਨ ਸਨ੍ਤਾਨਤੋ ਸਬ੍ਬਸੋ ਨਿਹਤਤ੍ਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਪਹਤਤ੍ਤਾ’’ਤਿ, ਮਰਿਯਾਦવਸੇਨ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਹਿਂਸਿਤਤ੍ਤਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਹਿ ਓਧਿਸੋ ਸਬ੍ਬਸੋ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਹਤਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਆਰਕਤ੍ਤਾਤਿ ਸੁਪ੍ਪਹੀਨਤਾਯ વਿਪ੍ਪਕਟ੍ਠਭਾવਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਦੂਰੀਭੂਤਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਉਭਯਮ੍ਪਿ ਉਭਯਤ੍ਥ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ – ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਆਰਕਤ੍ਤਾ ਹਤਤ੍ਤਾ ਦੂਰੀਭੂਤਤ੍ਤਾ ਚ ਅਰਿਯੋ, ਤਥਾ ਅਰਹਨ੍ਤਿ। ਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਤੋ ਨ વਿਭਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
434.Bhikkhūti bhinnakilesoti bhikkhu. So hi paramatthato samaṇotināmako. Tattha ariyamaggena sabbaso pāpānaṃ samitāvīti samaṇo. Tenāha ‘‘samitapāpattā’’ti. Seṭṭhaṭṭhena brahmā vuccati sammāsambuddho, tato āgatoti brahmā, ariyamaggo, taṃ asammohapaṭivedhavasena aññāsīti brāhmaṇo. Taṃsamaṅgitāya hissa pāpānaṃ bāhitabhāvo. Tenāha ‘‘bāhitapāpattā brāhmaṇo’’ti. Aṭṭhaṅgikena ariyamaggajalena nhātavā niddhotakilesoti nhātako. Gatattāti pahānābhisamayavasena paṭividdhattā. Tenāha ‘‘viditattā’’ti. Nissutattāti samucchedappahānavasena santānato sabbaso nihatattā. Tenāha ‘‘apahatattā’’ti, mariyādavasena kilesānaṃ hiṃsitattā ariyamaggehi odhiso sabbaso kilesānaṃ samucchinnattāti attho. Tenāha ‘‘hatattā’’ti. Ārakattāti suppahīnatāya vippakaṭṭhabhāvato. Tenāha ‘‘dūrībhūtattā’’ti. Ubhayampi ubhayattha yojetabbaṃ – kilesānaṃ ārakattā hatattā dūrībhūtattā ca ariyo, tathā arahanti. Yaṃ panettha atthato na vibhattaṃ, taṃ uttānatthattā suviññeyyameva.
ਮਹਾਅਸ੍ਸਪੁਰਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Mahāassapurasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੯. ਮਹਾਅਸ੍ਸਪੁਰਸੁਤ੍ਤਂ • 9. Mahāassapurasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੯. ਮਹਾਅਸ੍ਸਪੁਰਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 9. Mahāassapurasuttavaṇṇanā
